Giáo trình đa dạng động vật part 6

Chia sẻ: Afasg Agq | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 20
download

Giáo trình đa dạng động vật part 6

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngay khi chân của copepoda đập mạnh và tiếp theo là sự vận động của các đôi râu, hoạt động này nhanh khoảng 1/12 giây. Trong cả hai nhóm Cyclopoida và Calanoida, chạc đuôi có tác dụng như là bánh lái. Hình 4.7: Các giai đoạn phát triển của Calanoida Eudiaptomus vulgaris. N: nauplius; C: copepodid (Theo Einsle, 1989).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình đa dạng động vật part 6

Chæång IV: Låïp phuû Chán... quaîng giæîa hai láön nhaíy khi caïc âäi chán keïo maûnh vãö sau trong khi váûn âäüng. Ngay khi chán cuía copepoda âáûp maûnh vaì tiãúp theo laì sæû váûn âäüng cuía caïc âäi ráu, hoaût âäüng naìy nhanh khoaíng 1/12 giáy. Trong caí hai nhoïm Cyclopoida vaì Calanoida, chaûc âuäi coï taïc duûng nhæ laì baïnh laïi. 5. Dinh dæåîng Hçnh 4.7: Caïc giai âoaûn phaït triãøn cuía Calanoida Eudiaptomus vulgaris. N: nauplius; C: copepodid (Theo Einsle, 1989). Tuìy theo nhoïm sinh váût maì coï caïch láúy thæïc àn vaì læa choün loaûi thæïc àn thêch håüp. - Pháön miãûng cuía bäü phuû Harpacticoida thêch nghi våïi kiãøu láúy thæïc àn laì caìo cáúu, saìng loüc vaì caûp thæïc àn tæì âaïy thuíy væûc. - Thæïc àn cuía Calanoida chuí yãúu laì phiãu sinh váût âæåüc loüc qua ráu A1 (quay, xoàõn) vaì ráu A2 (âáûp våí thæïc àn) âæa vaìo doìng næåïc, tæì âáy noï seî âæåüc loüc qua pháön miãûng nháút laì åí haìm trãn. Cuîng coï yï kiãún cho ràòng Calanoida láúy thæïc àn chuí âäüng kãút håüp våïi viãûc àn loüc vaì chuïng coï khaí nàng læûa choün cåí vaì loaûi taío æa thêch. - Pháön miãûng cuía Cyclopoida biãún âäøi âãø thêch nghi våïi läúi àn chuí âäüng bàòng caïch bàõt láúy váût mäöi, thæïc àn cuía chuïng laì taío vaì âäüng 78
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 váût âån baìo, âäüng váût âa baìo cåí nhoí nháút laì nhoïm giaïp xaïc khaïc cuîng nhæ laì detritus. Hiãûn tæåüng àn nhau xaíy ra phäø biãún khi chuïng chæa thaình thuûc. 6. Sinh saín Táûp tênh sinh saín háöu nhæ giäúng nhau åí nhoïm copepoda säúng tæû do, nhæng caïc loaìi khaïc nhau coï thåìi kyì sinh saín khaïc nhau. Nhæng laûi coï ráút êt säú liãûu vãö táûp tênh sinh saín cuía nhoïm harpacticoida. Con âæûc duìng ráu A2 vaì chán ngæûc V äm láúy con caïi, thåìi gian äm nhau trong Hçnh 4.8: Caïc daûng phaït triãøn cuía Harpacticoida Canthocamptus khoaíng vaìi phuït hay staphylinus (theo Schminke, 1982 vaì Sarvala, 1977). coï khi lãn âãún vaìi ngaìy. Con âæûc äm con caïi træåïc khi con caïi läüt xaïc