Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nghiên cứu lý luận và thực trạng hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang, đề tài đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang, nhằm nâng cao năng lực quản lý hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho đội ngũ CBQL, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường THPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG QUỐC HOÀNG HUÂN QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT PHÍA BẮC TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG QUỐC HOÀNG HUÂN QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT PHÍA BẮC TỈNH HÀ GIANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ HOÀI LAN THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAMĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Thị Hoài Lan. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Thái Nguyên, ngày 15 tháng 9 năm 2020 Học viên thực hiện Đặng Quốc Hoàng Huân i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Trước hết, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban lãnh đạo, Phòng Đào tạo, các thầy cô giáo khoa sau Đại học, các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành QLGD K26B do trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên tổ chức đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Thị Hoài Lan đã tận tình hướng dẫn tôi trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Tác giả xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục & Đào tạo Hà Giang; Ban Giám hiệu, giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang đã cung cấp cho tôi những tư liệu quý giá giúp tôi hoàn thành luận văn này. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý của các thầy cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 15 tháng 9 năm 2020 Học viên thực hiện Đặng Quốc Hoàng Huân ii
MỤC LỤC LỜI CAMĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................viii DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN THPT................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8 1.2. Một số khái niệm của đề tài ........................................................................ 10 1.2.1. Khái niệm tư vấn, tư vấn hướng nghiệp .................................................. 10 1.2.2. Kỹ năng, kỹ năng tư vấn hướng nghiệp .................................................. 12 1.2.3. Bồi dưỡng, Bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT .... 15 1.2.4. Quản lý, quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT .... 16 1.3. Lý luận về bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học phổ thông .................................................................................................... 18 1.3.1. Mục tiêu bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT......... 18 iii
1.3.2. Nội dung bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ........ 19 1.3.3. Phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ..... 21 1.3.4. Hình thức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ...... 22 1.4. Nội dung quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học phổ thông .................................................................................. 23 1.4.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT ................................................................................................................. 23 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ........................................................................................ 24 1.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ........................................................................................ 25 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT ........................................................................................ 27 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học phổ thông ....................................................... 28 1.5.1. Những yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ................................................... 28 1.5.2. Những yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ............................................... 29 1.5.3. Những yếu tố thuộc về môi trường.......................................................... 29 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 31 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT PHÍA BẮC TỈNH HÀ GIANG ....................................................................... 33 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ................................................................ 33 2.1.1. Về điều kiện tự nhiên, KT - XH các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang....... 33 2.1.2. Khái quát về các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ......................... 34 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 35 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 35 2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 35 iv
