zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Trung học phổ thông

Tài liệu ôn thi học sinh giỏi môn Sinh học: Phần 2 - Thịnh Văn Nam

Chia sẻ: Võ Hường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Báo xấu

119
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thành phần hóa học của tế bào, cấu trúc tế bào, phân bào và chu trình tế bào, quá trình nguyên phân,... là những nội dung chính trong phần 2 "Tài liệu ôn thi học sinh giỏi môn Sinh học". Mời các bạn cùng tham khảo nội dung tài liệu để có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu ôn thi học sinh giỏi môn Sinh học: Phần 2 - Thịnh Văn Nam

TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI LÍ THUYẾT PHẦN 2 – CHƯƠNG I: THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TẾ BÀO C¸c nguyªn tè hãa häc vµ n-íc cña TÕ bµo I- C¸c ngtè ho¸ häc cÊu t¹o nªn tÕ bµo 1/ Nh÷ng nguyªn tè ho¸ häc cña tÕ bµo ë cÊp ®é nguyªn tö, giíi v« c¬ vµ giíi h÷u c¬ lµ thèng nhÊt, ®Òu ®-îc cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè ho¸ häc cã trong tù nhiªn (C, H, O, N, P, K, S, Fe,...) 2/ C¸c nguyªn tè ®a l-îng vµ vi l-îng - Nguyªn tè ®a l-îng: cã tØ lÖ  0,01% khèi l-îng chÊt sèng cña c¬ thÓ. VD: C, H, O, N, P, K, ... - Nguyªn tè vi l-îng: cã tØ lÖ  0,01% khèi l-îng chÊt sèng cña c¬ thÓ. VD: Mn, Zn, Cu, Mo, ... (*) C¸cbon lµ nguyªn tè ho¸ häc ®Æc biÖt, cÊu t¹o nªn c¸c ®¹i ph©n tö quan träng cña c¬ thÓ sèng. 3/ Vai trß cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc trong tÕ bµo - C¸c nguyªn tè ®a l-îng: cÊu t¹o nªn c¸c hîp chÊt h÷u c¬ , x©y dùng cÊu tróc tÕ bµo(gluxit, pr«tªin, lipit,...) - C¸c nguyªn tè vi l-îng: lµ thµnh phÇn b¾t buéc cña rÊt nhiÒu enzim trong c¬ thÓ... II- N-íc vµ vai trß cña n-íc víi tÕ bµo 1. CÊu tróc vµ ®Æc tÝnh lÝ ho¸ cña n-íc - Ph©n tö n-íc ®-îc cÊu t¹o tõ 1 ngtö O kÕt hîp víi 2 ngtö H b»ng c¸c mèi liªn kÕt céng ho¸ trÞ. - Do ®«i e- bÞ kÐo lÖch vÒ phÝa O nªn ph©n tö n-íc cã 2 ®Çu tÝch ®iÖn tr¸i dÊu( ph©n cùc). - Sù hÊp dÉn tÜnh ®iÖn gi÷a c¸c ph©n tö n-íc t¹o nªn mèi liªn kÕt yÕu(liªn kÕt hi®r«). 2. Vai trß cña n-íc ®èi víi tÕ bµo - Lµ dung m«i hoµ tan c¸c chÊt dinh d-ìng cho tÕ bµo - Lµ m«i tr-êng cña c¸c ph¶n øng hh trong tÕ bµo - Lµ nguyªn liÖu cho c¸c ph¶n øng hh trong tbµo - T¹o ra sù c©n b»ng, æn ®Þnh nhiÖt ®é cña TB vµ c¬ thÓ... Cacbonhi®rat (Saccarit) vµ lipit I- C¸cbonhi®rat (saccarit) 1. Kh¸i niÖm Lµ c¸c chÊt h÷u c¬ ®-îc cÊu t¹o tõ C,H,O theo c«ng thøc chung Cn(H2O)m 2. CÊu tróc cña cacbonhi®rat a) CÊu tróc c¸c m«n«saccarit (®-êng ®¬n) - Gåm