Đo lường lợi nhuận cho nghề nuôi tôm hùm tại thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2015<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> ĐO LƯỜNG LỢI NHUẬN CHO NGHỀ NUÔI TÔM HÙM<br /> TẠI THÀNH PHỐ CAM RANH, TỈNH KHÁNH HÒA<br /> PROFITABILITY ANALYSIS FOR LOBSTER SHIRMP AQUACULTURE<br /> IN CAM RANH CITY, KHANH HOA PROVINCE<br /> Nguyễn Đức Toàn1, Quách Thị Khánh Ngọc2<br /> Ngày nhận bài: 06/01/2015; Ngày phản biện thông qua: 27/02/2015; Ngày duyệt đăng: 10/6/2015<br /> <br /> TÓM TẲT<br /> Nghiên cứu đo lường lợi nhuận cho các lồng nuôi tôm hùm tại Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa năm 2012 -2013. Trong<br /> 94 hộ được khảo sát, Lợi nhuận bình quân/lồng là 10 triệu VNĐ/lồng, nhỏ nhất là - 82 triệu VNĐ/ lồng, lớn nhất là 58 triệu<br /> VNĐ/lồng. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu trung bình của một lồng là 0,04, tỷ suất lợi nhuận trên chi phí trung bình là<br /> 0,06. Kết quả nghiên cứu hàm ý rằng (i) mặc dù nghề nuôi tôm hùm lồng tại Cam Ranh đang gặp khó khăn nhưng các hộ<br /> vẫn tiếp tục tham gia nuôi; (ii) tôm hùm lồng đây là nghề rủi ro lớn nhưng sức hấp dẫn của nghề cao.<br /> Từ khóa: lợi nhuận, tôm hùm lồng, Cam Ranh<br /> <br /> ABSTRACT<br /> This study analyzes profitability for the lobster shrimp aquaculture in Cam Ranh city, Khanh Hoa province year of<br /> 2012 - 2013. In 94 households surveyed, Profit per cage is 10 million VNDs/cage, the smallest value is - 82 million VNDs/<br /> cage, the maximum value is 58 million VNDs/cage. The ratio of profit on revenue is 0.04; the ratio of profit on cost is 0.06.<br /> This imply that (i) although the lobster shrimp aquaculture in Cam Ranh is in difficulty, the aquacultue cages still are in<br /> production; (ii) the lobster shrimp aquaculture is really risky but incentive .<br /> Keywords: profitability, lobster shrimp, Cam Ranh<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tôm hùm (Panulirus.spp) thuộc họ Palinuniade<br /> là loài tôm có giá trị kinh tế cao. Ở Việt Nam có 7<br /> loài tôm hùm gồm tôm hùm bông, tôm hùm đá, tôm<br /> hùm sỏi, tôm hùm đỏ, tôm hùm ma, tôm hùm sen<br /> và tôm hùm bùn [1]. Nghề nuôi tôm hùm bằng lồng<br /> ở Việt Nam bắt đầu phát triển từ năm 2000, phân<br /> bố từ Quảng Bình đến Bình Thuận nhưng tập trung<br /> chủ yếu ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên,<br /> Khánh Hòa, Ninh Thuận. Sản lượng trung bình hàng<br /> năm đạt gần 1.400 tấn, chủ yếu là tôm hùm bông và<br /> tôm hùm xanh mang lại nguồn thu hơn 3.500 tỷ đồng<br /> mỗi năm. Hiện cả nước có khoảng 43.000 lồng, tập<br /> trung nhiều nhất ở Phú Yên và Khánh Hòa [2].