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 36 2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 36 2.3. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang về bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ..................................... 36 2.4. Thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................... 37 2.4.1. Thực trạng kỹ năng nói của giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ............................................................................................................ 38 2.4.2. Thực trạng kỹ năng lắng nghe của giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang .............................................................................................. 39 2.4.3. Thực trạng kỹ năng phản hồi của GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ............................................................................................................ 40 2.4.4. Thực trạng kỹ năng thu thập thông tin của trường GV THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................... 40 2.4.5. Thực trạng kỹ năng giao tiếp không lời của GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ...................................................................................... 41 2.4.6. Thực trạng kỹ năng thông đạt của GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ..................................................................................................... 41 2.4.7. Thực trạng kỹ năng sử dụng các công cụ tư vấn của GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................... 42 2.5. Thực trạng bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................... 42 2.5.1.Thực trạng thực hiện mục tiêu bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ...................... 42 2.5.2. Thực trạng nội dung bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ......................................... 44 2.5.3. Thực trạng phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ......................................... 45 v
2.5.4. Thực trạng hình thức bồi dưỡng kỹ năng bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........... 46 2.5.5. Thực trạng quy trình bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ......................................... 47 2.6. Thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ................................................. 47 2.6.1. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV...................................................................................................................... 48 2.6.2. Thực trạng tổ chức thực hiện bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV ............................................................................................................... 49 2.6.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV........................................................................................ 50 2.6.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV........................................................................................ 51 2.7. Thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ............ 53 2.7.1. Những yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ................................................... 54 2.7.2. Những yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ............................................... 54 2.7.3. Những yếu tố thuộc về môi trường.......................................................... 54 2.8. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 55 2.8.1. Những ưu điểm ........................................................................................ 55 2.8.2. Những tồn tại, hạn chế............................................................................. 56 2.8.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 56 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 58 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT PHÍA BẮC TỈNH HÀ GIANG .................................................................................. 59 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 59 vi
