Lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh

Chia sẻ: Le Thi My | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

736
lượt xem 141
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tôi nhận được một số phản hồi từ bài phỏng vấn GS Porter. Đa phần tỏ ra không đồng ý với câu trả lời của ông về khái niệm “cái bẫy trào lưu mậu dịch tự do” và tỏ ý chờ đợi xem Báo cáo Năng lực Cạnh tranh Việt Nam có đưa ra được gì mới không.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh

lên lý thuyết lợi thế tuyệt đối, Lợi thế so sánh và lợi lập luận đúng y như câu hỏi ở thế cạnh tranh trên. Người ta còn khẳng định nhờ chuyên biệt hóa, mỗi nước sẽ hình thành kinh nghiệm, tay Tôi nhận được một số phản hồi từ bài nghề sẽ ngày càng tinh xảo và phỏng vấn GS Porter. Đa phần tỏ ra nhờ thế sẽ cạnh tranh dễ dàng không đồng ý với câu trả lời của ông với nước khác. Lợi thế tuyệt về khái niệm “cái bẫy trào lưu mậu đối của mỗi nước sẽ được dịch tự do” và tỏ ý chờ đợi xem Báo củng cố bằng lợi thế tự nhiên cáo Năng lực Cạnh tranh Việt Nam có như giàu tài nguyên thiên nhiên, đưa ra được gì mới không. nhân công dồi dào, giá rẻ... cũng như những lợi thế có Có một số bạn nhân đó hỏi vì sao có được nhờ tiến bộ trong khoa lúc nói lợi thế so sánh, có lúc nói lợi học kỹ thuật, kinh nghiệm quản thế cạnh tranh. Về điểm này, tôi từng lý để bù đắp những thiếu hụt viết một bài (bài “Đi tìm lợi thế cạnh về tài nguyên, chẳng hạn. tranh” – đăng trên TTCT từ năm 2004 khi Việt Nam chưa vào WTO). Nếu chỉ cân nhắc đến lợi thế tuyệt đối như vậy, rõ ràng Xin trích lại ở đây để lưu trên blog này chúng ta chỉ nên sản xuất và luôn thể: xuất khẩu gạo, cà phê, tiêu, hạt điều... mà không nên tốn công Đi tìm lợi thế cạnh tranh sức thử gắng tiến thêm một Trước những thất bại thấy rõ bước chế biến các sản phẩm của những chương trình như này để kiếm thêm tiền nhờ giá mía đường, ximăng lò đứng..., trị gia tăng. Theo dòng suy nghĩ nhiều người tự hỏi nên chăng này, chúng ta cũng không nên chúng ta chỉ làm những gì chúng tính đến chuyện xa vời như sản ta có ưu thế, còn lại thà nhập xuất linh kiện máy vi tính hay khẩu hơn là sản xuất ra hàng tivi vì người ta đã làm giỏi hơn, rẻ hơn ta nhiều. hóa bán không ai mua vì giá thành quá cao? Vấn đề càng Sự đời không đơn giản như thế. cấp bách khi VN trước sau gì Xin lấy một ví dụ từ cuộc sống cũng gia nhập Tổ chức Thương bình thường để dễ hình dung. mại thế giới (WTO) và phải gỡ Giả thử có ông bác sĩ tay nghề bỏ hầu hết mọi rào cản thương chuyên môn giỏi mà công việc mại, đầu tư, cân nhắc đầu tư quản lý sổ sách văn phòng cũng vào đâu cho có lợi nhất là một giỏi luôn. Như thế ông này có bài toán khó. nên áp dụng lý thuyết lợi thế Câu hỏi này thật ra được thế tuyệt đối để tự mình làm hết giới đặt ra từ lâu và lần hồi qua mọi chuyện, từ khám chữa bệnh chiêm nghiệm và kinh nghiệm đến quản lý phòng khám? Chắc thực tiễn đã hình thành nên chắn là không; ông ta sẽ thuê cô những lý thuyết làm nền tảng thư ký để lo chuyện sổ sách cho thương mại quốc tế. Đầu mặc dù cô này làm chậm hơn tiên, từ thời Adam Smith đã nổi ông - để ông tận dụng hết thời
