Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, đề xuất một số biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ ở độ tuổi này, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục trẻ của các nhà trường mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC QUẢN LÍ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC QUẢN LÍ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÍ THỊ HIẾU THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu do bản thân thực hiện cùng với sự dẫn dắt nhiệt tình của cô giáo hướng dẫn PGS.TS Phí Thị Hiếu. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã tham khảo nhiều nguồn tài liệu khác nhau, các nguồn thông tin được tổng hợp, khái quát đưa vào luận văn một cách hợp lý và đúng quy định. Các kết quả, số liệu và kết luận của đề tài được trình bày trong luận văn là khách quan, trung thực và chưa được công bố ở bất kỳ tài liệu và công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về nội dung của luận văn. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Ngọc i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS. TS Phí Thị Hiếu, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Phòng Giáo dục & Đào tạo thành phố Thái Nguyên, lãnh đạo các trường MN thành phố Thái Nguyên cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Ngọc ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................2 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................3 6. Giới hạn nghiên cứu...................................................................................................3 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƢỜNG MẦM NON ......... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................6 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài .........................................................................6 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ..........................................................................9 1.2. Một số khái niệm ..................................................................................................13 1.2.1. Quản lý ...............................................................................................................13 1.2.2. Khám phá khoa học ........................................................................................... 14 1.2.3. Môi trườngkhám phá khoa học ..........................................................................15 1.2.4. Xây dựng môi trường khám phá khoa học ........................................................16 1.2.5. Xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ............................ 16 1.2.6. Quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ...........................................................................................................17 1.3. Lý luận về xây dựng môi trường hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ................................................................................................ 17 1.3.1. Một số đặc điểm tâm sinh lý của trẻ em lứa tuổi mẫu giáo ............................... 17 iii
1.3.2. Vai trò của môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ............................ 20 1.3.3. Nội dung môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo............................... 22 1.3.4. Các nguyên tắc xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo..........24 1.4. Một số vấn đề cơ bản về quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ...........................................................................................................26 1.4.1. Hiệu trưởng trường mầm non với công tác quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ...........................................................................26 1.4.2. Lập kế hoạch xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ............27 1.4.3. Tổ chức xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo .................29 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ......31 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo .................................................................................................................31 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ............................................................................................ 32 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................... 32 1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................................34 Kết luận chương 1 ........................................................................................................36 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN......................................37 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ..........................................................................37 2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ............................................................................37 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ...............................................................................37 2.2. Thực trạng xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .....................................39 2.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng của các mục tiêu xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ...............39 2.2.2. Thực trạng nội dung xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ................................................................................................ 41 2.2.3. Đánh giá các nguyên tắc xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên ........................................44 iv