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 59 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo thực tiễn ................................................................ 60 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo phát huy tính tích cực của đối tượng bồi dưỡng ... 60 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 60 3.2. Biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng TVHN cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................... 60 3.2.1.Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng hoạt động bồi dưỡng KN TVHN cho đội ngũ giáo viên ................. 60 3.2.2. Phát triển, đội ngũ giáo viên, chuyên viên tư vấn hướng nghiệp ............ 64 3.2.3. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên ........................................................................ 66 3.2.4. Xây dựng các chế độ hỗ trợ về tài chính, cơ sở vật chất cho hoạt động bồi dưỡng nâng cao kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT................... 69 3.2.5.Tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình tổ chức bồi dưỡng và đánh giá kết quả bồi dưỡng KN TVHN ..................................................................... 70 3.2.5. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 73 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp.............................................. 74 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 74 3.3.2. Nội dung, đối tượng khảo nghiệm ........................................................... 74 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 74 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 74 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 77 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 78 1. Kết luận .......................................................................................................... 78 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 82 PHẦN PHỤ LỤC ............................................................................................. 84 vii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CĐ : Cao đẳng CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CSVC : Cơ sở vật chất ĐH : Đại học GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDHN : Giáo dục hướng nghiệp GV THPT : Giáo viên trung học phổ thông GV : Giáo viên HS : Học sinh KH-CN : Khoa học - công nghệ KN TVHN : Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp KT-XH : Kinh tế - xã hội NVSP : Nghiệp vụ sư phạm PHHS : Phụ huynh học sinh QLGD : Quản lý giáo dục QLHN : Quản lý hướng nghiệp THCN : Trung học chuyên nghiệp THPT : Trung học phổ thông TVHN : Tư vấn hướng nghiệp XHCN : Xã hội chủ nghĩa viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL và GV các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang về thực trạng nhận thức hoạt động bồi dưỡng KN TVHN cho GV THPT ................................................................................................. 37 Bảng 2.2. Đánh giá của GV các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang về thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của GV THPT ................................... 38 Bảng 2.3. Những nguồn thông tin giúp học sinh hiểu biết nghề ....................... 43 Bảng 2.4.Thực trạng nội dung bồi dưỡng KN TVHN cho GV THPT phía bắc tỉnh Hà Giang.............................................................................. 44 Bảng 2.5.Thực trạng phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang .................. 45 Bảng 2.6.Thực trạng hình thức bồi dưỡng kỹ năng bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ....... 46 Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang................................... 49 Bảng 2.8. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT các trường phía bắc tỉnh Hà Giang ....... 50 Bảng 2.9. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................................................... 52 Bảng 2.10. Đánh giá thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV trường THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................................... 53 Bảng 3.1. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang ........................................ 75 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ khả thi của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên.................... 76 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chiến lược phát triển KT-XH giai đoạn 2011-2020 đã xác định rõ một trong ba đột phá là phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ. Hiện nay, nước ta đang đứng trước thực tế mất cân bằng giữa cán cân cung và cầu về nhân lực. Bài toán đặt ra cho ngành giáo dục là cần quan tâm đến công tác hướng nghiệp. Tuy nhiên, thực trạng công tác giáo dục hướng nghiệp hiện nay chưa được các cấp quản lí giáo dục và các trường học quan tâm chưa đúng mức, thực hiện chưa hiệu quả, chưa phù hợp với thực tiễn. Chất lượng hoạt động hướng nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của học sinh và xã hội. GDHN là một nhiệm