Đất dốc và canh tác bền vững trên đất dốc ở Việt Nam

Trƣơng Thành Nam và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 90(02): 113 - 117<br /> <br /> ĐẤT DỐC VÀ CANH TÁC BỀN VỮNG TRÊN ĐẤT DỐC Ở VIỆT NAM<br /> Trƣơng Thành Nam*, Hà Anh Tuấn<br /> Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Chuyên đề đã tiến hành nghiên cứu và đƣa ra cách nhìn khái quát và đầy đủ hơn về đất dốc ở Việt<br /> Nam. Trên cơ sở phân tích tiềm năng và hạn chế của loại đất này kết hợp với kinh nghiệm của một<br /> số nƣớc trên Thế giới và tình hình canh tác trên đất dốc của Việt Nam hiện nay, chuyên đề đã tổng<br /> hợp, trao đổi và đƣa ra một số định hƣớng và các giải pháp, kỹ thuật canh tác bền vững trên loại<br /> đất này ở Việt Nam.<br /> Từ khóa: Đất dốc, canh tác bền vững<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> <br /> Việt Nam đƣợc biết đến là quốc gia có tới 3/4<br /> diện tích là đồi núi, phần lớn là đất dốc. Đây<br /> là loại đất khó khai thác và sử dụng. Nhƣng<br /> do thiếu đất sản xuất nên nông dân miền núi<br /> vẫn phải canh tác trên đất dốc có độ dốc lớn<br /> hơn 100 chịu xói mòn rất mạnh và thời gian<br /> canh tác bị rút ngắn, thƣờng chỉ trồng đƣợc<br /> 01 - 02 vụ cây lƣơng thực ngắn ngày, hoặc<br /> trồng sắn và bỏ hóa[1]. Mặc dù còn nhiều trở<br /> ngại nhƣng vùng đất dốc có rất nhiều tiềm<br /> năng phát triển và có vai trò ngày càng quan<br /> trọng đối với sự phát triển của đất nƣớc.<br /> <br /> Tổng quan về đất dốc<br /> Đất dốc là tất cả các loại đất có độ dốc từ<br /> 100 trở lên. Do đó, đất dốc thƣờng chịu tác<br /> động của các hiện tƣợng xói mòn rửa trôi,<br /> dẫn đến sự thoái hóa đất, làm đất nghèo kiệt<br /> về dinh dƣỡng, về cấu trúc, giảm độ pH,<br /> làm tăng lƣợng các chất gây độc hại cho đất<br /> và làm cho đất bị chết về sinh học[2].<br /> Đối với Việt Nam, đây là loại đất có rất nhiều<br /> tiềm năng phát triển nhƣ: Tiềm năng mở<br /> rộng đất canh tác; tiềm năng lâm nghiệp;<br /> tiềm năng sản xuất cây hàng hóa và đa dạng<br /> sản phẩm; tiềm năng phát triển chăn nuôi;<br /> tiềm năng phát triển nguồn điện và tiềm<br /> năng phát triển du lịch;...Tuy nhiên, việc<br /> khai thác và sử dụng loại đất này hiện nay đã<br /> và đang gặp nhiều trở ngại bởi đất dốc vẫn<br /> còn tồn tại một số hạn chế sau: Xói mòn; rửa<br /> trôi; thoái hóa; hạn hán; tình trạng bị cách biệt<br /> và tỷ lệ đói nghèo cao và trình độ văn hóa<br /> thấp; .... [1]. Để phát huy khả năng khai thác<br /> các tiềm năng và giảm thiểu các hạn chế trên<br /> thì chúng ta cần phải có các biện pháp khai<br /> thác và sử dụng hiệu quả.