c¸c lo¹i ®-êng cã tõ 3 – 7 nguyªn tö C¸cbon trong ph©n tö. VD: gluc«(C6H12O6), Rib«z¬(C5H10O5) ... b) CÊu tróc c¸c ®isaccarit (®-êng ®«i) - Gåm 2 ph©n tö ®-êng ®¬n liªn kÕt víi nhau nhê liªn kÕt glic«zit. - VD: saccar«z¬, mant«z¬, l¨ct«z¬, ... c) CÊu tróc c¸c p«lisaccarit(®-êng ®a) - Gåm nhiÒu ph©n tö ®-êng ®¬n liªn kÕt víi nhau nhê c¸c ph¶n øng trïng ng-ng - VD: xenlul«, tinh bét, glic«gen, kitin... 3. Chøc n¨ng cña cacbonhi®rat - Lµ nguån cung cÊp n¨ng l-îng phæ biÕn vµ th-êng xuyªn cho TB vµ c¬ thÓ. VD: gluc« - Lµ thµnh phÇn x©y dùng TB vµ c¬ thÓ. VD: xenlul«, ... - CÊu t¹o vËt chÊt di truyÒn. VD: Rib«z¬,... - Lµ chÊt dù tr÷ cña TB vµ c¬ thÓ. VD: tinh bét, glic«gen, ... Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 1
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI - CÊu t¹o nªn c¸c thô thÓ cña TB. VD: glic«pr«tªin... II- Lipit 1. CÊu tróc cña lipit a) Mì, dÇu vµ s¸p (lipit ®¬n gi¶n) - Thµnh phÇn cÊu t¹o gåm C, H, O - Mì vµ dÇu: ®-îc cÊu t¹o tõ axit bÐo vµ glixªrol - S¸p: ®-îc cÊu t¹o tõ 1 ®¬n vÞ nhá axit bÐo liªn kÕt víi mét r-îu m¹ch dµi. b) C¸c phètpholipit vµ stªr«it(Lipit phøc t¹p) (*) Ph«tpholipit: gåm 1 pt glixªrol + 2 pt axit bÐo + 1 nhãm ph«tphat §Æc ®iÓm: cã tÝnh l-ìng cùc(cã ®Çu -a n-íc vµ ®u«i kÞ n-íc) (*) Ster«it: chøa c¸c nguyªn tö liªn kÕt vßng. VD: c«lester«n, c¸c axit mËt, ... 2. Chøc n¨ng cña lipit - CÊu t¹o mµng sinh häc - Dù tr÷ n¨ng l-îng - Tham gia vµo nhiÒu chøc n¨ng sinh häc: hoocm«n(¬str«gen,...) cÊu t¹o s¾c tè(diÖp lôc,...), cÊu t¹o mét sè vitamin(A, D, E, K)... Pr«tªin I- CÊu tróc cña Pr«tªin 1. CÊu tróc cña 1 axit amin - Mçi axit amin d-îc cÊu t¹o gåm 1 nhãm (-COOH), 1 nhãm (- NH2) vµ 1gèc (-R) H R – C – COOH NH2 2. CÊu tróc ho¸ häc cña pr«tªin - C¸c axit amin liªn kÕt víi nhau b»ng c¸c liªn kÕt peptit ®Ó t¹o thµnh chuçi polipeptit, tõ ®ã cÊu t¹o nªn pr«tªin (*) Liªn kÕt peptit: Lµ liªn kÕt ®-îc h×nh thµnh gi÷a nhãm (- COOH) cña axit amin nµy víi nhãm (- NH2) cña axit amin kÕ tiÕp: 3. CÊu tróc kh«ng gian cña pr«tªin BËc Sè chuçi KiÓu CT kgian Liªn kÕt ho¸ BiÓu hiÖn c/n sinh häc p«lipeptit häc gi÷a c¸c aa 1 1 M¹ch th¼ng LK peptit Ch-a 2 1 Xo¾n  , LK peptit Ch-a gÊp  LK hi®r« 3 1 Cuén xo¾n ®Æc LK peptit BiÓu hiÖn tr-ng LK hi®r« LK ®isunfua 4 2 hay nhiÒu Phøc hîp c¸c Nt BiÓu hiÖn xo¾n bËc 3 II- Chøc n¨ng cña pr«tªin - CÊu t¹o c¬ thÓ. VD: ... - B¶o vÖ c¬ thÓ. VD: ... - Xóc t¸c c¸c ph¶n øng ho¸ sinh. VD: ... Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 2
