1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
2
LỜI GIỚI THIỆU
Kinh tế phát triển là môn học cơ sở, làm nền tảng để sinh viên nhận thức và phát
triển kỹ năng học các môn chuyên môn nghề.
Với mục tiêu trang bị cho sinh viên những vấn đề lý luận về bản chất, nội dung
của tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế -xã hội; nguồn lực và sự phát triển của nó
đến nền kinh tế, đồng thời hình thành kỹ năng tính toán và đánh giá được các chỉ tiêu
phản ánh sự tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế xã hội của địa phương, ngành và
nền kinh tế, đáp ứng yêu cầu về giáo trình giảng dạy học tập và nghiên cứu của sinh
viên của các trường dạy nghề.
Giáo trình được biên soạn làm tài liệu học tập, giảng dạy nên giáo trình đã được
xây dựng ở mức độ đơn giản và dễ hiểu, trong mỗi bài ho
c đều có bài tập tương ư
ng đê
áp dụng va làm sáng tỏ phân lý thuyết . Giáo trình được biên soạn dựa theo chương
trình khung đa xây dưng va ban hanh năm 2017 của trường Cao đng nghê Cân Thơ
dành cho nghê Kế toán doanh nghiệp hệ Cao đăng và Trung cấp.
Khi biên soạn, nhóm biên soạn đã dựa trên kinh nghiệm thưc tê giảng dạy, tham
khảo đồng nghiệp, tham khảo cac giáo trình hiện có và cập nhật những kiến thức mới
có liên quan để phù hợp với nội dung chương trình đào tạo và phù hợp với mục tiêu
đào tạo, nội dung được biên soạn gắn với nhu cầu thực tế.
Nội dung giáo trình được biên soạn với lượng thời gian đào tạo 90 giờ gồm có:
Phần I: KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Bài mở đầu: Các nước đang phát triển và sự lựa chọn con đường phát triển.
Chương I:Tổng quan về sự tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế -xã hội.
Chương II: Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
Chương III: Các nguồn lực với phát triển kinh tế.
Chương IV: Phát triển các ngành kinh tế.
Chương V: Đường lối và chính sách phát triển kinh tế - Xã hội của nhà nước.
Phần II: KINH TẾ QUỐC TẾ
Chương I: Tổng quan về nền kinh tế thế giới
Chương II: Thương mại quốc tế
Chương III: Đầu tư quốc tế và di chuyển lao động quốc tế.
Chương IV: Hệ thống tiền tệ và cán cân thanh toán quốc tế.
Chương V: Liên kết và hội nhập kinh tế quốc tế.
Giáo trình là tài liệu giảng da
y và tham khảo tốt cho nghê Kế toán doanh nghiệp.
Mặc dù đã cố gắng tổ chức biên soạn để đáp ứng được mục tiêu đào tạo nhưng
không tránh được những thiêu sot. Rất mong nhận được sư đóng góp ý kiến của các
thầy, cô, bạn đọc để nhóm biên soạn sẽ điêu chỉnh hoàn thiện hơn.
Cân Thơ, ngày 20 tháng 05 năm 2018
Tham gia biên soạn
1.Chủ biên: Ths. Trần Thị Hồng Châu
2.Đinh Thị Khoa
3
MỤC LỤC
TRANG
LỜI GIỚI THIỆU ..................................................................................................... 2
MỤC LỤC .................................................................................................................. 3
PHẦN I: KINH TẾ PHÁT TRIỂN. ....................................................................... 11
Bài mở đầu: CÁC NƢỚC ĐANG PHÁT TRIỂN VÀ SỰ LỰA CHỌN CON
ĐƢỜNG PHÁT TRIỂN. ......................................................................................... 13
1.Sự phân chia các nước theo trình độ phát triển ...................................................... 13
1.1.Sự xuất hiện của thế giới thứ ba ......................................................................... 13
1.2.Phân chia các nước theo trình độ phát triển kinh tế ............................................ 14
2.Những đặc trưng cơ bản của các nước đang phát triển .......................................... 15
2.1.Sự khác biệt giữa các nước đang phát triển ........................................................ 15
2.2.Những đặc điểm chung của các nước đang phát triển ........................................ 16
2.3.Sự cần thiết lựa chọn con đường phát triểnОшибка! Закладка не определена.8
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ SỰ TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ VÀ PHÁT
TRIỂN KINH TẾ -XÃ HỘI ................................................................................... 20
1.Bản chất của tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế - xã hội ............................ 20
1.1. Khái niệm về tăng trưởng, phát triển kinh tế và phát triển bền vững ............... 20
a/Tăng trưởng kinh tế ............................................................................................... 20
b/ Phát triển kinh tế ................................................................................................... 20
c/ Phát triển bền vững . ............................................................................................. 21
1.2.Đánh giá sự phát triển kinh tế ............................................................................. 22
a/ Đánh giá tăng trưởng kinh tế ............................................................................... 22
b/ Đánh giá cơ cấu kinh tế. ........................ Ошибка! Закладка не определена.23
1.3.Đánh giá sự phát triển xã hội ............................................................................. 24
a/Một số chỉ tiêu phản ánh nhu cầu cơ bản của con người ....................................... 24
b/ Các chỉ tiêu xã hội ................................................................................................ 25
2.Nhân tố tác động đến tăng trưởng kinh tế ............................................................. 27
2.1.Các nhân tố kinh tế .............................................................................................. 27
a/Các nhân tố tác động trực tiếp đến tổng cung ....................................................... 27
b/Các nhân tố tác động đến tổng cầu....... ................................................................ 28
2.2.Các nhân tố phi kinh tế ....................................................................................... 28
a/Đặc điểm văn hóa-xã hội ....................................................................................... 28
b/Nhân tố thể chế chính trị-kinh tế-xã hội. ............................................................... 28
c/Cơ cấu dân tộc……………….. ............................................................................. 29
d/Cơ cấu tôn giáo ..................................................................................................... 29
e/Sự tham gia của cộng đồng .................................................................................... 29
2.3.Vai trò của chính phủ trong tăng trưởng kinh tế ................................................. 30
3.Các vấn đề cơ bản trong phát triển kinh tế ............................................................ 30.