giờ khám chữa bệnh, vừa cứu đằng sau nhiều dự án khác vì được nhiều người vừa thu tiền lợi thế cạnh tranh tùy thuộc rất nhiều hơn chứ. nhiều yếu tố, kể cả có hay không rào cản thương mại. Với lập luận tương tự, David Ricardo triển khai lý thuyết lợi Tuy nhiên, lý thuyết lợi thế so thế tuyệt đối thành lợi thế so sánh xem chừng cũng chỉ gán sánh, khi các nước phải cho mỗi nước một công việc nhường bớt những công đoạn một cách khiên cưỡng, trong cái dù đang chiếm lợi thế tuyệt đối gọi là phân công lao động toàn cho nước khác để tập trung làm cầu. Không lẽ các nước không những gì đem lại lợi ích nhiều đóng vai trò gì để cải thiện số nhất cho họ, để tận dụng tác phận đã được phân công cho động của chi phí cơ hội. Giả mình? Cho dù toàn cầu hóa đã thử trước nay Singapore chuyên đạt đến qui mô chưa từng có, nhập hạt điều của VN về chế vẫn còn đó những rào cản rất biến để xuất khẩu đi khắp thế lớn như khác biệt văn hóa, cách giới vì họ có lợi thế tuyệt đối trở địa lý, quyền lợi dân tộc, hơn hẳn VN trong kỹ thuật chế nhất là sự lan rộng của chủ biến và quan hệ bạn hàng, kinh nghĩa khủng bố và nỗ lực nghiệm buôn bán... chống khủng bố hiện nay. Nhưng bỗng chốc họ nhận ra Nhìn lại chính sách bảo hộ nông để đồng vốn đó, nhân công đó nghiệp của nhiều nước, chúng đi chế biến món khác thì có lời ta thấy ngay quyền lợi người hơn, đầu tiên họ sẽ tìm cách dân gắn liền với sinh mệnh đầu tư vào VN để vẫn tiếp tục chính trị của các đảng phái làm tận dụng các lợi thế nói trên cho lý thuyết lợi thế so sánh thêm một thời gian nữa. Và có không phải lúc nào cũng đúng. thể sau đó họ bỏ hẳn thị trường Sản xuất gạo ở Nhật đắt gấp cho các công ty VN làm. Như chục lần nhập khẩu gạo từ vậy Singapore, trong giả định nước khác, thế mà Chính phủ này, vẫn có lợi thế tuyệt đối so Nhật vẫn phải bỏ tiền trợ cấp với VN nhưng VN dần dần tạo cho nông dân Nhật trồng lúa và ra lợi thế so sánh hơn hẳn dùng thuế cao cản trở hàng nhập khẩu. Tình hình cũng Singapore. tương tự trong sản xuất đường Đến đây chúng ta đã thấy sự ở châu Âu hay nhiều loại nông nhanh nhạy của giới kinh sản khác ở Mỹ. doanh, đầu tư là làm sao nhận ra được lợi thế so sánh của Nói vậy để thấy trong đàm phán mình, chớp thời cơ để vươn lên, gia nhập WTO, chúng ta đòi hỏi vượt qua mặc cảm thua thiệt một lộ trình là để kéo dài và “tuyệt đối”. Điều này cũng giải nâng cao lợi thế so sánh của thích nguyên nhân của các dòng một số ngành nghề trong nước chảy vốn đầu tư, như Cannon trước khi phải tháo dỡ hoàn vào VN để sản xuất máy in cho toàn mọi biện pháp bảo hộ, để nhiều thị trường khác; hay lý do
