Hệ hình chuyển động địa chính trị và lựa chọn của Việt Nam sau kết thúc Chiến tranh Lạnh

HÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ vµ lùa chän cña ViÖt Nam<br /> sau kÕt thóc ChiÕn tranh L¹nh<br /> <br /> <br /> L−¬ng V¨n KÕ(*)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> c ¸c diÔn biÕn v« cïng phøc t¹p cña<br /> nÒn chÝnh trÞ thÕ giíi vµ kÐo theo<br /> ®ã lµ sù dÞch chuyÓn cña c¸c trËt<br /> tù ®Þa chÝnh trÞ ®ßi hái chóng ta nh×n<br /> nhËn t×nh h×nh quèc tÕ d−íi mét gãc<br /> c¸c kh¸i niÖm trËt tù ®¬n cùc, hai cùc…<br /> ®−îc ®Æt d−íi gãc nh×n cÊu tróc luËn<br /> (structuralist view).<br /> ViÖc ph©n tÝch néi dung kh«ng chØ<br /> dõng l¹i ë c¸c t−¬ng t¸c bªn trong tõng<br /> nh×n lý thuyÕt ®Þa chÝnh trÞ míi, lµm cho hÖ h×nh, mµ cßn ph¶i nghiªn cøu t−¬ng<br /> bøc tranh diÔn biÕn phøc t¹p ®ã trë nªn quan vµ t−¬ng t¸c gi÷a hai hÖ h×nh ®ã<br /> dÔ h×nh dung, dÔ hiÓu, ph¶n ¸nh nh÷ng víi nhau. Môc tiªu cuèi cïng cña sù<br /> quy t¾c ®Þa chÝnh trÞ kh¸ch quan nhÊt chuyÓn ho¸ ®ã lµ “cùc ho¸” hay quyÒn<br /> ®Þnh. Trªn c¬ së c¸c nhËn thøc râ rµng lùc ho¸ vÞ thÕ quèc gia trong trËt tù ®Þa<br /> h¬n vÒ quy luËt ®Þa chÝnh trÞ, c¸c bªn chÝnh trÞ toµn cÇu hay khu vùc. Víi môc<br /> liªn quan, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam, cã thÓ tiªu nãi trªn, bµi viÕt nµy sÏ ph©n tÝch<br /> t×m ra nh÷ng ®èi s¸ch liªn minh liªn kÕt ba khÝa c¹nh sau ®©y:(*)<br /> vµ ®èi träng phï hîp nh»m gi÷ v÷ng vµ<br /> - C¸c kh¸i niÖm hÖ h×nh ph−¬ng<br /> ph¸t huy vÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ cña ViÖt<br /> ho¸ vµ cùc ho¸<br /> Nam trong khu vùc §«ng ¸ nãi riªng vµ<br /> trªn thÕ giíi nãi chung. - Kh¶ n¨ng t−¬ng hîp gi÷a hai hÖ<br /> h×nh ph−¬ng ho¸ vµ cùc ho¸<br /> Bµi viÕt nµy ®−a ra hai kh¸i niÖm<br /> lý thuyÕt míi vÒ sù chuyÓn ®éng cña - Sù xoay trôc cña ViÖt Nam trong<br /> c¸c t−¬ng quan ®Þa chÝnh trÞ vµ ph©n c¸c hÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ<br /> tÝch sù xoay trôc cña ViÖt Nam tõ khi sau khi kÕt thóc ChiÕn tranh L¹nh<br /> Liªn X« vµ c¸c n−íc XHCN ë §«ng ¢u (1991).(**)<br /> sôp ®æ, ®ã lµ HÖ h×nh ph−¬ng ho¸<br /> (*)<br /> (Lateral Paradigm): ®¬n ph−¬ng - song TSKH., Khoa Quèc tÕ häc, Tr−êng §¹i häc<br /> Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia<br /> ph−¬ng - ®a ph−¬ng vµ HÖ h×nh cùc ho¸ Hµ Néi.<br /> (Polary Paradigm): ®¬n cùc - l−ìng cùc - (**)<br /> Trong tiÕng Anh cã hai danh tõ ®ång nghÜa ®Ó<br /> ®a cùc(**). C¬ së cña hai kh¸i niÖm nµy lµ diÔn ®¹t ‘cùc’ lµ arch hoÆc polar. ë ®©y t¸c gi¶<br /> sù liªn kÕt c¸c kh¸i niÖm trong lý chän danh tõ polar t−¬ng øng víi kh¸i niÖm ‘cùc’<br /> cña tiÕng ViÖt, bëi v× danh tõ arch th−êng dïng<br /> thuyÕt quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i nh− cho ph©n bè quyÒn lùc bªn trong quèc gia, vÝ dô<br /> quan hÖ song ph−¬ng, ®a ph−¬ng… vµ nãi Poliarchy: §a nguyªn.<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2013<br /> <br /> <br /> I. Hai kh¸i niÖm cña hÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa qu¸t c¸c kiÓu t−¬ng t¸c vµ trËt tù ®Þa<br /> chÝnh trÞ chÝnh trÞ thµnh hai hÖ h×nh: hÖ h×nh<br /> §Þa chÝnh trÞ quan t©m chñ yÕu ®Õn ®¬n ph−¬ng - song ph−¬ng - ®a ph−¬ng,<br /> vÊn ®Ò søc m¹nh quèc gia, gi÷ g×n b¶o vµ hÖ h×nh ®¬n cùc - hai cùc - ®a cùc.<br /> vÖ chñ quyÒn, an ninh l·nh thæ vµ ph¸t Gi÷a hai hÖ h×nh nµy cã mèi quan hÖ<br /> huy vÞ thÕ cña quèc gia trªn ®Þa cÇu. Nã biÖn chøng víi nhau, cã khi ®ång nhÊt<br /> cµng ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c¸c qu¸ víi nhau, nh−ng còng cã khi tr¸i nguîc<br /> tr×nh liªn kÕt vµ xung ®ét quèc tÕ liªn h¼n víi nhau.<br /> quan ®Õn c¸c khÝa c¹nh ®Þa lý. C¸c nhµ HÖ h×nh ph−¬ng hãa biÓu thÞ c¸c<br /> nghiªn cøu ®Þa chÝnh trÞ Trung Quèc ph−¬ng thøc quan hÖ quèc tÕ phæ biÕn.