<br /> Tại Cam Ranh, từ năm 2000 đến 2004, số lồng<br /> tôm hùm tăng hơn 12 lần, sản lượng tôm thương<br /> phẩm tăng 6,6 lần. Riêng năm 2003, sản lượng<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> tôm thương phẩm đạt 400 tấn, trị giá khoảng 200<br /> tỷ đồng, tại thời điểm số lồng nuôi đạt cao nhất là<br /> 2006 - 2007 với số lượng lên đến 12.000 lồng. Sở dĩ<br /> nghề nuôi tôm hùm phát triển mạnh mẽ như vậy do<br /> những thuận lợi về nhiệt độ, môi trường nước như:<br /> độ mặn, các yếu tố thủy lý, dòng chảy, thủy triều, ít bị<br /> tác động của bão gió và có nguồn thức ăn tự nhiên<br /> dồi dào. Đến 2013, Cam Ranh có 405 bè nuôi tôm<br /> hùm với số lượng 7.950 lồng [4]. Tuy nhiên, tình hình<br /> dịch bệnh trên tôm hùm nuôi diễn biến ngày càng<br /> phức tạp, nhiều vùng nuôi chưa thể kiểm soát được<br /> dịch bệnh gây tâm lý lo ngại cho người nuôi. Hiện<br /> nay công nghệ nuôi tôm hùm lồng vẫn áp dụng theo<br /> kiểu truyền thống, quy mô nhỏ lẻ. Thức ăn chủ yếu<br /> hiện nay cho tôm hùm là cá tạp nên dễ gây ô nhiễm<br /> môi trường nuôi, trong khi đó thức ăn công nghiệp<br /> cho tôm hùm chưa được sản xuất…<br /> <br /> Nguyễn Đức Toàn: Cao học Kinh tế thủy sản 2010 - Trường Đại học Nha Trang<br /> TS. Quách Thị Khánh Ngọc: Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 176 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Trước thực trạng trên, việc tìm hiểu hiện trạng<br /> và đánh giá lợi nhuận của nghề nuôi tôm hùm lồng<br /> tại Cam Ranh trong thời gian qua là rất cần thiết,<br /> nhằm tạo cơ sở khoa học cho việc quy hoạch vùng<br /> nuôi của địa phương, giúp cho nghề nuôi tôm hùm<br /> lồng phát triển ổn định và bền vững.<br /> II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Số 2/2015<br /> hộ nuôi tôm hùm đại diện cho chất lượng nước tại<br /> khu vực nghiên cứu. Tuy nhiên, do không có số liệu<br /> về hàm lượng P trong thịt tôm hùm nên nghiên cứu<br /> chọn N là chỉ sô đại diện.<br /> Ước tính lượng P, N thải ra môi trường:<br /> L = P x (Fc x Cfeed – Cfish)<br /> Trong đó:<br /> L: lượng N hoặc P thải vào môi trường (kg/m2)<br /> P: tổng sản lượng sản xuất (kg/ m2)<br /> Fc: hệ số chuyển đổi thức ăn (khác nhau cho<br /> từng hộ)<br /> Cfeed: hàm lượng N/P trong thức ăn (%)<br /> Cfish: hàm lượng N/P trong tôm hùm (%) thông<br /> tin này được sử dụng từ các nghiên cứu trước [5].<br /> <br /> 1. Cơ sở lý thuyết<br /> - Nghiên cứu về lợi nhuận với quy trình như sau:<br /> Tổng doanh thu<br /> - Chi phí biến đổi<br /> - Chi phí cố định<br /> = Lợi nhuận<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Đo lường lợi nhuận của Lồng nuôi tôm hùm trong<br /> nghiên cứu được đo lường bằng các chỉ số: Lợi nhuận/<br /> 2.1. Dữ liệu nghiên cứu<br /> Lồng, Lợi nhuận/ Doanh thu, Lợi nhuận/ Chi phí [3].<br /> 2.1.1. Địa bàn và qui mô nghiên cứu<br /> Lợi nhuận/lồng: Đây chính là lợi nhuận thực sự<br /> Đối tượng nghiên cứu là các lồng nuôi tôm hùm<br /> của nông hộ. Chỉ số này dương cho thấy nông hộ có<br /> tại thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa năm 2012<br /> đủ khả năng tái đầu tư trong dài hạn. Sự bền vững<br /> - 2013, số lượng mẫu nghiên cứu là 94 mẫu.<br /> của sản xuất chỉ thực sự đạt được nếu lợi nhuận/<br /> 2.1.2. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu<br /> lồng dương.