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .............47 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo .......................................................................................................................47 2.3.2. Thực trạng tổ chức xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo.....51 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo.....53 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ........................................................................................... 56 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non thành phố Thái Nguyên .............................. 57 2.5. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng .................................................................60 2.5.1. Những ưu điểm ..................................................................................................60 2.5.2. Những tồn tại .....................................................................................................62 2.5.3. Nguyên nhân ......................................................................................................63 Kết luận chương 2 ........................................................................................................65 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƢỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN......................................66 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................................66 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ...................................................................66 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................66 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................................66 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, toàn diện ....................................................67 3.2. Một số biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .......................... 67 3.2.1. Chỉ đạo đa dạng hóa nội dung khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non ...........................................................................................................67 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên mầm non kỹ năng xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ..........................................................................70 3.2.3. Chỉ đạo tuân thủ các nguyên tắc trong xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non ......................................................71 v
3.3.4. Huy động các nguồn lực trong xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non .....................................................................73 3.3.5. Giám sát hoạt động xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non theo đúng kế hoạch ............................................................... 74 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................76 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ...................77 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ......................................................................................77 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm.......................................................................................77 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................................77 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm .........................................................................................77 Kết luận chương 3 ........................................................................................................81 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................82 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................85 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý GV Giáo viên KPKH Khám phá khoa học MN Mầm non vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên về tầm quan trọng của mục tiêu xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo .................. 39 Bảng 2.2. Thực trạng nội dung xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non................................................ 41 Bảng 2.3. Thực trạng các nguyên tắc xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non .................................................. 45 Bảng 2.4. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ......................................... 47 Bảng 2.5. Thực trạng tổ chức xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ...................................................... 51 Bảng 2.6. Thực trạng chỉ đạo xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ...................................................... 54 Bảng 2.7. Thực trạng kiểm tra, đánh giá xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ................................ 