<br /> <br /> Canh tác bền vững trên đất dốc có ý nghĩa<br /> sống còn đối với sản xuất nông nghiệp ở<br /> những vùng miền núi, chính vì thế việc xây<br /> dựng các hệ thống để canh tác hợp lý là rất<br /> quan trọng. Hiện nay, trên thế giới và Việt<br /> Nam đang áp dụng nhiều hệ thống canh tác<br /> bền vững trên đất dốc khác nhau, dựa trên<br /> những thông tin cơ bản về loại đất kết hợp<br /> với các điều kiện thực tiễn đề tài này đƣa ra<br /> một số giải pháp, kỹ thuật canh tác cũng<br /> nhƣ quan điểm, định hƣớng mới trong<br /> nghiên cứu, quản lý và sử dụng đất dốc bền<br /> vững ở Việt Nam.<br /> PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> - Phƣơng pháp kế thừa: Kế thừa kết quả<br /> nghiên cứu về đất dốc của một số nghiên cứu<br /> trƣớc đó.<br /> *<br /> <br /> Tel:0986.767.535; Email: thanhnam.tuaf@gmail.com<br /> <br /> Canh tác bền vững trên đất dốc<br /> Kinh nghiệm canh tác trên đất dốc của một<br /> số quốc gia trên Thế giới<br /> Việc canh tác trên đất dốc là vấn đề tất yếu,<br /> do đó trên thế giới hiện nay cũng đã tích lũy<br /> khá nhiều kinh nghiệm canh tác trên loại đất<br /> này. Từ những năm đầu của thập kỷ 80 – 90,<br /> hệ thống nông lâm kết hợp và đa dạng hóa<br /> 113<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trƣơng Thành Nam và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> cây trồng trên đất đồi núi đã đƣợc thử nghiệm<br /> và lan rộng khắp các nƣớc trên Thế giới.<br /> Đối với khu vực Đông Nam Á thì ngƣời dân<br /> nơi đây cũng đã áp dụng nhiều biện pháp<br /> canh tác trên đất dốc trong đó việc bảo vệ độ<br /> phì và cải thiện độ phì bằng cách dùng phân<br /> chuồng, phân xanh và đặc biệt là sử dụng cây<br /> họ đậu để cải thiện tính chất đất là yếu tố<br /> đƣợc họ quan tâm hàng đầu[6]. Samfujika<br /> 1996[7] nghiên cứu biện pháp chống xói mòn<br /> ở Indonesia cho thấy phƣơng pháp làm ruộng<br /> bậc thang rất hiệu quả trong việc hạn chế xói<br /> mòn, rửa trôi nhƣng rất tốn công. Vì vậy họ<br /> đã nghiên cứu các biện pháp khác nhƣ làm đất<br /> tối thiểu, lên luống và ủ đất....<br /> Tình hình canh tác trên đất dốc ở Việt Nam<br /> Tình hình canh tác trên đất dốc ở Việt Nam<br /> có nhiều biến động theo các thời kỳ phát triển<br /> của đất nƣớc. Việc canh tác trên đất dốc ở<br /> Việt Nam có nhiều hạn chế, mà hầu hết<br /> những hạn chế này là kết quả của sự thiếu<br /> hiểu biết về đất dốc và các phƣơng thức canh<br /> tác hợp lý trên đất dốc của ngƣời dân.<br /> Do đó cũng đã có nhiều các công trình nghiên<br /> cứu, quản lý và sử dụng đất dốc đƣợc thiết<br /> lập. Từ những năm 1980 đến nay, các chƣơng<br /> trình nghiên cứu và sử dụng đất đồi núi tập<br /> trung vào các dự án đánh giá đất và xây dựng<br /> các mô hình sản xuất nhƣ hệ thống nông lâm<br /> kết hợp, hệ thống vƣờn ao chuồng rừng<br /> (VACR) và trang trại sản xuất rừng đồi, vƣờn<br /> đồi… Tuy nhiên khả năng áp dụng các nghiên<br /> cứu này vào thực tiễn còn chƣa hiệu quả. [3]<br /> Canh tác bền vững trên đất dốc.