<br /> Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản<br /> Tỷ số lợi nhuận trên doanh thu là một tỷ số tài<br /> bằng cách dựa vào danh sách các hộ nuôi, sau đó<br /> chính dùng để theo dõi tình hình sinh lợi của hộ<br /> rút thăm ngẫu nhiên không lặp lại từ danh sách lập<br /> nuôi. Nó phản ánh quan hệ giữa lợi nhuận ròng và<br /> để chọn ra các hộ cần điều tra. Số liệu thu thập bằng<br /> doanh thu của hộ nuôi. Tỷ số này cho biết lợi nhuận<br /> phương pháp phỏng vấn trực tiếp chủ hộ.<br /> chiếm bao nhiêu phần trăm trong doanh thu. Tỷ số<br /> 2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu<br /> này mang giá trị dương nghĩa là hộ nuôi có lãi; tỷ số<br /> Lợi nhuận lồng nuôi trong nghiên cứu được đo<br /> càng lớn nghĩa là lãi càng lớn. Tỷ số mang giá trị âm<br /> lường<br /> bằng các chỉ số: Lợi nhuận/lồng, Lợi nhuận/<br /> nghĩa là hộ nuôi thua lỗ.<br /> Doanh<br /> thu, Lợi nhuận/ Chi phí.<br /> Tỷ suất lợi nhuận trên chi phí: Chỉ tiêu này phản<br /> ánh cứ một đồng chi phí bỏ ra thì thu được bao nhiêu<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> đồng lợi nhuận, chỉ tiêu này càng lớn thì chứng tỏ<br /> với một mức chi phí thấp cũng cho phép mang lại lợi<br /> 1. Lợi nhuận của nghề nuôi tôm hùm lồng tại<br /> nhuận cao cho hoạt động nuôi của hộ nuôi.<br /> Cam Ranh<br /> - Nghiên cứu lượng chất thải ra môi trường<br /> Đánh giá lợi nhuận của các hộ nuôi tôm hùm<br /> sử dụng chỉ số hàm lượng N hoặc P thải ra từ các<br /> lồng tại Cam Ranh được trình bày như bảng 1.<br /> Bảng 1. Kết quả kinh tế của nghề nuôi tôm hùm lồng tại Cam Ranh<br /> Trung bình<br /> <br /> Giá trị nhỏ nhất<br /> <br /> Giá trị lớn nhất<br /> <br /> 1. Số lồng (lồng)<br /> <br /> Tiêu chí<br /> <br /> 19<br /> <br /> 2<br /> <br /> 30<br /> <br /> 2. Doanh thu/lồng (triệu đồng/lồng)<br /> <br /> 170<br /> <br /> 140<br /> <br /> 200<br /> <br /> 3. Chi phí/ha (triệu đồng/lồng)<br /> <br /> 160<br /> <br /> 142<br /> <br /> 282<br /> <br /> - Chi phí biến đổi/lồng (triệu đồng/lồng)<br /> <br /> 40<br /> <br /> 60<br /> <br /> 80<br /> <br /> - Chi phí cố định/lồng (triệu đồng/lồng)<br /> <br /> 120<br /> <br /> 80<br /> <br /> 202<br /> <br /> 10<br /> <br /> -82<br /> <br /> 58<br /> <br /> 6. Lợi nhuận/doanh thu<br /> <br /> 0,04<br /> <br /> -0,6<br /> <br /> 0,29<br /> <br /> 7. Lợi nhuận/chi phí<br /> <br /> 0,06<br /> <br /> -0,40<br /> <br /> 0,2<br /> <br /> 5. Lợi nhuận/lồng (triệu đồng/lồng)<br /> <br /> (Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra, năm 2013).<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 177<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 2/2015<br /> <br /> Tại Cam Ranh, lợi nhuận/lồng tôm hùm trung<br /> bình là 10 triệu đồng/ lồng.<br /> Lợi nhuận/ doanh thu nuôi tôm hùm trung bình<br /> là 0,04 nghĩa là cứ 100 đồng doanh thu thu được có<br /> 4 đồng lợi nhuận. So sánh với lãi suất ngân hàng<br /> thì tỷ lệ này rất thấp. Kết quả tính toán cho thấy có<br /> sự chênh lệch lớn giữa giá trị nhỏ nhất và giá trị lớn<br /> nhất về lợi nhuận thu được trên mỗi lồng nuôi, thể<br /> hiện sự khác biệt về hiệu quả kinh tế của việc nuôi<br /> tôm hùm lồng giữa các hộ là rất lớn. Điều này ngụ ý<br /> nghề nuôi tôm hùm lồng này có mức độ độ rủi ro cao<br /> nhưng cũng là nghề hấp dẫn do các hộ lãi có giá trị<br /> lợi nhuận ròng lớn.