Giải thưởng Nobel về Sinh lý và y học năm 2003 (The Nobel prize in Bio-Medicine 2003)

Chia sẻ: Sunshine_6 Sunshine_6 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:2

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngày 6 tháng 10 vừa qua Hội đồng Nobel Viện Karolinska Thuỵ Điển đã quyết đinh về gi.i th-ởng Nobel Sinh lý và Y học cho 2 nhà bác học ng-ời Mỹ Paul C Lauterbur và Peter Mansfield có công trong phát minh những áp dụng về hiện t-ợng cộng h-ởng từ (magnetic resonance) vào trong y học. Hiện t-ợng công h-ởng từ đã đ-ợc 2 nhà vật lý học là Felix Bloch và Edward Mills (Mỹ) tìm ra năm 1946 và đã đ-ợc gi.i th-ởng Nobel về vật lý học năm 1952. Họ đã xác định đ-ợc mối liên...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giải thưởng Nobel về Sinh lý và y học năm 2003 (The Nobel prize in Bio-Medicine 2003)

TCNCYH 25 (5) 2003 Gi¶i th−ëng Nobel vÒ Sinh lý vµ y häc n¨m 2003 (The Nobel prize in Bio-Medicine 2003) GS. Vò TriÖu An* Bé m«n MiÔn dÞch Sinh lý bÖnh- §¹i häc Y Hµ Néi (Ttheo th«ng lÖ hµng n¨m mçi khi ®−îc tin vÒ gi¶i th−ëng Nobel Sinh lý vµ Y häc, chóng t«i hay viÕt mét bµi b¸o vÒ gi¶i th−ëng Êy, dùa trªn nh÷ng th«ng tin thu ®−îc còng nh− mét sè hiÓu biÕt cña b¶n th©n víi tÝnh chÊt phæ biÕn cïng c¸c b¹n ®äc ViÖt Nam. Riªng bµi nµy thuéc nhiÒu vÒ lÜnh vùc lý ho¸ vµ nhÊt lµ chôp hinh y häc (medical imaging) cho nªn ®¨ xin thªm ý kiÕn cña mét sè ®ång nghiÖp chuyªn m«n. Xin c¸m ¬n c¸c b¹n). Ngµy 6 th¸ng 10 võa qua Héi ®ång Nobel spectroscopy) vµ n¨m 2002 mét gi¶i ViÖn Karolinska Thuþ §iÓn ®· quyÕt ®inh vÒ th−ëng Nobel kh¸c trao cho Kurt Wutricht gi¶i th−ëng Nobel Sinh lý vµ Y häc cho 2 nhµ (còng Thuþ SÜ) v× ®· sö dông ph−¬ng ph¸p trªn b¸c häc ng−êi Mü Paul C Lauterbur vµ Peter ®Ó x¸c ®Þnh cÊu tróc ba chiÒu cña c¸c ®¹i ph©n Mansfield cã c«ng trong ph¸t minh nh÷ng ¸p tö sinh häc trong dung m«i dông vÒ hiÖn t−îng céng h−ëng tõ (magnetic Trªn c¬ së cña nh÷ng gi¶i th−ëng Nobel vÒ resonance) vµo trong y häc. lý vµ ho¸ häc trªn c¸c nhµ b¸c häc ®−îc gi¶i HiÖn t−îng c«ng h−ëng tõ ®· ®−îc 2 nhµ th−ëng n¨m nay ®· cã c«ng ®Ò xuÊt ra ph−¬ng vËt lý häc lµ Felix Bloch vµ Edward Mills (Mü) ph¸p ¸p dông chóng vµo trong y häc ®Ó cã thÓ t×m ra n¨m 1946 vµ ®· ®−îc gi¶i th−ëng Nobel chôp h×nh ®−îc nh÷ng cÊu tróc kh¸c nhau cña vÒ vËt lý häc n¨m 1952. Hä ®· x¸c ®Þnh ®−îc c¬ thÓ sèng. mèi liªn quan gi÷a c−êng ®é tõ tr−êng vµ tÇn Paul C Lauterbur (sinh n¨m 1929 t¹i sè sãng radio. Nh©n cña mét nguyªn tö n»m Urbana, Illinois) tõ 1970 ®· ph¸t hiÖn ra lµ nÕu trong mét tõ tr−êng m¹nh