<br /> gÇn ®©y x¸c quyÕt r»ng, lèi ra cho vÊn Cßn hÖ h×nh cùc hãa cã ph¹m vi vËn<br /> ®Ò an ninh quèc gia, nhÊt lµ c¸c c−êng dông chuyªn biÖt h¬n cho t−¬ng quan<br /> quèc, chÝnh lµ ph¶i tõ c¸c häc thuyÕt ®Þa quyÒn lùc chÝnh trÞ toµn cÇu (global<br /> chÝnh trÞ siªu viÖt. Hä cho r»ng së dÜ power constellation) trong mét thêi kú<br /> nh− vËy lµ v× b¶o vÖ an ninh quèc gia nhÊt ®Þnh. Khi ®Ò cËp ®Õn tranh chÊp<br /> tr−íc hÕt lµ b¶o ®¶m sao cho c¸c c«ng biÓn §«ng, do tÝnh phøc t¹p cña nã,<br /> d©n, l·nh thæ vµ chñ quyÒn quèc gia hiÓn nhiªn c¸c kh¸i niÖm cña c¶ hai hÖ<br /> kh«ng bÞ x©m ph¹m [1, 111]. C¸c c−êng h×nh quan hÖ quèc tÕ nãi trªn ®Òu ®−îc<br /> quèc nh− Mü, Trung Quèc, c¸c c−êng vËn dông th−êng xuyªn, nhÊt lµ c¸c<br /> quèc ch©u ¢u vµ Nga trong khi nghiªn kh¸i niÖm thuéc hÖ h×nh ®Çu tiªn,<br /> cøu chÝnh s¸ch an ninh quèc gia ®Òu nh−ng nhiÒu khi chøa ®ùng sù m¬ hå,<br /> xuÊt ph¸t tõ nghiªn cøu c¸c mèi t−¬ng lÉn lén trong t− duy vµ nhËn thøc. Do<br /> t¸c gi÷a vÞ trÝ ®Þa lý, chÝnh trÞ quèc tÕ vµ ®ã c¸c hÖ h×nh ph−¬ng hãa vµ cùc hãa<br /> lÞch sö. Lý luËn vÒ quyÒn lùc ®¹i d−¬ng vÒ ®Þa chÝnh trÞ sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá<br /> vµ quyÒn lùc lôc ®Þa còng ®Òu lµ c¸ch toµn bé thùc chÊt cña c¸c h×nh th¸i liªn<br /> nh×n ®Þa chÝnh trÞ ®èi víi quan hÖ quèc kÕt vµ xung ®ét quèc tÕ, ch¼ng h¹n vÊn<br /> tÕ. Tuy nhiªn, trong gi¶i quyÕt c¸c xung ®Ò tranh chÊp chñ quyÒn trªn biÓn §«ng<br /> ®ét quèc tÕ, ph¶i kÕt hîp c¶ lý thuyÕt vµ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c thÕ lùc liªn quan.<br /> quan hÖ quèc tÕ lÉn lý thuyÕt ®Þa chÝnh<br /> trÞ, kh«ng ®−îc xem nhÑ mÆt nµo. 1. HÖ h×nh ph−¬ng hãa: ®¬n ph−¬ng,<br /> song ph−¬ng, ®a ph−¬ng<br /> Trong nghiªn cøu ®Þa chÝnh trÞ víi<br /> t− c¸ch ph©n tÝch sù t−¬ng t¸c gi÷a §¬n ph−¬ng<br /> chÝnh trÞ vµ kh«ng gian ®Þa lý cã mét néi<br /> dung quan träng lµ ph©n tÝch côc diÖn<br /> chÝnh trÞ vµ an ninh ë c¸c khu vùc quan Song ph−¬ng §a ph−¬ng<br /> yÕu cña thÕ giíi, trong ®ã næi lªn vÞ trÝ<br /> (C¸c mòi tªn biÓu thÞ kh¶ n¨ng<br /> vµ t−¬ng quan cña c¸c c−êng quèc nh−<br /> chuyÓn hãa gi÷a c¸c tr¹ng huèng)<br /> lµ c¸c lâi quyÒn lùc ®Þa lý (pivot area<br /> power). C¸c mèi t−¬ng t¸c gi÷a c¸c thÕ HÖ h×nh ph−¬ng hãa biÓu thÞ c¸ch<br /> lùc ®Þa chÝnh trÞ, mÆt kh¸c, ®· t¹o ra c¸c thøc can dù vµ quan hÖ t−¬ng t¸c cña<br /> hÖ h×nh t−¬ng t¸c gi÷a c¸c chñ thÓ quèc c¸c quèc gia vµo mét tæ chøc hay mét<br /> gia vµ t¹o ra trËt tù quyÒn lùc víi c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ nµo ®ã. Ngoµi c¸c chñ thÓ<br /> cùc kh¸c nhau. Chóng ta cã thÓ kh¸i c¬ b¶n lµ quèc gia ra, th× c¸c tæ chøc<br /> HÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ… 25<br /> <br /> khu vùc, tæ chøc quèc tÕ, tæ chøc phi n−íc ñy viªn th−êng trùc Héi ®ång B¶o<br /> chÝnh phñ, doanh nghiÖp, thËm chÝ lµ an Liªn Hîp Quèc vµ §øc). TÝnh chÊt<br /> c¸c c¸ nh©n trong giíi tinh hoa còng cã song phu¬ng vµ kÐo theo ®ã lµ tÝnh chÊt<br /> thÓ lµ c¸c chñ thÓ cña hÖ h×nh ph−¬ng l−ìng cùc cña vÊn ®Ò h¹t nh©n cña Iran<br /> hãa nµy. Quan hÖ t−¬ng t¸c ë ®©y cã thÓ ®· ®−îc Liªn Hîp Quèc x¸c ®Þnh ngay<br /> lµ hîp t¸c, ®èi tho¹i mang tÝnh x©y tõ ®Çu, nh−ng do néi bé nhãm P5+1<br /> dùng; nh−ng còng cã thÓ lµ m©u thuÉn, kh«ng ph¶i lµ mét khèi nhÊt trÝ vÒ môc<br /> tranh chÊp vµ xung ®ét. Khi nãi ®¬n tiªu vµ cã quan hÖ phøc t¹p víi Iran,<br /> ph−¬ng lµ nh¾c ®Õn hµnh vi chØ xuÊt nªn tÝnh chÊt ph©n cùc cña cuéc ®µm<br /> ph¸t tõ mét chñ thÓ, mét bªn nµo ®ã ph¸n nµy kh¸ phøc t¹p. VÊn ®Ò ch−¬ng<br /> xung quanh vÊn ®Ò liªn quan ®Õn mét tr×nh h¹t nh©n cña CHDCND TriÒu<br /> hay nhiÒu chñ thÓ kh¸c, mµ kh«ng cã sù Tiªn l¹i cßn phøc t¹p h¬n nhiÒu. Nã cã<br /> h−ëng øng cña c¸c chñ thÓ ®ã. Tr¸i l¹i, thÓ võa lµ vÊn ®Ò ®a ph−¬ng (do ®a lîi<br /> khi nãi song ph−¬ng lµ nh¾c ®Õn sù Ých) võa mang tÝnh song ph−¬ng (v×<br /> tham gia cña c¶ hai chñ thÓ ®èi t¸c vµo ®−îc ph©n tuyÕn thµnh 2 nhãm chÝnh:<br /> mét vÊn ®Ò hay sù kiÖn nµo ®ã liªn quan nhãm b¶o trî cho CHDCND TriÒu Tiªn<br /> ®Õn lîi Ých cña c¶ hai bªn. TÝnh chÊt ®a do Trung Quèc chi phèi vµ nhãm chèng<br /> ph−¬ng t−¬ng tù nh− tÝnh song ph−¬ng, l¹i CHDCND TriÒu Tiªn do Mü cÇm<br /> chØ kh¸c nhau ë chç kh«ng chØ cã hai ®Çu). HiÖp ®Þnh GenÌve n¨m 1954 vÒ<br /> chñ thÓ, hai bªn, mµ lµ vÊn ®Ò cÇn gi¶i §«ng D−¬ng vµ HiÖp ®Þnh Paris vÒ<br /> quyÕt liªn quan ®Õn 3 chñ thÓ hay nhiÒu chiÕn tranh ViÖt Nam (1968-1973) ®Òu<br /> h¬n. Tæ chøc Liªn Hîp Quèc (UN) vµ Tæ mang tÝnh hai mÆt t−¬ng tù.