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI - §iÒu hoµ trao ®æi chÊt. VD:... - VËn ®éng. VD: ... - Thu nhËn kÝch thÝch. VD: ... - VËn chuyÓn c¸c chÊt. VD: ... - Dù tr÷ c¸c axit amin, dù tr÷ n¨ng l-îng. VD: ... Axit Nuclªic I- CÊu tróc vµ chøc n¨ng cña ADN 1. S¬ l-îc vÒ ADN - ADN lµ ®¹i pt sinh häc, cã cÊu tróc ®a ph©n, ®¬n ph©n lµ c¸c Nuclª«tit - ADN ®-îc t×m thÊy chñ yÕu trong nh©n TB, ngoµi ra cßn cã ë trong tÕ bµo chÊt... 2. CÊu tróc cña 1 Nclª«tit - Mçi Nuclª«tit cã KLPT TB lµ 300®vC, gåm 3 thµnh phÇn: + H3PO4 + §-êng ®ª«xirib«(C5H10O4) + Baz¬nitric: mét trong 4 lo¹i: A, T, G, X P § 0 B Trong ®ã: H3PO4 O §-êng C5H10O4 Baz¬nitric 3. CÊu tróc ho¸ häc cña ADN - Gåm c¸c nguyªn tè hh: C, H, O, N, P - CÊu tróc cña 1 m¹ch p«linuclª«tit: c¸c nuclª«tit liªn kÕt víi nhau b»ng c¸c mèi liªn kÕt céng ho¸ trÞ gi÷a H3PO4 cña Nuclª«tit nµy víi §-êng cña Nuclª«tit kÕ tiÕp(liªn kÕt ph«tpho®ieste) - CÊu tróc 2 m¹ch: 2 mach p«linuclª«tit ng-îc chiÒu nhau ®-îc LK víi nhau b»ng c¸c LK hi®r« theo NTBS (A- T; G- X) 4. CÊu tróc kh«ng gian cña ADN: - N¨m 1953, J. Oats¬n vµ F. Crick ®· xd m« h×nh cÊu tróc kh«ng gian cña ADN: §ã lµ mét chuçi xo¾n kÐp gåm 2 m¹ch p«linuclª«tit ng-îc chiÒu nhau ch¹y song2 xo¾n ®Òu quanh 1 trôc t-ëng t-îng theo chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i. - Pt ADN gåm nhiÒu vßng xo¾n, mçi vßng cã chiÒu dµi 34A0, gåm 10 cÆp nuclª«tit. §-êng kÝnh pt lµ 20 A0 (1 mm = 103  m = 106 nm = 107 A0) (*) ë c¸c TB nh©n s¬, ADN th-êng cã cÊu tróc d¹ng vßng, cßn ë TB nh©n thùc, ADN cã cÊu tróc d¹ng th¼ng. 5. Chøc n¨ng cña ADN - L-u tr÷, b¶o qu¶n vµ truyÒn ®¹t TTDT - TTDT: lµ tr×nh tù nuclª«tit trªn m¹ch p«linuclª«tit, nã qui ®Þnh tr×nh tù c¸c axit amin trªn ph©n tö pr«tªin t-¬ng øng. Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 3
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI LÍ THUYẾT PHẦN 2 - CHƯƠNG II. CẤU TRÚC TẾ BÀO tÕ bµo nh©n s¬ I. §Æc ®iÓm cña tÕ bµo nh©n s¬: - Cã kÝch th-íc nhá  CH: KÝch th-íc nhá cã ý nghÜa g×? - Ch-a cã nh©n hoµn chØnh (kh«ng mµng nh©n), - Kh«ng cã c¸c bµo quan. - Cã mµng bao bäc vµ rib«xom (70s) II. CÊu t¹o tÕ bµo nh©n s¬: TÕ bµo vi khuÈn gåm: Thµnh tÕ bµo. mµng sinh chÊt, chÊt tÕ bµo vµ axitnucleic. 1. Thµnh tÕ bµo, mµng sinh chÊt, l«ng vµ roi: Bao bäc bªn ngoµi tÕ bµo vµ gi÷ cho vi khuÈn cã h×nh th¸i æn ®Þnh. §-îc cÊu t¹o bëi chÊt peptidoglican. Líp pepti®oglucan cã tÝnh chÊt nhuém mÇu ph©n biÖt víi thuèc nhuém Gram nªn nguêi ph©n biÖt thµnh 2 nhãm vi kuÈn G+ vµ G-. Mµng sinh chÊt: ®-îc cÊu t¹o tõ 2 líp photpholipit vµ protªin. L«ng vµ roi: gióp vi khuÈn di chuyÓn b¸m vµo bÇ m¨th tÕ bµo kh¸c. 2. ChÊt tÕ bµo: Bªn trong tÕ bµo vi khuÈn cã rib«xom vµ c¸c h¹t dù tr÷. 