âãø thaình thuûc. Con âæûc cuía Calanoida coï läù caîm giaïc nàòm trãn âäút sinh duûc báút âäúi xæïng, trong khi äm nhau con âæûc seî âæa tinh truìng vaìo tuïi chæa tinh cuía con caïi nhåì sæû häø tråü cuía chán ngæûc. Sæû thuû tinh tháût sæû xaíy ra khi hai caï thãø âaî taïch råìi nhau vaì con caïi âeí træïng, quaï trçnh naìy hoaìn thaình trong vaìi phuït hay caí thaïng sau khi bàõt càûp. 79
Chæång IV: Låïp phuû Chán... Træïng thuû tinh seî âæåüc giæî trãn mçnh con caïi trong 1 hay 2 tuïi træïng cho âãún khi nåí thaình áúu truìng, khi træïng væìa nåí thç nhoïm træïng khaïc bàõt âáöu sinh ra vaì tiãúp tuûc âæåüc thuû tinh 7 .Vai troì Tham gia vaìo chu trçnh váût cháút trong thuíy væûc, chuïng laì nhoïm sinh váût trung giang trong báûc dinh dæåîng giæîa vi khuáøn, taío vaì protozoa våïi nhoïm sinh váût àn phiãu sinh, chuïng khäng laì thæïc àn täút nhæ Cladocera. Laì kyï chuí trung gian mang kyï sinh truìng gáy bãûnh cho âäüng váût báûc cao. Gáy bãûnh hay giãút caï con. 8. Phán bäú Âáy laì nhoïm sinh váût coï nguäön gäúc biãøn, chuïng traíi qua quaï trçnh tiãún hoaï âãø âi vaìo vuìng næåïc ngoüt. Cyclops laì nhoïm sinh váût næåïc ngoüt phán bäú räüng trãn thãú giåïi. Háöu hãút harpacticoida säúng åí næåïc ngoüt âãöu thuäüc hoü Canthocamptidae, chuïng phán bäú räüng tæì vuìng biãøn âãún vuìng næåc låü vaì næåïc ngoüt. Copepoda chëu âæûng âiãöu kiãûn thiãúu oxy täút hån Cladocera âoï laì do khaí nàng trao âäøi cháút täút trong âiãöu kiãûn thiãúu oxy åí nãön âaïy thuíy væûc. 9. Thu tháûp Duìng læåïi phiãu sinh âãø loüc láúy chuïng, âãø thu âæåüc harpacticoida thç ráút khoï. Caïch láúy buìn âaïy vãö nuäi trong loü cuîng coï thãø tçm âæåüc chuïng. 10. Gáy nuäi Nuäi chuïng khoï hån nuäi Cladocera ráút nhiãöu, ráút khoï âaût âæåüc máût âäü cao. Cyclopoida coï thãø àn protozoa cåí låïn hay âäüng váût âa baìo cåí nhoí, coï khi àn caí giaïp xaïc nhoí. Calanoida thêch àn taío. 80
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 II. Phán Loaûi Mäüt Säú Giäúng Loaìi Thæåìng Gàûp ÅÍ ÂBSCL. Ba bäü phuû cuía låïp phuû Copepoda laì Calanoida, Cyclopoida vaì Harpacticoida ráút giäúng nhay vãö hçnh daûng bãn ngoaìi nhæng cuîng coï mäüt säú âiãøm khaïc biãût cå baín nhæ sau Baíng 4.1: Vaìi âàûc âiãøm phán biãût caïc bäü phuû cuía Copepoda säúng tæû do (theo Wetzel, 1983). Calanoida Cyclopoida Harpacticoida 1. Pháön træåïc cuía cå thãø daìi 1. Pháön træåïc cuía cå thãø daìi 1. Pháön træåïc cuía cå thãø chè hån pháön sau ráút nhiãöu hån pháön sau ráút nhiãöu håi daìi hån pháön sau 2. Coï âiãøm co thàõc giæîa âäút 2. Coï âiãøm co thàõc giæîa âäút 2. Khäng coï âiãøm co thàõc roí sinh duûc vaì âäút