Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận làm tiền đề nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động GDHN theo định hướng chương trình GDPT mới trong các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các trường THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN HUY THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN HUY THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN TIẾN HÙNG THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, mọi số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng trong bất cứ một công trình nào, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Huy Thanh i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và kính trọng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và các thầy, cô giáo ngoài trường tham gia giảng dạy các chuyên đề cao học quản lý giáo dục cho học viên cao học khóa K25. Các đồng chí lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Văn Bàn, các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai; gia đình và bạn bè đã hỗ trợ động viên tôi về chuyên môn trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học này. Cuối cùng tôi xin được dành trọn tình cảm kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc nhất với PGS.TS. Nguyễn Tiến Hùng người trực tiếp hướng dẫn, đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn và tiếp thu những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học để đề tài này được hoàn thiện hơn. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019 Tác giả Nguyễn Huy Thanh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ............................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và Đối tượng nghiên cứu ................................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu: ........................................................................................ 5 7. Phương pháp nghiên cứu: ................................................................................ 5 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG THCS ......................... 7 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 7 1.1.1. Thế giới ...................................................................................................... 7 1.1.2. Ở Việt Nam .............................................................................................. 10 1.2. Khái niệm và thuật ngữ liên quan............................................................... 13 1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 13 1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp ........................................................................... 14 1.2.3. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ........................ 16 1.3. Những vấn đề lý luận về giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở ................ 19 1.3.1. Giáo dục hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới ..... 19 iii
1.3.2. Mục tiêu giáo dục hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................................................................... 22 1.3.3. Nội dung giáo dục hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................................................................... 23 1.3.4. Hình thức giáo dục hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................................................................... 25 1.4. Những vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở ....................................................................... 26 1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở ....................................................................................... 26 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở ....................................................................................... 28 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở ....................................................................................... 28 1.4.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phản hồi thông tin để cải tiến trong các trường trung học cơ sở ...................................... 30 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở ....................................................................... 32 1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 32 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 35 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 36 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI ..................................................................................... 37 2.1. Khái quát chung về huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ..................................... 37 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội huyện Văn Bàn .............................................. 37 2.1.2. Tình hình giáo dục trung học cơ sở tại huyện Văn Bàn .......................... 37 2.2. Khái quát về khảo nghiệm thực trạng......................................................... 41 2.2.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 41 iv