56 Bảng 2.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ......................... 58 Bảng 3.1. Tính cần thiết của các biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên .................................................................. 78 Bảng 3.2. Tính khả thi của các biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên ................................................................... 79 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trẻ em không chỉ là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình mà còn là tương lai của nhân loại. Để đặt nền móng vững chắc cho các chủ nhân tương lai của đất nước thì ngành học Mầm non là bước khởi đầu và là nền móng của sự nghiệp giáo dục con người. Chính vì vậy mà mục tiêu chung của giáo dục mầm non là tiến hành giáo dục trẻ theo nhiều nội dung giúp trẻ phát triển hài hòa 5 mặt: đức, trí, thể, mỹ và lao động từ đó hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách con người, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một. Chương trình giáo dục mầm non ban hành năm 2009 đưa ra nhiều nội dung, yêu cầu mới, phù hợp mục tiêu phát triển năng lực toàn diện cho trẻ mầm non, trong đó có hoạt động khám phá khoa học - là một phần nội dung chương trình phát triển năng lực nhận thức của trẻ mầm non. Mặt khác, thông tư 28/2016 nhấn mạnh đối với giáo dục mẫu giáo, phương pháp giáo dục phải tạo điều kiện cho trẻ được trải nghiệm, tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh dưới nhiều hình thức đa dạng, đáp ứng nhu cầu, hứng thú của trẻ theo phương châm “chơi mà học, học bằng chơi”. Chú trọng đổi mới tổ chức môi trường giáo dục nhằm kích thích và tạo cơ hội cho trẻ tích cực khám phá, thử nghiệm và sáng tạo ở các khu vực hoạt động một cách vui vẻ. Kết hợp hài hòa giữa giáo dục trẻ trong nhóm bạn với giáo dục cá nhân, chú ý đặc điểm riêng của từng trẻ để có phương pháp giáo dục phù hợp. Nhận thức được tầm quan trọng của môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo, đáp ứng với xu thế hội nhập của toàn nghành giáo dục mầm non hiện nay, thực hiện chủ trương đổi mới phương pháp giảng dạy trong toàn ngành giáo dục nói chung và bậc học mầm non nói riêng, các trường mầm non thành phố Thái Nguyên đã tích cực xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo đạt hiệu quả cao đồng thời phát huy tính sáng tạo trong tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo phát huy hiệu quả học tập 1
- tính tích cực sáng tạo ở trẻ. Tuy nhiên, việc tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ của giáo viên mầm non còn gặp nhiều khó khăn vì chưa có kỹ năng xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo, khó khăn về kinh phí dẫn đến công tác xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mầm non vẫn chưa thật sự hiệu quả, chưa thật sự giúp trẻ tự lĩnh hội tri thức thông qua trải nghiệm, thử nghiệm tích cực. Vấn đề quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non hiện nay còn bị xem nh và chưa được quan tâm đúng mức. Mặt khác, tổ chuyên môn chưa thực hiện thường xuyên tổng kết đánh giá xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo nhằm giải quyết những vẫn đề phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện, những vấn đề trọng tâm khác như rút kinh nghiệm, vạch ra phương hướng trong thời gian tiếp theo. Vì vậy, nếu đề tài nghiên cứu thành công s vận dụng đồng bộ các biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thực hiện đúng kế hoạch quản lý s góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động này. Xuất phát từ những lý do trình bày trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu luận văn Thạc sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, đề xuất một số biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ ở độ tuổi này, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục trẻ của các nhà trường mầm non. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên thời gian qua đã được quan tâm thực hiện tuy nhiên hiệu quả chưa cao. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo mang tính khoa học, hệ thống, khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn thì s nâng cao hiệu quả hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. 6. Giới hạn nghiên cứu Đề tài được triển khai, nghiên cứu, khảo sát 35 cán bộ quản lý và 115 giáo viên. Quy mô khảo sát: Các nghiên cứu khảo sát được tiến hành ở Trường mầm non Quang Vinh; Trường mầm non Bệnh Viện Đa Khoa; Trường mầm non Liên Cơ; Trường mầm non Linh Sơn, Trường mầm non Họa Mi, Trường mầm non Quang Trung, Trường mầm non 19-5, Trường mầm non Hoa hướng dương, trường mầm non Hoa trạng nguyên, trường mầm non Sao Mai thuộc thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên năm học năm học 2019-2020. 3