<br /> chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ VÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn biÖn<br /> nh÷ng tæ chøc ®a ph−¬ng lín nhÊt thÕ chøng, vÊn ®Ò ®Æt ra ë hÖ h×nh ph−¬ng<br /> giíi mµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc nµy hãa lµ xem xÐt sù biÕn chuyÓn gi÷a c¸c<br /> lµ c¸c chÝnh phñ quèc gia. Cßn c¸c tæ h×nh th¸i ®¬n ph−¬ng, song ph−¬ng vµ<br /> chøc khu vùc nh− Tæ chøc HiÖp −íc ®a ph−¬ng diÔn ra nh− thÕ nµo? Trªn gãc<br /> phßng thñ B¾c §¹i T©y D−¬ng (NATO), ®é lý thuyÕt, s¬ ®å tam gi¸c gi÷a ba h×nh<br /> HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ th¸i cña hÖ h×nh ph−¬ng hãa t¹o ra 6<br /> (ASEAN), Liªn minh ch©u ¢u (EU),... lµ kh¶ n¨ng chuyÓn hãa lÉn nhau nh− sau:<br /> tæ chøc hîp t¸c ®a ph−¬ng hay ®a quèc - §¬n ph−¬ng > song ph−¬ng > ®a<br /> gia. VÊn ®Ò h¹t nh©n cña CHDCND ph−¬ng<br /> TriÒu Tiªn vµ Iran, tranh chÊp chñ<br /> - §¬n ph−¬ng > ®a ph−¬ng > song<br /> quyÒn trªn biÓn §«ng,… lµ nh÷ng vÊn<br /> ph−¬ng<br /> ®Ò quèc tÕ ®a ph−¬ng. Tuy nhiªn, trªn<br /> - Song ph−¬ng > ®¬n ph−¬ng > ®a<br /> thùc tÕ, quan hÖ quèc tÕ, nhiÒu khi mét<br /> ph−¬ng<br /> vÊn ®Ò trªn h×nh thøc lµ ®a ph−¬ng,<br /> - Song ph−¬ng > ®a ph−¬ng > ®¬n<br /> nh−ng trªn thùc chÊt chØ lµ song<br /> ph−¬ng<br /> ph−¬ng, ch¼ng h¹n cuéc ®µm ph¸n vÒ<br /> ch−¬ng tr×nh h¹t nh©n cña Iran thùc - §a ph−¬ng > ®¬n ph−¬ng > song<br /> chÊt lµ cuéc th−¬ng l−îng song ph−¬ng ph−¬ng<br /> gi÷a mét bªn lµ “®−¬ng sù” Iran vµ bªn - §a ph−¬ng > song ph−¬ng > ®¬n<br /> kia lµ nhãm c¸c c−êng quèc P5+1 (5 ph−¬ng<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2013<br /> <br /> <br /> 2. HÖ h×nh cùc hãa: ®¬n cùc, l−ìng thÕ giíi t¸ch biÖt, ch−a cã t−¬ng t¸c gi÷a<br /> cùc, ®a cùc c¸c khu vùc ë cÊp ®é toµn cÇu. Trong<br /> thÕ giíi tiÒn toµn cÇu hãa ®ã ch−a xuÊt<br /> §¬n cùc<br /> hiÖn c¸i gäi lµ trËt tù ®a cùc, mµ chØ lµ<br /> thÕ giíi ®a cùc mµ th«i. Nh−ng sau ®ã,<br /> do c¸c x· héi ph¸t triÓn trong nh÷ng<br /> L−ìng cùc §a cùc ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ bèi c¶nh quèc tÕ kh¸c<br /> nhau, ë mçi khu vùc cã mét sè quèc gia<br /> (C¸c mòi tªn biÓu thÞ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n, giµu cã vÒ tµi<br /> chuyÓn hãa gi÷a c¸c tr¹ng huèng) nguyªn, vËt lùc, nh©n tµi, næi lªn nh−<br /> c−êng quèc chi phèi c¶ khu vùc. §ång<br /> HÖ h×nh cùc hãa biÓu thÞ t−¬ng quan thêi, gi÷a c¸c khu vùc ®· ph¸t sinh c¸c<br /> ®èi träng vÒ søc m¹nh ®Þa chÝnh trÞ gi÷a quan hÖ giao l−u, t−¬ng t¸c, ®Æc biÖt lµ<br /> c¸c thÕ lùc quèc tÕ, theo ®ã b¶n ®å ®Þa tõ khi h×nh thµnh thÞ tr−êng TBCN vµ<br /> chÝnh trÞ cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt hay mét ph¸t hiÖn ra ch©u Mü, tøc më ®Çu kû<br /> khu vùc ®−îc ph©n chia thµnh mét, hai nguyªn toµn cÇu hãa kinh tÕ ë cuèi thÕ<br /> hay nhiÒu côm/khèi quèc gia cã ranh giíi kû XV - ®Çu thÕ kû XVI. §Þa chÝnh trÞ<br /> ngoµi râ rÖt; trong mçi khèi ®Òu cã mét thÕ giíi khi ®ã lµ trËt tù ®a cùc, c¸c thÕ<br /> thÕ lùc hay mét vµi quèc gia ®ãng vai trß lùc khu vùc nµy k×nh ®Þch nhau trªn con<br /> trung t©m cã chøc n¨ng nh− mét ®Ønh ®−êng chinh phôc c¶ thÕ giíi.