ngæûc V. ngæûc IV âäút ngæûc V. raìng giæîa âäút ngæûc IV âäút ngæûc V. 3. Coï mäüt tuïi træïng, mang åí 3. Coï hai tuïi træïng, mang åí 3. Thæåìng chè coï mäüt tuïi giæîa hai bãn træïng, mang åí giæîa 4. Ráu A1 daìi, coï tæì 23-25 4. Ráu A1 ngàõn, coï 6-17 âäút, 4. Ráu A1 ráút ngàõn, coï 5-9 âäút âäút, coï thãø daìi tæì cuäúi ngæûc daìi tæì âäút ngæûc thæï 3 âãún gáön daìi tæì âäút âáöu thæï 5 âãún cuäúi chaûc âuäi cuäúi ngæûc. âáöu. 5. Chán ngæûc V giäúng våïi caïc 5. Chán ngæûc V tiãu giaím, 5. Chán ngæûc V tiãu giaím, chán ngæûc khaïc, säúng näøi, säúng åí vuìng triãöu, chè mäüt êt säúng åí vuìng triãöu, trãn thæûc hiãúm tháúy åí vuìng triãöu. säúng näøi. váût låïn vaì caí nãön âaïy. 1. Bäü phuû Calanoida a. Hoü Centropagidae: Pháön thán træåïc hçnh laï heûp daìi, chaûc âuäi ráút maính, daìi gáön bàòng pháön buûng. b. Hoü Pseudodiaptomidae: Pháön thán træåïc hçnh haût thoïc, chaûc âuäi ngàõn hån pháön buûng. Caïc goïc sau, pháön thán træåïc âäúi xæïng. Ngoün ráu A1 bãn phaíi cuía con âæûc khäng coï pháön phuû âàûc træng åí âäút thæï 3 tênh tæì ngoün. Nhaïnh trong chán ngæûc V bãn phaíi vaì traïi cuía con âæûc tiãu giaím. - Giäúng Pseudodiaptomus: Âäút gäúc chán ngæûc V coï nhaïnh trong tiãu giaím chè coìn daûng gai. - Giäúng Schmackeria: âäút gäúc chán ngæûc V con âæûc khäng coï nhaïnh trong. 81
Chæång IV: Låïp phuû Chán... c. Hoü Diaptomidae: Pháön thán træåïc hçnh haût thoïc, chaûc âuäi ngàõn hån pháön buûng. Caïc goïc sau, pháön thán træåïc máút âäúi xæïng. Ngoün ráu A1 bãn phaíi cuía con âæûc coï pháön phuû âàûc træng åí âäút thæï 3 tênh tæì ngoün. Nhaïnh trong chán ngæûc V bãn phaíi vaì traïi cuía con âæûc phaït triãøn. Trong hoü naìy coï hai giäúng - Giäúng Neodiaptomus: pháön phuû ráu A1 daûng trån, hçnh ngoïn tay. - Giäúng Allodiaptomus: pháön phuû ráu A1 daûng læåüc, coï ràng åí caûnh ngoaìi. 2. Bäü phuû Cyclopoida a. Hoü Oithonidae: Pháön træåïc thán hçnh træïng, ngàõn hån pháön buûng. Chaûc âuäi heûp vaì daìi (daìi gáúp 4.5 láön chiãöu räüng), tå bãn chaûc âuäi dênh gáön gäúc caûnh ngoaìi. - Giäúng: Oithona: - Giäúng: Limnoithona: b. Hoü Cyclopidae: Pháön træåïc thán hçnh báöu duûc, håi daìi hån pháön buûng. Chaûc âuäi heûp vaì daìi (daìi gáúp 3.5 láön chiãöu räüng), tå bãn chaûc âuäi dênh gáön ngoün caûnh ngoaìi. - Giäúng Eucyclops: caûnh ngoaìi chaûc âuäi coï viãön ràng. - Giäúng Paracyclops: Chaûc âuäi daìi vaì maính, caûnh ngoaìi chaûc âuäi nhàôn, màût trãn chaûc âuäi coï mäüt haìng ràng ngang. - Giäúng Ectocyclops: Chaûc âuäi räüng hçnh vuäng, caûnh ngoaìi chaûc âuäi nhàôn, màût trãn chaûc âuäi coï nhiãöu haìng ràng ngang. - Giäúng Tropocyclops: Chaûc âuäi daìi vaì maính, caûnh ngoaìi vaì màût trãn chaûc âuäi nhàôn. Tå trong cuía ngoün chaûc âuäi ngàõn hån 1/3 tå giæîa trong. Tå giæîa ngoaìi chè bàòng 1/2 tå giæîa trong. Tå ngoaìi daûng gai cæïng. 82