7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Tiến hành hệ thống hóa, thu thập và sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu về khoa học giáo dục, quản lý giáo dục, các văn bản chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Chính phủ và các văn bản có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận để nghiên cứu quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Sử dụng các mẫu phiếu điều tra dành cho CBQL, giáo viên nhằm thu thập số liệu về thực trạng quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn CBQL, giáo viên và nhân viên của các trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên nhằm thu thập thông tin về thực trạng công tác quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non. 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm của hoạt động Nghiên cứu sản phẩm: Kế hoạch chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ năm học của Hiệu trưởng và kế hoạch thực hiện chương trình chăm sóc giáo dục trẻ em của giáo viên tại 04 trường trong số các trường mầm non được khảo sát để làm rõ hơn thực trạng xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Chúng tôi sử dụng phương pháp này để khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 4
8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƢỜNG MẦM NON 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Giáo dục trẻ mẫu giáo đã được các nhà nghiên cứu trên thế giới quan tâm từ rất lâu. Cho đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Trên thế giới, các tác giả như Pextalodi J.H.; Badodop, L.; Quen R.; Cômenxki J.A.; Rutxoo,J.J.; Pextalozi I.G nhấn mạnh vai trò to lớn của quá trình quan sát, tiếp xúc với thiên nhiên, xã hội đối với việc lĩnh hội kiến thức, phát triển trí tuệ, ngôn ngữ của trẻ em. Đặc biệt, vai trò của hoạt động KPKH đối với giáo dục toàn diện nói chung và phát triển ngôn ngữ trẻ nói riêng, được thể hiện ở các công trình nghiên cứu của các nhà tâm lí, giáo dục học Liên Xô như: Usinxki, Krupxkaia, Chikheeva, Pođzikov, Xamorukova, Verechenhikova, Nhikôlaeva... Điểm chung trong nghiên cứu của các tác giả này là: qua hoạt động KPKH, trẻ được tìm hiểu thế giới xung quanh, được khám phá, thử nghiệm, phát hiện, giải thích, lập luận... Kết quả là trẻ thu được một số lượng từ đáng kể, cũng từ đó trẻ được phát triển năng lực quan sát, tư duy, giải quyết vấn đề... Đây chính là điều kiện để ngôn ngữ của trẻ được bộc lộ, phát triển. Ngoài ra, tác giả Usinxki đã khẳng định vai trò quan trọng của môi trường xã hội trong việc dạy tiếng m đẻ cho trẻ em. Tác giả Pextalodi với cuốn “Sách dành cho các bà m ” đã nhấn mạnh vai trò của thiên nhiên đối với sự phát triển năng lực trí tuệ và sự tồn tại của con người. Ông khuyên các bà m rằng: sự chăm sóc đầu tiên đối với đứa con của mình là dạy nó biết quan sát các đối tượng xung quanh và tập cho nó nói; đồng thời, ông hướng dẫn các bà m rất cụ thể về phương pháp, biện pháp và hình thức dạy trẻ quan sát các đối tượng xung quanh và tập nói cho trẻ [dẫn theo 20]. 6
Tác giả E.I.Tikheeva cho rằng, con đường duy nhất để mở rộng vốn từ ở trẻ mẫu giáo khi thực hiện KPKH qua các trò chơi, tham quan, quan sát vật thật, tranh ảnh, kể chuyện. Xây dựng môi trường KPKH cho trẻ mẫu giáo qua các hệ thống bài tập, trò chơi khác nhau... s phát triển khả năng tiếp thu, quan sát, phát triển các biểu tượng, tư duy..., trên cơ sở đó s phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo [dẫn theo 1]. Nhiều tác giả tiếp cận theo các hướng khác nhau trong dạy trẻ mẫu giáo KPKH, như: Mary & Susan đưa ra các hoạt động KPKH cho trẻ mẫu giáo dưới hình thức chơi [38], xem KPKH như là một phương tiện để giáo dục phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo và xây dựng “ngân hàng” các hoạt động KPKH cụ thể nhằm hướng dẫn giáo viên mầm non tổ chức KPKH cho trẻ một cách đa dạng và tạo ra các cơ hội để trẻ tham gia hiệu quả, qua đó phát triển vốn từ cho trẻ [38]. Phát triển sự sáng tạo của trẻ trong các hình thức nghệ thuật khác nhau là nhiệm vụ giáo dục thẩm mĩ quan trọng ở lứa tuổi mầm non. Các nhà giáo dục học L.R.Bolochina, T.X.Komarova, X.P.Baranov cho rằng “Sáng tạo là hoạt động hướng đến việc xây dựng sản phẩm có giá trị xã hội, có liên quan đến việc cải biến môi trường xung quanh” [dẫn theo 18]. Đối với trẻ mầm non, sự sáng tạo của trẻ có đặc điểm riêng. Phân tích hoạt động sáng tạo của trẻ, I.Ia.Lerner đã chỉ ra các biểu hiện của sự sáng tạo là: Trẻ tự vận dụng kiến thức vào tình huống mới; Nhận thấy chức năng mới của đối tượng; Nhìn nhận vấn đề trong tình huống chuẩn xác; Nhận ra cấu trúc của đối tượng; Có khả năng lựa chọn giải pháp tốt nhất; Phối hợp giữa các biện pháp cũ và mới [dẫn theo 18]. Từ đó, có thể hiểu sự sáng tạo của trẻ mầm non là: tạo ra những sản phẩm mới có giá trị với trẻ; nghĩ ra các chi tiết đã có nhưng chưa được sử dụng trước đó; tạo ra những hình ảnh theo cách mới; tìm ra cách mở đầu, diễn biến, kết thúc một câu chuyện, các hành động mới thể hiện đặc điểm nhân vật; sử dụng biện pháp nghệ thuật và các phương tiện thể hiện trong tình huống mới; thể hiện sự sáng tạo của trẻ trong tất cả các lĩnh vực, sản phẩm, tình huống và trong hành động. 7
Về tổ chức hoạt động trải nghiệm và thảo luận về các hoạt động đó trong quá trình KPKH nhằm phát triển vốn từ cho trẻ: Theo hướng này có các tác giả như Smith, Humphyryes... Trong đó, Smith (2011) tập trung nêu phương pháp kích thích sự tìm hiểu thế giới thực vật của trẻ em thông qua các hoạt động như cách trồng cây, cách chăm sóc cây. Qua đó, vốn từ của trẻ về môi trường khám phá khoa học - chủ đề thế giới thực vật, được xuất hiện từ đơn giản đến phức tạp; ngoài việc cung cấp cho trẻ biết tên gọi, các bộ phận của cây xanh, hoa, quả..., trẻ s biết được quá trình phát triển của cây, từ hạt nảy mầm → thành cây → đơm hoa → kết trái. Từ đó, giáo dục cho trẻ ý thức yêu và bảo vệ cây xanh. Ngoài ra, tác giả còn chỉ ra rằng, bên cạnh việc phát triển vốn từ, hoạt động KPKH chủ đề thực vật còn giúp tích hợp thêm các hoạt động khác như toán, nhạc, thể dục...