<br /> quy tô mäi chñ thÓ quèc gia kh¸c, t¹o<br /> VÒ sù chuyÓn hãa ë hÖ h×nh quyÒn<br /> thµnh mét thÕ lùc cã chung môc tiªu ®èi<br /> lùc, t−¬ng tù nh− trong tiÕp cËn hÖ h×nh<br /> träng víi c¸c thÕ lùc kh¸c ngoµi khu vùc<br /> ph−¬ng hãa ®¬n ph−¬ng - song ph−¬ng -<br /> nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña khèi trong trËt<br /> ®a ph−¬ng, ë ®©y chóng ta cÇn lµm râ<br /> tù quyÒn lùc quèc tÕ. Nh− vËy, cã thÓ nãi<br /> mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a ba h×nh<br /> hÖ h×nh “cùc” chñ yÕu liªn quan ®Õn<br /> th¸i ®¬n cùc, l−ìng cùc vµ ®a cùc víi<br /> quyÒn lùc, søc m¹nh, vÞ thÕ cña quèc gia<br /> nhau. T−¬ng tù trong hÖ h×nh ph−¬ng<br /> vµ tæ chøc khu vùc trong trËt tù quyÒn<br /> hãa, sÏ cã 6 kiÓu thøc chuyÓn hãa trËt<br /> lùc ë ph¹m vi toµn cÇu. V× thÕ ng−êi ta<br /> tù quyÒn lùc nh− sau:<br /> nãi ®Õn trËt tù hai cùc kÓ tõ sau ChiÕn<br /> tranh thÕ giíi II ®Õn n¨m 1990. TrËt tù - §¬n cùc > l−ìng cùc > ®a cùc<br /> l−ìng cùc ®ã bao gåm hai cùc chñ chèt lµ - §¬n cùc > ®a cùc > l−ìng cùc<br /> khèi XHCN do Liªn X« cò ®øng ®Çu vµ - L−ìng cùc > ®¬n cùc > ®a cùc<br /> bªn kia lµ khèi TBCN do Mü ®øng ®Çu.<br /> - L−ìng cùc > ®a cùc > ®¬n cùc<br /> TrËt tù l−ìng cùc nµy chØ kÕt thóc víi sù<br /> sôp ®æ cña Liªn X« n¨m 1991. - §a cùc > ®¬n cùc > l−ìng cùc<br /> - §a cùc > l−ìng cùc > ®¬n cùc<br /> Nh×n l¹i nh÷ng chuyÓn biÕn cña<br /> quan hÖ quèc tÕ xuyªn suèt lÞch sö loµi II. T−¬ng hîp gi÷a hai hÖ h×nh ph−¬ng hãa vµ cùc ho¸<br /> ng−êi tõ khi h×nh thµnh nhµ n−íc, Cã thÓ h×nh dung mèi quan hÖ gi÷a<br /> ng−êi ta thÊy r»ng tho¹t ®Çu thÕ giíi lµ hai hÖ h×nh nãi trªn lµ quan hÖ gi÷a hai<br /> mét bøc tranh ®a d¹ng, ®a trung t©m, b×nh diÖn bªn trong vµ bªn ngoµi, gi÷a<br /> gi÷a c¸c khu vùc Ýt cã sù giao l−u t−¬ng bÒ mÆt vµ bÒ s©u, gi÷a h×nh thøc vµ néi<br /> t¸c, mµ mçi khu vùc d−êng nh− lµ mét dung. NÕu nh− hÖ h×nh ph−¬ng hãa thÓ<br /> HÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ… 27<br /> <br /> hiÖn c¸i t−¬ng quan bªn ngoµi, h×nh thøc ph−¬ng hay song ph−¬ng nh−ng thùc<br /> dÔ quan s¸t ®−îc th× hÖ h×nh cùc hãa chÊt lµ l−ìng cùc hay ®a cùc? §iÒu ®ã cã<br /> hµm ý nh÷ng t−¬ng quan bªn trong, néi thÓ x¶y ra khi khèi liªn kÕt ®ã tiÒm Èn<br /> dung, thùc chÊt gi÷a c¸c chñ thÓ dùa sù r· ®¸m, tù ph©n cùc do kh«ng gi¶i<br /> trªn thùc lùc. V× thÕ, gi÷a hai hÖ h×nh cã quyÕt ®−îc xung ®ét lîi Ých gi÷a c¸c<br /> khi cã sù nhÊt trÝ, nh−ng l¾m khi kh«ng thµnh viªn víi nhau. Trong quan hÖ<br /> cã sù t−¬ng øng nh− vËy. Sù nhÊt trÝ quèc tÕ ®−¬ng ®¹i kÓ tõ sau nh÷ng biÕn<br /> gi÷a hÖ h×nh ph−¬ng ho¸ vµ hÖ h×nh cùc cè 1989-1991, ng−êi ta thÊy cã mét vµi<br /> ho¸ thÓ hiÖn râ rÖt trong c¸c tæ chøc hîp tæ chøc hiÖp −íc khu vùc r¬i vµo t×nh<br /> t¸c ®a ph−¬ng tù nguyÖn. MÉu mùc cho huèng nh− vËy. Ch¼ng h¹n, khèi Céng<br /> sù nhÊt trÝ gi÷a hai hÖ h×nh lµ tæ chøc ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp (CIC) cña<br /> Liªn HiÖp Quèc thµnh lËp th¸ng 10/1945 kh«ng gian hËu X« ViÕt do Nga chñ tr×.<br /> theo s¸ng kiÕn cña c¸c c−êng quèc th¾ng Trong khèi nµy cã quèc gia chñ tr−¬ng<br /> trËn trong cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi II. g¾n bã víi n−íc Nga ®Ó t¹o ®èi träng víi<br /> TÝnh chÊt ®a ph−¬ng - ®a cùc thÓ hiÖn c¶ ph−¬ng T©y nh− Belarus, nh−ng cã mét<br /> ë cÊp §¹i héi ®ång (toµn bé 193 quèc gia sè quèc gia chñ tr−¬ng ®i víi ph−¬ng<br /> thµnh viªn) vµ cÊp Héi ®ång B¶o an (15 T©y, thËm chÝ s½n sµng gia nhËp NATO,<br /> thµnh viªn), thËm chÝ lµ cÊp h¹t nh©n ®èi thñ cña Nga, nh− Gruzia thËm chÝ<br /> quyÒn lùc - Th−êng trùc Héi ®ång B¶o Ukraine d−íi thêi Tæng thèng Yuschenko<br /> an (víi 5 c−êng quèc thµnh viªn) [2, 60]. vµ mét vµi quèc gia Trung ¸ kh¸c. Còng<br /> cã quèc gia trong khèi gi÷ lËp tr−êng<br /> Chóng ta còng cã thÓ thÊy râ sù bÊt<br /> trung lËp, kh«ng theo cùc Nga còng<br /> t−¬ng xøng gi÷a hÖ h×nh ph−¬ng ho¸ vµ<br /> kh«ng ng¶ theo ph−¬ng T©y, nh− mét sè<br /> hÖ h×nh cùc ho¸ ë quan hÖ gi÷a hai quèc<br /> quèc gia Trung ¸ Kazakhstan, Azerbaijan,<br /> gia l¸ng giÒng nµo ®ã. Trong ®ã cã mét<br /> Uzbekistan, Kyrgyzstan. Víi mét sù<br /> c−êng quèc vµ bªn kia lµ mét n−íc nhá<br /> ph©n cùc nghiªm träng ®Õn thÕ, th× CIC<br /> yÕu. Trong mèi quan hÖ bÊt c©n xøng<br /> cßn ®©u søc m¹nh víi t− c¸ch mét cùc<br /> nµy, trªn h×nh thøc lµ quan hÖ song<br /> cña m×nh?