468
169. ĐỊNH LƢỢNG VITAMIN B12
Vitamin B12 là những hợp chất hữu cơ có nguyên tử cobalt ở trung tâm, với tên
gọi là những cobalamin và có hoạt tính sinh học trên cơ thể người. Vitamin B12 tham
gia phản ứng tổng hợp thymidylate, một thành phần trong phân tử DN, cung cấp
nguyên liệu để tổng hợp DN, góp phần vào quá trình phân chia tế bào và trưởng
thành tế bào trong cơ thể. Thiếu vitamin B12 có ảnh hưởng rõ rệt lên những dòng tế
bào có sự phân bào nhiều như các tế bào máu, tế bào biểu mô (nhất là ở niêm mạc
đường tiêu hóa). Ngoài ra, thiếu vitamin B12 gây suy thoái chất myelin, một chất béo
và là thành phần quan trọng của tế bào thần kinh, gây ra những triệu chứng thần kinh.
Định lượng Vitamin B12 thường được chỉ định trong các trường hợp bệnh lý như
bệnh máu, bệnh thần kinh…
I. NGUYÊN LÝ
Vitamin B12 được đinh lượng theo nguyên lý miễn dịch cạnh tranh sử dụng
công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang.
Đầu tiên, mẫu thử được xử lý bằng thuốc thử tiền xử lý Vitamin B12 một B12 nội
sinh. Tiếp theo kháng thể kháng Vitamin B12 đánh dấu ruthenium (chất có khả năng
phát quang) gắn trên protein được cho vào mẫu đã qua tiền xử lý, phức hợp kháng
nguyên Vitamin B12 và kháng thể kháng Vitamin B12 được thành lập, lượng phức
hợp tạo ra tỉ lệ với nồng độ chất phân tích có trong mẫu.
Thêm vào các vi hạt phủ streptavidin và kháng nguyên Vitamin B12 đánh dấu biotin.
Kháng nguyên này sẽ gắn cạnh tranh với kháng thể kháng Vitamin B12 (đánh dấu
ruthenium) gắn trên protein. Phức hợp vitamin B12 (trong mẫu bệnh phẩm) - kháng
thể kháng vitamin B12 gắn trên protein - kháng nguyên Vitamin B12 đánh dấu biotin
được hình thành.
Toàn bộ phức hợp trở nên gắn kết với pha rắn thông qua sự tương tác giữa biotin và
streptavidin. Như vậy, nồng độ Vitamin B12 trong mẫu thử càng cao thì phức hợp này
càng thấp và do vậy tín hiệu ánh sáng phát ra tỷ lệ nghịch với nồng độ Vitamin B12
có trong mẫu thử.
II. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện
01 cán bộ đại học, 01 kỹ thuật viên chuyên ngành hóa sinh
2. Phƣơng tiện, hóa chất
- Dụng cụ lấy máu: Bông cồn, bơm tiêm, ống đựng máu, găng tay
469
- Hóa chất: Hóa chất tiền xử lý Vitamin B12, Hóa chất định lượng Vitamin B12, chất
chuẩn, chất kiểm tra chất lượng Vitamin B12
- Máy móc: Có thể sử dụng các máy như Cobas e411, e170, e601. rchitect…
3. Ngƣời bệnh
Người bệnh cần được giải thích về mục đích của việc lấy máu để làm xét nghiệm.
4. Phiếu xét nghiệm
Phiếu xét nghiệm cần ghi đầy đủ thông tin về tên, tuổi, giới tính, khoa phòng, chẩn
đoán của người bệnh và ghi rõ chỉ định xét nghiệm
III. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Lấy bệnh phẩm
- Lấy 3ml máu tĩnh mạch vào ống không có chất chống đông hoặc ống chống đông
bằng Na, Li-heparin hay K3-EDTA.
- Sau khi lấy máu, đem ly tâm phút tách lấy huyết thanh hoặc huyết tương.
- Mẫu ổn định trong 2 ngày ở 2-8°C, 2 tháng ở -20 °C. Tránh ánh sáng. Độ ổn định
của huyết thanh: 24 giờ ở 2-8°C.
- Bệnh phẩm chỉ rã đông 1 lần và phải để bệnh phẩm đạt nhiệt độ phòng trước khi
phân tích. Để tránh hiện tượng bay hơi, bệnh phẩm, chất chuẩn, chất kiểm tra chất
lượng nên phân tích trong vòng 2 giờ.
2.Tiến hành kỹ thuật
- Máy phân tích cần chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện phân tích mẫu: Máy đã được cài
đặt chương trình xét nghiệm Vitamin B12. Máy đã được chuẩn với xét nghiệm
Vitamin B12. Kết quả kiểm tra chất lượng với xét nghiệm Vitamin B12 đạt yêu cầu:
không nằm ngoài dải cho phép và không vi phạm luật kiểm tra chất lượng.
- Người thực hiện phân tích mẫu nhập dữ liệu về thông tin người bệnh và chỉ định xét
nghiệm vào máy phân tích hoặc hệ thống mạng (nếu có).
- Nạp mẫu bệnh phẩm vào máy phân tích
- Ra lệnh cho máy thực hiện phân tích mẫu bệnh phẩm
- Đợi máy phân tích mẫu theo protocol của máy
- Khi có kết quả cần xem xét đánh giá kết quả sau đó in báo cáo hoặc ghi kết quả vào
phiếu xét nghiệm để trả cho người bệnh.
IV.NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
- Bình thường Vitamin B12 trong huyết thanh: 179-660 pmol/L
- Viatamin B12 tăng trong: Viêm gan do Virus, Bạch cầu tủy mạn, Đa hồng cầu
470
- Vitamin B12 giảm trong: Thường ít gặp giảm Vitamin B12 đơn độc: Thiếu máu ác
tính, Rối loạn hấp thu, Thiếu máu hồng cầu to,Thiếu Vitamin B12 đặc trưng ở các tổn
thương hệ TKTW, rối loạn chức phận neuron.
V. NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ
- Những yếu tố gây nhiễu cho kết quả xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm không bị ảnh
hưởng khi:
+ Huyết thanh vàng: Bilirubin < 65 mg/dL .
+ Tán huyết: Hemoglobin <1.0g / dL
+ Huyết thanh đục: Triglyceride < 1500 mg/dl.
+ Biotin <50 ng/ml. trường hợp người bệnh sử dụng Biotin với liều > 5
mg/ngày cần lấy máu xét nghiệm ít nhất 8h sau khi sử dụng Biotin lần cuối.
+ RF <1500 IU/mL
- Khắc phục: Có thể hòa loãng bệnh phẩm và thực hiện lại xét nghiệm sau đó nhân kết
quả với độ hòa loãng (Trường hợp có hòa loãng tự động trên máy thì kết quả không
cần nhân với độ hòa loãng do máy đã tự tính toán).