3. Vïng nh©n: ChØ chøa ADN d¹ng vßng vµ kh«ng ®-îc bao bäc bëi líp mµng. Mét sè ph©n tö ADN d¹ng vßng nhá kh¸c ®-îc gäi lµ Plasmid (lµ hÖ gen ngoµi nh©n cña tÕ bµo vi khuÈn) chóng kh«ng b¾t buéc ®èi víi mäi nhãm vi khuÈn. C©u hái: V× cã kÝch th-íc nhá vµ cÊu t¹o ®¬n gi¶n nªn c¸c lo¹i vi khuÈn nãi riªng vµ c¸c vi sinh vËt nãi chung cã tèc ®é sinh s¶n rÊt nhanh. Lîi dông c¸c ®Æc tÝnh nµy chóng ta cã thÓ chuyÓn gen quy ®Þnh c¸c protªin cña tÕ bµo nh©n chuÈn (gen cña ng-êi) vµo tÕ bµo vi khuÈn ®Ó nhê vi khuÈn tæng hîp ra sè l-îng lín c¸c protªin trong thêi gian ng¾n theo em c«ng viÖc ®ã tiÕn hµnh nhê thµnh phÇn nµo cña tÕ bµo vi khuÈn. TÕ bµo nh©n thùc A- §Æc ®iÓm chung cña TB nh©n thùc - Lµ TB cña SV thuéc c¸c giíi: Nguyªn sinh, NÊm, Thùc vËt, §éng vËt - §Æc ®iÓm: cã hÖ thèng néi mµng(nh©n vµ c¸c bµo quan ®Òu cã c¸c mµng bao bäc) B- CÊu tróc cña TB nh©n thùc I- Nh©n TB 1. CÊu tróc: - Mçi TB th-êng cã 1 nh©n, mét sè lo¹i TB cã thÓ kh«ng cã nh©n(TB hång cÇu) - TB ®éng vËt nh©n th-êng n»m ë gi÷a, cßn TB thùc vËt nh©n bÞ kh«ng bµo chÌn Ðp nªn bÞ ®Èy ra phÝa ngo¹i biªn - KÝch th-íc: nh©n th-êng cã d¹ng khèi cÇu, ®-êng kÝnh kho¶ng 5 μ m - CÊu t¹o: + Mµng nh©n: lµ mµng kÐp, trªn ®ã cã c¸c lç nh©n + DÞnh nh©n: lµ khèi sinh chÊt phÝa trong mµng nh©n + Nh©n con: Gåm pr«tªin (80-85%) vµ rARN Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 4
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI + ChÊt nhiÔm s¾c: chøa ADN vµ pr«tªin. C¸c sîi nhiÔm s¾c xo¾n l¹i thµnh NST, sè l-îng NST ®Æc tr-ng cho tõng loµi 2. Chøc n¨ng: - Lµ n¬i l-u tr÷ TTDT, lµ trung t©m ®iÒu khiÓn mäi h® cña TB II- Rib«x«m - Lµ bµo quan nhá kh«ng cã mµng bao bäc - CÊu t¹o: + KT: 15-25 nm + gåm rARN vµ pr«tªin + Mçi rib«x«m gåm 1 h¹t lín vµ 1 h¹t bÐ - Chøc n¨ng: Lµ n¬i tæng hîp pr«tªin cho TB III- Khung x-¬ng TB - Lµ hÖ thèng m¹ng sîi vµ èng pr«tªin (vi èng, vi sîi vµ sîi trung gian)®an chÐo nhau - Chøc n¨ng: + Duy tr× h×nh d¹ng Tb + Neo gi÷ c¸c bµo quan.... IV- Trung thÓ - Lµ thÓ h×nh trô n»m gÇn nh©n TB, ®-êng kÝnh kho¶ng 0,13m - CÊu t¹o: gåm nhiÒu bé ba vi èng cã b¶n chÊt pr«tªin xÕp thµnh vßng. Mçi trung thÓ gåm 2 trung tö xÕp vu«ng gãc víi nhau - Chøc n¨ng: h×nh thµnh nªn thoi v« s¾c trong qu¸ tr×nh ph©n bµo. V- Ti thÓ 1. CÊu tróc: - Lµ thÓ h×nh sîi vµ h×nh trøng n»m trong TB nh©n thùc - Ti thÓ chøa pr«tªin, lipit, axit nuclªic vµ rib«x«m - Ti thÓ cã mµng kÐp, mµng ngoµi