<br /> Canh tác bền vững trên đất dốc là phƣơng<br /> thức lựa chọn và bố trí các loại cây trồng sao<br /> cho hiệu quả kinh tế thu đƣợc từ mô hình là<br /> cao nhất và ổn định qua nhiều năm. Việc lựa<br /> chọn và bố trí hệ thống cây trồng có ý nghĩa<br /> quyết định đến hiệu quả sử dụng đất dốc,<br /> nhằm phát huy hết tiềm năng đất và hạn chế<br /> các khó khăn trong canh tác.[5]<br /> <br /> 90(02): 113 - 117<br /> <br /> Tính bền vững và các tiêu chí cơ bản đánh<br /> giá tính bền vững đối với quản lý và sử dụng<br /> đất dốc.<br /> - Tính bền vững trong quản lý và sử dụng đất<br /> dốc: Hệ thống sử dụng đất bền vững (theo<br /> Dumanski, 1993) là sự tổng hòa giữa kỹ<br /> thuật, chính sách và hoạt động kết hợp kinh tế<br /> xã hội với môi trƣờng, cụ thể là: Duy trì và<br /> đẩy mạnh sản xuất; giảm đƣợc mức độ rủi ro<br /> trong sản xuất; bảo vệ đƣợc tài nguyên thiên<br /> nhiên và tránh đƣợc sự thoái hóa về chất<br /> lƣợng của đất và nƣớc; có hiệu quả kinh tế;<br /> đƣợc xã hội chấp nhận.<br /> - Các tiêu chí cơ bản đánh giá tính bền vững:<br /> + Bền vững về kinh tế: Năng suất trên mức<br /> bình quân vùng, năng suất tăng dần, đạt tiêu<br /> chuẩn sản phẩm tiêu thụ tại địa phƣơng và<br /> xuất khẩu; giá trị sản xuất trên chi phí đạt trên<br /> 1,5 lần; ít mất trắng do hạn và sâu bệnh, có thị<br /> trƣờng ổn định, ...<br /> + Bền vững về xã hội: Phù hợp với năng lực<br /> nông hộ về đất đai, vốn và kỹ thuật sản xuất;<br /> giảm nặng cho phụ nữ, không làm trẻ em mất<br /> cơ hội học hành; phù hợp với pháp luật hiện<br /> hành và hƣơng ƣớc làng bản.<br /> + Bền vững về sinh thái: Giảm xói mòn, thoái<br /> hóa đất, tăng độ phì cho đất; tăng độ che phủ<br /> rừng; bảo vệ nguồn nƣớc; nâng cao, đa dạng<br /> hóa sinh học của hệ sinh thái[3].<br /> Một số biện pháp và mô hình canh tác bền<br /> vững trên đất dốc ở Việt Nam.<br /> a. Hướng đi cơ bản để canh tác bền vững<br /> đất dốc.<br /> - Tăng tối đa lƣợng chất hữu cơ trong đất;<br /> - Liên tục che phủ đất bằng lớp phủ thực vật<br /> sống hay đã khô;<br /> - Không làm đất hoặc làm đất tối thiểu;<br /> - Luân canh, xen canh và đa dạng hóa<br /> cây trồng;<br /> - Nuôi cây chủ yếu thông qua lớp che phủ;<br /> - Nguyên tắc thiết kế kỹ thuật;<br /> - Áp dụng các biện pháp canh tác truyền<br /> thống có hiệu quả.[3]<br /> <br /> 114<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trƣơng Thành Nam và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> b. Một số biện pháp truyền thống mà người<br /> dân miền núi đã áp dụng để canh tác bền<br /> vững trên đất dốc.<br /> - Kiến thiết ruộng bậc thang với bờ đất hoặc<br /> bờ đá.<br /> + Ƣu điểm: Là biện pháp chống xói mòn<br /> hiệu quả, có tác dụng giữ nƣớc tốt góp<br /> phần định canh định cƣ cho đồng bào<br /> miền núi; dễ canh tác.