2.2.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 41 2.2.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 41 2.2.4. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 41 2.2.5. Phương pháp xử lý số liệu ....................................................................... 42 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai................................................................ 43 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................................. 43 2.3.2. Thực trạng nội dung giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................... 44 2.3.3. Thực trạng các hình thức giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ........................................ 47 2.3.4. Thực trạng về kết quả giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ........................................ 51 2.4. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................................................ 54 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ....................................................... 54 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................. 57 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học cơ sở tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ......... 58 2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá GDHN cho học sinh và phản hồi thông tin để cải tiến ở trường THCS tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............ 60 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai....................................... 62 v
2.6. Đánh giá chung về công tác hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường trung học cơ sở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai................................................................... 65 2.6.1. Những kết quả đạt được .......................................................................... 65 2.6.2. Hạn chế .................................................................................................... 66 2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế ........................................................................ 68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 70 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI ............................................................ 71 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai....................................... 71 3.1.1. Tính đồng bộ các biện pháp..................................................................... 71 3.1.2. Tính kế thừa và phát triển ........................................................................ 71 3.1.3. Thực tiễn và khả thi ................................................................................. 72 3.1.4. Chất lượng và hiệu quả ............................................................................ 72 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động GDHN theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai .... 73 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, HS và các lực lượng tham gia về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường THCS ................................................................................ 73 3.2.2. Chỉ đạo đổi mới công tác xây dựng kế hoạch giáo dục hướng nghiệp các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................ 77 3.2.3. Tổ chức đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức hoạt động GDHN ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ........... 79 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động GDHN và phản hồi thông tin để cải tiến ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai............................................................................................................... 87 vi
3.2.5. Chỉ đạo tăng cường công tác xã hội hóa giáo dục hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................ 90 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường trung học cơ sở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai....................................... 91 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................................... 92 3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 92 3.4.2. Cách thức tiến hành khảo nghiệm ........................................................... 92 3.4.3. Mục đích, nội dung khảo nghiệm ............................................................ 92 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 92 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 97 1. Kết luận .......................................................................................................... 97 2. Khuyến nghị................................................................................................... 98 2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai............................................ 98 2.2. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Văn Bàn .................................................. 99 2.3. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Văn Bàn ................................. 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 101 PHẦN PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CBQL : Cán bộ quản lý CBQLHN : Cán bộ quản lý hướng nghiệp CNH : Công nghiệp hóa CSSX : Cơ sở sản xuất CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GDHN : Giáo dục hướng nghiệp GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên GVBM : Giáo viên bộ môn GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐGDHN : Hoạt động giáo dục hướng nghiệp HĐH : Hiện đại hóa HĐTN : Hoạt động trải nghiệm HN : Hướng nghiệp HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng LHPN : Liên hiệp phụ nữ PHHS : Phụ huynh học sinh QL : Quản lý QLGDHN : Quản lý giáo dục hướng nghiệp THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TNCS : Thanh niên cộng sản TT GDTX - HN : Trung tâm Giáo dục thường xuyên - hướng nghiệp TT KTTH - HN : Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Ý nghĩa của điểm số bình quân ......................................................... 