sÏ quay víi mét tÇn t¹o ra gra®iªn trong tõ tr−¬ng th× cã thÓ lµm sè phô thuéc vµo c−êng ®é cña tõ tr−êng. hiÖn h×nh 2 chiÒu cña nh÷ng cÊu tróc mµ c¸c N¨ng l−îng cña chóng cã thÓ t¨ng nÕu chóng kü thuËt kh¸c kh«ng cho thÊy ®−îc. N¨m 1973 hÊp thu c¸c sãng radio cã cïng tÇn sè, cho «ng ®· thµnh c«ng trong viÖc lµm hiÖn h×nh c¾t nªn míi gäi lµ céng h−ëng (resonance). Khi däc cña 2 èng thuû tinh lång vµo nhau , cèng nh©n nguyªn tö quay trë vÒ møc n¨ng l−¬ng bªn trong chøa n−íc th−êng ®−îc bäc bëi c¸i ban ®Çu th× sãng radio sÏ ®−íc ph¸t ra vµ cã bªn ngoµi chøa n−íc nÆng, mét c¸ch mµ cho thÓ ghi nhËn ®−îc chóng (chôp h×nh). §èi víi tíi lóc ®ã ch−a ai thùc hiÖn ®−îc v× n−íc nh©n cña mçi lo¹i nguyªn tö cã lÎ sè proton th−êng vµ n−íc nÆng kh«ng kh¸c g× nhau vÒ vµ/hay neutron th× cã mét h»ng sè to¸n häc c¶m quan. ¤ng ®· sö dông c¸ch thªm vµo côc x¸c ®Þnh ®−îc b−íc sãng theo c−êng ®é cña tõ tõ chÝnh cña m¸y c¶m øng tõ mét lo¹t nh÷ng tr−êng. côc tõ cã søc m¹nh theo gra®iªn nhÊt ®Þnh. N¨m 1991 mét gi¶i th−ëng Nobel vÒ ho¸ Peter Mensfield (sinh 1933 t¹i Nottingham, häc ®· ®−îc trao cho Richard Ernst (Thuþ SÜ ) Anh, sau vµo quèc tÞch Mü) ®· ph¸t triÓn c«ng v× ®· ph¸t triÓn thªm thµnh ph−¬ng ph¸p viÖc cña Lauterbur b»ng c¸ch t¨ng kh¶ n¨ng quang phæ céng h−ëng tõ cã ®é ph©n gi¶i cao ph¸t hiÖn c¸c tÝn hiÖu ph¸t ra vµ do ®ã cã thÓ (high resolution magnetic resonance ph©n tÝch chóng cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó chuyÓn *Nguyªn tr−ëng Bé m«n MiÔn dÞch Sinh lý bÖnh, tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi 100
TCNCYH 25 (5) 2003 chóng thµnh h×nh. ¤ng ®· cho thÊy lµ chØ cã biÕt ®Ó quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ b»ng thÓ cã ®−îc h×nh râ rµng nÕu cã ®−îc thay ®æi tia x¹ hay phÉu thuËt hay trong theo dâi kÕt gra®iªn cùc nhanh (nªn míi cã tªn µ echo- qu¶ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ ung th− kh¸c nhau. plannar scanning). Nhê kü thuËt nµy míi cã Cuèi cïng MRI cßn thay thÕ ®−îc mét sè øng dông réng r·i trong thùc tÕ . thö nghiÖm th¨m dß mµ víi c¸c ph−¬ng tiÖn øng dông cña chôp h×nh céng h−ëng tõ kinh ®iÓn lµ mét cùc h×nh ®èi víi bÖnh nh©n. VÝ (MRI). dô nh− kh¶o s¸t èng dÉn mËt vµ èng tuyÕn tuþ th−êng ng−êi ta hay dïng èng néi soi ®Ó b¬m MRI h¬n h¼n c¸c lo¹i chôp h×nh kh¸c ®· cã chÊt c¶n quang. Nay MRI cã thÓ thay thÕ vµ (X quang, chôp c¾t líp CT) v× cho ®Õn hiÖn nay cho biÕt ngay t×nh tr¹ng cña c¸c èng mµ kh«ng ng−êi ta ch−a thÊy nã cã ®éc h¹i nh− tia X. cÇn can thiÖp lµm ®au ®ín bÖnh nh©n. §èi víi Nh−ng khã cã