<br /> Lợi nhuận/chi phí hộ nuôi tôm hùm trung bình là<br /> 0,06 nghĩa là cứ 100 đồng chi phí bỏ ra thu được 6<br /> đồng lợi nhuận.<br /> Nghề nuôi tôm hùm lồng này có mức độ độ rủi<br /> ro cao nhưng cũng là nghề hấp dẫn do các hộ lãi<br /> có giá trị lợi nhuận ròng lớn. Rủi ro cao là do một<br /> số nguyên nhân như: Nguồn khai thác ngày càng<br /> giảm nên không cung ứng đủ cho nhu cầu nuôi;<br /> chất lượng con giống kém khiến người nuôi gặp<br /> nhiều rủi ro. Con tôm hùm giống cũng đang bị thả<br /> nổi về công tác kiểm soát, kiểm dịch nên tôm có<br /> mầm bệnh cũng không ai biết. Thêm vào đó, công<br /> nghệ nuôi tôm hùm hiện nay vẫn theo cách truyền<br /> thống là mỗi bè có khoảng 4- 10 lồng, mỗi lồng thả<br /> nuôi khoảng 100 con. Con tôm hùm khoái ăn tươi<br /> nên thức ăn cho chúng là các loại cá tạp, cua, sò…<br /> Khi tôm ăn không hết, còn thức ăn thừa chúng ăn đi<br /> ăn lại vừa gây bệnh cho tôm vừa gây ô nhiễm môi<br /> trường nước. Đó là một trong những nguyên nhân<br /> gây bùng phát dịch bệnh; đặc biệt là các bệnh tôm<br /> <br /> sữa, đen mang… Nguyên nhân ban đầu được các<br /> nhà chuyên môn cho là do thức ăn kém phẩm chất.<br /> Mật độ nuôi tôm quá dày cũng làm tăng nhanh<br /> độ ô nhiễm vùng, bệnh xuất hiện nhiều, tỉ lệ sống<br /> của tôm hùm giảm dần. Quy hoạch chỉ cho phép<br /> khoảng cách giữa cụm bè này với cụm bè kia phải<br /> đạt tối thiểu 100m. Nhưng hiện nay trong vùng tôm<br /> chết nhiều, các bè tôm nằm san sát nhau, ước tính<br /> mật độ dày gấp hơn ba lần so với tiêu chuẩn trong<br /> vùng quy hoạch. Quy định chỉ 30 - 60 lồng/ha nhưng<br /> ở Cam Ranh nuôi 75 lồng/ha. Ngoài ra mật độ tôm<br /> nuôi quy định chỉ 50 con/lồng, nhưng ở đây nuôi với<br /> mật độ cao hơn 2-4 lần [4].<br /> Bên cạnh nỗi lo về dịch bệnh, đầu ra, giá cả<br /> tôm hùm cũng đang là mối quan tâm hàng đầu của<br /> người nuôi. Chẳng hạn, những ngày đầu năm 2013,<br /> giá tôm lên đến gần 2,5 triệu đồng/kg, nhưng sau<br /> đó giảm xuống từ 1,8 - 2,3 triệu đồng/kg và nay chỉ<br /> còn khoảng 1,6 triệu đồng/kg. Không những thế,<br /> sản lượng tôm hùm thấp, không đều, xuất khẩu tiểu<br /> ngạch sang thị trường Trung Quốc hoặc tiêu thụ<br /> nội địa [2].<br /> 2. Kiểm định phương sai cho năng suất tôm hùm<br /> lồng tại Cam Ranh, Khánh Hòa<br /> Kiểm định phương sai cho năng suất theo nhóm<br /> kinh nghiệm người nuôi, theo trình độ học vấn, theo<br /> lao động, theo chi phí biến đổi, chỉ có theo trình độ<br /> học vấn là có sự khác nhau có ý nghĩa thống kê.<br /> Cặp giả thiết :<br /> Ho : Không có sự khác nhau giữa năng suất<br /> theo các nhóm trình độ học vấn<br /> H1 : Có sự khác nhau giữa năng suất theo các<br /> nhóm trình độ học vấn<br /> <br /> Bảng 2. Kiểm định sự khác nhau của năng suất trung bình giữa các nhóm học vấn<br /> Levene Statistic<br /> <br /> df1<br /> <br /> df2<br /> <br /> Sig.<br /> <br /> 0,969<br /> <br /> 4<br /> <br /> 89<br /> <br /> 0,383<br /> <br /> Loại biến thiên<br /> <br /> Biến thiên<br /> <br /> Df<br /> <br /> Trung bình biến thiên<br /> <br /> F<br /> <br /> Sig.