vụ quan trọng trong nhà trường phổ thông. GDHN thực hiện chức năng định hướng nghề, phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp THPT, GDHN được Đảng, Nhà nước đặc biệt coi trọng, tại Văn kiện đại hội Đảng IX đã khẳng định “Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh sau trung học, chuẩn bị cho thanh niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương”; Chính phủ thông qua Luật giáo dục nghề nghiệp Luật số: 74/2014/QH13 ngày 27/11/2014. GDHN nhằm mục đích giúp học sinh lựa chọn, cân nhắc, định hướng cho mình một nghề nghiệp cụ thể, phù hợp. Sự lựa chọn có cơ sở khoa học chính là cơ sở giúp học sinh phát huy được tốt nhất phẩm chất, năng lực của mình, đảm bảo việc làm, phù hợp với yêu cầu xã hội. Để thực hiện tốt GDHN cần có đội ngũ TVHN được trang bị kiến thức, kỹ năng được bồi dưỡng trong các trường THPT để tham gia hoạt động TVHN. Các nhà trường đã và đang thực hiện điều đó. Song hiệu quả tư vấn chưa cao, còn nhiều hạn chế bất cập, chưa có chiều sâu. Nhiều học sinh không đánh giá đúng năng lực của mình, chưa chọn được cho mình một nghề phù hợp khả năng của 1
bản thân, chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Nhiều học sinh học xong THPT không biết chọn lựa chọn ngành nghề phù hợp. Thực tế có rất nhiều em lựa chọn nghề không theo nhu cầu của xã hội, khi đào tạo xong không có việc làm gây ra gánh nặng cho gia đình và xã hội . Các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang thuộc vùng biên giới đặc biệt khó khăn, là vùng Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn; với phần lớn diện tích là núi đá tai mèo, khí hậu khắc nghiệt, văn hóa lạc hậu, có 17 dân tộc anh em sinh sống trong đó 88% là dân tộc Mông; có điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội tương đồng là những địa phương thuộc tốp nghèo nhất của tỉnh và cả nước. Hiện nay, trên địa bàn các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang có 06 trường THPT, có tổng số 3.041 học sinh; với 166 giáo viên, 16 cán bộ quản lý giáo dục. Trong những năm qua, các trường THPT của các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang đã chú trọng đến công tác hướng nghiệp và tư vấn hướng nghiệp cho học sinh, tuy nhiên hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu tìm hiểu thông tin nghề nghiệp của học sinh. Phần lớn học sinh ra trường không theo học các trường Đại học, Cao đẳng, không tìm được việc làm ổn định. Các em thiếu hiểu biết về nghề, thiếu kỹ năng nghề nghiệp, thiếu nhận định, đánh giá về năng lực bản thân, không tìm được việc làm phù hợp, dẫn đến quyết định nghề nghiệp chưa chính xác, dẫn đến bỏ việc hoặc bị đuổi việc sau thời gian ngắn, hoặc không có việc làm. Hiện trạng này do nhiều nguyên nhân; nguyên nhân khách quan do nhận thức của người dân, phụ huynh học sinh còn lạc hậu, kinh tế khó khăn,…Nguyên nhân chủ quan nhân thuộc về năng lực tư vấn hướng nghiệp của đội ngũ giáo viên. Các giáo viên THPT phần lớn chưa được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về GDHN nói chung và tư vấn hướng nghiệp nói riêng, chưa có giáo trình tài liệu phù hợp với TVHN của địa phương. Vì vậy việc xây dựng nội dung, chương trình tư vấn hướng nghiệp còn lúng túng, sử dụng các phương pháp tư vấn hướng nghiệp chưa đạt hiệu quả. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: "Quản lý bồi 2
dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang" làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang, đề tài đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT các huyện phía bắc tỉnh Hà Giang, nhằm nâng cao năng lực quản lý hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho đội ngũ CBQL, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường THPT. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT - Khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. - Đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn cho giáo viên THPT 4.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. 5. Giả thuyết khoa học Hiệu quả hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang phụ thuộc một phần vào hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên của đội ngũ CBQL, nếu đánh giá đúng thực trạng hoạt động quản lý bỗi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên và đề xuất được các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng 3
