Hiệu quả của cyclophosphamid liều cao truyền tĩnh mạch phối hợp với prednisolon trong điều trị hội chứng thận hư tiên phát thể phụ thuộc và thể kháng steroid ở trẻ em

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> HIỆU QUẢ CỦA CYCLOPHOSPHAMID LIỀU CAO<br /> TRUYỀN TĨNH MẠCH PHỐI HỢP VỚI PREDNISOLON<br /> TRONG ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG THẬN HƯ TIÊN PHÁT<br /> THỂ PHỤ THUỘC VÀ THỂ KHÁNG STEROID Ở TRẺ EM<br /> Nguyễn Ngọc Sáng*, Nguyễn Bùi Bình*, Lê Văn Long*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của Cyclophosphamid liều cao truyền tĩnh mạch phối hợp với prednisolon<br /> trong điều trị hội chứng thận hư tiên phát (HCTHTP) thể phụ thuộc và kháng steroid ở trẻ em và mô tả tác dụng<br /> không mong muốn của thuốc trong quá trình điều trị.<br /> Đối tượng: 18 bệnh nhân (BN) HCTHTP thể phụ thuộc steroid (nhóm I) và 12 BN HCTHTP kháng steroid<br /> (nhóm II) vào điều trị tại Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng (BVTEHP) từ 1/2013 đến 5/2014.<br /> Phương pháp: Mô tả tiến cứu một loạt ca bệnh.<br /> Kết quả: Nhóm I có tỷ lệ thuyên giảm hoàn toàn là 16/18 (88,9%), thuyên giảm một phần 2/18 (11,1%).<br /> Nhóm II có tỷ lệ thuyên giảm hoàn toàn là 7/12 (58%), thuyên giảm một phần là 3/12 (25%), không thuyên giảm<br /> là 2/12 (17%). Tác dụng không mong muốn của cyclophosphamid bao gồm chán ăn, mệt mỏi, nhiễm trùng, giảm<br /> bạch cầu, đau đầu, chóng mặt, rụng tóc, sạm da đầu ngón tay và ngón chân. Tác dụng phụ của prednisolon là hội<br /> chứng Cushing, tăng huyết áp và viêm dạ dày.<br /> Kết luận: Cyclophosphamid liều cao truyền tĩnh mạch phối hợp với prednisolon có hiệu quả điều trị tốt đối<br /> với HCTHTP thể phụ thuộc và thể kháng steroid.<br /> Từ khóa: HCTHTP phụ thuộc và kháng steroid, cyclophosphamid liều cao truyền tĩnh mạch, prednisolone<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INTRAVENOUS PULSE CYCLOPHOSPHAMIDE AND PREDNISOLONE IN TREATMENT<br /> OF STEROID DEPENDENT IDIOPATHIC NEPHROTIC SYNDROME<br /> AND RESISTANT IDIOPATHIC NEPHROTIC SYNDROME IN CHILDREN<br /> Nguyen Ngoc Sang, Nguyen Bui Binh, Le Van Long.<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 4 - 2015: 445 - 450<br /> Objectives: to estimate the effectiveness of intravenous pulse cyclophosphamide combined with prednisolone<br /> in the treatment of steroid-dependent and resistant idiopathic nephrotic syndrome in children and describe<br /> undesirable effects of drugs in treatment process.<br /> Subjects: Including 18 patients with steroid dependent nephrotic syndrome (group I) and 12 patients with<br /> steroid resistant nephrotic syndrome (group II) at Haiphong Children Hospital from 1/2013 to 5/2014.<br /> Method:Case series study.