tr¬n, mµng trong gå ghÒ ®an xen vµo nhau, trªn ®ã chøa nhiÒu enzim h« hÊp 2. Chøc n¨ng: - Lµ n¬i cung cÊp n¨ng l-îng cho TB d-íi d¹ng ATP - Cã vai trß trong viÖc chuyÓn ho¸ vËt chÊt VI- Lôc l¹p 1. CÊu tróc: - Lµ bµo quan chØ cã ë TBTV - Th-êng cã h×nh bÇu dôc - Mçi lôc l¹p ®-îc bµo bäc bëi mµng kÐp, bªn trong lµ khèi c¬ chÊt kh«ng mµu(chÊt nÒn- str«ma) vµ c¸c h¹t nhá (grana) - Mçi h¹t grana lµ mét chång c¸c tói dÑt (gäi lµ tilac«it), trªn ®ã cã g¾n c¸c h¹t diÖp lôc - Lôc l¹p cßn chøa ADN vµ rib«x«m 2. Chøc n¨ng - Lµ n¬i thùc hiÖn chøc n¨ng quang hîp cña TBTV. VII- L-íi néi chÊt - (1) CÊu tróc: lµ hÖ thèng mµng bªn trong TB nh©n thùc t¹o nªn hÖ thèng c¸c èng vµ xoang hÑp th«ng víi nhau. - (2) Chøc n¨ng: Cã 2 lo¹i l-íi néi chÊt: + L-íi néi chÊt cã h¹t: cã dÝnh c¸c h¹t rib«x«m, chøc n¨ng tæng hîp pr«tªin + L-íi néi chÊt tr¬n: cã nhiÒu lo¹i enzim, chøc n¨ng tæng hîp lipit, chuyÓn ho¸ ®-êng, ph©n huû chÊt ®éc h¹i cho TB Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 5
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI VIII- Bé m¸y G«ngi vµ liz«x«m 1. Bé m¸y G«ngi -(3) CÊu tróc: lµ mét chång tói dÑt xÕp c¹nh nhau nh-ng c¸i nä t¸ch biÖt víi c¸i kia - (4) Chøc n¨ng: “ ph©n x-ëng l¾p r¸p, hoµn thiÖn ®ãng gãi vµ ph©n phèi c¸c s¶n phÈm cña TB” VD: Pr«tªin ®-îc tæng hîp tõ rib«x«m sÏ ®-îc göi ®Õn bé m¸y G«ngi b»ng c¸c tói tiÕt. T¹i ®©y, chóng ®-îc g¾n thªm c¸c chÊt kh¸c t¹o nªn s¶n phÈm hoµn chØnh råi bao gãi chuyÓn tíi n¬i cÇn... 2. Liz«x«m -(5) CÊu tróc: lµ mét bµo quan cã mét líp mµng bµo bäc chøa nhiÒu enzim thuû ph©n. §-îc h×nh thµnh tõ bé m¸y G«ngi... - (6) Chøc n¨ng: ph©n huû c¸c TB giµ, c¸c TB bÞ tæn th-¬ng... “ lµ ph©n x-ëng t¸i chÕ r¸c th¶i cña TB” IX- Kh«ng bµo -(7) CÊu tróc: lµ bµo quan cã mét líp mµng bao bäc - ë TBTV tr-ëng thµnh th× kh«ng bµo lín chiÕm vÞ trÝ trung t©m; cßn ë TB§V vµ ë TBTV cßn non th× cã nhiÒu kh«ng bµo nhá n»m r¶i r¸c trong tÕ bµo chÊt - (8) Chøc n¨ng: kh«ng bµo cã nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau tuú theo tõng loµi SV vµ tuú tõng lo¹i TB (chøa phÕ th¶i ®éc h¹i, chøa muèi kho¸ng, chøa s¾c tè, hoÆc chøc n¨ng tiªu ho¸, co bãp...) X- Mµng sinh chÊt 1. CÊu tróc: - M« h×nh kh¶m- ®éng cña 2 nhµ KH lµ Singer vµ Nic«ns¬n (1972) - Mµng cã líp kÐp ph«tpholipit dµy kho¶ng 9 nm, xuyªn qua ®ã lµ c¸c ph©n tö pr«tªin - Ngoµi ra, cßn cã c¸c ph©n tö cacbonhi®rat vµ c¸c ph©n tö c«lestªr«n ... 