43 Bảng 2.2: Nhận thức của CBQL, GV ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn về ý nghĩa, tầm quan trọng của GDHN ................... 44 Bảng 2.3: Đánh giá CBQL, GV ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn về nội dung giáo dục hướng nghiệp........................................... 45 Bảng 2.4: Kết quả đánh giá của CBQL, GV về các hình thức GDHN của HS các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ........................ 48 Bảng 2.5: Kết quả đánh giá của CBQL, GV về tính hiệu quả của giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ....................................................................................... 52 Bảng 2.6: Thực trạng lập kế kế hoạch GDHN cho học sinh của Hiệu trưởng các trường THCS tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai.......................... 55 Bảng 2.7: Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch GDHN cho học sinh các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................. 57 Bảng 2.8: Thực trạng chỉ đạo triển khai các hoạt động GDHN cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................. 59 Bảng 2.9: Thực trạng kiểm tra đánh giá GDHN cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ..................................................... 61 Bảng 2.10: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý GDHN cho học sinh THCS tại huyện Văn Bàn ............................................................................. 62 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động GDHN của HS ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn ............................................................................................. 93 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động GDHN của HS ở các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn ................................................................................. 94 v
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Bản chất của hoạt động quản lý hướng nghiệp ................................. 17 Hình 1.2: Tổng quan về quản lý hướng nghiệp ................................................. 18 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại công nghiệp 4.0 với xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu, nguồn nhân lực đang trở thành một thách thức đối với sự hội nhập của nước ta với thế giới. Đòi hỏi phải có một nguồn nhân lực có trình độ, chất lượng tốt, đông về số lượng, tinh về chất lượng là một đòi hỏi mang tính tất yếu khách quan. Trước tình hình đó, Đảng và Nhà nước đưa ra nhiều chủ trương, chính sách để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của đất nước. Trong đó, giáo dục và đào tạo được coi là chìa khóa để giải quyết vấn đề này. Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo của Ban Chấp hành Trung ương, ban hành thông qua Hội nghị lần thứ 8 (khóa XI) năm 2013 (dẫn theo [5]), cũng đã xác định rõ giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh chính là những biện pháp cốt lõi để thực hiện giải quyết thách thức nêu trên. Thực chất, phân luồng học sinh chính là kết quả của công tác giáo dục hướng nghiệp. Hai yếu tố này có mối quan hệ chặt chẽ, khăng khít với nhau. Nếu công tác giáo dục hướng nghiệp được thực hiện tốt, thì vấn đề phân luồng học sinh sẽ được thực hiện tốt và ngược lại. Do vậy, muốn thực hiện tốt công tác phân luồng học sinh, điều kiện tiên quyết là phải thực hiện tốt công tác giáo dục hướng nghiệp. Giáo dục hướng nghiệp với bản chất là hệ thống những biện pháp được tiến hành trong và ngoài nhà trường phổ thông để giúp học sinh có được những kiến thức, kỹ năng về nghề nghiệp. Giúp học sinh phát hiện, định hình được những sở thích, năng lực của bản thân và chuẩn bị cho các em một tâm thế sẵn sàng cho những quyết định lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai của mình. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông đang được thực hiện thông qua các con đường chủ yếu sau: qua các môn khoa học cơ bản; qua chương trình giáo dục hướng nghiệp chính khoá; qua môn công nghệ và lao động sản xuất; qua thăm quan, sinh hoạt ngoại khoá (dẫn theo [7]). Tất cả 1
những con đường đều hướng tới một mục đích là hình thành hứng thú, khuynh hướng và năng lực, kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh. Mục đích của hoạt động giáo dục hướng nghiệp chính là phát hiện, bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp của học sinh. Thông qua những hiểu biết về bản thân như nguyện vọng, năng lực, sở thích và những hiểu biết về yêu cầu, đòi hỏi của nghề nghiệp, các em có thể đưa ra những lựa chọn nghề nghiệp phù hợp trong tương lai với một tâm lý sẵn sàng và tích cực. Nhiệm vụ của hoạt động giáo dục hướng nghiệp chính là giáo dục ý thức yêu lao động; tạo điều kiện cho học sinh làm quen, GDHN một số nghề phổ biến trong xã hội và địa phương; tìm hiểu rõ khuynh hướng, năng lực nghề nghiệp của học sinh qua đó tư vấn, hướng dẫn, khuyến khích các em đi theo các nghề