thÓ ¸p dông víi mét sè bÖnh bÖnh t¹i khíp còng vËy, MRI cho phÐp kh¶o nh©n nh− khi hä cã trong ng−êi nh÷ng m¶nh s¸t kü l−ìng t×nh tr¹ng cña sôn còng nh− c¸c kim lo¹i sinh tõ hay m¸y t¹o nhÞp tim, hoÆc ë d©y ch»ng mµ kh«ng ph¶i chäc sinh thiÕt hay ng−êi kh«ng chÞu ®−îc n»m l©u trong lång kÝn g× kh¸c, nh÷ng thñ thuËt cã rñi ro g©y béi chËt hÑp. nhiÔm. MRI cã gi¸ trÞ rÊt lín trong th¨m dß n·o vµ Nãi tãm l¹i, hai nhµ b¸c häc Paul C cét sèng [2, 3]. C¸c rèi lo¹n trong n·o th−êng Lauterbur vµ Peter Mansfield ®· cã ®ãng gãp kÐo theo thay ®æi l−îng n−íc trong m«. ChØ cÇn quan träng cho sù ph¸t triÓn cña y häc phôc vô cã thay ®æi chõng 1% l−îng n−íc lµ cã thÓ ng−êi bÖnh. Ch¼ng thÕ mµ ph¸t kiÕn cña c¸c ®−îc ph¶n ¶nh rÊt râ trªn MRI nh− xuÊt huyÕt «ng ®· kh«ng ngõng më réng . ChØ sau 10 n·o, viªm n·o, khèi u trong n·o. §Æc biÖt trong n¨m, ®Õn hÕt 2002 trªn toµn thÕ giíi cã kho¶ng bÖnh x¬ cøng r¶i r¸c (multiple sclerosis) cã 22.000 m¸y chôp h×nh céng h−ëng tõ (MRI) vµ viªm trong n·o vµ tuû sèng th× MRI dÔ dµng tíi 60 triÖu xÐt nghiÖm ®· ®−îc lµm. Riªng t¹i ph¸t hiÖn n¬i nµo bÞ viªm, nÆng nhÑ ra sao vµ ViÖt Nam chóng ta còng ®· cã mÊy c¸i vµ ®· t¸c dông ®iÒu trÞ ®Õn ®©u. Nã h¬n h¼n c¸c biÖn cã mét sè kinh nghiÖm nh− trong c¸c bµi b¸o ph¸p cò trong chÈn ®o¸n vµ theo dâi ®iÒu trÞ. tham kh¶o d−íi ®©y. Trong chøng ®au th¾t l−ng d−íi, nã cho Tµi liÖu tham kh¶o h¹n chÕ phÐp ph©n biÖt ®−îc lµ ®au t¹i c¬ hay do tuû sèng hay thÇn kinh bÞ chÌn Ðp. NÕu lµ do ®Üa 1. The 2003 Nobel Prize in Physiology or ®Öm th× cã h−íng ®Ó ®iÒu trÞ b»ng phÉu thuËt. Medicine Press release. MRI còng lµ mét ph−¬ng tiÖn gióp ®ì cho 2.NguyÔn Quang Bµi (1998). Gi¸ trÞ cña c«ng viÖc chuÈn bÞ vµ tiÕn hµnh phÉu thuËt v× chôp céng h−ëng tõ MRI trong chÈn ®o¸n tæn nã cho mét h×nh ¶nh ba chiÒu cña tæn th−¬ng th−¬ng n·o vµ tuû. T¹p chÝ Nghiªn cøu y häc vµ ng−êi tiÕn hµnh phÉu thuËt cã thÓ biÕt râ 1998,7.3. 25-27 kh«ng nh÷ng vÞ trÝ cña tæn th−¬ng mµ c¶ ®−êng 3. TrÇn Trung, Hoµng §øc KiÖt (1999). tiÕp cËn thuËn lîi nhÊt. Trong vi phÉu thuËt t¹i ChÈn ®o¸n tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng b»ng n·o, MRI lµ trî thñ ®¾c lùc v× phÉu thuËt viªn chôp céng h−ëng tõ. T¹p chÝ nghiªn cøu y häc cã thÓ mæ qua mµn h×nh cña nã. H×nh ¶nh ®ñ 1999,9.1.3-6. râ ®Ó cho phÐp ®Æt ®iÖn cùc mét c¸ch chÝnh x¸c vµo trong c¸c nh©n n·o khi ch÷a chøng Parkinson Trong chÈn ®o¸n ung th−, MRI cho thÊy râ sè l−îng vµ giíi h¹n râ rµng cña tõng khèi u kÓ c¶ phÇn m« xung quanh bÞ x©m lÊn hay c¸c h¹ch khi cã di c¨n. §ã lµ nh÷ng ®iÒu rÊt cÇn 101