<br /> ph−¬ng, b×nh ®¼ng nh−ng thùc chÊt lµ<br /> mèi quan hÖ mang tÝnh ®¬n ph−¬ng, bÊt III. Sù xoay trôc cña ViÖt Nam trong trËt tù ®Þa<br /> b×nh ®¼ng bëi cã sù ¸p ®Æt cña bªn cã chÝnh trÞ sau ChiÕn tranh L¹nh<br /> thùc lùc m¹nh h¬n. V× thÕ quan hÖ song Sù tan r· cña hÖ thèng XHCN thÕ<br /> ph−¬ng ë ®©y kh«ng hÒ mang nghÜa giíi, sù chÊm døt ChiÕn tranh L¹nh vµ<br /> “l−ìng cùc” mµ chØ lµ “®¬n cùc”. Cã khi sù sôp ®æ cña siªu c−êng Liªn X« vµo<br /> xung quanh mét vÊn ®Ò quèc tÕ nµo ®ã, c¸c n¨m 1989-1991 ®· ®¸nh dÊu sù kÕt<br /> trªn danh nghÜa lµ ®a ph−¬ng, nh−ng thóc cña mét trËt tù thÕ giíi cò vµ më<br /> thùc chÊt cã thÓ chØ lµ ®¬n cùc hoÆc ra mét kû nguyªn míi. Song, ®©u lµ ®Æc<br /> l−ìng cùc. Vai trß cña Mü trong khèi tr−ng cña trËt tù thÕ giíi míi th× mÆc<br /> hiÖp −íc NATO trong nhiÒu thêi kh¾c dï ®· h¬n hai thËp niªn tr«i qua, c©u hái<br /> vµ sù kiÖn quan träng thÓ hiÖn ®Æc biÖt ®ã ®Õn h«m nay vÉn cßn nguyªn tÝnh<br /> râ rµng tÝnh chÊt ®a ph−¬ng gi¶ hiÖu vµ thêi sù. Së dÜ thÕ lµ v× thÕ giíi ®Þa chÝnh<br /> ®¬n cùc trªn thùc chÊt mµ chóng ta ®Ò trÞ vÉn ®ang chuyÓn ®éng ®Çy kÞch tÝnh,<br /> cËp ë ®©y. vÉn ®ang trªn ®−êng ®i t×m mét trËt tù<br /> LiÖu cã tr−êng hîp nµo ng−îc l¹i hîp lý gióp cho loµi ng−êi ph¸t triÓn æn<br /> kh«ng? NghÜa lµ trªn danh nghÜa lµ ®¬n ®Þnh vµ an toµn. Nh−ng vÊn ®Ò lµ ë chç<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2013<br /> <br /> <br /> con ®−êng ®i ®Õn æn ®Þnh ®ã sÏ kÐo dµi x¸c lËp vµ cñng cè ®−îc vÞ thÕ quèc tÕ<br /> bao l©u n÷a? ViÖt Nam bÞ ®−a ®Èy ®Õn cña m×nh trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµ<br /> ®©u vµ ViÖt Nam liÖu cã quyÒn lùa chän §«ng ¸. ViÖt Nam tõ chç lóng tóng ban<br /> mét cùc nµo ®ã ®Ó theo hay kh«ng? ®Çu ë ®Çu thËp niªn 1990, mµ cã ng−êi<br /> cho lµ “ng¶ theo Trung Quèc” tõ “Héi<br /> Cã nhµ nghiªn cøu cho r»ng, “ë mét<br /> nghÞ Thµnh §«” do chÊn ®éng cña có sèc<br /> møc ®é nhÊt ®Þnh, ViÖt Nam còng tiÕp ®ång minh Liªn X« sôp ®æ, ®· tõng b−íc<br /> thu m« h×nh “nhÊt siªu ®a c−êng” mµ lÊy l¹i sù tØnh t¸o vµ vÞ thÕ ®éc lËp cña<br /> Trung Quèc ®−a ra víi th©m ý kh¼ng m×nh. Ng−êi ta cã thÓ thÊy râ lé tr×nh<br /> ®Þnh vai trß nhÊt thêi (mét trong tø vµ chïm “d©y rî” cña c¸c mèi quan hÖ<br /> c−êng) cña Trung Quèc vµ môc tiªu dµi ®Þa chÝnh trÞ mµ ViÖt Nam ®ang x¸c lËp<br /> h¹n cña hä (siªu c−êng). §iÒu nµy thÓ vµ theo ®uæi:<br /> hiÖn t− duy thÕ giíi cña ban l·nh ®¹o<br /> (1) Liªn kÕt chÆt chÏ víi Trung Quèc<br /> ViÖt Nam. Víi mét n−íc nh− ViÖt Nam,<br /> trªn c¬ së liªn hÖ ®Þa chÝnh trÞ mang<br /> c¸i la bµn “nhÊt siªu ®a c−êng” cã t¸c<br /> tÝnh ®Þnh mÖnh: Quan hÖ nói liÒn nói,<br /> dông g×? Tr−íc hÕt, so víi m« h×nh “®a<br /> s«ng liÒn s«ng víi n−íc Trung Quèc<br /> cùc” mµ ViÖt Nam tin t−ëng trong suèt<br /> khæng lå cã trªn 1.400km ®−êng biªn<br /> thËp niªn 1990, th× m« h×nh “nhÊt siªu<br /> giíi chung trªn lôc ®Þa; hµng ngh×n km<br /> ®a c−êng” ®−a ViÖt Nam ®Õn gÇn thùc<br /> tiÕp gi¸p biÓn trªn VÞnh B¾c bé; hµng<br /> tÕ cña thÕ giíi h¬n. Song, c«ng thøc<br /> triÖu km vu«ng l·nh h¶i vµ vïng ®Æc<br /> “nhÊt siªu ®a c−êng” kh«ng cho biÕt g×<br /> quyÒn kinh tÕ víi hµng chôc ®¶o ë hai<br /> vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trªn<br /> quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa ®ang<br /> thÕ giíi. V« h×nh chung, nã khiÕn ViÖt<br /> cã tranh chÊp mang tÝnh sèng cßn. TÊt<br /> Nam nh×n thÕ giíi theo l¨ng kÝnh cña<br /> c¶ ®Òu ®ßi hái ViÖt Nam cÇn t¨ng c−êng<br /> Trung Quèc vµ nÕu kh«ng chó ý th× sÏ<br /> mèi quan hÖ chiÕn l−îc trªn tÊt c¶ c¸c<br /> ®Èy ViÖt Nam ®i theo chiÕn l−îc cña<br /> ph−¬ng diÖn víi Trung Quèc. Dùa trªn<br /> Trung Quèc” [3].