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 - Giäúng Microcyclops: Chaûc âuäi daìi vaì maính, caûnh ngoaìi vaì màût trãn chaûc âuäi nhàôn. Tå trong vaì tå ngoaìi cuía ngoün chaûc âuäi ráút ngàõn, ngàõn hån 1/3 tå giæîa trong. Tå giæîa trong vaì giæîa ngoaìi gáön bàòng nhau. - Giäúng Mesocyclops: Chaûc âuäi daìi vaì maính, caûnh ngoaìi vaì màût trãn chaûc âuäi nhàôn. Tå ngoaìi cuía ngoün chaûc âuäi ngàõn hån 1/2 tå trong. Tå trong chè bàòng 1/2 tå giæîa ngoaìi vaì tå giæîa ngoaìi chè bàòng 1/2 tå giæîa trong. - Giäúng Thermocyclops: Chaûc âuäi daìi vaì maính, caûnh ngoaìi vaì màût trãn chaûc âuäi nhàôn. Tå ngoaìi cuía ngoün chaûc âuäi ráút ngàõn hån 1/3 tå trong. Tå trong gáön bàòng tå giæîa ngoaìi. Tå trong chè bàòng 1/2 tå giæîa trong. 3. Bäü phuû Harpacticoida a. Hoü Canthocamptidae: tå åí dæåïi chaûc âuäi vaì tå giæîa ngoün maính. b. Hoü Viguierellidae: tå åí dæåïi chaûc âuäi coï daûng gai låïn vaì tå giæîa ngoün räüng baín. Taìi Liãûu Tham Khaío 1. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle 2. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 3. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceangraphy Institute. 4. Dussart B. H and D. Defaye. 1995. Copepoda. Guides to the identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. SPB Academic Publishing. 83
Chæång V MÄÜT VAÌI DAÛNG ÂÄÜNG VÁÛT NÄØI ÊT GÀÛP I. Låïp Phuû Eubranchiopoda 1. Âàûc âiãøm chung Táút caí caïc loaìi trong bäü naìy coï cå thãø phán âäút roí rãût, chuïng coï tæì 10-71 âäi phuû bäü mãöm vaì räüng baín âãø hä háúp vaì båi läüi. Vç phuû bäü chán naìy coï daûng laï deûp nãn coìn goüi laì låïp phuû chán laï Phyllopoda. Âäút cuäúi cuìng cuía cå thãø coï mäüt nhaïnh âuäi (cercopod) daìi hayn tuìy theo loaìi. Chiãöu daìi toaìn thán kãø caí nhaïnh âuäi daìi tæì 2 - 100 mm. Maìu sàõc cå thãø ráút thay âäøi tæì trong suäút cho âãún håi tràõng hay xaïm xanh, hoàûc cam hay håi âoí. Nhæng caïc caï thãø trong mäüt quáön thãø hay trong cuìng mäüt thuíy væûc hoàûc cuìng mäüt thåìi âiãøm coï maìu sàõc cå thãø giäúng nhau. Chuïng di âäüng bàòng caïch váûn âäüng caïc âäi chán ngæûc vaì ráu A1, âäi khi chuïng theo doìng næåïc träi daût cháûm chaûp hay lao maûnh xuäúng âaïy thuíy væûc âãø nghé ngåi. Chiãúm âa säú trong quáön âaìn laì con caïi. 2. Dinh dæåîng Thæïc àn thêch håüp cho nhoïm sinh váût naìy bao gäöm taío, vi khuáøn, nguyãn sinh âäüng váût, truìng baïnh xe vaì maînh vuûn hæîu cå. Khi chuïng váûn âäüng caïc âäi chán ngæûc thç taûo nãn doìng næåïc mang thæïc àn âãún miãûng chuïng. Mäi træåìng coï loaûi thæïc àn khäng håüp cåí vaì säú læåüng quaï nhiãöu hay quaï êt cuîng khäng thuáûn låüi cho quaï trçnh tiãu hoaï vaì háúp thuû. 3. Sinh saín
