Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Vận dụng dạy học dự án vào tổ chức hoạt động ngoại khóa kiến thức chương "Động lực học chất điểm" sách giáo khoa lớp 10 nâng cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> ________________<br /> <br /> Lại Thùy Phương<br /> <br /> VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO TỔ CHỨC<br /> HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA KIẾN THỨC<br /> CHƯƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM”<br /> SÁCH GIÁO KHOA LỚP 10 NÂNG CAO<br /> <br /> Chuyên ngành<br /> <br /> : Lý luận và phương pháp dạy học vật lý<br /> <br /> Mã số<br /> <br /> : 60 14 10<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> PGS.TS. ĐỖ HƯƠNG TRÀ<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh – 2009<br /> <br /> LỜI CÁM ƠN<br /> Trước hết, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Đỗ Hương Trà<br /> đã tận tình định hướng, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực<br /> hiện nghiên cứu và hoàn thành luận văn.<br /> Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu, Phòng KHCN – Sau<br /> Đại Học, khoa Vật lý trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh, trường THPT chuyên<br /> Nguyễn Du, tỉnh Daklak, các thầy cô giáo, đồng nghiệp đã tạo điều kiện<br /> giúp đỡ tôi thực hiện luận văn.<br /> Cuối cùng, xin cám ơn gia đình, bè bạn đã động viên, hỗ trợ tôi suốt thời<br /> gian theo học chương trình cao học và hoàn thiện luận văn.<br /> <br /> DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT<br /> <br /> PGS.TS.<br /> <br /> : Phó giáo sư, tiến sĩ<br /> <br /> SGK<br /> <br /> : Sách giáo khoa<br /> <br /> ĐHSP TPHCM :<br /> <br /> Đại học sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh<br /> <br /> THPT<br /> <br /> : Trung học phổ thông<br /> <br /> GV<br /> <br /> : Giáo viên<br /> <br /> HS<br /> <br /> : Học sinh<br /> <br /> CHKQ<br /> <br /> : Câu hỏi khái quát<br /> <br /> CHBH<br /> <br /> : Câu hỏi bài học<br /> <br /> CLB<br /> <br /> : Câu lạc bộ<br /> <br /> HĐNK<br /> <br /> : Hoạt động ngoại khóa<br /> <br /> GDĐT<br /> <br /> : Giáo dục đào tạo<br /> <br /> BGK<br /> <br /> : Ban giám khảo<br /> <br /> BGH<br /> <br /> : Ban giám hiệu<br /> <br /> NXB<br /> <br /> : Nhà xuất bản<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Lý do chọn đề tài:<br /> <br /> Nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá và tiến vào hội nhập quốc tế.<br /> Yêu cầu của sự phát triển kinh tế, xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực phải được phát triển cả về số<br /> lượng và chất lượng. Mặt khác, khoa học công nghệ phát triển nhanh, mạnh với tốc độ mang tính<br /> bùng nổ, thể hiện qua sự ra đời của nhiều lý thuyết, thành tựu mới cũng như khả năng ứng dụng<br /> chúng vào thực tế cao, rộng và nhanh. Bản thân đối tượng học tập cũng được tiếp nhận với nhiều<br /> nguồn thông tin đa dạng phong phú; học sinh ngày nay linh hoạt, chủ động hơn, cho nên các em<br /> cũng có đòi hỏi cao hơn từ phía nhà trường. Giáo dục cần tập trung vào đào tạo học sinh trở thành<br /> những con người năng động, sáng tạo, có khả năng thích nghi với sự phát triển không ngừng của<br /> xã hội. Chính vì vậy mà nước ta đang thực hiện cải cách toàn diện giáo dục phổ thông.