phù hợp với sở thích, năng lực và xu hướng nghề nghiệp của bản thân. Giáo dục hướng nghiệp được coi là nền tảng để phát triển nguồn nhân lực phục vụ đắc lực sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Giáo dục hướng nghiệp là bộ phận hữu cơ của mục tiêu giáo dục đào tạo, góp phần vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho các em đi vào cuộc sống lao động hoặc tiếp tục học lên cao phù hợp với năng lực của bản thân, khả năng của gia đình và nhu cầu của xã hội. Quản lý giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường. Quản lý tốt các hoạt động giáo dục hướng nghiệp sẽ giúp cho học sinh hiểu được năng lực, sở thích, nguyện vọng, xu hướng nghề nghiệp của mình. Giúp các em hình thành thói quen, ý thức yêu lao động, yêu nghề nghiệp. Từ đó, các em sẽ có những lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân trong tương lai. Chính những yếu tố này sẽ giúp cho công tác phân luồng học sinh được diễn ra một cách tự nhiên, khách quan và hiệu quả. Về cơ bản, hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong những năm vừa qua đã nhận được quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp quản lý và trên thực tế, hoạt động giáo dục hướng nghiệp cũng đã đạt được những kết quả ban đầu như: 2
- Đã được quán triệt trong các Nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các cấp, các ngành; - Hệ thống các văn bản về giáo dục hướng nghiệp đã được ban hành; hệ thống cơ sở giáo dục kĩ thuật tổng hợp, hướng nghiệp, dạy nghề đã được quan tâm, đẩy mạnh đầu tư phát triển với hệ thống các trung tâm này có mặt ở hầu khắp các địa phương (từ cấp huyện trở lên) trên cả nước; - Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên cũng từng bước được trang bị thêm những kiến thức mới cập nhật về giáo dục hướng nghiệp. Việc đầu tư kinh phí cho xây dựng và mua sắm trang thiết bị phục vụ giáo dục hướng nghiệp cũng đã được quan tâm. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ quan, hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường THCS trên cả nước nói chung và các trường THCS ở địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai nói riêng vẫn chưa được quan tâm đúng mức và kết quả đạt được vẫn còn rất hạn chế, tài liệu hướng nghiệp thiếu thốn, lạc hậu; việc phối hợp các hình thức giáo dục hướng nghiệp chưa thực sự đạt hiệu quả; khả năng hướng nghiệp của nhiều giáo viên còn hạn chế; cơ sở vật chất phục vụ cho công tác giáo dục hướng nghiệp còn nghèo nàn, lạc hậu; việc phối hợp giữa nhà trường - gia đình và xã hội chưa được thực hiện tốt. Những vấn đề này cần được nghiên cứu cụ thể và đề xuất phương án phù hợp với điều kiện thực tế của các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai và đặc biệt là bám sát định hướng của chương trình giáo dục phổ thông mới được ban hành vào năm 2018 (dẫn theo [31]). Với mong muốn có thể góp phần vào việc giải quyết vấn đề nêu trên, đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai” được tôi chọn làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận làm tiền đề nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động GDHN theo định hướng chương trình GDPT mới 3
trong các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các trường THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và Đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THCS các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai trong thời gian qua đã được CBQL các trường quan tâm thực hiệnvà thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, theo chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động giáo dục hướng nghiệp còn tồn tại những bất cập. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THCS dựa trên những nghiên cứu lý luận và thực trạng, phù hợp với điều kiện các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai sẽ nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các trường THCS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động GDHN theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THCS. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. - Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. 4
6. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu tại các trường cấp THCS (16 trường: Trường THCS Nậm Xé; Trường THCS số 1 Nậm Xây; Trường THCS Minh Lương; Trường THCS Dương Quỳ; Trường THCS Hòa Mạc; Trường THCS Làng Giàng; Trường THCS Khánh Yên; Trường THCS Khánh Yên Trung; Trường THCS Khánh Yên Thượng; Trường THCS Khánh Yên Hạ; Trường THCS Liêm Phú; Trường THCS Tân An; Trường THCS Tân Thượng; Trường THCS Võ Lao; Trường THCS Văn Sơn; Trường PTDT Nội trú THCS&THPT) và dữ liệu khảo nghiệm thực trạng được thực hiện từ tháng 8 năm 2018 đến tháng 02 năm 2019. 7. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng kết hợp các nghiên cứu sau: 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp bao gồm: - Tìm hiểu các khái niệm có liên quan đến đề tài - Các tài liệu, văn kiện của Đảng, chính sách của Nhà nước về phát triển GD&ĐT; các quy định về quản lý trường THCS nói chung, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói riêng. - Các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong nước và ngoài nước về phát triển giáo dục, về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp; các tài liệu khoa học có liên quan đến vấn đề quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát các quá trình tổ chức GDHN trong các nhà trường THCS nhằm thu nhập thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu đề tài. 7.2.2. Phương pháp điều tra giáo dục Xây dựng các bảng điều tra phù hợp với nội dung đề tài luận văn; thống kê, phân tích các dữ liệu để có những đánh giá chính xác về thực trạng hoạt 5
