Điều trị nội khoa - THỦ THUẬT CHỌC ĐỘNG MẠCH LẤY MÁU PHÂN TÍCH KHÍ MÁU ĐỘNG MẠCH

Chia sẻ: Ashdkajd Daksdjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

281
lượt xem 58
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu: 1. Nêu 2 nhóm chỉ định lấy máu động mạch. 2. Nêu được 5 yếu tố cần lưu ý trước khí lấy máu động mạch. 3. Mô tả được kỹ thuật lấy máu động mạch quay. 4. Nêu được giá trị bình thường của 5 yếu tố phân tích máu động mạch. 5. Nêu được 5 yếu tố sai lầm trong phân tích kết quả khí máu động mạch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị nội khoa - THỦ THUẬT CHỌC ĐỘNG MẠCH LẤY MÁU PHÂN TÍCH KHÍ MÁU ĐỘNG MẠCH

THUÛ THUAÄT CHOÏC ÑOÄNG MAÏCH LAÁY MAÙU PHAÂN TÍCH KHÍ MAÙU ÑOÄNG MAÏCH Muïc tieâu: 1. Neâu 2 nhoùm chæ ñònh laáy maùu ñoäng maïch. 2. Neâu ñöôïc 5 yeáu toá caàn löu yù tröôùc khí laáy maùu ñoäng maïch. 3. Moâ taû ñöôïc kyõ thuaät laáy maùu ñoäng maïch quay. 4. Neâu ñöôïc giaù trò bình thöôøng cuûa 5 yeáu toá phaân tích maùu ñoäng maïch. 5. Neâu ñöôïc 5 yeáu toá sai laàm trong phaân tích keát quaû khí maùu ñoäng maïch. I-ÑAÏI CÖÔNG: 1-Maãu phaân tích caùc khí trong maùu ñoäng maïch cung caùp caùc giaù trò cuûa: pH  PaCO2  PaO2  SaO2  HCO3  2-Laø xeùt nghieäm an toaøn vaø nhanh choùng cung caáp nhöõng thoâng tin chính xaùcveà chöùc naêng cuûa hoâ haáp vaø thaän. II-CHÆ ÑÒNH: Laáy maùu phaân tích caùc khí trong maùu ñöôïc chæ ñònh trong tröôøng hôïp: 1. Chaån ñoaùn caùc roái loaïn hoâ haáp hay chuyeån hoaù. 2. Ñaùnh giaù baûn chaát, möùc ñoä traàm troïng vaø theo doõi ñaùp öùng vôùi ñieàu trò caùc roái loaïn hoâ haáp vaø chuyeån hoaù. 223
III-THUÛ THUAÄT LAÁY MAÙU ÑOÄNG MAÏCH QUAY: 1-Veà nguyeân taéc, maãu maùu ñoäng maïch gioáng nhau ôû taát caû caùc ñoâng maïch. Do ñoù laáy maùu ôû baát kyø ñoäng maïch naøo cuõng ñöôïc. Tuy vaäy, treân laâm saøng, caùc ñoäng maïch thöôøng ñöôïc duøng ñeå laáy maùu xeùt nghieäm laø ñoäng maïch quay, ñoäng maïch caùnh tay vaø ñoäng maïch ñuøi. 2-So saùnh caùc ñoâng maïch: Ñaëc ñieåm ÑM quay ÑM caùnh tay ÑM ñuøi Kích thöôùc Nhoû Trung bình Lôùn Sôø (+) (+) (+) Töông quan TM xa gaàn gaàn &TK (+) ít ít Tuaàn hoaøn phuï 3-Caùc vaán ñeà caàn löu yù tröôùc khi laáy maùu ñoäng maïch:  Chaån ñoaùn laâm saøng vaø tình traïng hieän taïi cuûa beänh nhaân: tri giaùc, daáu hieäu sinh toàn, thôû oxy, thôû maùy…  Roái loaïn chaûy maùu: caùc beänh nhaân coù beänh lyù nhö: Hemophilia hoaëc duøng thuoác khaùng ñoâng, thuoác tieâu sôïi huyeát, hoaëc roái loaïn tieåu caàu caàn chuù yù nguy cô xuaát huyeát sau thuû thuaät. Beänh nhaân duøng caùc thuoác khaùng ñoâng nhö Heparin, Warfarin, Dipyridamol, Aspirin coù theå laáy maùu ôû thôøi ñieåm 30 phuùt tröôùc lieàu khaùng ñoâng keá tieáp. Caùc thuoác tieâu sôïi huyeát maëc duø cô cheá chính laø ly giaûi cuïc maùu ñoâng nhöng cuõng coù theå gaây chaûy maùu traàm troïng.  Phoøng choáng laây nhieãm: caùc beänh laây qua ñöôøng maùu coù theå laây cho ngöôøi laøm thuû thuaät nhö AIDS, vieâm gan sieâu vi, giang mai… do ñoù, taát caû caùc maãu maùu caàn ñöôïc xöû lyù nhö coù khaû naêng laây nhieãm. Ngöôøi laøm thuû thuaät caàn toân troïng caùc nguyeân taéc phoøng beänh, caàn mang gaêng, ñeo mask, maét kieáng baûo veä vaø röûa tay sau khi laøm thuû thuaät.  