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Váún âãö sinh saín cuía nhoïm sibnh váût naìy chæa âæåüc hiãøu roí, nhæng sæû xuáút hiãûn con âæûc våïi säú læåüng tháúp vaì khäng thång xuyãn laì bàòng chæïng chæïng toí hçnh thæïc sinh saín âån tênh laì chuí yãúu, tuy váûy hiãûn tæåüng sinh saín âån tênh vaì hæîu tênh váùn coï thãø xaíy ra âäöng thåìi trong chu kyì phaït triãøn cuía quáön thãø. Khi bàõt càûp âãø giao phäúi, con âæûc äm con caïi trong nhiãöu ngaìy. Säú læåüng træïng sinh ra cuía mäüt con caïi trong mäüt láön sinh saín biãún âäüng tuìy theo loaìi vaì tuìy theo loaûi træïng âoï coï thuû tinh hay khäng, thäng thæåìng säú læåüng biãún âäüng trong khoaíng tæì 10-250 træïng/con caïi trong mäüt voìng âåìi. 4. Phán loaûi Låïp naìy âæåüc chia laìm ba bäü laì Anostraca, Notostraca vaì Conchostraca. a. Bäü Anostraca: Màõt cuía chuïng coï cuäúng daìi, khäng coï voí giaïp bao láúy pháön âáöu ngæûc, cå thãø coï daûng daìi. Nhoïm sinh váût naìy coï 11 âäi chán båi, ráu A2 khäng phán nhaïnh vaì coï daûng deûp, åí con âæûc ráu naìy coï thãø biãún âäøi thaình moïc âãø äm láúy con caïi khi giao phäúi. Trong bäü naìy coï hoü Artemiidae laì hoü quan troüng våïi loaìi Artemia salina laì âäúi tæåüng âæåüc nghiãn cæïu nhiãöu vaì giaï trë cao trong nghãö Hçnh 5.1: Anostraca. Artemia salina. nuäi thuíy saín. b. Bäü Notostraca: Caïc sinh váût trong bäü naìy coï giaïp âáöu ngæûc, voí giaïp håi cong bao phuí toaìn bäü âáöu vaì mäüt säú âäút ngæûc. Cå thãø coï tæì 35- 71 âäi phuû bäü ngæûc, ráu A2 thoaïi hoaï hay biãún máút. Cå thãø coìn coï 86
Chæång IV: Mäüt vaìi daûng... hai nhaïnh âuäi daìi. Khi coìn säúng con váût coï maìu saïng nhæ maìu xanh lam, maìu âoí hay maìu náu. c. Bäü Conchostraca: Cå thãø thu heûp laûi vaì âæåüc bao phuí bàòng voí giaïp coï Hçnh 5.3: Conchostraca. Lynceus sp hai maînh. Cå thãø coï 10 - 32 âäi chán ngæûc. Ráu A2 låïn vaì chia laìm 2 nhaïnh. II. Låïp Phuû Ostracoda Sæû phán âäút cuía cå thãø bë biãún máút, nhæng cuîng coï thãø phaït hiãûn ra caïc phuû bäü Hçnh 5.2: Notostraca. Triops sp nhæ: - Pháön âáöu coï 4 âäi phuû bäü laì ráúu A1, A2, haìm trãn vaì haìm dæåïi. Ráu A1 vaì A2 coï daûng 1 nhaïnh, nhaïnh ngoaìi thoaïi hoaï thaình vaíy ráu hay tå. Nhæîng âäi phuû bäü âáöu naìy giuïp con váût di âäüng âæåüc, riãng åí con âæûc coï khi ráu A2 biãún âäøi thaình cå quan phuûc vuû cho quaï trçnh bàõt càûp. - Vuìng ngæûc coï 3 âäi chán, caïc âäi chán naìy coï hçnh daûng giäúng nhau hay khaïc nhau tuìy theo hoü nhæ Cypridae coï 3 âäi chán âãöu khaïc Hçnh 5.4: Vë trê caïc phuû bäü cuía Ostracoda nhau. 87