động giáo dục hướng nghiệp ở các trường THCS và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai trong thời gian qua. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Thông qua phỏng vấn trực tiếp lấy các ý kiến chuyên gia, các CBQL giáo dục, GV có nhiều kinh nghiệm để khảo nghiệm thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp và biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của Hiệu trưởng các trường THCS Huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia là lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT và những nhà QLGD, GV, thu thông tin phục vụ quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu. 7.2.5. Tổng kết kinh nghiệm giáo dục Sử dụng phương pháp quan sát thực tế các đơn vị, trao đổi kinh nghiệm với Hiệu trưởng các trường THCS về cách thức tổ chức, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của Hiệu trưởng các trường THCS. 7.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý dữ liệu, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra, thu thập. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn gồm 3 Chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình GDPT mới ở các trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình GDPT mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THCS huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Thế giới Có thể nói những tư tưởng về định hướng nghề nghiệp cho thế hệ trẻ đã có từ thời cổ đại, tuy nhiên ở dưới dạng rất sơ khai và biểu hiện thông qua việc phân chia, phân cấp lao động tuỳ thuộc vào địa vị và nguồn gốc xuất thân của mỗi người trong xã hội. Điều này thể hiện rõ tính áp đặt của giai cấp thống trị và sự bất bình đẳng trong phân công lao động xã hội. Đến thế kỷ XIX, khi nền sản xuất xã hội phát triển cùng với những tư tưởng tích cực về giải phóng con người trên khắp thế giới thì khoa học hướng nghiệp mới thực sự trở thành một khoa học độc lập. Cuốn sách “Hướng dẫn chọn nghề” xuất bản năm 1949 ở Pháp được xem là cuốn sách đầu tiên nói về hướng nghiệp. Nội dung cuốn sách đã đề cập đến sự phát triển đa dạng của các ngành nghề trong xã hội do sự phát triển của công nghiệp từ đó đã rút ra những kết luận coi giáo dục hướng nghiệp là một vấn đề quan trọng không thể thiếu khi xã hội ngày càng phát triển và cũng là nhân tố thúc đẩy xã hội phát triển. Vào những năm 1940, nhà tâm lý học Mỹ J. L Holland đã nghiên cứu và thừa nhận sự tồn tại của các loại nhân cách và sở thích nghề nghiệp tác giả đã chỉ ra tương ứng với mỗi kiểu nhân cách nghề nghiệp đó là một số những nghề nghiệp mà cá nhân có thể chọn để có được kết quả làm việc cao nhất. Lý thuyết này của J. L Holland đã được sử dụng rộng rãi nhất trong thực tiễn hướng nghiệp ở các nước công nghiệp (dẫn theo [29]). Các nhà giáo dục Liên xô như B.F Kapêep; X.Ia Batưsep; X.A Sapôrinxki; V.A Pôliacôp trong các tác phẩm và công trình nghiên cứu của mình đã chỉ ra mối quan hệ giữa hướng nghiệp và các hoạt động sản xuất xã 7
hội, và nếu sớm thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho thế hệ trẻ thì đó sẽ là cơ sở để họ chọn nghề đúng đắn, có sự phù hợp giữa năng lực, sở thích cá nhân với nhu cầu xã hội (dẫn theo [28]). Đồng thời các tác giả này cũng đã trình bày những nguyên tắc, phương pháp thực hành lao động nghề nghiệp cho HS phổ thông tại các cơ sở học tập - lao động liên trường trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Từ những năm 20, 30 của thế kỷ XX, công tác hướng nghiệp đã được triển khai trên đất nước Xô Viết nhằm phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa thông qua việc đào tạo nguồn nhân lực và đội ngũ cán bộ, đặc biệt là vấn đề lựa chọn nghề cho mỗi công dân của đất nước. Công tác hướng nghiệp được tiến hành nhờ các tổ chức giáo dục, Uỷ ban bảo vệ sức khoẻ và các tổ chức quần chúng. Năm 1927, ở Lêningrat đã tổ chức hướng nghiệp với mục đích giúp cho tuổi trẻ và cha mẹ các em quen biết với nghề nghiệp. Mei Tang, Wei Pan và Mark D. Newmeyer đã áp dụng mô hình lý thuyết phát triển xã hội nghề nghiệp để khảo sát các yếu tác động đến xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh trung học. Những phát hiện của nghiên cứu này đã chứng minh tầm quan trọng của các yếu tố: kinh nghiệm học tập, tự đánh giá năng lực nghề nghiệp, lợi ích, và kết quả mong đợi trong quá trình phát triển nghề nghiệp của học sinh trung học (dẫn theo [28]). Mối quan hệ của các yếu tố này là động, vì vậy, để can thiệp thành công cần phải xem xét mối quan hệ phức tạp giữa các yếu tố và kết hợp một loạt các biện pháp can thiệp ở mức độ đa hệ thống. Các nhà tư vấn nên góp phần vào sự phát triển và thực hiện một chương trình phát triển nghề nghiệp toàn diện giúp học sinh phát triển năng lực nghề nghiệp thông qua hoạt động học tập thiết thực. Nghiên cứu của Bromley H. Kniveton, trên cơ sở khảo sát 384 thanh thiếu niên (trong đó có 174 nam và 174 nữ) từ 14 đến 18 tuổi đã đã đưa ra kết luận: Cả nhà trường và gia đình đều có thể cung cấp những thông tin và hướng dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Giáo viên có thể xác định những năng khiếu và khả năng qua đó khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động ngoại khoá, tham gia lao động hướng 8