<br /> Results: The group I had 16/18 (88.9%) of complete remission, 2/18 (11,1%) of partial remission. The group<br /> II had 7/12 (58%) of complete remission, 3/12 (25%) of partial remission, and 2/12 (17%) with no remission. Side<br /> effects and complications of cyclophosphamide included loss of appetite fatigue, infections, neutropenia, headache,<br /> * Trường Đại học Y Dược Hải Phòng<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sáng<br /> <br /> ĐT: 0913.087202<br /> <br /> Email: nguyenngocsangnhi@yahoo.com<br /> <br /> 445<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> <br /> dizziness, hair loss, fingers and toes with grey skins; and side effects of prednisolone were manifested by<br /> cushingoid, hypertension, gastritis.<br /> Conclusions: intravenous pulse cyclophosphamide combined with prednisolone showed good efficacy in<br /> treatment of steroid dependent and resistant idiopathic nephrotic syndrome.<br /> Keywords: steroid-dependent and resistant idiopathic nephrotic syndrome, intravenous pulse<br /> cyclophosphamide, prednisolone.<br /> steroid: BN thuyên giảm hoàn toàn khi dùng<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ:<br /> prednisolon 2mg/kg/ngày trong 2-4 tuần, nhưng<br /> Hội chứng thận hư tiên phát (HCTHTP) là<br /> lại tái phát sau khi giảm liều, hoặc tái phát trong<br /> một bệnh thường gặp trẻ em và việc điều trị còn<br /> vòng 14 ngày sau khi ngừng thuốc. Chúng tôi<br /> gặp nhiều khó khăn đặc biệt là với thể phụ thuộc<br /> loại ra khỏi nghiên cứu các BN HCTH thứ phát,<br /> và kháng steroid. Cyclophosphamid (CP) và<br /> hoặc có chống chỉ định với CP, hoặc từ chối<br /> prednisolon đã được một số tác giả trên thế giới<br /> tham gia nghiên cứu.<br /> và ở nước ta sử dụng trong điều trị HCTHTP ở<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> trẻ em(1,2,3,4,7). Trong một nghiên cứu trước đây<br /> Phác đồ điều trị HCTHTP thể phụ thuộc và<br /> chúng tôi đã đánh giá hiệu quả của CP đường<br /> kháng steroid:<br /> uống phối hợp với prednisolon trong điều trị<br /> HCTHTP phụ thuộc và kháng steroid(1). CP liều<br /> cao truyền tĩnh mạch phối hợp với prednisolon<br /> có hiệu thế nào? Tác dụng phụ ra sao? là những<br /> câu hỏi rất cần có lời giải đáp. Đề tài này nhằm<br /> mục tiêu:<br /> - Đánh giá hiệu quả của CP liều cao truyền tĩnh<br /> mạch phối hợp với prednisolon trong điều trị<br /> HCTHTP thể phụ thuộc và kháng steroid ở trẻ em<br /> - Mô tả tác dụng phụ và biến chứng của thuốc<br /> trong quá trình điều trị<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Gồm 30 bệnh nhân (BN) bị HCTHTP trong<br /> đó có 18 BN thể phụ thuộc và 12 BN thể kháng<br /> steroid vào điều trị tại Bệnh viện Trẻ em Hải<br /> Phòng (BVTEHP) từ 1/01/2007 - 01/05/2012.<br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán HCTHTP theo ISKDC<br /> (International Study of Kidney Diseases in<br /> Children): Phù, protein niệu ≥50mg/kg/24 giờ,<br /> protein máu giảm ≤56g/l, albumin máu giảm<br /> ≤25g/l, cholesterol máu tăng ≥5,5mmol/l (≥220<br /> mg%). Thể kháng steroid là trường hợp uống<br /> prednisolon liều 2mg/kg/ngày trong 4 tuần liên<br /> tục mà bệnh không thuyên giảm (protein niệu<br /> vẫn còn cao ≥ 50 mg/kg/24 giờ). Thể phụ thuộc<br /> <br /> 446<br /> <br /> Điều trị prednisolon liều tấn công<br /> 2mg/kg/ngày, uống trong 4 tuần sau đó dùng<br /> prednisolon liều duy trì 2 mg/kg/ngày uống cách<br /> nhật trong 4 tuần nữa, tiếp theo dùng liều củng<br /> cố prednisolon 0,15-0,3 mg/kg/ngày cách nhật<br /> kéo dài từ 6 đến 9 tháng.