<br /> Một trong những trọng tâm của đổi mới giáo dục phổ thông là tập trung vào đổi mới phương<br /> pháp dạy học. Tiến trình dạy học cần được thực hiện dựa trên hoạt động tích cực, chủ động của<br /> học sinh với sự tổ chức và định hướng đúng đắn của giáo viên nhằm phát triển tư duy độc lập,<br /> sáng tạo, góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập, tạo<br /> niềm tin và niềm vui trong học tập cho học sinh. Định hướng đổi mới này cũng gắn liền với việc<br /> đa dạng hoá các hình thức học tập: dạy học trong nhà trường và ngoài môi trường thực tế, học tập<br /> trong giờ học chính khoá và học qua các hoạt động ngoại khoá… Như thế, các phương pháp dạy<br /> học tích cực, hướng vào học sinh rất cần được áp dụng thường xuyên song song với việc gia tăng<br /> tiến hành các hoạt động ngoại khoá.<br /> Cùng với xu thế chung của đổi mới giáo dục, dạy học vật lý cũng cần có những đổi mới nhất<br /> định về hình thức và phương pháp. Chương trình, sách giáo khoa mới, những đổi mới trong quản<br /> lý và đánh giá đang là những thuận lợi cho giáo viên thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học<br /> của mình nhằm hướng vào tổ chức hoạt động học tập tích cực, sáng tạo cho học sinh. Tuy nhiên,<br /> thực tế sau 2 năm triển khai chương trình, sách giáo khoa mới ở cấp THPT cho thấy chương trình<br /> lớp 10 ban nâng cao còn tồn tại mâu thuẫn giữa yêu cầu cao về kiến thức với thời gian chính khoá<br /> dành cho tiết học vật lý. Việc tiến hành áp dụng các phương pháp dạy học tích cực lại thường đòi<br /> hỏi khá nhiều thời gian dành cho hoạt động học tập tại lớp học. Để giải quyết thực tế khó khăn đó,<br /> một giải pháp đề xuất có thể xem xét tính hiệu quả là tăng cường tổ chức dạy học dự án – một hình<br /> thức dạy học mở, hiện nay đang rất phát triển ở các nước tiên tiến – thông qua các hoạt động ngoại<br /> khoá vật lý (Điều này có thể giải quyết được các áp lực về thời gian). Mặt khác, dạy học dự án<br /> thông qua các hoạt động ngoại khoá vật lý được tổ chức tốt còn làm tăng niềm yêu thích, hứng thú<br /> học tập môn vật lý, phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Bên cạnh đó, hoạt động ngoại khoá,<br /> các sinh hoạt đội nhóm bộ môn cũng là những hoạt động giáo dục cần thiết trong trường phổ thông<br /> và rất cần được nghiên cứu tìm hiểu thêm về lý luận để có thể vận dụng tốt nhất vào thực tế.<br /> Vì những lý do trên mà tôi chọn đề tài tốt nghiệp thạc sĩ của mình là “Vận dụng dạy học dự<br /> án vào tổ chức hoạt động ngoại khoá một số kiến thức chương “Động lực học chất điểm” SGK vật<br /> lý lớp 10 nâng cao”.<br /> 2.<br /> <br /> Lịch sử nghiên cứu vấn đề:<br /> <br /> Dạy học dự án (hay dạy học theo dự án, dạy học tiếp cận dự án) xuất hiện từ khá sớm. Từ thế<br /> kỷ XIX, trên thế giới, dạy học dự án đã được vận dụng dưới nhiều hình thức khác nhau.<br /> Tại Việt Nam, từ những đòi hỏi mạnh mẽ về đổi mới phương pháp dạy học, dạy học dự án đã<br /> đựơc nghiên cứu, phổ biến để đưa vào vận dụng trong thực tế dạy và học. Năm 2004, phương pháp<br /> dạy học theo dự án đã được bồi dưỡng cho giáo viên và tiến hành thí điểm bằng việc đưa công<br /> nghệ thông tin vào dạy học thông qua chương trình “Dạy học hướng tới tương lai”. Chương trình<br /> này được sự hỗ trợ của Intel nhằm giúp các giáo viên khối phổ thông trở thành những nhà sư phạm<br /> hiệu quả thông qua việc hướng dẫn họ cách thức đưa công nghệ vào bài học, cũng như thúc đẩy kỹ<br /> năng giải quyết vấn đề, tư duy phê phán và kỹ năng hợp tác đối với học sinh. Cho đến nay, đã có<br /> 33.251 giáo viên và giáo sinh từ 21 tỉnh/thành phố tham dự các chương trình dạy học của Intel [4].