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 - Pháön buûng âæåüc xaïc âënh nhåì vaìo hai nhaïnh âuäi daìi, caïc nhaïnh naìy khåïp våïi thán. Cuîng coï loaìi nhaïnh âuäi naìy máút âi. Khi di chuyãøn, con váût thæåìng duìng ráu âãø rung âäüng vaì âáûp vaìo giaï thãø laìm con váût di chuyãøn, cuîng coï khi nhåì vaìo nhaïnh âuäi. Thæïc àn cho nhoïm sinh váût naìy laì vi khuáøn, taío vaì vuûn hæîu cå nhæng âäúi våïi vaìi loaìi coï kêch thæåïc låïn chuïng coï thãø àn caí con váût coìn säúng khaïc. Nhæîng loaìi khaïc nhau coï Hçnh 5.5: Vë trê caïc phuû bäü vaì näüi quang táûp tênh sinh saín khaïc nhau, táûp tênh naìy coï liãn quan âãún sæû xuáút hiãûn cuía con âæûc, nhæ thãú chuïng coï thãø sinh saín âån tênh hay hæîu tênh. Ostracoda cuîng laì thæïc àn tæû nhiãn cuía caï nuäi nhæng chè chiãúm mäüt pháön nhoí trong kháøu pháön àn. Mäüt säú loaìi laì kyï chuí trung gian cuía giun âáöu moïc kyï sinh trãn caï. Låïp phuû naìy chia laìm 4 bäü trong âoï Myodocopa, Cladocopa vaì Platycopa laì sinh váût biãøn. Riãng bäü podocopa phán äú caí hai vuìng ngoüt vaì màûn trong âoï coï hoü Cypridae säúng âæåüc trong caí hai vuìng sinh thaïi. Taìi Liãûu Tham Khaío 1. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle 2. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 3. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceangraphy Institute. 88
Chæång VI NGAÌNH RUÄÜT KHOANG (COELENTERATA) Coï khoaíng 9000 loaìi bao gäöm caïc âäüng váût âa baìo coï täø chæïc cå thãø tháúp, pháön låïn säúng åí biãøn vaì mäüt säú êt säúng åí næåïc ngoüt. Âàûc âiãøm chung cuía caïc âaûi diãûn trong ngaình laì: • Cå thãø coï cáúu taûo âäúi xæïng toía troìn • Cå thãø cáúu taûo theo kiãøu phäi vë, coï hai låïp tãú baìo tæång æïng våïi laï phäi ngoaìi vaì laï phäi trong. • Cáúu taûo cå thãø âån giaín nhæng âa daûng , coï hai cáúu taûo laì: Sæïa vaì Thuíy tæïc. Sæïa thêch nghi våïi âåìi säúng di âäüng, thuíy tæïc thêch nghi våïi âåìi säúng âënh cæ, mäüt säú säúng theo táûp âoaìn • Coï thêch ty baìo (Cnidocyst) våïi vai troì laì tæû vãû vaì táún cäng Ngaình naìy coï ba låïp vaì 19 bäü: Låïp thuíy tæïc Hydrozoa, Låïp Sæïa chênh thæïc Scyphozoa, vaì Låïp san hä Anthozoa Hçnh 6.1: Hçnh daûng vaì cáúu taûo cuía I. Låïp Thuíy Tæïc (Hydrozoa) mäüt daûng thuíy tæïc âàûc træng. 1. Âàûc âiãøm chung Phán bäú chuí yãúu åí biãøn, chè coï mäüt vaìi loaìi säúng åí næåïc ngoüt