<br /> + Nhƣợc điểm: Tốn nhiều thời gian, chi phí<br /> làm diện tích bậc thang; những nơi chỉ toàn<br /> đất dốc thì khó làm và bảo vệ bậc thang; chỉ<br /> áp dụng hiệu quả ở những nơi có độ đốc nhỏ<br /> hơn 150.<br /> - Canh tác theo đƣờng đồng mức.Là biện<br /> pháp mà ngƣời dân trồng các loại cây trồng<br /> theo các đƣờng đồng mức trên đất dốc.<br /> + Ƣu điểm: Chống xói mòn, rửa trôi hiệu quả.<br /> + Nhƣợc điểm: Khó khăn đối với việc chăm<br /> sóc và thu hoạch các loại cây trồng; khó áp<br /> dụng đối với đất có cấu trúc kém hoặc đất<br /> quá dốc.<br /> - Xếp tƣờng đá, làm hàng rào bảo vệ đồng<br /> ruộng, đào hào dẫn nƣớc thoát khỏi khu vực<br /> canh tác để chống xói mòn.<br /> + Ƣu điểm: Là biện pháp chống xói mòn hiệu<br /> quả, đơn giản.<br /> + Nhƣợc điểm: Chỉ áp dụng cho những nơi<br /> có nhiều đá; tốn nhiều thời gian và tốn đất<br /> canh tác...<br /> Ngoài ra còn một số biện pháp canh tác khá<br /> hiệu quả mà ngƣời dân miền núi đã áp dung:<br /> Đào hào, hố giữ nƣớc trên đỉnh hoặc sƣờn<br /> dốc; làm bậc thang vẩy ốc,....[4]<br /> c. Một số mô hình canh tác bền vững trên<br /> đất dốc.<br />  Mô hình nông- lâm kết hợp.<br /> * Tác động của mô hình nông- lâm kết hợp.<br /> - Tác động tích cực:<br /> + Tác động đối kinh tế nông hộ: Cung cấp<br /> lƣơng thực thực phẩm; tăng thu nhập cho<br /> nông hộ; tạo công ăn việc làm; đa dạng hóa<br /> sản phẩm; giảm rủi ro trong sản xuất, tăng<br /> mức độ an toàn lƣơng thực; ....<br /> <br /> 90(02): 113 - 117<br /> <br /> + Tác động về mặt xã hội: Góp phần giải<br /> quyết khó khăn về tăng dân số; thúc đẩy lâm<br /> nghiệp xã hội phát triển; góp phần hạn chế<br /> tình trạng du canh du cƣ, đốt lƣơng làm rẫy,<br /> góp phần xóa đói giảm nghèo cho một số bộ<br /> phận nông dân miền núi; .....<br /> + Tác động tới sử dụng tài nguyên và môi<br /> trƣờng: Có tác dụng bảo vệ nguồn tài nguyên<br /> đất, nƣớc; bảo vệ tài nguyên rừng và đa dạng<br /> sinh học; hạn chế xói mòn rửa trôi;....<br /> - Tác động tiêu cực:<br /> + Nếu chọn và bố trí cây trồng (vƣờn cây ăn<br /> quả) không phù hợp có thể dẫn đến hiện<br /> tƣợng cạnh tranh sinh học.<br /> + Một số loài cây trồng (nhƣ cây keo dậu)<br /> thƣờng tạo ra các chất kháng hóa học gây<br /> ảnh hƣởng lớn đến sự phát triển của các loài<br /> thực vật khác kể cả hoa màu.<br /> + Gia súc có thể gây hại đến các loại cây ăn<br /> quả, hoa màu và những thực vật khác khi áp<br /> dụng việc chăn thả kết hợp dƣới rừng<br /> trồng.[1]<br /> * Các nguyên tắc lựa chọn cây trồng, vật<br /> nuôi trong mô hình nông- lâm kết hợp.<br /> - Đảm bảo mục đích cây trồng<br /> - Phù hợp với điều kiện đất đai nơi trồng<br /> - Có khả năng sản xuất hàng hoá cho năng<br /> suất cao và đạt hiệu quả kinh tế lớn hơn:<br /> - Có nguồn gốc giống tốt hoặc có khả năng<br /> giải quyết đƣợc nguồn giống đủ về số<br /> lƣợng và có chất lƣợng.