3.1.Phát triển con người và phát triển kinh tế. .......................................................... 30
3.2.Vấn đề bất bình đng và phát triển kinh tế ........................................................ 30
3.3.Vấn đề nghèo khổ và phát triển kinh tế . 3Ошибка! Закладка не определена.
CHƢƠNG II: CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ 34
1.Khái niệm và các loại cơ cấu kinh tế ..................................................................... 34
1.1.Khái niệm về cơ cấu kinh tế. ............................................................................... 34
1.2.Các loại cơ cấu kinh tế ........................................................................................ 34
4
2.Cơ cấu ngành kinh tế và chuyển dịch cơ cấu ngành .............................................. 35
2.1.Cơ cấu nhanh kinh tế và ý nghĩa của việc nghiên cứu cơ cấu ngành kinh tế .
.................................................................... Ошибка! Закладка не определена.35
2.2.Tính qui luật của xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế .......................... 36
2.3.Các mô hình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ................................................. 37
2.3.1.Lý thuyết về các giai đoạn phát triển kinh tế của W.Rostow .......................... 37
2.3.2.Mô hình hai khu vực của Arthus Lewis ........................................................... 38
2.3.3.Mô hình hai khu vực của trường phái tân cổ điển. ......................................... 39
a/ Bản chất của mô hình ........................................................................................... 39
b/Nội dung của mô hình…. ....................................................................................... 39
c/ Quan điểm đầu tư ................................................................................................. 40
CHƢƠNG III: CÁC NGUỒN LỰC VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ ................. 43
1.Nguồn lực lao động với phát triển kinh tế ............................................................. 43
1.1.Nguồn lao động và các nhân tố ảnh hưởng. ....................................................... 43
1.2.Cơ cấu việc làm và thị trường lao động .............................................................. 44
1.3.Vai trò của lao động trong phát triển kinh tế ...................................................... 45
2.Tài nguyên thiên nhiên và môi trường với phát triển kinh tế ................................ 45
2.1.Đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên.................................................................. 45
a/ Đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên .................................................................... 45
b/ Phân loại tài nguyên thiên nhiên .......................................................................... 45
2.2.Tài nguyên thiên nhiên với phát triển kinh tế. .................................................... 45
2.3.Khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường sinh thái
.................................................................... Ошибка! Закладка не определена.46
3.Vốn với sự phát triển kinh tế ................................................................................. 47
3.1.Vốn sản xuất và vốn đầu tư ............................................................................... 47
3.2.Vai trò của vốn sản xuất và đầu tư với phát triển kinh tế ................................... 47
a/Phân tích mô hình Harrod-Domar ....................................................................... 47
b/Tác động của vốn đầu tư và vốn sản xuất đến tăng trưởng kinh tế ...................... 48
3.3.Các yếu tố tác động đến cầu vốn đầu tư ............................................................. 48
3.4.Những giải pháp chủ yếu huy động và sữ dụng vốn đầu tư cho phát triển KT . 49
4.Khoa học công nghệ với phát triển kinh tế ............................................................ 49
4.1.Bản chất và vai trò của khoa học công nghệ đối với sự phát triển ..................... 49
a/Bản chất của khoa học công nghệ ........................................................................ 49
b/Vai trò của khoa học và công nghệ đối với phát triển kinh tế ............................. 50
4.2.Phương hướng cơ bản phát triển khoa học và công nghệ ................................. 50
4.3.Đổi mới công nghệ đối với phát triển kinh tế .................................................... 51
CHƢƠNG IV: PHÁT TRIỂN CÁC NGÀNH KINH TẾ ................................... 52
1.Phát triển kinh tế nông nghiệp ............................................................................... 52
1.1.Vai trò của nông nghiệp và nông thôn trong phát triển kinh tế .......................... 52
a/Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp...................................................................... 52
b/Vai trò của nông nghiệp và nông thôn trong phát triển kinh tế ........................... 52
1.2.Phương hướng phát triển kinh tế nông nghiệp . ................................................. 53
1.3.Những giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông nghiệp. .................................. 55
2.Phát triển kinh tế công nghiệp ............................................................................... 57