<br /> <br /> 3,328<br /> <br /> 0,040<br /> <br /> Giữa nhóm<br /> <br /> 1471,900<br /> <br /> 4<br /> <br /> 735,950<br /> <br /> Trong nhóm<br /> <br /> 22112,296<br /> <br /> 89<br /> <br /> 221,123<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 23584,196<br /> <br /> 93<br /> Khoảng tin cậy 95%<br /> <br /> (J) trinhdo<br /> <br /> Khác biệt trung bình<br /> (I-J)<br /> <br /> Sai lệch<br /> chuẩn<br /> <br /> Sig.<br /> <br /> Chỉ số dưới<br /> <br /> Chỉ số trên<br /> <br /> Học trung học<br /> <br /> Đã qua đào tạo<br /> <br /> -8,06234*<br /> <br /> 3,31561<br /> <br /> 0,044<br /> <br /> -15,9506<br /> <br /> -,1741<br /> <br /> Đã qua đào tạo<br /> <br /> Học đại học,<br /> cao đẳng<br /> <br /> -0,37738<br /> <br /> 9,04378<br /> <br /> 0,999<br /> <br /> -21,8935<br /> <br /> 21,1388<br /> <br /> 8,43972<br /> <br /> 8,77228<br /> <br /> 0,602<br /> <br /> -12,4305<br /> <br /> 29,3100<br /> <br /> (I) trinhdo<br /> <br /> Học đại học, cao đẳng Học trung học<br /> (Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra, năm 2014)<br /> <br /> 178 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Kiểm định phương sai, với mức ý nghĩa<br /> Sig = 0,383 > 0,05 nên chấp nhận giả thiết H0 với<br /> kiểm định phương sai. Tức là không có sự khác<br /> nhau giữa phương sai giữa năng suất theo các<br /> nhóm trình độ học vấn người nuôi.<br /> Như vậy, phân tích ANOVA để cho thấy sự khác<br /> nhau giữa các nhóm. Phân tích ANOVA, với mức<br /> ý nghĩa Sig = 0,040 < 0,05 nên bác bỏ giả thiết H0,<br /> chấp nhận giả thiết H1. Để biết được sự khác nhau<br /> giữa năng suất các nhóm theo trình độ học vấn, sử<br /> dụng kiểm định t từng cặp để phân tích.<br /> Ở nhóm người nuôi có trình độ học trung học và<br /> nhóm người nuôi có trình độ đã qua đào tạo có sự<br /> khác nhau đáng kể về năng suất nuôi. Cụ thể, năng<br /> suất trung bình của nhóm người nuôi đã qua đào<br /> tạo cao hơn năng suất trung bình của nhóm người<br /> nuôi có trình độ học trung học. Với độ tin cậy 95%<br /> thì mức ý nghĩa Sig = 0,044 < 0,05 nên kiểm định có<br /> mức ý nghĩa thống kê.<br /> Với nhóm người nuôi có trình độ học vấn học<br /> đại học, cao đẳng thì năng suất trung bình cao hơn<br /> nhóm người nuôi có trình độ đã qua đào tạo. Tuy<br /> nhiên với mức ý nghĩa của kiểm định Sig = 0,999 thì<br /> kiểm định không có ý nghĩa thống kê nên chưa thể<br /> kết luận có sự khác biệt giữa năng suất hai nhóm<br /> người nuôi có trình độ học vấn học đại học, cao<br /> đẳng và nhóm đã qua đào tạo.<br /> Đối với nhóm người nuôi có trình độ học vấn là<br /> cao đẳng, đại học so với nhóm người nuôi có trình<br /> độ học vấn học trung học thì mức ý nghĩa Sig cũng<br /> lớn hơn 0,05 nên không có ý nghĩa thống kê.<br /> Như vậy, qua phân tích ở trên có thể thấy giữa<br /> 2 trình độ trung học và qua đào tạo thì những người<br /> nuôi có trình độ đã qua đào tạo có năng suất lớn<br /> hơn. Giữa các cặp trình độ trung học với cao đẳng<br /> đại học và nhóm trình độ đại học, cao đẳng với đã<br /> qua đào tạo thì không thể kết luận được là có sự<br /> khác biệt về năng suất vì không có ý nghĩa thống kê.