[dẫn theo 14]. Cũng nghiên cứu hướng này, Lauren Lowry (2012) nhấn mạnh, trong quá trình khám phá thế giới thực vật, nếu trẻ thích thú và chú ý tới bộ phận nào đó của cây, hoa, quả... thì chúng ta có thể cho trẻ nhắc lại từ mới đó về tên gọi, đặc điểm, màu sắc hay công dụng. Đây là cơ hội để cung cấp thêm vốn từ mới có liên quan cho trẻ. Theo tác giả, khi cung cấp từ mới cho trẻ, đặc biệt là trẻ 3-4 tuổi, ta không nên đưa nhiều từ cùng một lúc, mà nên tạo cơ hội, động viên, khuyến khích trẻ diễn đạt để trả lời; nên kết hợp dùng cử chỉ, điệu bộ, nét mặt để trẻ hiểu sâu hơn từ mới đó [37]. Tìm hiểu về việc cho trẻ thực hành trải nghiệm trong hoạt động KPKH, Janet Humphyryes (2005) cho rằng: trẻ từ 0-6 tuổi luôn khám phá thế giới bằng các giác quan. Trẻ có thể hiểu tốt hơn khi tham gia vào các hoạt động mà qua đó chúng có thể giao tiếp được trực tiếp với thế giới tự nhiên. Giáo viên nên lựa chọn những gì trẻ hứng thú và muốn tìm hiểu. Để giúp trẻ thực hiện được điều này, người lớn cần cho trẻ ra ngoài trời để trẻ được hòa mình vào môi trường tự nhiên và dành thời gian để khám phá nó nhờ các giác quan [15]. Tác giả Christine Chen - nhà sáng lập và Chủ tịch Hiệp hội các nhà giáo dục mầm non Singapore (AECES), Chủ tịch Hiệp hội giáo dục mầm non Thế 8
giới (ACEI) cho rằng phong trào cấp tiến nhìn nhận giáo dục là một quá trình xã hội và lớp học được tổ chức như một cộng đồng trong đó học sinh học cách cộng tác với nhau và với thầy giáo viên. Giáo dục cấp tiến dạy trẻ các kỹ năng của thế kỷ 21 với 3 kỹ năng: Giao tiếp - Cộng tác - Sáng tạo. Theo Christine Chen, những phương pháp, tiếp cận tiên tiến và các xu thế trong giáo dục mầm non của thế giới đang được Singapore và các nước áp dụng trong xây dựng chương trình giáo dục mầm non là mô hình Bank street, Montessori và Đa trí tuệ [dẫn theo 1]. Tất cả các nhà nghiên cứu đã thống nhất đánh giá vai trò quan trọng trong hoạt động học, hoạt động chơi với trẻ mầm non trong các lĩnh vực phát triển và hoạt động khám phá môi trường khoa học là một trong những hoạt động đặc thù của trẻ mẫu giáo, tạo môi trường cho trẻ mẫu giáo khám phá khoa học có vai trò quan trọng đặc biệt là quản lý xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ ở các trường mầm non. Từ những quan điểm trên đã cho ta một cách nhìn cơ bản về sự cần thiết của việc xây dựng môi trường khám phá khoa học cho trẻ. 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Khám phá khoa học giúp cho trẻ mẫu giáo phát triển toàn diện về các mặt trí tuệ, nhận thức, đạo đức, thẩm mĩ, thể lực và lao động. Vì thế, đây là chủ đề được các nhà nghiên cứu cũng như các giáo viên quan tâm. Tác giả Đinh Thị Thu Hằng trong bài viết “Thiết kế thí nghiệm trong hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non” đã nhận định hoạt động khám phá khoa học là hoạt động giúp trẻ nhận biết về các sự vật, hiện tượng ở xung quanh. Trong hoạt động khám phá khoa học, trẻ trải qua việc học là trải qua một tiến trình tìm tòi, khám phá, thử nghiệm và sáng tạo. Điều này giúp trẻ hình thành các năng lực tư duy, khả năng phán đoán và giải quyết vấn đề, nuôi dưỡng lòng say mê khám phá, đấy là những tiền đề cần thiết cho trẻ trong suốt cuộc đời. Nếu đưa những thí nghiệm vào hoạt động khám 9
phá khoa học, biến những hoạt động này thành những hoạt động khám phá bổ ích thì trẻ s trở thành nhân tố chủ động trong việc chiễm lĩnh tri thức. Đối với trẻ 5-6 tuổi ở trường Mầm non, thay vì cung cấp kiến thức theo con đường có sẵn, việc thiết kế thí nghiệm trong hoạt động khám phá khoa học là một phương thức giáo dục bổ ích, hiệu quả [12]. Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Châu trong bài viết “Một số nghiên cứu về tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo” đã nhận định thực tế ở các trường mầm non, khi tổ chức hoạt động KPKH, giáo viên thường chú trọng tới mục tiêu phát triển nhận thức mà ít chú ý đến phát triển ngôn ngữ nói chung, phát triển vốn từ cho trẻ nói riêng. Hiện tượng “giáo viên nói nhiều, làm nhiều hơn trẻ” còn khá phổ biến. Trẻ chưa có nhiều cơ hội được giao tiếp, chia sẻ, diễn đạt ý tưởng của mình; các hoạt động KPKH chưa tạo được môi trường ngôn ngữ tích cực cho trẻ. Đa số giáo viên còn gặp khó khăn trong quá trình tìm kiếm những biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm phát triển vốn từ cho trẻ. Những nhược điểm, khó khăn này cần được nghiên cứu tìm kiếm các biện pháp khắc phục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ nói chung, phát triển vốn từ cho trẻ nói riêng [3]. Tác giả Trần Viết Nhi trong bài viết “Rèn luyện kỹ năng sử dụng sơ đồ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua hoạt động khám phá khoa học” đã khẳng định hoạt động KPKH cho phép GV lồng ghép các phương pháp, biện pháp rèn luyện kỹ năng sử dụng sơ đồ cho trẻ dưới hình thức vui chơi một cách hiệu quả mà không gây nhàm chán. Với những lí do đó, hoạt động KPKH ở trường mầm non tạo ra nhiều cơ hội để GV áp dụng các biện pháp rèn luyện kỹ năng sử dụng sơ đồ cho trẻ mầm non [17]. Tác giả Hồ Thị Tường Vân trong công trình “Biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 - 6 tuổi trong trường mầm non tại thành phố Hồ Chí Minh” đã xác định và hệ thống hóa lí luận về biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 - 6 tuổi trong trường mầm non, từ đó làm rõ 10