2. Chøc n¨ng: - Trao ®æi chÊt víi m«i tr-êng mét c¸ch cã chän läc - Mµng sinh chÊt cã c¸c pr«tªin thô thÓ thu nhËn th«ng tin cho TB - Mµng sinh chÊt cã c¸c “ dÊu chuÈn” lµ glic«pr«tªin ®Æc tr-ng cho tõng lo¹i TB → NhËn biÕt nhau vµ nhËn biÕt TB l¹ XI – C¸c cÊu tróc bªn ngoµi mµng sinh chÊt 1. Thµnh tÕ bµo a) CÊu tróc: - N»m phÝa ngoµi mµng sinh chÊt - §-îc cÊu t¹o b»ng xenlul«z¬ (TBTV) hoÆc b»ng kitin (TB NÊm) b) Chøc n¨ng: - B¶o vÖ TB - Qui ®Þnh h×nh d¹ng cña TB 2. ChÊt nÒn ngo¹i bµo: - Bao ngoµi mµng sinh chÊt cña TB§V vµ TB ng-êi - CÊu t¹o tõ c¸c sîi glic«pr«tªin kÕt hîp víi c¸c chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬ kh¸c nhau - Chøc n¨ng: gióp c¸c TB liªn kÕt víi nhau t¹o thµnh c¸c m« vµ gióp thu nhËn th«ng tin. Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 6
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng sinh chÊt I. VËn chuyÓn thô ®éng 1. kh¸i niÖm VËn chuyÓn thô ®éng lµ sù vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng mµ kh«ng cÇn tiªu tèn n¨ng l-îng. 2. C¬ chÕ: - Theo nguyªn lÝ khuÕch t¸n c¸c chÊt tõ n¬i cã nång ®é cao ®Õn n¬i cã nång ®é thÊp - Sù khuÕch t¸n cña n-íc qua mµng gäi lµ sù thÈm thÊu. 3. Con ®-êng khuÕch t¸n C¸c chÊt khuÕch t¸n qua mµng b»ng 2 con ®-êng: trùc tiÕp qua líp kÐp ph«tpholipit hoÆc kªnh pr«tein xuyªn mµng. 4. Sù khuÕch t¸n phô thuéc vµo : C¸c chÊt khuÕch t¸ ®-îc vµo mµng hay kh«ng phô thuéc vµo sù chªnh lÖch vÒ nång ®é gi÷a m«i tr-êng bªn trong vµ bªn ngoµi tÕ bµo, c¸c ®Æc tÝnh lÝ hãa - M«i tr-êng -u tr-¬ng: khi m«i tr-êng bªn ngßai tÕ bµo cã nång ®é chÊt tan lín h¬n nång ®é chÊt tan trong tÕ bµo. Khi ®ã chÊt tan cã thÓ di chuyÓn tõ m«i tr-êng bªn ngoµi vµo bªn trong tÕ bµo. - M«i tr-êng ®¼ng tr-¬ng: lµ m«i tr-êng bªn ngoµi cã nång ®é chÊt tan b»ng nång ®é chÊt tan trong tÕ bµo. - M«i tr-êng nh-îc tr-¬ng: lµ m«i tr-êng bªn ngoµi cã nång ®é chÊt tan thÊp h¬n víi nång ®é chÊt tan cã trong tÕ bµo. khi ®ã, n-íc ®-îc di chuyÓn vµo trong tÕ bµo, chÊt tan kh«ng khuÕch t¸n vµo bªn trong tÕ bµo. II- VËn chuyÓn chñ ®éng (tÝch cùc) - Kh¸i niÖm: lµ qu¸ tr×nh vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng tõ n¬i cã nång ®é thÊp ®Õn n¬i cã nång ®é cao vµ cÇn tiªu tèn n¨ng l-îng. 1. HiÖn t-îng (vÝ dô): - VD: b¬m Na- K 2. KÕt luËn: - VËn chuyÓn chñ ®éng lµ h×nh thøc TB cã thÓ chñ ®éng vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng nhê tiªu dïng n¨ng l-îng ATP. - Qu¸ tr×nh nµy th-êng ng-îc dèc nång ®é. VD: SGK... - VËn chuyÓn chñ ®éng cÇn ph¶i cã c¸c kªnh pr«tªin mµng... - Vai trß: v©n chuyÓn chñ ®éng tham gia vµo nhiÒu h® chuyÓn ho¸: tiªu ho¸, hÊp thô thøc ¨n, bµi tiÕt, dÉn truyÒn xung thÇn