<br /> quan hÖ chiÕn l−îc ®ã, ViÖt Nam míi<br /> Tuy nhiªn, cã thÓ nãi lý thuyÕt mong cã c¬ héi th−¬ng th¶o víi Trung<br /> “nhÊt siªu ®a c−êng” cã h¹t nh©n hîp lý Quèc ®Ó ®ßi l¹i vµ b¶o vÖ phÇn lîi Ých<br /> nhÊt ®Þnh, khi g¾n nã víi néi hµm cña l·nh thæ mµ m×nh ®ang bÞ lÊy mÊt hoÆc<br /> hÖ h×nh cùc ho¸. Theo ®ã, thÕ giíi hiÖn ®ang bÞ ®e do¹ lÊy mÊt. Mét khi ViÖt<br /> nay, truíc hÕt lµ khu vùc ch©u ¸-Th¸i Nam “ngo¶nh mÆt ®i” víi Trung Quèc,<br /> B×nh D−¬ng ®ang ë hÖ h×nh chuyÓn th× c¬ héi “gi¸p mÆt” ®ã khã cã thÓ cã<br /> ®éng “§¬n cùc > §a cùc > Luìng cùc” ®−îc. Nh÷ng liªn hÖ truyÒn thèng vÒ ®Þa<br /> (Mü > Mü/NhËt - Trung - Nga - Ên > v¨n ho¸, ®Þa kinh tÕ cña ViÖt Nam víi<br /> Mü - Trung). Thùc tÕ sù lùa chän cña ng−êi l¸ng giÒng vÜ ®¹i Trung Quèc vµ<br /> ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh diÔn biÕn ®Çy nh÷ng kinh nghiÖm x−¬ng m¸u trong<br /> phøc t¹p cña t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi mèi bang giao gi÷a hai nuíc cµng lµm<br /> vµ khu vùc tõ sau khi kÕt thóc ChiÕn cho nhu cÇu g¾n bã víi Trung Quèc<br /> tranh L¹nh ®Õn nay cho thÊy giíi l·nh thªm mËt thiÕt. Do vËy, chóng ta cã thÓ<br /> ®¹o ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nh÷ng chiÕn thÊy quan hÖ ViÖt Nam víi Trung Quèc<br /> l−îc ®èi ngo¹i mang tÝnh ®Þa chÝnh trÞ thÓ hiÖn râ mét ®Æc tr−ng cña quy t¾c<br /> hÕt søc tinh tÕ, mÒm dÎo. Nhê ®ã trªn ®Þa chÝnh trÞ mµ ng−êi ph−¬ng T©y gäi lµ<br /> møc ®é nµo ®ã cã thÓ thÊy ViÖt Nam ®· “PhÇn Lan ho¸”: Sèng bªn c¹nh mét ®¹i<br /> HÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ… 29<br /> <br /> quèc th× n−íc nhá bÞ hót vµo quü ®¹o cña phªn dËu, lµ tÊm khiªn che ch¾n phÝa<br /> ®¹i quèc ®ã, t«n träng ¶nh h−ëng tÊt sau l−ng b¶o ®¶m an ninh l·nh thæ cña<br /> nhiªn cña ®¹i quèc ®èi víi m×nh vµ ViÖt Nam. Sù “xoay trôc” cña hai l¸ng<br /> kh«ng lµm tæn h¹i hay ®e do¹ ®Õn lîi Ých giÒng nµy theo h−íng l¹nh nh¹t dÇn víi<br /> cña ®¹i quèc. ViÖt Nam vµ h−íng vÒ Trung Quèc<br /> khiÕn cho ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã<br /> (2) ViÖt Nam t×m c¸ch cñng cè vµ<br /> kh¨n thùc chÊt. Tr−íc hÕt lµ ViÖt Nam<br /> t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®éc lËp víi Trung<br /> kh«ng cã ®ñ nguån lùc vËt chÊt ®Ó t¨ng<br /> Quèc nãi riªng vµ víi c¸c c−êng quèc<br /> c−êng ®Çu t− vµo Lµo vµ Campuchia, cã<br /> kh¸c nãi chung th«ng qua c¸c chÝnh<br /> thÓ c¹nh tranh víi Trung Quèc(*). Do ®ã,<br /> s¸ch liªn kÕt quèc tÕ “®a ph−¬ng ho¸, ®a<br /> kh«ng khã hiÓu khi mµ hai n−íc nµy tá<br /> d¹ng ho¸”. §©y lµ biÖn ph¸p chÝnh s¸ch<br /> râ lËp tr−êng kh¸c biÖt víi ViÖt Nam<br /> chñ ®¹o nh»m kh¾c phôc ®−îc t×nh<br /> trªn nhiÒu vÊn ®Ò, kÓ c¶ vÒ vÊn ®Ò tranh<br /> tr¹ng c« lËp vµ tÝnh chÊt bÊt c©n xøng vÒ<br /> chÊp trªn biÓn §«ng. Thø hai, c¸c thÕ<br /> ®Þa chÝnh trÞ cña quan hÖ song ph−¬ng<br /> hÖ l·nh ®¹o cña hai n−íc b¹n ngµy cµng<br /> víi Trung Quèc. XÐt mét c¸ch cô thÓ,<br /> ®−îc “trÎ ho¸”, sÏ ®Õn lóc trong ban<br /> ViÖt Nam ®· më c¸nh cæng thµnh c«ng<br /> l·nh ®¹o cña hä kh«ng cßn thÕ hÖ “®ång<br /> héi nhËp vµo khèi ASEAN vµ trë thµnh<br /> cam céng khæ”, “cïng chiÕn hµo” víi<br /> mét trong vµi thµnh viªn chñ chèt cña<br /> ViÖt Nam trong c¸c cuéc chiÕn tranh<br /> khèi nµy (gia nhËp ASEAN n¨m 1995).<br /> gi¶i phãng n÷a. Khi ®ã ®éng lùc cña<br /> Còng n¨m 1995, ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®·<br /> quan hÖ liªn kÕt chñ yÕu dùa trªn lîi Ých<br /> b×nh thuêng ho¸ quan hÖ vµ n¨m 2000<br /> tiÒn b¹c lµ c¸i mµ ViÖt Nam rÊt thiÕu.<br /> hai n−íc ®· ký HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i<br /> Tuy nhiªn, hiÖn nay, hai n−íc vÉn ký<br /> song ph−¬ng, më ®−êng cho hµng ho¸<br /> víi ViÖt Nam c¸c tho¶ thuËn song<br /> ViÖt Nam x©m nhËp thÞ tr−êng khæng lå<br /> ph−¬ng “kh«ng ®Ó cho n−íc thø ba sö<br /> cña n−íc Mü. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ<br /> dông l·nh thæ cña m×nh ®Ó chèng l¹i<br /> cña quan hÖ song ph−¬ng ViÖt-Mü tõ ®ã<br /> n−íc kia”.