Tình traïng oån ñònh cuûa beänh nhaân: khi beänh nhaân thôû oxy hay thoâng khí cô hoïc caàn coù thôøi gian ñeå hieäu quaû ñieàu trò phaûn aùnh treân keát quaû khí maùu. Keát quaû khí maùu thöôøng laø tieâu chuaån chính ñeå quyeát ñònh ñieàu trò, nhaát laø khi caàn thay d0oåi ñieàu trò hay ngöng ñieàu trò. Vôùi ñieàu trò, keát quaû cuûa khí maùu thay ñoåi theo thôøi gianñeå ñaït trò soá caân baèng môùi. Thôøi gian naøy ñoái vôùi caùc beänh nhaân khoâng coù beänh hoâ haáp ñaùng keå laø 3 phuùt, toát nhaát laø 10 phuùt, coøn caùc beänh nhaân beänh phoåi taéc ngheõn maõn tính caàn 20-30 phuùt. 224
 Beänh nhaân lo laéng hay ñau coù theå laøm thay ñoåi ñaùng keå keát quaû khí maùu. Vì vaäy, caàn giaûi thích cho beänh nhaân vaø maãu maùu laáy caøng nhanh caøng toát. 4-Thuû thuaät laáy maùu ñoäng maïch quay: Beänh nhaân ôû tö theá thoaûi maùi, naèm hay ngoài.   Tay ñaët treân maët phaúng, coå tay duoãi moät goùc khoaûng 30o baèng caùch ñaët moät khaên cuoän troøn beân döôùi coå tay beänh nhaân. Ngöôøi laøm thuû thuaät röûa tay, mang gaêng.   Sôø ñoäng maïch quay baèng hai ngoùn tay 2 vaø 3. khoâng ñöôïc choïc neáu khoâng xaùc ñònh ñöôïc maïch. Saùt khuaån vò trí caàn choïc. Traùng kim vaø syringe vôùi dung dòch serum heparin (1000ñv/ ml).   Tay caàm syringe gioáng nhö caàm buùt chì, nghieâng moät goùc 30-45o ñoái dieän vôùi höôùng cuûa doøng maùu chaûy, maët vaùt cuûa kim höôùng leân treân.  Ñaâm kim nheï nhaøng qua da ñoàng thôøi quan saùt ñoác kim. Neáu choïc ñuùng ñoäng maïch seõ thaáy 3 ñaëc ñieåm: maùu töï traøo leân ñoác kim- dao ñoäng theo nhòp maïch – khuynh höôùng töï ñoå ñaày oáng tieâm.  Neáu choïc khoâng ñuùng muoán ñoåi höôùng kim phaûi ruùt nheï nhaøng ñeán gaàn maët da môùi ñöôïc ñoåi höôùng kim ñeå traùnh raùch caùc moâ beân döôùi.  Sau khi laáy khoaûng 3-4ml maùu thì ruùt kim vaø eùp vò trí choïc kim vôùi gaïc voâ khuaån ít nhaát 5 phuùt. Thôøi gian naøy taêng leân neáu choïc ñoäng maïch ñuøi. Neáu beänh nhaân coù roái loaïn chaûy maùu caàn eùp laâu hôn 20-30 phuùt. Sau khi boû eùp caàn quan saùt laïi vò trí choïc sau 2-5 phuùt xem coù bieán chöùng xuaát huyeát? Coù theå duøng baêng eùp trong moät thôøi gian ngaén nhöng bieän phaùp naøy khoâng theå thay theá bieän phaùp eùp. Maët khaùc, treân beänh nhaân coù beänh lyù sô vöõa ñoäng maïch, bieän phaùp naøy coù theå laøm giaûm tuaàn hoaøn taïi choã vaø taïo ñieàu kieän taïo laäp cuïc maùu ñoâng.  Caàn nhanh choùng loaïi boû caùc boït khí ra ngoaøi. Coù theå goõ nheï leân thaønh syringe ñeå ñaåy caùc boït khí leân. Neân xoay troøn syringe giöõa hai baøn tay vaø ñaûo ngöôïc syringe vaøi laàn, moãi laàn caùch nhau 5 giaây ñeå ñaûm baûo maùu ñöôïc troän ñeàu vôùi thuoác khaùng ñoâng.  Ñaët maãu maùu vaøo nöôùc ñaù laïnh vaø nhanh choùng ñöa ñeán Labo. Vì maùu laø moâ soáng neân seõ tieáp tuïc söû duïng oxy vaø thaûi CO2 laøm sai laïc keát quaû. Neáu maãu maùu khoâng ñeå trong nöôùc ñaù laïnh thì caàn phaân tích ngay trong voøng 20 phuùt. IV-CAÙC GIAÙ TRÒ CUÛA KHÍ MAÙU ÑOÄNG MAÏCH BÌNH THÖÔØNG: (Thôû khí trôøi ôû ngang möïc nöôùc bieån) 225