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Theo táûp tênh säúng thç Thuíy tæïc coï nhiãöu biãún daûng, nhæ daûng säúng cäú âënh (thuíy tæïc) vaì säúng tæû do (sæïa) Laï phäi phaït triãøn âãún táûn vaình miãûng . Khoang vë coìn nguyãn veûn chæa phán thaình tæìng ngàn. Bäü xæång thuíy tæïc táûp âoaìn (nãúu coï) Hçnh 6.2: So saïnh cáúu truïc cuía thuíy tæïc daûng sæïa vaì thuíy tæïc. do laï ngoaìi tiãút ra åí daûng voí vaì bao láúy cå thãø, âäi khi tháúm thãm carbonat cacium Saín pháøm sinh duûc hçnh thaình åí laï ngoaìi Sinh saín theo hai kiãøu sinh saín vä tênh vaì sinh saín hæîu tênh, Hçnh 6.3: cáúu truïc vaì hoaût âäüng cuía cnidocyst ngoaìi ra cuîng coï hiãûn tæåüng xen keí thãú hãû. a. Sinh saín vä tênh: Chè coï åí låïp phuû thuíy tæïc (Hydroidea), hçnh thæïc sinh vä tênh åí âáy laì daûng moüc chäöi, vuìng moüc chäöi åí giæîa cå thãø meû, khi chäöi con coï âuí caïc bäü pháûn thç chuïng seî taïch råìi khoíi cå thãø meû . b. Sinh saín hæîu tênh: Tãú baìo sinh hoüc hçnh thaình vaì phaït triãøn tæì tãú baìo trung gian cuía laï ngoaìi, chuïng biãún âäøi thaình noîan cháu hay phán chia thaình âaïm tinh truìng (noaîn cháu gáön chán cuía thuíy tæïc coìn tinh truìng nàòm gáön cæûc miãûng). Noaîn cháu âæåüc thuû tinh trong cå thãø meû (Thuíy 88
Chæång VI: Ngaình Ruäüt khoang... tæïc næåïc ngoüt), sau âoï taûo maìng cæïng boüc laûi. Caï thãø meû chãút âi, khi coï âiãöu kiãûn thuáûn låüi thç træïng thuû tinh âoï phaït triãøn thaình caï thãø måïi. ÅÍ sæïa hay thuíy tæïc táûp âoaìn thç træïng thuû tinh ngoaìi cå thãø meû (trong mäi træåìng næåïc) træïng thuû tinh seî phaït triãøn thaình áøu tuìng Planula. Áúu truìng naìy säúng tæû do trong mäi træåìng næåïc båi läüi mäüt thåìi gian räöi chçm xuäúng âaïy phaït triãøn thaình thuíy tæïc hay táûp âoáön sæïa äúng. c. Hiãûn tæåüng xen keí thãú hãû: Thãú hãû thuíy tæïc säúng cäú âënh, sinh saín vä tênh cho ra daûng thuíy tæïc táûp âoaìn hay daûng sæïa, daûng sæïa taïch khoíi táûp âoaìn sinh saín hæîu tênh taûo laûi daûng thuíy tæïc. Daûng thuíy tæïc Sinh saín hæîu tênh Sinh saín vä tênh Daûng sæïa Sæû xen keí thãú hãû coï yï nghéa ráút låïn trong âåìi säúng cuía thuíy tæïc noïi riãng vaì sinh váût säúng baïm noïi chung, noï giuïp sinh váût phaït taïn xa hay chiãúm vuìng cæ truï måïi. Låïp naìy chia laìm Hçnh 6.4: Sæû xen keí thãú hãû trong sinh saín cuía thuíy tæïc hai låïp phuû laì låïp phuû thuíy tæïc (Hydroidea) vaì låïp phuû sæïa äúng (Siphonophora) 89