<br /> - Nguyên tắc chọn cây trồng trong hệ thống<br /> nông- lâm kết hợp: Các loại cây trồng phải<br /> có tác dụng hỗ trợ lẫn nhau; phải năm vững<br /> kỹ thuật hoặc đã có kinh nghiệm gây<br /> trồng.[5]<br /> * Một số loại hình sử dụng đất theo hƣớng<br /> nông- lâm kết hợp.<br /> - Vƣờn nhà: Là những mảnh đất ở quanh nhà,<br /> gần nhà đƣợc dùng để trồng cây ăn quả, các<br /> loại rau màu, cây thuốc, cây lấy gỗ vừa để cải<br /> thiện bữa ăn, lấy củi đun và gỗ làm nhà.<br /> 115<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trƣơng Thành Nam và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> + Một số kiểu vƣờn nhà đƣợc áp dụng:<br /> o Vƣờn nhà với cây công nghiệp: Mỗi vƣờn<br /> trung bình có diện tích 0,5- 1 ha. Kết cấu của<br /> vƣờn gồm 2 nhóm cây chính: Nhóm cây kinh<br /> tế ( các loại cà phê, điều, dâu tằm,....) và<br /> nhóm cây sinh thái( bao gồm: cây đậu tràm,<br /> keo lá tràm...).<br /> o Vƣờn nhà với cây ăn quả: Thƣờng có kết<br /> cấu 3 tầng cây gỗ cho quả theo chiều cao:<br /> Tầng 1 gồm các cây gỗ cao, to, ƣa sáng mạnh<br /> và cho quả nhƣ sầu riêng, dừa...; tầng 2 gồm<br /> các cây gỗ có kích thƣớc trung bình, ƣa sáng<br /> trung bình, tán lá rậm nhƣ măng cụt, hồng<br /> xiêm...; tầng 3 gồm các cây có kích thƣớc<br /> thấp, nhỏ nhƣ chuối, bòng bong....<br /> - Vƣờn rừng: Là những mảnh đất ở chân,<br /> sƣờn hoặc đỉnh đồi có độ dốc vừa, đƣợc trồng<br /> cây rừng trên dốc cao, trồng cây ăn quả ở cấp<br /> độ thấp hơn diện tích khoảng 2000 – 5000m2<br /> với biện pháp thâm canh theo kiểu làm vƣờn.<br /> + Phân loại: Có 2 loại là vƣờn rừng có kết<br /> hợp chăn nuôi gia súc và vƣờn rừng chỉ<br /> trồng cây.<br /> + Kết cấu của vƣờn rừng: Vƣờn rừng thƣờng<br /> có kết cấu một tầng cây chính đƣợc trồng gần<br /> nhƣ thuần loài nhƣ tre, trúc... Ngoài ra còn có<br /> một tầng thấp đƣợc trồng xen dƣới tán hay<br /> tầng thảm tƣơi tự nhiên đƣợc duy trì bảo vệ<br /> giữ lại.<br /> - Mô hình SALT (Sloping Agricultural Land<br /> Technology): Hệ thống kỹ thuật canh tác này<br /> thực chất là sử dụng cây phân xanh làm các<br /> băng chống xói mòn và hệ thống các cây<br /> trồng trong băng.<br /> + Ƣu điểm: Lấy ngắn nuôi dài; tăng độ che<br /> phủ, chống xói mòn, rửa trôi; tận dụng đƣợc<br /> Băng<br /> xanh<br /> <br /> 90(02): 113 - 117<br /> <br /> nguồn phân xanh tại chỗ; giảm tối thiểu rủi ro<br /> cho đa dạng sinh học; dễ làm, dễ áp dụng và<br /> phổ biến hơn hẳn các biện pháp khác;...<br /> + Các hợp phần kỹ thuật cơ bản:<br /> o Phần bắt buộc (Phần cứng): là các băng cây<br /> xanh theo đƣờng đồng mức, là các cây<br /> phân xanh họ đậu nhƣ cốt khí, đậu chàm,<br /> muồng, Flemingia, Renzonii, keo dậu,...<br /> o Phần mềm: (phần tùy chọn): là các cây<br /> trồng trong băng.