<br /> 3. Tình hình vay vốn và lượng chất thải ra môi<br /> trường tôm hùm lồng tại Cam Ranh, Khánh Hòa<br /> Để hiểu sâu hơn về vốn cho các hộ nuôi tôm,<br /> nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát, điều tra 94<br /> hộ nuôi tôm với kết quả như sau: có 68,4% hộ nuôi<br /> tôm cho biết họ vay ngắn hạn theo mùa; chỉ có 8,4%<br /> là thường xuyên có nhu cầu vay. Tuy nhiên cũng có<br /> 21,5% ít khi vay vốn và 1,6% ý kiến trả lời cho biết<br /> họ chưa vay lần nào. Mức độ khó khăn khi vay vốn<br /> của những người nuôi tôm, kết quả khảo sát có đến<br /> 81,5% ý kiến cho rằng việc vay vốn ở các tổ chức<br /> tín dụng chính thức (ngân hàng và quỹ tín dụng) là<br /> khó khăn và rất khó khăn. Chỉ có 19,5% cho rằng,<br /> <br /> Số 2/2015<br /> việc vay vốn từ các nguồn chính thức là dễ dàng.<br /> Trong khi đó cũng chỉ có 0,6% cho rằng việc vay vốn<br /> là rất dễ dàng. Tìm hiểu rõ hơn nguyên nhân người<br /> nuôi tôm không vay vốn từ ngân hàng để từ đó có<br /> giải pháp, cơ chế chính sách về vốn hợp lý hơn cho<br /> người nuôi tôm, kết quả khảo sát cho thấy có 40,9%<br /> người nuôi tôm không vay được vốn từ các ngân<br /> hàng là do không đủ tài sản thế chấp để được vay<br /> vốn hoặc định giá trị tài sản thế chấp không phù hợp<br /> với giá thị trường (thấp hơn giá thị trường); 37,4%<br /> không vay vốn vì lãi suất cho vay quá cao, sản xuất<br /> khó có khả năng thu hồi vốn; 13,6% viện dẫn lý do<br /> bị từ chối khi xin vay, trường hợp này chủ yếu hồ sơ<br /> không hợp lệ hoặc các dự án không khả thi; 5,6%<br /> cho là thủ tục vay vốn phức tạp và 2,5% vì lý do<br /> khác như không biết thủ tục vay vốn, vay của người<br /> thân, vay trong xóm.<br /> Trong 1 vụ với thời gian nuôi trung bình là 20<br /> tháng, với lượng mẫu thu thập là 94 mẫu, sản lượng<br /> 184,5 tấn thì tổng lượng N thải ra môi trường là<br /> khoảng 75,5 tấn. Với tổng số lồng của Cam Ranh là<br /> 7.950 lồng, 300 tấn thương phẩm (theo báo cáo của<br /> Phòng Nông nghiệp Thành phố Cam Ranh, 2013)<br /> thì tổng số lượng N thải ra môi trường là khoảng<br /> 122,68 tấn. Ước tính tổng chi phí chất thải N là<br /> 16,50 tỷ - 32,97 tỷ đồng. Thông tin này chỉ mang tính<br /> tương đối vì con số này có thể thay đổi phụ thuộc<br /> vào rất nhiều yếu tố: giá tôm bán trên thị trường, giá<br /> trị chuyển đổi trong chi phí xử lý, khả năng tự xử lý<br /> của môi trường.<br /> 4. Đánh giá chung về nghề nuôi tôm hùm lồng<br /> tại Cam Ranh<br /> 4.1. Thành tựu và hạn chế của nghề nuôi tôm hùm<br /> lồng tại Cam Ranh<br /> 4.1.1. Thành tựu đạt được<br /> Tổng số lồng nuôi tôm hùm tại Cam Ranh tăng<br /> lên nhanh chóng. Mặc dù nghề nuôi tôm hùm ở<br /> Cam Ranh góp phần rất lớn và việc giải quyết công<br /> ăn việc làm, tăng thêm sinh kế cho người dân, góp<br /> phần phát triển các nghề khác: du lịch, chế biến…<br /> Số lồng trung bình của 1 hộ nuôi tôm hùm tại<br /> Cam Ranh là 19 lồng, hộ nhỏ nhất là 2 lồng, lớn nhất<br /> là 30 lồng. Doanh thu trung bình 1 lồng là 170 triệu<br /> đồng/ lồng, nhỏ nhất là 140 triệu đồng/lồng, lớn nhất<br /> là 200 triệu đồng/lồng. Lợi nhuận bình quân/lồng là<br /> 10 triệu/lồng, nhỏ nhất là -82 triệu đồng/ lồng, lớn<br /> nhất là 58 triệu đồng/lồng. Tỷ suất lợi nhuận trên<br /> doanh thu trung bình của một lồng là 0,04, tỷ suất<br /> lợi nhuận trên chi phí trung bình là 0,06.