Bieán soá Giaù trò bình thöôøng PH 7,35-7,45 PaCO2 35-45mmHg PaO2 >70mmHg (tuyø tuoåi) HCO3 22-26mEq/ L CaO2 16-22ml O2/ dl V-MOÄT SOÁ SAI LAÀM CUÛA PHAÂN TÍCH KHÍ MAÙU ÑOÄNG MAÏCH THÖÔØNG GAËP: Coù 5 loaïi sai laàm thöôøng gaëp: Maãu maùu coù laãn boït khí  Maãu maùu coù laãn maùu tónh maïch hoaëc laø maùu tónh maïch  Maãu maùu bò aûnh höôûng cuûa maùu khaùng ñoâng  Maãu maùu bò thay ñoåi do chuyeån hoaù  Maãu maùu bò thay ñoåi do nhieät ñoä  1-Maãu maùu coù laãn boït khí: a-Khi maãu maùu coù laãn boït khí thì PaO2 bò aûnh höôûng nhieàu nhaát. Khi moät maãu maùu coù PaO2< 158mmHg tieáp xuùc vôùi boït khí thì PaO seõ taêng. Söï gia taêng naøy bò aûnh höôûng bôûi theå tích boït khí. Ñoái vôùi khí CO2 do heä soá hoaø tan cao neân ít bò aûnh höôûng hôn. b-Laâm saøng: Neáu maãu maùu coù boït khí caàn phaûi ñöôïc ñaåy boït khí ra trong voøng 2 phuùt.   Neáu keát quaû nghi ngôø sai laïc do boït khí neân loaïi boû. Sai laàm naøy cuõng coù theå do boït khí laãn vaøo maùy xeùt nghieäm. 2-Maãu maùu laãn maùu tónh maïch hoaëc laø maùu tónh maïch: a-Sai laàm naøy hay gaëp khi laáy maùu trong tröôøng hôïp beänh nhaân tuït huyeát aùp (khoâng nhaän bieát 3 ñaëc ñieåm cuûa maùu ñoäng maïch) hoaëc laáy maùu ôû ñoäng maïch ñuøi (do tónh maïch naèm saùt ngay sau ñoäng maïch hoaëc baát thöôøng giaûi phaãu hoïc). Chæ caàn 1/10 226
löôïng maùu tónh maïch troän laãn ñuû gaây thay ñoåi PaO2 ñaùng keå. Maùu Theå tích (ml) PaO2 Ñoäng maïch 4,5 86 Tónh maïch 0,5 31 Troän 5 56 b-Laâm saøng: Quan saùt 3 ñaëc ñieåm cuûa maùu ñoäng maïch  Neân traùnh laáy maùu ôû ñoäng maïch ñuøi khi coù theå  Khi phaân tích keát quaû caàn phoái hôïp laâm saøng  Kieåm tra cheùo vôùi Pulse oximetry  3-Maãu maùu bò aûnh höôûng bôûi thuoác khaùng ñoâng: Thuoác khaùng ñoâng coù theå aûnh höôûng leân keát quaû döôùi hai hình thöùc: Do baûn chaát cuûa thuoác  Do hoaø loaõng  a-Do baûn chaát cuûa thuoác: Thuoác khaùng ñoâng PH Citrat 7,65 Heparin (1000 ñv/ ml) 7,33 Heparin (5000 ñv/ ml) 7,1 Oxalate 6,94 EDTA 4,73 Thöôøng duøng Heparin 1000 ñv/ ml vì pH xaáp xæ pH maùu. 227
b-Do hoaø loaõng: Heparin laø moät acid yeáy, neáu duøng quaù nhieàu coù theå gaây giaûm PaCO2 maùu  PaO2 thöôøng ít aûnh höôûng  Hb giaûm do hoaø loaõng  @Duøng Heparin tinh theå khoâ vôùi syringe chuyeân duøng giuùp taêng ñoä chính xaùc. 4-Maãu maùu bò thay ñoåi do chuyeån hoaù vaø nhieät ñoä: Caùc teá baøo maùu sau khí ruùt khoûi maïch maùu vaãn tieáp tuïc chuyeån hoaù, tieâu thuï oxy vaø thaûi CO2. söï thay ñoåi naøy tuyø thuoäc vaøo nhieät ñoä. Ôû nhieät ñoä phoøng 20-24oC, chuyeån hoaù chæ baèng 50% so vôùi ôû 37oC  Ñeå trong nöôùc ñaù laïnh, toác ñoä chuyeån hoaù chæ baèng10% so vôùi ôû 37oC   Do ñoù maãu maùu neân ñöôïc phaân tích ngay sau khi laáy trong thôøi gian 20 phuùt. Neáu ñeå trong nöôùc ñaù laïnh coù theå giöõ ñöôïc trong 2-4 giôø. 228