<br /> + Các mô hình SALT:<br /> o Mô hình kỹ thuật canh tác nông nghiệp<br /> đất dốc( SALT1): Cơ cấu cây trồng<br /> trong mô hình này, để đảm bảo ổn định và<br /> hiệu quả nhất là 75% cây nông nghiệp, 25%<br /> cây lâm nghiệp.Với mô hình này trên một ha<br /> hàng năm ngƣời dân thu hoạch lƣợng sản<br /> phẩm hàng hóa gấp rƣỡi so với trồng sắn, khả<br /> năng chống xói mòn tăng gấp 4 lần.<br /> o Mô hình kỹ thuật nông lâm súc kết hợp<br /> đơn giản (SALT2): Trong mô hình này, một<br /> phần đất đƣợc dành cho chăn nuôi và kết hợp<br /> với trồng trọt, là hệ thống cải tiến từ SALT1.<br /> o Mô hình kỹ thuật canh tác nông lâm kết<br /> hợp bền vững (SALT3).Mô hình này kết hợp<br /> một cách tổng hợp việc trồng rừng quy mô<br /> nhỏ với sản xuất lƣơng thực, cây ăn quả và<br /> cây thực phẩm.<br /> o Mô hình sản xuất nông nghiệp trồng cây<br /> ăn quả nhỏ (SALT4). Là hệ thống canh tác<br /> kết hợp giữa SALT3 và cây ăn quả(cam,<br /> chanh, xoài, bưởi, đu đủ…) hoặc trồng cây<br /> công nghiệp dài ngày (chè, café, quế…) với<br /> quy mô vừa[1].<br /> <br /> cây<br /> <br /> Cây<br /> Lâm nghiệp<br /> <br /> Cây nông<br /> nghiệp<br /> <br /> Hình 3.1. Mô hình SALT<br /> <br /> 116<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trƣơng Thành Nam và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br />  Mô hình hệ sinh thái VAC<br /> VAC là một hệ thống sử dụng tổng hợp đất và<br /> mặt nƣớc trong đó 3 hợp phần chính: vƣờn<br /> cây (V), mặt nƣớc (A) và chuồng gia súc (C) hỗ<br /> trợ liên hoàn nhau để cho hiệu quả cao lâu bền.<br /> - Ƣu điểm: Góp phần cải thiện dinh dƣỡng,<br /> đảm bảo an ninh lƣơng thực, tạo công ăn việc<br /> làm, cung cấp thêm của cải cho xã hội. Làm<br /> vƣờn theo cách kết hợp trồng cây nông<br /> nghiệp, cây lâm nghiệp với chăn nuôi, nuôi<br /> trồng thủy sản, đã tạo ra những hệ sinh thái<br /> bền vững, cảnh quan sống trong lành, phủ<br /> xanh đất trống đồi núi trọc, đất cát…góp phần<br /> giữ gìn và cải thiện môi trƣờng.[1]<br /> d. Một số giải pháp khác<br /> - Để quản lý và sử dụng đất dốc bền vững<br /> ngoài việc lựa chọn một hệ thống canh tác<br /> hợp lý, phát huy nội lực của vùng thì cần có<br /> sự hỗ trợ từ bên ngoài. Cụ thể:<br /> + Giải pháp về phát triển cơ sở hạ tầng: Nhƣ<br /> phát triển đƣờng xá, công trình thủy lợi, tƣới<br /> tiêu, cơ sở chế biến, ...nhằm rút ngắn khoảng<br /> cách giữa vùng sâu vùng xa với trung tâm<br /> kinh tế, văn hóa xã hội của địa phƣơng.<br /> + Giải pháp về vốn tín dụng: Ngoài các chính<br /> sách hỗ trợ giá phân bón, giống mới.. cần có<br /> những giải pháp để họ có điều kiện sản xuất<br /> thâm canh cây trồng, góp phần ổn định và duy<br /> trì đời sống ngƣời dân, hạn chế tình trạng du<br /> canh, du cƣ.<br /> + Giải pháp về khuyến nông, khuyến lâm: Coi<br /> trọng phƣơng pháp nông dân hƣớng dẫn nông<br /> dân nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất cũng<br /> nhƣ hiệu quả sử dụng đồng vốn.