kinh... III- XuÊt bµo, nhËp bµo (*) §èi víi c¸c ph©n tö cã kÝch th-íc lín kh«ng lät qua lç mµng th× sù vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng ®-îc thùc hiÖn nhê sù biÕn d¹ng cña mµng TB (nhËp bµo hoÆc xuÊt bµo) a) NhËp bµo: ®Çu tiªn mµng TB lâm xuèng ë chç tiÕp xóc ®Ó bao bäc lÊy “ ®èi t-îng” , sau ®ã nuèt h¼n ®èi t-îng vµo bªn trong TB - NÕu chÊt lÊy vµo lµ chÊt r¾n th× gäi lµ thùc bµo (TB ¨n) - NÕu chÊt lÊy vµo lµ chÊt láng th× gäi lµ Èm bµo (TB uèng) b) XuÊt bµo: ng-îc l¹i víi nhËp bµo... (*) C¶ xuÊt bµo vµ nhËp bµo ®Òu ph¶i cã sù biÕn ®æi mµng TB vµ tiªu thô n¨ng l-îng. Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 7
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI LÍ THUYẾT PHẦN: Ph©n bµo chu k× tÕ bµo vµ qu¸ tr×nh nguyªn ph©n I. Chu k× tÕ bµo. 1. Chu k× tÕ bµo lµ g× ? ë c¬ thÓ ®a bµo sù ph©n chia tÕ bµo x¶y ra khi nµo ? - TÕ bµo chØ ph©n chia khi nhËn ®-îc tÝn hiÖu bªn ngoµi còng nh- bªn trong tÕ bµo. - Sù ph©n chia tÕ bµo ®îc ®iÒu khiÓn b»ng hÖ thèng ®iÒu hoµ. Khi sù ph©n chia tÕ bµo kh«ng theo hÖ thèng ®iÒu hoµ th× sÏ g©y ra hËu qu¶ g× ? - Nh÷ng sù kiÖn chÝnh cña k× trung gian + G1: TÕ bµo tæng hîp c¸c chÊt cµn thiÕt cho sinh trëng + S: ADN tù nh©n ®«i ------> NST tù nh©n ®«i + G2: TÕ bµo tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng g× cßn l¹i cÇn cho qu¸ tr×nh ph©n bµo. II. Qu¸ tr×nh nguyªn ph©n. Qu¸ tr×nh nguyªn ph©n diÔn ra qua 2 giai ®o¹n: 1. Ph©n chia nh©n. - Lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, dùa vµo ®Æc ®iÓm ngêi ta chia thµnh 4 k×: k× ®Çu, k× gi÷a, k× sau vµ k× cuèi. a. K× ®Çu. - C¸c NST dÇn ®-îc co xo¾n l¹i, mµng nh©n tiªu biÕn, thoi v« s¾c xuÊt hiÖn. b. K× gi÷a - NhiÔm s¾c thÓ co xo¾n cùc ®¹i vµ tËp trung vÒ mÆt ph¼ng xÝch ®¹o thµnh mét hµng. - Mçi nhiÔm s¾c thÓ ®Ýnh víi mét thoi v« s¾c t¹i t©m ®éng. c. K× sau. - C¸c nhiÔm s¾c tö t¸ch nhau ra vµ di chuyÓn trªn thoi ph©n bµo vÒ hai cùc cña tÕ bµo d. K× cuèi. - NST xo¾n dÇn, mµng nh©n xuÊt hiÖn 2. Ph©n chia tÕ bµo chÊt. - DiÔn ra sau khi k× sau kÕt thóc. - TÕ bµo chÊt ph©n chia thµnh 2 tÕ bµo con. + TÕ bµo ®éng vËt th¾t mµng tÕ bµo ë vÞ trÝ mÆt ph¼ng xÝch ®¹o. + TÕ bµo thùc vËt h×nh thµnh v¸ch ng¨n tõ trung t©m ®i ra ngoµi. III. ý nghÜa cña qu¸ tr×nh nguyªn ph©n. - ë sinh vËt nh©n thùc ®¬n bµo: Nguyªn ph©n lµ c¬ chÕ sinh s¶n. - ë sinh vËt nh©n thùc ®a bµo: Nguyªn ph©n gióp c¬ thÓ sinh vËt sinh trëng ph¸t triÓn, gióp t¸i sinh m« hoÆc c¬ quan bÞ tæn th¬ng. - ë sinh vËt sinh s¶n sinh dìng: Nguyªn ph©n lµ h×nh thøc sinh s¶n t¹o ra c¸c c¸ thÓ con cã kiÓu gen gièng kiÓu gen cña c¸ thÓ mÑ. CH: 1. Ph©n bµo nguyªn ph©n cã ý nghÜa g× trong nh©n gièng c©y trång 2. §äc phÇn em cã biÕt vµ phÇn in nghiªng ë cuèi bµi. Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 8