doanh nghiệp tự tạo lợi thế so quốc gia chọn nơi để làm căn sánh của chính mình. cứ sản xuất cho thị trường toàn cầu của họ cũng dựa vào toan Thực tế phát triển kinh tế ở tính trên những yếu tố cạnh nhiều nước đã giúp hình thành tranh này. các lý thuyết khác, mà gần đây nhất là lý thuyết về lợi thế Quay trở lại câu hỏi ở đầu bài, cạnh tranh của Michael Porter. câu trả lời không đơn giản như Để đạt được lợi thế cạnh chúng ta nghĩ – xác định đâu là tranh, các nước và doanh lợi thế so sánh của chúng ta, nghiệp phải chủ động trong xây chúng ta có thể làm gì để tạo dựng các yếu tố, trong đó có lợi thế cạnh tranh – là bài toán một yếu tố gần gũi với chủ đề doanh nghiệp nào cũng phải chúng ta đang đề cập – các nền cân nhắc trước khi bắt tay vào công nghiệp phụ trợ. một dự án nào đó cụ thể dựa vào những yếu tố nói trên qua Từ việc nhận ra nhu cầu của những nghiên cứu thị trường thị trường, trước tiên là thị bài bản. trường trong nước, kết hợp với các lợi thế trong lao động, tài Điều chúng ta có thể khẳng nguyên, vốn liếng, kỹ thuật, định vai trò của Nhà nước trong một ngành công nghiệp sẽ có quá trình này là làm sao tạo mọi lợi thế cạnh tranh nếu có thêm điều kiện để doanh nghiệp, cả những ngành công nghiệp liên trong và ngoài nước, tạo lợi thế quan hỗ trợ. Lợi thế cạnh tranh cạnh tranh cho họ. Chính sách này càng củng cố nếu được sự của Nhà nước sẽ phát ra tín hỗ trợ của chính quyền trong hiệu cho thị trường và thị việc tháo bỏ những rào cản trường, trong nỗ lực tối ưu hóa hành chính, xây dựng một môi nguồn lực của mình trên bình trường kinh doanh bình đẳng, diện quốc gia và toàn cầu, sẽ tiên liệu được để doanh nhanh chóng đáp ứng – nếu tín nghiệp ngày càng hoàn thiện hiệu tiêu cực, không tạo ra lợi mình qua cạnh tranh, nâng cao thế cạnh tranh, nhà đầu tư sẽ năng suất tổng thể. không bỏ tiền ra hay chuyển đồng tiền của mình đi nơi khác; Dĩ nhiên, toàn cầu hóa đóng vai còn nếu tín hiệu tích cực, Nhà trò quan trọng trong việc xác nước không cần kêu gọi nhiều, định các yếu tố này; chẳng hạn, người ta cũng sẽ nhanh chóng nhu cầu thị trường không nhất lập dự án, tận dụng thời cơ. thiết đến từ trong nước mà từ Ngược lại, mọi nỗ lực như đổ xuất khẩu, vốn hay công nghệ tiền thuế của người dân vào dự vẫn có thể mua hay thu hút từ án xây dựng công nghiệp xe hơi nhà đầu tư nước ngoài và công nội địa như ở Malaysia chỉ làm nghiệp phụ trợ phải hiểu trên méo mó thị trường một thời qui mô toàn khu vực hay toàn gian rồi kết thúc trong thất bại. cầu – linh kiện có thể nhập dễ dàng để cung ứng cho sản xuất Xét cho cùng, lợi thế cạnh tranh trong nước. Các tập đoàn đa sẽ không có ý nghĩa gì nếu chỉ