<br /> ®Õn nay ®· ®¹t møc quan hÖ ®èi t¸c<br /> chiÕn l−îc (tuy kh¸i niÖm nµy ch−a ®−îc (4) §Ó lÊy l¹i thÕ c©n b»ng chiÕn<br /> sö dông chÝnh thøc) nhê vµo sù hiÓu l−îc, ViÖt Nam nç lùc t¨ng c−êng quan<br /> biÕt lÉn nhau gi÷a hai bªn vµ sù song hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc víi Liªn bang Nga,<br /> trïng vÒ lîi Ých ®Þa chiÕn l−îc ë khu vùc NhËt B¶n, Ên §é. TÇm nh×n chiÕn l−îc<br /> ch©u ¸-Th¸i B×nh D−¬ng. Trong t−¬ng cña giíi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë ViÖt<br /> lai, mèi quan hÖ chiÕn l−îc nµy sÏ cµng Nam hiÖn nay tËp trung vµo ®èi t¸c<br /> ®−îc t¨ng c−êng b»ng viÖc ViÖt Nam Nga. Nh×n trªn b¶n ®å ch©u ¸ vµ thÕ<br /> ®−îc Mü hËu thuÉn gia nhËp HiÖp −íc giíi, ng−êi ta cã Ên t−îng chØ cã n−íc<br /> §èi t¸c xuyªn Th¸i B×nh D−¬ng (TPP) Nga míi lµ ®èi thñ ®Þa chiÕn l−îc thùc<br /> kh«ng cã Trung Quèc. sù “ngang søc ngang tµi” víi Trung<br /> Quèc. H¬n n÷a, ng−êi Nga vµ ng−êi ViÖt<br /> (3) ViÖt Nam nç lùc hÕt m×nh trong ®Òu cã chung mèi lo ng¹i vÜnh cöu vÒ<br /> tranh giµnh ¶nh h−ëng ®Þa chÝnh trÞ ë<br /> hai n−íc l¸ng giÒng vµ lµ ®ång minh<br /> truyÒn thèng Lµo vµ Campuchia. XÐt GÇn ®©y, Trung Quèc cã kÕ ho¹ch gióp Lµo x©y<br /> (*)<br /> <br /> dùng tuyÕn ®−êng s¾t trÞ gi¸ tíi trªn 7 tØ USD;<br /> trªn ph−¬ng diÖn ®Þa chiÕn l−îc, l·nh HÖ thèng h¹ tÇng ë Campuchia còng ®−îc Trung<br /> thæ cña Lµo vµ Campuchia chÝnh lµ Quèc ®Çu t− hµng chôc tØ USD.<br /> 30 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2013<br /> <br /> <br /> kh¶ n¨ng “g©y hÊn” cña Trung Quèc ®èi kinh tÕ vµ an ninh quèc phßng trong<br /> víi an ninh l·nh thæ cña m×nh. TÝnh cuéc c¹nh tranh chiÕn l−îc sèng cßn víi<br /> chÊt “hai gäng k×m” cña quan hÖ ViÖt- Trung Quèc.<br /> Nga (Nga chÆn ë phÝa B¾c vµ ViÖt Nam Víi Ên §é, t−¬ng tù nh− NhËt B¶n,<br /> chÆn ë phÝa Nam) víi Trung Quèc vÉn c¸c lîi Ých chiÕn l−îc trong x©y dùng<br /> cßn nguyªn gi¸ trÞ. H¬n n÷a, truyÒn quan hÖ víi ViÖt Nam còng dùa trªn<br /> thèng sö dông c«ng nghÖ qu©n sù ë ViÖt chiÕn l−îc c©n b»ng víi Trung Quèc.<br /> Nam phÇn lín phô thuéc vµo n−íc Nga. ViÖt Nam còng t×m thÊy ë Ên §é mét<br /> Do ®ã, ViÖt Nam t×m thÊy ë Nga nhµ ®ång minh cã chung nh÷ng môc tiªu ®Þa<br /> cung cÊp ®¸ng tin cËy vÒ trang thiÕt bÞ chiÕn l−îc, tr−íc hÕt lµ trong c«ng cuéc<br /> qu©n sù víi c«ng nghÖ cao, hiÖu qu¶ cao, b¶o vÖ an ninh vµ toµn vÑn l·nh thæ<br /> ®ñ søc v−ît qua Trung Quèc. Tuy nhiªn, tr−íc mèi nguy c¬ Trung Quèc. H¬n n÷a<br /> viÖc hai n−íc ViÖt Nam vµ Nga cã thÓ trªn ph−¬ng diÖn c«ng nghÖ qu©n sù,<br /> ®¹t ®uîc mét hiÖp −íc t−¬ng trî an ninh ViÖt Nam cã thÓ tr«ng cËy mét phÇn<br /> nh− HiÖp −íc n¨m 1978 gi÷a ViÖt Nam quan träng vµo kh¶ n¨ng cña Ên §é,<br /> vµ Liªn X« vÉn lµ chuyÖn xa vêi. V× nhÊt lµ vÒ tªn löa phßng thñ tÇm trung,<br /> n−íc Nga thùc dông ngµy nay kh«ng tµu ngÇm, ®µo t¹o sÜ quan h¶i qu©n.<br /> ph¶i lµ Liªn X« trµn ®Çy “tinh thÇn chñ<br /> IV. KÕt luËn<br /> nghÜa quèc tÕ v« s¶n” v« t− nh− trong ký<br /> øc cña mét vµi ng−êi ViÖt. Cã thÓ nãi toµn bé sù ®a d¹ng cña<br /> c¸c kiÓu quan hÖ quèc tÕ tõ gãc nh×n ®Þa<br /> Víi NhËt B¶n, ViÖt Nam lµ mét ®èi chÝnh trÞ vµ sù chuyÓn ho¸ qua c¸c giai<br /> t¸c ®Þa chiÕn l−îc lý t−ëng ë khu vùc ®o¹n lÞch sö lµ mang tÝnh quy luËt râ<br /> §«ng Nam ¸. Trong con m¾t lîi Ých cña rÖt. TrËt tù ®Þa chÝnh trÞ thÕ giíi phÇn<br /> NhËt B¶n, ViÖt Nam mét mÆt lµ ®Þa bµn lín lµ c¸c tr¹ng th¸i l−ìng cùc vµ ®a<br /> trung t©m cña khu vùc §«ng Nam ¸, cùc; t×nh huèng ®¬n cùc chØ lµ nhÊt thêi.<br /> kÕt nèi mäi tuyÕn giao th−¬ng, thËm chÝ Nã lµ tr¹ng th¸i mµ mét vµi siªu c−êng<br /> sang tËn Ên §é xa x«i sau khi c¸c tuyÕn mong thiÕt lËp, nh−ng ®iÒu ®ã cßn phô<br /> giao th«ng xuyªn ¸ ®−îc h×nh thµnh. thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, ®Æc biÖt lµ yÕu<br /> MÆt kh¸c, ViÖt Nam víi kinh nghiÖm tè bªn trong cña quèc gia vµ hÖ gi¸ trÞ<br /> hµng ngµn n¨m chèng bµnh tr−íng mµ nã theo ®uæi. H×nh th¸i §a ph−¬ng -<br /> Trung Quèc thµnh c«ng lµ mét ph¸o ®µi L−ìng cùc lµ tr¹ng huèng mµ ®¹i ®a sè<br /> v÷ng ch¾c ng¨n chÆn sù bµnh tr−íng c¸c quèc gia mong mái v× nã thÓ hiÖn sù<br /> cña Trung Quèc, chia löa víi NhËt B¶n c©n b»ng quyÒn lùc gi÷a hai thÕ lùc lín<br /> tõ phÝa Nam, lµm gi¶m søc Ðp vµ nguy nhÊt, t¹o ra mét trËt tù ®Þa chÝnh trÞ<br /> c¬ g©y hÊn tõ Trung Quèc ®èi víi hä. t−¬ng ®èi æn ®Þnh, ®¸p øng ®−îc quyÒn<br /> C¸c t×nh huèng biÓn §«ng còng khiÕn lîi cña c¸c quèc gia nhá yÕu. Nh−ng<br /> NhËt B¶n ®Æc biÖt coi träng vµ hç trî ®iÒu ®ã thËt hiÕm hoi vµ ®ßi hái c¸c d©n<br /> ViÖt Nam m¹nh mÏ ®Ó b¶o ®¶m an toµn téc ph¶i cïng nç lùc phÊn ®Êu ®Ó t¸i c©n<br /> tuyÕn hµng h¶i sèng cßn qua ®©y ®Ó b»ng quyÒn lùc (Power Re-balancing)<br /> nu«i sèng nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo mét khi nã bÞ ph¸ vì.