<br /> Nghề nuôi tôm hùm lồng tại Cam Ranh giải<br /> quyết việc làm cho các hộ gia đình trực tiếp,<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 179<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> và hàng ngàn hộ gia đình gián tiếp khác: nậu vựa,<br /> chế biến, cung ứng thức ăn, con giống…<br /> 4.1.2. Hạn chế<br /> Dịch bệnh sữa trên tôm hùm lồng đã gây thiệt<br /> hại cho người nuôi tôm. Nhiều gia đình lâm vào<br /> cảnh trắng tay, nợ nần chồng chất. Bên cạnh đó, do<br /> chưa có quy hoạch tổng thể, người nuôi phát triển<br /> tự phát nên chưa nắm vững quy trình, kỹ thuật từ<br /> khâu chọn địa điểm, mật độ, hướng đặt bè tôm, sử<br /> dụng và bảo quản thức ăn, đến xử lý chất thải. Hậu<br /> quả nhãn tiền là nguồn nước, môi trường vùng nuôi<br /> bị ô nhiễm, tôm mắc bệnh chết hàng loạt. Tuy nhiên,<br /> cùng với sự phát triển của nghề nuôi tôm hùm tại<br /> Cam Ranh như hiện nay, thiệt hại do ảnh hưởng từ<br /> thiên nhiên, môi trường, dịch bệnh ngày càng lớn.<br /> Bênh cạnh đó, vấn đề giá cả cũng ảnh hưởng<br /> rất lớn đến người nuôi tôm hùm lồng tại Cam Ranh.<br /> Hiện chưa thể cho tôm hùm sinh sản trong môi<br /> trường nhân tạo. Toàn bộ số tôm hùm con đưa vào<br /> nuôi là do ngư dân bẫy bắt ngoài môi trường thiên<br /> nhiên. Lượng tôm con năm ít, năm nhiều, giá cả<br /> thiếu ổn định. Do khan hiếm, mỗi con tôm hùm con<br /> (loại tôm trắng) có giá tới 350 nghìn đến gần 400<br /> nghìn đồng [4]. Bên cạnh đó, do kích cỡ khác nhau,<br /> nguồn giống khác nhau, sức khỏe khác nhau, cho<br /> nên khi thả nuôi rất vất vả. Đó là chưa kể tới việc<br /> không kiểm soát được tình trạng dịch bệnh của tôm<br /> con, cho nên hiệu quả phòng, chống dịch rất thấp.<br /> Bên cạnh đó, vấn đề đầu ra của tôm hùm<br /> cũng rất bấp bênh. Do giá tôm năm có thời điểm<br /> hạ (khoảng 1,6 đến 1,8 triệu đồng/kg loại một), có<br /> thời điểm lại ít dịch bệnh, giá tôm 2,5 đến 2,8 triệu<br /> đồng/kg [4].<br /> Nghề nuôi tôm hùm lồng phát triển, kéo theo đó<br /> là sự phát triển của nghề khai thác tôm hùm giống<br /> cung cấp cho các vùng nuôi. Những loài tôm là đối<br /> tượng nuôi chính như: tôm hùm bông, tôm hùm đá<br /> càng, tôm con được gia tăng cường độ đánh bắt,<br /> khai thác. Mặt khác, trong quá trình nuôi, tỷ lệ tôm<br /> chết do bệnh dịch khá lớn làm nhu cầu con giống<br /> ngày một tăng, dẫn đến việc khai thác tôm hùm<br /> giống trở nên quá mức. Tại Khánh Hòa, việc khai<br /> thác tôm hùm giống tập trung chủ yếu ở 3 khu vực.<br /> Trong đó, vùng biển Đầm Môn - Đại Lãnh với diện<br /> tích khai thác 11,7km2; vùng biển đầm Nha Phu vịnh Nha Trang với diện tích khai thác gần 29,1km2;<br /> vùng biển Bãi Dài (Cam Ranh) với diện tích gần<br /> 15,5km2. Loài tôm hùm khai thác gồm: tôm hùm<br /> bông, tôm hùm đá, tôm hùm tre, tôm hùm đỏ và tôm<br /> hùm sỏi. Tuy nhiên, tôm hùm bông và tôm hùm đá<br /> là 2 loài nuôi phổ biến và có giá trị kinh tế nên được<br /> người khai thác chú ý hơn so với các loài khác.