<br /> Chương trình này đã tạo ra những sự thay đổi tích cực trong thực tiễn dạy học và cả trong quản lý<br /> dạy học ở các trường phổ thông tại Việt Nam.<br /> Bên cạnh chương trình của Intel, dạy học dự án cũng xuất hiện trong chương trình “Partner in<br /> learning” của Microsoft. Chương trình này không chỉ đào tạo, bồi dưỡng phương pháp dạy học dự<br /> án kết hợp sử dụng công nghệ thông tin mà còn tổ chức cuộc thi “Giáo viên sáng tạo” thu hút sự<br /> tham gia của khá nhiều giáo viên trên cả nước với nhiều bài học vận dụng dạy học dự án rất hiệu<br /> quả ở hầu hết các bộ môn.<br /> Hoà cùng với việc tích cực vận dụng công nghệ trong dạy học, dạy học dự án đã được nhiều<br /> sinh viên, giáo viên, nhà nghiên cứu giáo dục tìm hiểu để vận dụng linh hoạt, hiệu quả vào thực tế<br /> nước ta. Có khá nhiều đề tài tốt nghiệp đại học, luận văn thạc sĩ tìm hiểu xây dựng tiến trình dạy<br /> học dự án một kiến thức vật lý trong chương trình phổ thông như : luận văn tốt nghiệp ĐHSP<br /> TPHCM niên khóa 2001-2005 của Hồ Thanh Liêm về vận dụng dạy học dự án vào dạy học<br /> chương “Dòng điện trong các môi trường”; đề tài tốt nghiệp thạc sĩ của Đào Thị Thu Thuỷ (Cao<br /> học K14, ĐHSP Hà Nội): “Tổ chức dạy học dự án vào một số kiến thức chương “Cảm ứng điện<br /> từ” sách giáo khoa Vật lý 11 nhằm phát triển hoạt động nhận thức tích cực, tự chủ của học sinh<br /> trong học tập” hay đề tài tốt nghiệp thạc sĩ của Nguyễn Thu Hằng (năm 2008) về tổ chức dạy học<br /> dự án một số kiến thức chương Tĩnh học vật rắn ở lớp 10 nâng cao, ... Những đề tài này đều tập<br /> trung tìm cách vận dụng dạy học dự án vào các giờ học chính khoá môn vật lý. Tuy nhiên, khi<br /> triển khai thực nghiệm dạy học dự án giáo viên gặp phải một số khó khăn như: phân phối thời gian<br /> cho tiết học trên lớp đều rất eo hẹp khó có đủ thời gian để học sinh hoàn thành dự án, trình độ và<br /> kĩ năng không đồng đều của học sinh. Hiệu quả của dự án vì thế không khỏi còn một số hạn chế.<br /> Dưới góc độ tổ chức hoạt động ngoại khoá trong dạy học vật lý, cơ sở lý luận và thực tiễn về<br /> tác dụng và sự cần thiết của hoạt động ngoại khoá đến việc giáo dục học sinh đã được thừa nhận.<br /> Tuy nhiên, vận dụng tổ chức ngoại khoá trong dạy học vật lý như thế nào cho hiệu quả thì vẫn còn<br /> là vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu. Về tổ chức hoạt động ngoại khoá, PGS. TS. Nguyễn<br /> Văn Khải và Trương Đức Cường có bài viết “Tổ chức dạy học ngoại khoá phần Điện học lớp 12<br /> nhằm góp phần giáo dục kỹ thuật tổng hợp cho học sinh” trên tạp chí Giáo dục số 178 đề cập đến<br /> việc tìm hiểu các hình thức ngoại khoá trong dạy học vật lý, phương pháp thiết kế giáo án tổ chức<br /> dạy học ngoại khoá vật lý.<br /> Cho đến nay, đề tài nghiên cứu đề cập đến việc tổ chức dạy học dự án ngoài các giờ học<br /> chính khoá còn hạn chế. Nói cách khác, chưa có công trình nghiên cứu nào tìm hiểu để tổ chức<br /> dạy học dự án qua việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá dành cho những học sinh yêu thích học<br /> tập, tìm hiểu vật lý. Đây có thể là một hướng đi thích hợp để vận dụng linh hoạt cơ sở lí luận của<br /> <br />