LUẬN VĂN:
Đảng lãnh đạo phong trào thi đua yêu nước ở
miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ, cứu
nước từ năm 1961 đến 1975
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khi nghiên cứu xã hội tư bản, đặc biệt là sự hoạt động của người lao động trong xã
hội, C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ ra rằng, thi đua là một hiện tượng khách quan nảy sinh do
sự tiếp xúc xã hội trong quá trình lao động sản xuất. C.Mác viết “…ngay sự tiếp xúc xã hội
cũng đã đẻ ra thi đua” [38, tr.474].
Trong một số tác phẩm của mình, V.I Lê nin đã đề cập đến thi đua, coi thi đua là
một tất yếu và là một nguồn tiềm năng to lớn của chủ nghĩa xã hội. Ngay từ năm 1918,
V.I Lênin nhấn mạnh: chủ nghĩa xã hội “đã tạo ra khả năng áp dụng thi đua một cách
thực sự rộng rãi, với một quy mô thực sự to lớn, tạo ra khả năng thu hút thực sự đa số
nhân dân lao động vào vũ đài hoạt động khiến họ có thể tỏ rõ bản lĩnh, dốc hết năng lực
của mình, phát hiện những tài năng mà nhân dân sẵn có cả một nguồn vô tận” [35,
tr.234-235].
Vận dụng quan điểm của V.I.Lênin: “một trong những nhiệm vụ của đảng cộng
sản cầm quyền là phải tổ chức thi đua” [35, tr.234-235], lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí
Minh luôn quan tâm đến vận động thi đua yêu nước cả về lý luận và thực tiễn. Người coi
đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của mọi thời kỳ cách mạng, là nền tảng, là động lực
của sự phát triển, là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, bảo đảm cho
sự phát triển bền vững của quốc gia dân tộc. Xuất phát từ quan điểm coi nhân dân là
người làm nên lịch sử, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, nên ngay từ đầu, Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi toàn dân tham gia việc nước, việc dân. Tháng 8 năm 1945,
trong tình thế vận nước ngàn cân treo sợi tóc bởi “giặc đói”, “giặc dốt” và nạn thù trong,
giặc ngoài, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động ngay chiến dịch tăng gia sản xuất, chống
nạn thất học và sau đó tổ chức phong trào “Tuần lễ vàng”, “Hũ gạo tiết kiệm”. Ngày 26
tháng 01 năm 1946, để phục vụ kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công, Chủ tịch Hồ
Chí Minh ra lệnh ban hành 10 điều thưởng và 10 điều phạt, văn bản có ý nghĩa pháp lý
đầu tiên về chính sách khen thưởng của nhà nước ta. Ngày 27.3.1948, theo sáng kiến của
Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Chỉ thị phát động “Phong
trào thi đua ái quốc” để động viên mọi lực lượng làm cho kháng chiến mau thắng lợi,
kiến quốc mau thành công. Ngày 11.6.1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Lời kêu gọi thi
đua ái quốc. Lời kêu gọi mang sức mạnh của một mệnh lệnh, được phát đi như một lời
hịch cứu nước đã lôi cuốn toàn quân, toàn dân ta tích cực tham gia. Lời kêu gọi thực sự là
chất keo kết dính muôn triệu tấm lòng yêu nước tạo nền tảng vững chắc để từ đó phong
trào thi đua yêu nước được dấy lên khắp nơi, thực sự trở thành nơi hội tụ của trí tuệ, tinh
thần và nhân phẩm Việt Nam.
Đúng như lời nhà thơ Dương Hương Ly đã viết:
“Nơi hầm tối là nơi sáng nhất,
Nơi con nhận ra sức mạnh Việt Nam”, thế kỷ XX đối với nước ta là thế kỷ của
những biến đổi to lớn, thế kỷ đấu tranh oanh liệt giành độc lập dân tộc, thống nhất đất
nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong đó, thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước là thiên anh hùng ca bất hủ của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong thời đại
Hồ Chí Minh. Đây là sự kiện của những chấn động, ngạc nhiên, bất ngờ và thú vị. Qua
cuộc thử thách đầy cam go ấy, những phẩm chất cao đẹp của người Việt được thăng hoa
và tỏa sáng. Điều mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: Nước Việt Nam là một,
dân tộc Việt Nam là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý đó không bao giờ
thay đổi, một lần nữa được minh chứng hùng hồn.
Trong muôn vàn sức mạnh làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975 thì vai trò của
miền Bắc là không thể thay thế. Trong suốt chiều dài của cuộc kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước, miền Bắc đã hoàn thành xuất sắc vai trò của hậu phương lớn đối với tiền tuyến
lớn. Những đóng góp to lớn ấy được phản ánh qua thực tiễn sinh động của hàng loạt các
phong trào thi đua yêu nước. Tinh thần và sức mạnh của phong trào thi đua yêu nước từ
kháng chiến chống Pháp được phát huy trong điều kiện lịch sử mới đã góp phần quan
trọng vào tiến trình thực hiện mục tiêu chiến lược của cách mạng Việt Nam thời kỳ này.