<br /> <br /> 180 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Số 2/2015<br /> Mùa vụ đánh bắt tôm hùm giống thường bắt đầu<br /> từ tháng 11 năm trước và kéo dài đến tháng 4 năm<br /> sau. Tỷ lệ các kích cỡ tôm hùm giống được khai thác<br /> từ 7 - 8mm chiều dài giáp đầu ngực, chúng có màu<br /> trắng hoặc trắng hồng, chiếm khoảng 78 - 83%; tôm<br /> giống cỡ lớn hơn 9 - 11mm chiều dài giáp đầu ngực,<br /> được gọi là tôm “bọ cạp”, chiếm 15 - 16%; một số<br /> ít tôm con cỡ lớn được khai thác chủ yếu bằng lặn<br /> bắt chiếm 2 - 6%. Hiện nay, ngư dân khai thác tôm<br /> hùm giống chủ yếu dưới các hình thức bằng mành,<br /> bẫy và lặn. Trong đó, khai thác bằng mành có tỷ lệ<br /> cỡ tôm “trắng” và “trắng hồng” là 100%; khai thác<br /> bằng bẫy có cỡ tôm “trắng hồng” chiếm 95%, cỡ<br /> tôm “bọ cạp” chiếm 5%; khai thác bằng lặn có cỡ<br /> tôm “trắng” và “trắng hồng” chiếm 20 - 30%, cỡ tôm<br /> “bò cạp nhỏ” chiếm 50 - 60% và những cỡ tôm lớn<br /> hơn chiếm 15 - 25%. Theo quy định của Luật Thủy<br /> sản và Pháp lệnh Bảo vệ nguồn lợi thủy sản, tôm<br /> hùm chỉ được phép khai thác khi cân nặng trung<br /> bình từ 150g trở lên; từ tháng 4 đến tháng 8 hàng<br /> năm, thời điểm tôm hùm đang kỳ sinh sản, không<br /> được phép khai thác dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu<br /> đơn vị, tổ chức, cá nhân nào vi phạm sẽ bị tịch thu<br /> toàn bộ phương tiện đánh bắt, số tôm thu được sẽ<br /> thả về biển và phạt hành chính từ 500 ngàn đến<br /> 5 triệu đồng/vụ, tùy vào lượng tôm khai thác nhiều<br /> hay ít. Tuy nhiên, nghề khai thác tôm hùm trên địa<br /> bàn tỉnh đang diễn ra tự nhiên, công khai mà không<br /> hề có sự giám sát của cơ quan chức năng và chính<br /> quyền địa phương. Đây cũng là nguyên nhân khiến<br /> nguồn lợi tôm hùm giống có nguy cơ cạn kiệt [4].<br /> Trước thực trạng trình độ của người nuôi tôm<br /> nên khả năng xây dựng phương án sản xuất hoặc<br /> lập dự án đầu tư còn nhiều hạn chế dẫn đến tình<br /> trạng người nuôi rất khó tiếp cận được đồng vốn<br /> vay, nhất là vay ưu đãi. Bên cạnh những lý do trên<br /> còn có các nguyên nhân khác như: tôm bị chết dẫn<br /> đến nợ xấu và nợ quá hạn nên năm sau tiếp tục nuôi<br /> thì người nuôi tôm không có khả năng tiếp cận được<br /> đồng vốn; sự biến động của chi phí đầu vào (trong<br /> đó có lãi suất ngân hàng) và giá cả đầu ra nên có<br /> thể năm nay nuôi lời nhưng năm sau lại lỗ, người<br /> nuôi tôm không thể dự báo được thị trường và giá<br /> cả thị trường.<br /> 4.2. Một số nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến các<br /> hộ nuôi tôm hùm lồng tại Cam Ranh<br /> Các hộ nuôi nuôi với mật độ dày, do đó việc gây<br /> bệnh là thường xuyên xảy ra. Để cứu tôm, trong<br /> những năm qua, các ngành chuyên trách đã đưa<br /> ra nhiều giải pháp. Tuy nhiên, đến nay việc ngăn<br /> chặn tôm chết vẫn chưa thực sự hiệu quả. Tôm hùm<br /> nuôi chết hàng loạt là do bị bệnh sữa, đen mang,<br /> <br />