<br /> ngo¹i th−¬ng cña NhËt B¶n. PhÝa ViÖt ThÕ giíi ®Þa chÝnh trÞ ®ang ë pha<br /> Nam l¹i cµng cã lý do ®Ó t¨ng c−êng chuyÓn ®éng §¬n cùc > §a cùc > L−ìng<br /> quan hÖ chiÕn l−îc víi NhËt B¶n, c¶ vÒ cùc. ViÖt Nam cã vÞ trÝ ®Þa chiÕn l−îc<br /> HÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ… 31<br /> <br /> hµng ®Çu ë §«ng Nam ¸, ®−îc nhiÒu TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> c−êng quèc xa gÇn chó ý vµ mong muèn 1. Së Thô Long, C¶nh TÇn (chñ biªn,<br /> thiÕt lËp quan hÖ chiÕn l−îc. Thùc tiÔn 2003), Hoa Kú, Trung Quèc vµ ThÕ<br /> sù xoay chuyÓn cña côc diÖn ®Þa chÝnh trÞ giíi, B¾c Kinh.<br /> thÕ giíi sau khi ChiÕn tranh L¹nh kÕt<br /> 2. William Thomas Allison, Mü vµ viÖc<br /> thóc ®· buéc ViÖt Nam ph¶i nhanh x©y dùng trËt tù quèc tÕ míi. Th«ng<br /> chãng thÝch øng vµ x©y dùng, thùc thi tin Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn (phôc vô<br /> mét chiÕn l−îc ®èi ngo¹i mÒm dÎo, linh l·nh ®¹o), Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh<br /> ho¹t, hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, nh÷ng th¸ch chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh, sè<br /> thøc ®Þa chÝnh trÞ thùc sù cña ViÖt Nam 3/2012, tr.58-64.<br /> d−êng nh− b©y giê míi b¾t ®Çu, khi 3. Vò Hång L©m (2006), “ViÖt Nam<br /> Trung Quèc ®· trë thµnh mét ®¹i c−êng trong thÕ giíi ®a cùc”, Viet-Studies,<br /> vµ kh«ng ngÇn ng¹i béc lé môc tiªu ¸p th¸ng 7/2006.<br /> ®Æt quan ®iÓm lîi Ých lªn c¸c n−íc nhá<br /> 4. V−¬ng ¢n VÞnh... (1999), ChÝnh trÞ<br /> trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam, vµ ý ®Þa lý häc. Gi¸o tr×nh thÕ kû XXI,<br /> ®å ®éc chiÕm biÓn §«ng - mÆt tiÒn cña Nxb. Cao ®¼ng Gi¸o dôc xuÊt b¶n<br /> ng«i nhµ ViÖt Nam. V× thÕ, ViÖt Nam cÇn x·, B¾c Kinh.<br /> cã tÇm nh×n xa, chÝnh x¸c vÒ sù xoay 5. L−¬ng V¨n KÕ (2007), ThÕ giíi ®a<br /> chiÒu cña c¸c hÖ h×nh chuyÓn ®éng ®Þa chiÒu. Lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm<br /> chÝnh trÞ trong thêi ®¹i ngµy nay. Tõ ®ã nghiªn cøu khu vùc, Nxb. ThÕ giíi,<br /> ®Ò ra nh÷ng quyÕt s¸ch néi trÞ ngo¹i giao Hµ Néi.<br /> ®óng ®¾n, tr−íc hÕt lµ con ®−êng d©n 6. NhËp m«n Khu vùc häc, Gi¸o tr×nh,<br /> chñ ho¸ x· héi, th¾ng lîi trong cuéc Nxb. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ<br /> chiÕn chèng tham nhòng, t¨ng c−êng søc Néi, 2011.<br /> m¹nh tæng hîp quèc gia. MÆt kh¸c cÇn 7. L−¬ng V¨n KÕ (2012), “C¸c quy t¾c<br /> lîi dông “søc cña ng−êi” ®Ó t¨ng thªm sö dông søc m¹nh tæng hîp quèc<br /> søc m¹nh, ®ñ søc b¶o vÖ an ninh vµ toµn gia”, T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay,<br /> vÑn l·nh thæ, x©y dùng mét x· héi d©n th¸ng 8/2012.<br /> chñ c«ng b»ng, v¨n minh theo chuÈn 8. L−¬ng V¨n KÕ (2012), “C¸c hÖ h×nh<br /> mùc c¸c n−íc d©n chñ tiÒn tiÕn trªn thÕ chuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ”, T¹p chÝ<br /> giíi. Kinh nghiÖm lÞch sö cho thÊy, trong Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vµ chÝnh trÞ<br /> quan hÖ víi Trung Quèc (mèi lo ®Þnh thÕ giíi, th¸ng 8/2012.<br /> mÖnh cña ViÖt Nam), ViÖt Nam chØ ®−îc 9. ChuyÓn ®éng ®Þa chÝnh trÞ ë biÓn<br /> Trung Quèc coi träng khi ViÖt Nam trë §«ng vµ lùa chän cña ViÖt Nam, T¹p<br /> thµnh mét phÇn cña ph−¬ng T©y hoÆc ®i chÝ Lý luËn chÝnh trÞ, th¸ng 10/2012.<br /> theo hÖ gi¸ trÞ cña ph−¬ng T©y. Nh−ng 10. “Lý thuyÕt Søc m¹nh mÒm vµ nhËn<br /> sù lùa chän cuèi cïng vÉn ch−a ®Õn, c¬ diÖn søc m¹nh mÒm Trung Quèc:<br /> héi vµ thêi gian kh«ng cßn nhiÒu tÝnh tõ Mét sè khÝa c¹nh ph−¬ng ph¸p<br /> nay ®Õn khi Trung Quèc thùc sù “x−ng luËn”, B¸o c¸o t¹i Héi th¶o khoa häc<br /> b¸” ë ch©u ¸-Th¸i B×nh D−¬ng ë gi÷a ViÖt-Nga, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt<br /> thÕ kû XXI nµy. Nam, th¸ng 11/2012.<br />