Chọn vấn đề “Đảng lãnh đạo phong trào thi đua yêu nước ở miền Bắc trong
kháng chiến chống Mỹ, cứu nước từ năm 1961 đến 1975” làm đề tài luận văn Thạc sĩ
khoa học Lịch sử - Chuyên ngành Lịch sử Đảng, chúng tôi muốn góp phần nghiên cứu
vai trò của phong trào thi đua yêu nước trong quá trình miền Bắc thực hiện nhiệm vụ là
hậu phương chiến lược, đặc biệt là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của Hồ Chí Minh về
thi đua yêu nước của Đảng Lao động Việt Nam trong suốt tiến trình phát triển và đi đến
thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Làm rõ bước phát triển và những
đóng góp cụ thể của phong trào thi đua yêu nước là cơ sở đánh giá những hy sinh cao cả
cũng như đóng góp vô giá mà nhân dân miền Bắc đã dành cho đồng bào miền Nam trong
sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Tìm minh chứng
thuyết phục để khẳng định một sự thật rằng: thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử là thắng lợi chung của nhân dân
Việt Nam. Đồng thời nghiên cứu những kinh nghiệm của Đảng trong quá trình lãnh đạo
phong trào thi đua yêu nước ở một thời kỳ lịch sử hào hùng và oanh liệt như trong kháng
chiến chống Mỹ sẽ góp phần thiết thực vào việc thực hiện thắng lợi các phong trào thi
đua, các cuộc vận động lớn của Đảng trong sự nghiệp đổi mới.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Là thực tiễn sôi động của những ngày nhân dân miền Bắc thực hiện nhiệm vụ tạo
dựng tiền đề đầu tiên cho chủ nghĩa xã hội, đặc biệt là thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng
của hậu phương lớn cùng nhân dân miền Nam đánh bại âm mưu xâm lược của đế quốc
Mỹ, phong trào thi đua yêu nước phản ánh khá trung thực quá trình Đảng cũng như chính
quyền cách mạng hiện thực hóa nhiệm vụ chiến lược mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
III (9-1960) đề ra. Xét trên tất cả các mặt, “Đảng lãnh đạo phong trào thi đua yêu nước ở
miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước từ năm 1961 đến 1975” là một đề tài
rộng, thu hút sự quan tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu, đặc biệt là các đồng chí lãnh đạo
Đảng, Nhà nước và các đồng chí trực tiếp tham gia hoạt động trong lĩnh vực thi đua khen
thưởng. Thực tế, phong trào thi đua yêu nước đã được quan tâm nghiên cứu trên nhiều
giác độ khác nhau:
- Quan điểm của Đảng, đặc biệt là những sáng tạo độc đáo trong tư tưởng Hồ Chí
Minh về phong trào thi đua yêu nước.
- Vai trò, tác dụng của phong trào thi đua yêu nước trong cả nước nói chung, ở
miền Bắc nói riêng trong kháng chiến chống Mỹ.
- Diễn biến của một số phong trào thi đua yêu nước cụ thể cũng như đóng góp
thiết thực của nó trong quá trình miền Bắc hiện thực hóa những mục tiêu, nhiệm vụ chiến
lược trong kháng chiến chống Mỹ.
Ở địa phương vấn đề trên thường được viết lồng trong lịch sử Đảng bộ thời kỳ
1954 - 1975. Song nhìn chung còn nhiều nội dung cần được tiếp tục nghiên cứu như: nội
dung, mục đích, nguyên tắc, phương pháp… phong trào thi đua yêu nước, kinh nghiệm
của Đảng trong lãnh đạo, tổ chức phong trào thi đua yêu nước.
Phong trào thi đua yêu nước không những là cao trào cách mạng quần chúng,
mang hơi thở cuộc sống, mà qua từng giai đoạn cách mạng còn có sự kế thừa, phát triển
và được nâng lên tầm cao mới phù hợp với điều kiện của đất nước và dòng chảy của thời
đại. Việc nghiên cứu và tổ chức thực hiện phong trào thi đua yêu nước là hoạt động được
tiến hành thường xuyên, liên tục, luôn được Đảng ta coi trọng. Ở vào những thời điểm có
tính bước ngoặt của đất nước, Đảng đã có những nghị quyết quan trọng về phong trào thi
đua yêu nước. Xung quanh các nghị quyết này có nhiều cuộc hội thảo với nhiều bài viết,
bài phát biểu góp phần làm rõ vị trí, vai trò, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp thực hiện
phong trào thi đua yêu nước. Nhiều bài viết của các đồng chí trực tiếp lãnh đạo phong
trào thi đua yêu nước với các chuyên đề khác nhau đã được in thành những công trình có
giá trị khoa học. Theo nguồn tài liệu khảo sát được có thể kể đến một số công trình như:
“Tất cả vì sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước
tiến lên giành những thắng lợi mới” của Tác giả Lê Thanh Nghị, (Nxb Sự thật, Hà
Nội.1962); “Bước tiến mới của phong trào thi đua yêu nước trong sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội” (Nxb Sự thật, Hà Nội.1962), “Phát triển mạnh mẽ và sâu rộng phong
trào thi đua yêu nước, phấn đấu trở thành tổ và đội lao động xã hội chủ nghĩa, hoàn
thành thắng lợi kế hoạch 5 năm lần thứ nhất” (Nxb Lao động, Hà Nội.1963), “Hồ Chí
Minh với phong trào thi đua yêu nước” (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2000) của Lê
Văn Yên, Nguyễn Văn Cát, “Hồ Chí Minh: Về phong trào thi đua yêu nước” (Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội. 2004), “Đảng, Bác Hồ với thi đua yêu nước và công tác thi đua
khen thưởng” (Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Hà Nội.2008) (Ban thi đua- Khen thưởng
Trung ương, Tạp chí Thi đua - Khen thưởng), “Chủ tịch Hồ Chí Minh với phong trào thi
đua yêu nước” (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2008). Nhìn chung các công trình trên
đã góp phần làm rõ quan điểm chung của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về thi đua yêu
nước, đồng thời đi vào luận chứng vai trò cũng như sự chủ động, sáng tạo trong công tác
lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với phong trào thi đua qua từng giai đoạn cách mạng. Ý