nghiệp cho giáo viên một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, nhu cầu của học sinh thì sẽ nâng cao năng lực tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. Đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung Tập trung nghiên cứu đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên của Hiệu trưởng các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. 6.2. Khách thể điều tra Quá trình nghiên cứu thực trạng tại 06 các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang với 90 cán bộ quản lý và giáo viên. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11 năm 2019 đến tháng 7 năm 2020. Số liệu thống kế lấy trong năm học 2019 - 2020. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa những tài liệu về hướng nghiệp, tư vấn hướng nghiệp… nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp đàm thoại Sử dụng phương pháp này nhằm thu thập một số thông tin qua giáo viên chủ nhiệm lớp, GV làm cán bộ Đoàn và học sinh... để giúp cho việc phân tích đánh giá thực trạng, đồng thời đảm bảo tính khách quan của kết quả thu được từ phương pháp khác. *Phương pháp quan sát Tiến hành quan sát quá trình tổ chức, quản lý, bồi dưỡng đồng thời quan sát việc tổ chức hoạt động tư vấn hướng nghiệp của giáo viên THPT để thu thập thêm các cứ liệu làm rõ thực trạng công tác bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho 4
giáo viên THPT. *Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Phương pháp này được sử dụng để điều tra trên đối tượng CBQL, GV, HS các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang để tìm hiểu thực trạng công tác bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT. *Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến các chuyên gia, các nhà quản lý giáo dục về các thông tin thực trạng tổ chức thu thập ý kiến kinh nghiệm quản lý bồi dưỡng của các chuyên gia để từ đó xây dựng, bổ sung, hoàn thiện các biện pháp bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho sát với đối tượng, sát với thực tế. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin và đánh giá Sử dụng toán thống kê và một số phần mềm tin học để xử lý các kết quả điều tra khảo sát, kết quả khảo nghiệm. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, nội dung đề tài gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT. Chương 2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. Chương 3. Biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THPT phía bắc tỉnh Hà Giang. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Có thể nói những tư tưởng về định hướng nghề nghiệp cho thế hệ trẻ đã có từ thời cổ đại, tuy nhiên ở dưới dạng rất sơ khai và biểu hiện thông qua việc phân chia, phân cấp lao động tuỳ thuộc vào địa vị và nguồn gốc xuất thân của mỗi người trong xã hội. Điều này thể hiện rõ tính áp đặt của giai cấp thống trị và sự bất bình đẳng trong phân công lao động xã hội. Đến thế kỷ XIX, khi nền sản xuất xã hội phát triển cùng với những tư tưởng tích cực về giải phóng con người trên khắp thế giới thì khoa học hướng nghiệp mới thực sự trở thành một khoa học độc lập. Cuốn sách “Hướng dẫn chọn nghề” xuất bản năm 1949 ở Pháp được xem là cuốn sách đầu tiên nói về hướng nghiệp. Nội dung cuốn sách đã đề cập đến sự phát triển đa dạng của các ngành nghề trong xã hội do sự phát triển của công nghiệp từ đó đã rút ra những kết luận coi giáo dục hướng nghiệp là một vấn đề quan trọng không thể thiếu khi xã hội ngày càng phát triển và cũng là nhân tố thúc đẩy xã hội phát triển. Vào những năm 1940, nhà tâm lý học Mỹ J. L Holland đã nghiên cứu và thừa nhận sự tồn tại của các loại nhân cách và sở thích nghề nghiệp tác giả đã chỉ ra tương ứng với mỗi kiểu nhân cách nghề nghiệp đó là một số những nghề nghiệp mà cá nhân có thể chọn để có được kết quả làm việc cao nhất. Lý thuyết này của J. L Holland đã được sử dụng rộng rãi nhất trong thực tiễn hướng nghiệp ở các nước công nghiệp. Các nhà giáo dục Liên xô như B.F Kapêep; X.Ia Batưsep; X.A Sapôrinxki; V.A Pôliacôp trong các tác phẩm và công trình nghiên cứu của 6
mình đã chỉ ra mối quan hệ giữa hướng nghiệp và các hoạt động sản xuất xã hội, và nếu sớm thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho thế hệ trẻ thì đó sẽ là cơ sở để họ chọn nghề đúng đắn, có sự phù hợp giữa năng lực, sở thích cá nhân với nhu cầu xã hội. Đồng thời các tác giả này cũng đã trình bày những nguyên tắc, phương pháp thực hành lao động nghề nghiệp cho HS phổ thông tại các cơ sở học tập - lao động liên trường trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Mei Tang, Wei Pan và Mark D. Newmeyer đã áp dụng mô hình lý thuyết phát triển xã hội nghề nghiệp để khảo sát các yếu tác động đến xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh trung học. Những phát hiện của nghiên cứu này chứng minh tầm quan trọng của các yếu tố: kinh nghiệm học tập, tự đánh giá năng lực nghề nghiệp, lợi ích, và kết quả mong đợi trong quá trình phát triển nghề nghiệp của học sinh trung học. Mối quan hệ của các yếu tố này là động, vì vậy, để can thiệp thành công cần phải xem xét mối quan hệ phức tạp giữa các yếu tố và kết hợp một loạt các biện pháp can thiệp ở mức độ đa hệ thống. Các nhà tư vấn nên góp phần vào sự phát triển và thực hiện một chương trình phát triển nghề nghiệp toàn diện giúp học sinh phát triển năng lực nghề nghiệp thông qua hoạt động học tập thiết thực. Tại Thái Lan, từ 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội. Giáo dục hướng nghiệp luôn là một vấn đề được các nước trên thế giới đặc biệt quan tâm. Để thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp đòi hỏi mỗi nhà trường, mỗi cơ sở giáo dục cần xây dựng được lực lượng làm công tác TVHN. Vì vậy quản lý, bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp trở thành một nhiệm vụ quan trọng đối với mỗi nhà trường, mỗi địa phương, mỗi quốc gia, bởi việc bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên tốt hay không sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát 7