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 a. Låïp phuû thuíy tæïc (Hydroidea) Låïp naìy coï täø chæïc biãún âäøi ráút räüng, coï nhiãöu daûng hoàûc daûng sæïa, hoàûc daûng thuíy tæïc, coï thãø säúng riãng leí hay säúng táûp âoaìn. - Daûng thuíy tæïc: Cå thãø hçnh truû, hay hçnh træïng daìi, màût dæåïi cå thãø coï mäüt pháön daìi goüi laì cuäúng, nhåì cuäúng naìy maì sinh váût coï thãø baïm vaìo giaï thãø, màût trãn cå thãø coï pháön nhä lãn hçnh noïn goüi laì nuïm miãûng. Läù miãûng åí giæîa nuïm miãûng vaì xung quanh coï xuïc xãúp thaình hçnh vaình hoa. Säú læåüng xuïc tu biãún âäüng tuìy loaìi vaì hçnh daûng cuía xuïc tu (coï phán nhaïnh hay khäng) cuîng laì âàûc âiãøm phán loaûi. Xuïc tu giæî nhiãûm vuû di chuyãøn vaì bàõt mäöi. Khi di chuyãøn, Hçnh 6.5: caïch di chuyãøn cuía thuíy tæïc con váût duìng xuïc tu vaì âãú laìm cå quan baïm, chuïng coï hai kiãøu di chuyãøn laì kiãøu sáu âo vaì kiãøu nhaìo läün. - Âäúi våïi thuíy tæïc táûp âoaìn laì daûng säúng cäú âënh, táûp âoaìn coï daûng caình cáy phán thaình nhiãöu nhaïnh, coï gäúc chung vaì pháön tæång æïng våïi pháön cuäúng, mäùi nhaïnh mang mäüt caï thãø dinh dæåîng laìm nhiãûm vuû láúy thæïc àn nuäi caí táûp âoaìn nãn khoang vë cuía nhaïnh thäng våïi khoang vë cuía caï thãø meû. Trong mäüt táûp âoaìn coï nhiãöu caï thãø giæî nhiãûm vuû khaïc nhau nhæ caï thãø dinh dæåîng, caï thãø sinh saín. Caï thãø sinh saín gäöm mäüt truû sæïa âæåüc boüc trong mäüt caïi bao hçnh äúng. Chênh truû sæïa naìy hçnh thaình máöm sæïa hçnh âéa, Khi phaït triãøn âaìy âuí thç máöm sæïa taïch khoíi truû sæïa thaình caï thãø säúng tæû do goüi laì daûng sæïa. 90
Chæång VI: Ngaình Ruäüt khoang... - Daûng sæïa: Cå thãø con váût hçnh déa, hçnh duì hay hçnh chuäng thæåìng thç trong suäút. Màût trãn läöi goüi laì màût læng, màût dæåïi loîm goüi laì màût buûng. Giæîa màût buûng coï mäüt cuäún miãûng läöi ra håi daìi vaì âáöu ngoìai coï läù âoï laì miãûng. - Åí meïp duì coï xuïc tu, gäúc xuïc tu hay Hçnh 6.6: Thuíy tæïc daûng sæaï khoaíng giæîa caïc xuïc tu coï cå quan caím giaïc. ÅÍ meïp trong cuía duì (pháön cuía laï ngoaìi) Phaït triãøn mäüt bäü pháûn coï hçnh vaình khàn âãø båi läüi goüi laì riãöm duì (Velum) Sæïa váûn chuyãøn âæåüc laì Hçnh 6.7: Cáúu taûo cuía thuíy tæïc daûng sæaï nhåì sæû co boïp cuía duì, khi båì duì co laûi, riãöm duì aïp saît vaìo voìi miãûng thç næåíc trong bë täúng ra gáy nãn sæïc âáøy phaín læïc âáøy con váût âi vãö phêa ngæåüc laûi. Sæïa khaïc thuíy tæïc åí chäø táöng trung giao ráút phaït triãøn nhåì váûy maì con váût coï tyí troüng nhoí nãn dãù näøi. b. Låïp phuû Sæïa äúng (Siphonophora) Âáy laì daûng Coelenterata säúng tæû do åí biãøn, chuí yãúu laì biãøn nhiãût âåïi, chuïng laì mäüt táûp gäöm thán chung hçnh äúng trãn âoï coï Hçnh 6.8: Mäüt daûng táûp âoaìn sæaï äúng nhæîng caï thãø coï chæïc nàng sinh lyï cáúu taûo khaïc nhau. 91