<br /> Kết hợp với truyền CP liều cao tĩnh mạch 10<br /> mg/kg/1 lần pha với 100ml glucose 5%, truyền<br /> tĩnh mạch trong 1 giờ, tuần 2 lần. Tổng liều CP<br /> không vượt quá 150 mg/kg cho cả đợt điều trị.<br /> Chúng tôi dùng biệt dược là Endoxan lọ 200 mg<br /> của hãng Baxter Health Care (ASIA).<br /> Thiết kế nghiên cứu: mô tả tiến cứu một<br /> loạt ca bệnh. Mỗi BN có một bệnh án riêng<br /> theo mẫu nghiên cứu, trong đó ghi chép đầy<br /> đủ về lâm sàng và cận lâm sàng. Trong thời<br /> gian điều trị, các BN được khám hàng ngày,<br /> hỏi kỹ tiền sử, bệnh sử, theo dõi cân nặng<br /> huyết áp, tình trạng phù, số lượng nước tiểu,<br /> làm các xét nghiệm thường quy của HCTH<br /> bao gồm: nước tiểu 10 thông số và protein<br /> niệu/24 giờ, xét nghiệm máu (công thức máu,<br /> cholesterol, protein, albumin, globulin miễn<br /> dịch, ure, creatinin). Các xét nghiệm tiến hành<br /> tại BVTEHP làm trước khi vào viện. Trung<br /> bình 1-2 tuần với các XN nước tiểu, 2-3 tuần<br /> với các XN máu được làm lại một lần. Đánh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> giá XN globulin miễn dịch được so sánh với<br /> nhóm chứng ở trẻ bình thường cùng lứa tuổi.<br /> Chúng tôi chia kết quả điều trị thành 3 mức<br /> độ dựa vào vào lâm sàng và XN: Thuyên giảm<br /> hoàn toàn: hết phù, protein niệu âm tính.<br /> Thuyên giảm một phần: Bệnh nhân hết phù,<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> protein niệu < 50mg/kg/ ngày. Không thuyên<br /> giảm: Bệnh nhân còn phù và/hoặc protein niệu ≥<br /> 50mg /kg/ngày. Đánh giá tác dụng phụ của<br /> thuốc trong và sau 4 tuần điều trị.<br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 13.0<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Hiệu quả của CP phối hợp với prednisolon trong điều trị HCTHTP thể phụ thuộc và<br /> kháng steroid ở trẻ em<br /> Bảng 1. Đánh giá mức độ thuyên giảm sau điều trị<br /> Nhóm I (n=18)<br /> Nhóm II (n=12)<br /> p<br /> <br /> Thuyên giảm hoàn toàn n (%)<br /> 16 (88,9%)<br /> 7 (58%)<br /> 0,05<br /> < 0,05<br /> <br /> Qua bảng 3 cho thấy: Trước điều trị, nồng<br /> độ protein, albumin huyết thanh ở 2 nhóm<br /> bệnh nhân đều giảm và không có sự khác biệt<br /> giữa 2 nhóm. Sau điều trị: protein, albumin<br /> huyết thanh nhóm I có xu hướng về bình<br /> thường hơn nhóm II.<br /> <br /> Bảng 4: Nồng độ IgG, IgA, IgM trước khi điều trị so với nhóm chứng.<br /> Ig<br /> <br /> Chứng (a) n = 30<br /> <br /> Nhóm I (b) n = 18<br /> <br /> Nhóm II (c) n = 12<br /> <br /> IgG(g/l)<br /> IgA(g/l)<br /> IgM(g/l)<br /> <br /> 15,56 ± 3,89<br /> 3,34 ± 0,64<br /> 1,74 ± 0,48<br /> <br /> 5,45 ± 2,23<br /> 2,02 ± 0,73<br /> 4,45 ± 0,83<br /> <br /> 4,67 ± 2,21<br /> 1,86 ± 0,91<br /> 4,74 ± 0,75<br /> <br /> a/b<br />