triển của quốc gia đó. 1.1.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam giáo dục hướng nghiệp tuy được xếp ngang tầm quan trọng với các mặt giáo dục khác như đức dục, trí dục, thể dục, mỹ dục nhưng bản thân nó lại rất non trẻ, mới mẻ cả về nhận thức, lý luận và thực tiễn, rất thiếu về lực lượng, không mang tính chuyên nghiệp... Vì vậy, việc thực hiện không mang lại nhiều hiệu quả. Vấn đề hướng nghiệp chỉ thực sự nóng lên và được xã hội quan tâm khi nền kinh tế đất nước bước sang cơ chế thị trường với sự đa dạng của các ngành nghề và nhu cầu rất lớn về chất lượng nguồn nhân lực. Về mặt nghiên cứu khoa học hướng nghiệp ở Việt Nam, theo các chuyên gia thì ngành hướng nghiệp Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ vào những năm 1970, 1980. Phạm Tất Dong, Đặng Danh Ánh là những người có những đóng góp rất lớn cho giáo dục hướng nghiệp Việt Nam, đã dày công nghiên cứu các vấn đề lí luận và thực tiễn cho giáo dục hướng nghiệp như xác định mục đích, ý nghĩa, vai trò của hướng nghiệp; hứng thú, nhu cầu và động cơ nghề nghiệp; hệ thống các quan điểm, nguyên tắc hướng nghiệp, các nội dung, phương pháp, biện pháp giáo dục hướng nghiệp... Theo các tác giả, đất nước đang trong giai đoạn đẩy mạnh sự nghiệp CNH - HĐH, trong quá trình CNH - HĐH, cơ cấu kinh tế sẽ chuyển theo hướng giảm tỉ trọng nông nghiệp, tăng tỉ trọng công nghiệp, dịch vụ. Xu hướng chọn nghề của thanh niên phù hợp với xu hướng chuyển cơ cấu kinh tế là một yêu cầu của công nghiệp. Năm 2010, tác giả Đặng Danh Ánh [2] chỉ ra quy trình tư vấn nghề bao gồm các bước như sau: Bước 1: Tìm hiểu nguyện vọng, sở trường, hứng thú, năng lực nghề, học lực, và hoàn cảnh của HS thông qua hồ sơ hoặc trao đổi trực tiếp với GV chủ nhiệm, HS và phụ huynh HS; Bước 2: Tiến hành những phép đo cần thiết; Bước 3: Nghiên cứu mô tả nghề, rút ra các yêu cầu về nghề; Bước 4: Đối chiếu các đặc điểm tâm sinh lí của HS với các yêu cầu của nghề và rút ra kết luận ban 8
đầu; Bước 5: Nghiên cứu nhu cầu nhân lực của thị trường lao động địa phương, quốc gia, KV và quốc tế; Bước 6: Đối chiếu kết quả thu được ở bước 5 với kết luận ban đầu ở bước 4 và đưa ra lời khuyên; Bước 7: Hướng dẫn tìm trường, tìm khoa đào tạo trong hệ thống dạy nghề, đào tạo CĐ, ĐH. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Huyền (2009) với luận án “Xây dựng mô hình tư vấn nghề trong nhà trường THPT KV miền núi Đông Bắc Việt Nam” đã khái quát về lí luận và thực tiễn về tư vấn nghề, thực trạng tư vấn nghề ở trường THPT KV miền núi Đông Bắc Việt Nam, tác giả xây dựng thí điểm mô hình tư vấn nghề trong trường THPT KV miền núi Đông Bắc Việt Nam, đã chỉ ra được chức năng, nhiệm vụ, cũng như những yêu cầu về cơ sở vật chất, về đội ngũ tư vấn nghề. Đây là công trình đầu tiên về mô hình tư vấn nghề trong trường THPT KV miền núi Đông Bắc Việt Nam [14]; Phạm Ngọc Linh (2013) với luận án“Tư vấn hướng nghiệp cho HS THPT” đã khái quát thực trạng tư vấn hướng nghiệp ở một số trường THPT, các biểu hiện tâm lí trong tư vấn hướng nghiệp [16]. Tuy nhiên với với các công trình nghiên cứu về tư vấn nghề ở trên cho thấy, các tác giả mới chỉ đưa ra được các bước tiến hành, các nguyên tắc, biện pháp, kỹ năng, các mô hình tư vấn hướng nghiệp. Hầu hết các công trình nghiên cứu chưa đi sâu vào hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp và hoạt động quản lý bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp nhằm tạo ra lực lượng giáo viên tham gia tư vấn hướng nghiệp có hiệu quả. Trong giai đoạn hiện nay, khi sự phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật diễn ra mạnh mẽ với sự hội nhập quốc tế sâu rộng. Chủ trương của Đảng, Nhà nước đã thể hiện rõ trong mục tiêu đưa đất nước ta trở thành một nước công nghiệp trong giai đoạn 2011-2020. Cùng với sự gia nhập hiệp định thương mại tự do FTA, sự mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, các cụm công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hình thành trên hầu hết các tỉnh thành trên cả nước; Với tác động của nền kinh tế thị trường đã và đang ảnh hưởng đến nhiều mặt của đời sống, kinh 9