dựa vào việc tạo ra những ưu cạnh tranh của GS Porter hình thế giả tạo, chỉ tồn tại trong như có đề cập đến). thời gian ngắn hay những ưu Chắc do sợ GS Thọ kêu gọi VN thế bất lợi cho người dân như quay về thời kì bế quan tỏa giá công nhân rẻ hay tận dụng cảng (chắc là không!) nên GS tài nguyên bất kể hậu quả môi Porter mới gọi nó là "serious trường. mistake", chứ tôi thấy chuyện chuyển từ "free trade" sang Nếu đọc bài trên, các bạn sẽ thấy câu "managed trade" là xu hướng hỏi về “cái bẫy trào lưu mậu dịch tự chung rồi. Đó cũng là lí do do” chỉ là một cách để GS Porter nói người ta chuyển từ đồng thuận thêm về lý thuyết “lợi thế cạnh tranh” Washington (Washington của ông như một giải pháp vượt ra “lời consensus, nhấn mạnh đến tự nguyền” lợi thế so sánh. do hóa tài chính, thương mại,...) sang đồng thuận Santiago Bởi lý thuyết lợi thế cạnh tranh cho (Santiago consensus, không rằng một nước không thể cứ cạnh nhấn mạnh đến tự do thương tranh mãi dựa trên nguồn lao động rẻ, mại hay dân chủ, mà chú trọng tài nguyên dồi dào mà phải từng bước đến đầu tư nhân lực, giảm trèo lên các bậc thang chuỗi giá trị, sản nghèo,...). xuất hàng ngày càng có chất lượng cao hơn để hưởng phần lớn hơn. Động lực Một nhận xét khác: thúc đẩy cho quá trình này là tăng năng Tôi có cảm giác nhiều bài báo suất, tận dụng nguồn lực, tạo ra sự kinh tế ở Việt Nam dùng "lợi khác biệt để từ đó hình thành lợi thế thế so sánh" với "lợi thế cạnh cạnh tranh về giá hay về sự khác tranh" khá tùy hứng, nên bản biệt. Và vai trò của Nhà nước là làm thân tôi (vốn không hiểu rõ về bà đỡ cho quá trình như thế được lý thuyết của GS Porter lắm) diễn ra một cách thuận lợi nhất. cũng thấy bối rối khi đọc. Đôi khi tôi không rõ khi nhà báo viết Chính vì thế một bạn đã nhận xét: "lợi thế cạnh tranh", họ đang Tôi đọc bài phỏng vấn GS dùng theo nghĩa mà GS Porter Porter (cả bản tiếng Anh lẫn nói hay chỉ xài theo thói quen và tiếng Việt) và có cảm giác ông trực giác (kiểu, muốn thành không hiểu lắm câu hỏi thứ 2. công thì phải có lợi thế, mà vì Thật ra quan điểm của GS Thọ đây là nền kinh tế thị trường về bẫy xu hướng mậu dịch tự nên mình gọi là "lợi thế cạnh do hình như đâu mâu thuẫn với tranh", chứ cũng không biết rõ lý thuyết lợi thế cạnh tranh - "policy implications" của cụm chính vì "static comparative từ này). advantage" dẫn tới việc phụ Đôi khi tôi thắc mắc: ở VN, thuộc vào xuất khẩu tài nguyên những ngành thâm dụng lao nên mới cần "dynamic động giá rẻ là lợi thế so sánh, comparative advantage" (ở đây lợi thế cạnh tranh, hay cả hai? là những ngành có giá trị gia tăng cao mà lý thuyết về lợi thế
Hai cụm từ này khác nhau và giống nhau ra sao? Vì thế mới có entry này. Đáng tiếc là thực tế ở Việt Nam mấy năm qua, từ khi gia nhập WTO, không những không tạo ra cho mình lợi thế cạnh tranh mà còn để mất nhiều lợi thế so sánh khác hay không tạo ra cho mình lợi thế so sánh mới. Việc phải nhập khẩu cả tăm tre, rồi các doanh nghiệp nước ngoài như Sony, từ bỏ định hướng sản xuất chuyển sang làm công ty thương mại nhập hàng vào Việt Nam để bán (ngay cả Coca-Cola cũng nhập nước giải khát vào bán vì lãi nhiều hơn) cho thấy điều đó. Hệ quả là nhập siêu ngày càng lớn. Đó chính là cái bẫy của trào lưu mậu dịch tự do khi các lợi thế so sánh của Việt Nam bị cố định hóa, số phận gia công đã bị an bày.