2.1.Đặc điểm và vai trò của công nghiệp trong phát triển kinh tế ............................ 57
a/ Khái niệm công nghiệp ......................................................................................... 57
b/ Đặc trưng của sản xuất công nghiệp .................................................................... 57
c/Phân loại ngành công nghiệp ................................................................................ 58
5
d/Vai trò chủ đạo của công nghiệp. .......................................................................... 58
2.2.Phương hướng phát triển công nghiệp ................................................................ 60
a/ Phương hướng phát triển ...................................................................................... 60
b/Định hướng các phân ngành công nghiệp ............................................................. 60
2.3.Những giải pháp chủ yếu phát triển công nghiệp. .............................................. 61
3.Phát triển kinh tế dịch vụ ....................................................................................... 61
3.1.Đặc điểm và vai trò của dịch vụ đối với phát triển kinh tếОшибка! Закладка не
определена.61
a/Khái niệm kinh tế dịch vụ ...................................................................................... 61
b/ Đặc điểm cơ bản của dịch vụ ................................................................................ 61
c/Phân theo đối tượng dịch vụ .................................................................................. 62
d/Vai trò của kinh tế dịch vụ trong phát triển kinh tế ............................................... 63
3.2.Phương hướng phát triển kinh tế dịch vụ. ....................................................... 64
a/ Phương hướng chung ............................................................................................ 64
b/Phương hướng phát triển một số ngành dịch vụ chủ yếu. ..................................... 65
3.3.Đặc điểm và vai trò của kinh tế dịch vụ trong phát triển kinh tế ........................ 66
CHƢƠNG V: ĐƢỜNG LỐI VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN
KINH TẾ -XÃ HỘI CỦA NHÀ NƯỚC ................................................................... 68
1/Đường lối phát triển kinh tế-xã hội Việt Nam qua các giai đoạn .......................... 68
1.1.Đường lối phát triển kinh tế Việt Nam giai đoạn 1976-1985 ............................. 68
a/Thời kỳ 1976 -1980 ............................................................................................... 68
b/ Thời kỳ 1981 -1985 ............................................................................................... 68
1.2.Đường lối phát triển Việt Nam giai đoạn 1986-2000 ......................................... 69
a/Thời kỳ 1986 - 1990 .............................................................................................. 69
b/ Thời kỳ 1991-1995 ................................................................................................ 69
c/Thời kỳ 1996-2000 ................................................................................................. 70
1.3.Đánh giá kết quả hoạt động kinh tế thời kỳ đổi mới ........................................... 71
a/Những thành tựu đạt được .................................................................................... 71
b/Những hạn chế ....................................................................................................... 72
2.Chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội ở Việt Nam.............................. 73
2.1.Chiến lược phát triển và các quan điểm chiến lượcОшибка! Закладка не
определена. 73
2.2.Nội dung chủ yếu của chiến lược phát triển kinh tế xã hội ................................ 73
a/Xác định những căn cứ của chiến lược .................................................................. 73
b/Xác định các quan điểm phát triển cơ bản của chiến lược. ................................... 74
c/Xác định các mục tiêu phát triển kinh tế ............................................................... 74
d/Xây dựng hệ thống các giải pháp chiến lược ........................................................ 74
e/Xác định các biện pháp tổ chức thực hiện ............................................................ 75
2.3.Kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội thời kỳ 2006-2010 ...................................... 75
a/Những căn cứ chủ yếu của kế hoạch ...................................................................... 75
b/Mục tiêu tổng quát và chỉ tiêu chủ yếu .................................................................. 80
PHẦN II: KINH TẾ QUỐC TẾ ............................................................................ 82
CHƢƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KINH TẾ QUỐC TẾ ............... 82
1.Giới thiệu khái quát về môn học kinh tế quốc tế .................................................. 82
1.1.Kháị niệm và vị trí môn học ............................................................................... 82
1.2.Đối tượng, nhiệm vụ môn học ............................................................................ 82
1.3.Nội dung và phương pháp nghiên cứu môn học ................................................. 83
2.Những đặc điểm của nền kinh tế thế giới .............................................................. 83