TÀI LIỆU DÙNG BỒI DƯỠNG ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI GI¶M Ph©n - Gi¶m ph©n gåm 2 lÇn ph©n bµo liªn tiÕp lµ gi¶m ph©n I vµ gi¶m ph©n II x¶y ra ë c¬ quan sinh dôc nhng ADN, NST chØ nh©n ®«i 1 lÇn. - Qua gi¶m ph©n tõ mét tÕ bµo ban ®Çu t¹o thµnh 4 tÕ bµo con cã sè lîng NST gi¶m ®i mét nöa. I. Gi¶m ph©n I 1. K× ®Çu I. - C¸c NST kÐp gåm 2 chiÕc dÝnh nhau ë t©m ®éng, NST co ng¾n. - C¸c NST kÐp trong cÆp t¬ng ®ång tiÕp hîp theo chiÒu däc vµ cã thÓ x¶y ra hiÖn tîng trao ®æi chÐo, sau ®ã t¸ch nhau ra. - Cuèi k× mµng nh©n vµ nh©n con tiªu biÕn. 2. K× gi÷a I. - C¸c NST kÐp t-¬ng ®ång tËp trung thµnh 2 hµng vÒ mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña thoi ph©n bµo. 3. K× sau I. - Mçi NST kÐp trong cÆp NST kÐp t¬ng ®ång ®i vÒ 1 cùc cña tÕ bµo. 4. K× cuèi I. - H×nh thµnh mµng nh©n, t¹o thµnh 2 tÕ bµo con gåm toµn NST kÐp víi sè lîng b»ng mét nöa sè lîng NST cña tÕ bµo mÑ. Tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n I ? II. Gi¶m ph©n II. - Còng diÔn ra qua 4 k×: k× ®Çu II, k× gi÷a II, k× sau II, k× cuèi II. - C¸c diÔn biÕn t¬ng tù nh nguyªn ph©n. - KÕt qu¶ gi¶m ph©n II cho ra 4 giao tö ®¬n béi. ?1. T¹i sao gi¶m ph©n l¹i t¹o ra ®îc c¸c tÕ bµo con víi sè lîng NST gi¶m ®i mét nöa ? ?2. Thùc chÊt gi¶m ph©n x¶y ra ë lÇn gi¶m ph©n nµo ? III. ý nghÜa cña gi¶m ph©n. - T¹o ra nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp lµ nguån nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn, gióp c¸c loµi thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng. - Gi¶m ph©n vµ thô tinh lµ c¬ chÕ gãp phÇn duy tr× bé NST ®Æc tr-ng cho loµi. Câu 16: So sánh phân bào nguyên nhiễm (nguyên phân) và phân bào giảm nhiễm (giảm phân). Câu 17: Quá trình nguyên phân ở tế bào động vật và tế bào thực vật giống và khác nhau như thế nào? Câu 18: Tại sao nói sự giảm nhiễm thực chất xảy ra ở lần phân bào thứ nhất còn lần phân bào thứ 2 thực chất là nguyên phân? Câu 19: So sánh lần phân bào I và lần phân bào II của giảm phân. Câu 20: Giao tử là gì? So sánh giao tử đực và giao tử cái. Ý nghĩa của sự hình thành giao tử? Câu 21: So sánh giữa tế bào thực vật và tế bào động vật. Giáo viên soạn Thịnh Văn Nam – Giáo viên dạy luyện thi trực tuyến tại Moon.vn Trang 9

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.