<br /> - Giải pháp về thị trƣờng tiêu thụ: Cần hình<br /> thành tổ chức và tƣ vấn cho nông dân có định<br /> hƣớng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.<br /> <br /> 90(02): 113 - 117<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Nhƣ vậy, trên cơ sở phân tích tiềm năng, hạn<br /> chế của đất dốc ở Việt Nam, tiếp thu những<br /> kinh nghiệm canh tác của một số nƣớc trên<br /> Thế giới và nắm bắt rõ tình hình canh tác<br /> trên đất dốc của Việt Nam hiện nay, chuyên<br /> đề đã đƣa ra các định hƣớng trong quản lý<br /> sử dụng đất bền vững và một số mô hình<br /> canh tác bền vững trên đất dốc khá hiệu quả<br /> nhƣ: mô hình nông lâm kết hợp, mô hình<br /> VAC. Các định hƣớng và giải pháp mà<br /> chuyên đề đƣa ra đều hƣớng tới mục tiêu<br /> phát triển bền vững, phù hợp với kinh tế<br /> ngƣời dân, nâng cao chất lƣợng tài nguyên<br /> thiên nhiên và đảm bảo phát triển văn hóa<br /> cộng đồng.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> I. Tiếng Việt<br /> [1]. Lê Quốc Doanh và cs, 2006, Canh tác đất dốc<br /> bền vững, Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà Nội.<br /> [2]. Lê Văn Khoa, Trần Thị Lành, Môi trƣờng<br /> và phát triển bền vững miền núi, Nhà xuất bản<br /> Giaó dục.<br /> [3]. Thái Phiên, Nguyễn Tử Siêm, 1998, Canh tác<br /> bền vững đất dốc Việt Nam.<br /> [4]. Bùi Quang Toản, 1991, Một số vấn đề về đất<br /> nƣơng rẫy ở Tây Bắc và phƣơng hƣớng sử dụng,<br /> Viện KHKT Nông nghiệp Việt Nam.<br /> [5]. Nguyễn Viết Khoa, Trần Ngọc Hải, Vũ Văn Mễ,<br /> 2006, Cẩm nang ngành Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp<br /> và Phát triển Nông thôn.<br /> II. Tiếng Anh<br /> [6]. Sajjapongse A, 1993, The network for the<br /> managament of sloping lans for sutaiable agriculture<br /> in Asia, Report and papers on the management of<br /> acid soil, Ibsram/Asia land network document.<br /> [7]. Samfujiska. A, 1996, Farmer Participatory and<br /> Adoption of contour Hedgerows for soil<br /> Conservation.<br /> <br /> SUMMARY<br /> RESEARCH ON THE SLOPE AND SUSTAINABLE CULTIVATION ON SLOPING<br /> LAND IN VIET NAM<br /> Truong Thanh Nam*, Ha Anh Tuan<br /> College of Agriculture and Forestry - TNU<br /> Thematic and research carried out by overview and more fully on sloping land in Vietnam. Based on analysis<br /> of the potential and limitations of soils combined with the experience of some countries in the world and the<br /> situation of farming on sloping land in Vietnam at present, has thematic synthesis, exchange and make some<br /> direction and solutions, sustainable farming techniques on land in Vietnam.<br /> Key words: Land slope, sustainable farming.<br /> *<br /> <br /> Tel:0986.767.535; Email: thanhnam.tuaf@gmail.com<br /> <br /> 117<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />