Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề tài khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng hoạt động này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG LUÂN QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TẤT THẮNG THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Luân i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Tất Thắng, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Luân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ viii DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................ ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 2 4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 3 8. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................................................................................................ 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................................. 5 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ..................................................................................... 5 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 6 1.2. Các khái niêm công cụ ................................................................................................ 11 1.2.1. Xây dựng ................................................................................................................... 11 1.2.2. Văn hóa ..................................................................................................................... 11 1.2.3. Tổ chức ...................................................................................................................... 11 1.2.4. Quản lý ...................................................................................................................... 12 1.2.5. Văn hóa nhà trường, văn hóa tổ chức nhà trường ................................................. 12 1.2.6. Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 14 iii
1.3. Lý luận xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................................................................................... 14 1.3.1. Vai trò và mục tiêu của xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................................................ 14 1.3.2. Nội dung xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 17 1.3.3. Các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................................ 22 1.4. Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 24 1.4.1. Lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................................ 24 1.4.2. Tổ chức xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 26 1.4.3. Chỉ đạo xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 28 1.4.4. Đánh giá xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................................................... 29 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................. 30 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................................. 30 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................................. 32 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................... 36 2.1. Một vài nét về các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công ......................... 36 2.2. Mục tiêu, nội dung, phạm vi, phương pháp khảo sát ............................................... 37 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................................... 37 iv
2.2.2. Nội dung khảo sát ..................................................................................................... 37 2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát .................................................................. 37 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý các kết quả ........................................................... 38 2.3. Thực trạng xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................... 38 2.3.1. Thực trạng nhận thức về văn hóa tổ chức và xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .... 38 2.3.2. Thực trạng mục tiêu xây dựng văn hóa tổ chức xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .... 42 2.3.2. Thực trạng nội dung xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................. 44 2.3.3. Thực trạng các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................... 57 2.4. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..................................................... 58 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................... 58 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 61 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 63 2.4.4. Thực trạng đánh giá xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................. 65 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ....................... 67 2.5.1. Yếu tố chủ quan ........................................................................................................ 67 2.5.1. Yếu tố khách quan .................................................................................................... 68 2.6. Đánh giá chung ............................................................................................................ 69 2.6.1. Kết quả đạt được ...................................................................................................... 69 v
2.6.2. Tồn tại, hạn chế ........................................................................................................ 70 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................................... 72 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................................................... 73 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................................... 73 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ......................................................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ......................................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ......................................................................... 74 3.2. Các biện pháp xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................ 74 3.2.1. Quản lý xây dựng tiêu chí đánh giá văn hóa tổ chức trong trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................. 74 3.2.2. Tổ chức nâng cao nhận thức cho các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường về xây dựng văn hóa tổ chức và quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................... 80 3.2.3. Đổi mới lập kế hoạch xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 84 3.2.4. Chỉ đạo phát huy tính tích cực của các thành viên trong trường trung học cơ sở để xây dựng văn hóa tổ chức ....................................................................... 87 3.2.5. Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................................................ 91 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................................ 93 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................ 93 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................................ 93 3.4.2. Đối tượng được khảo nghiệm ................................................................................. 94 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................................ 94 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................................... 94 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................................... 98 vi
KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 99 1. Kết luận ........................................................................................................................... 99 2. Khuyến nghị .................................................................................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 102 PHỤ LỤC ................................................................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý ĐHQGH Đại học Quốc gia Hà Nội GDĐT Giáo dục Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh NV Nhân viên THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông VHTC Văn hóa tổ chức viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên, phụ huynh về văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................................................... 39 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên, phụ huynh về xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................................ 40 Bảng 2.3. Nhận thức của CBQL, GV, nhân viên về mục tiêu xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 42 Bảng 2.4. Thực trạng xác định tầm nhìn, sứ mạng, hệ giá trị ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 45 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện nội dung xây dựng nề nếp hành chính, nề nếp dạy học ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ................................................................... 47 Bảng 2.6. Thực trạng xây dựng mối quan hệ và văn hóa ứng xử ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 50 Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................... 53 Bảng 2.8. Thực trạng các xây dựng môi trường sư phạm, cơ sở vật chất ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 55 Bảng 2.9. Thực trạng các con đường xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 57 Bảng 2.10. Thực trạng lập kế hoạch xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 59 ix
Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 61 Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 63 Bảng 2.13. Thực trạng đánh giá xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 65 Bảng 2.14. Ảnh hưởng của yếu tố chủ quan đến xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................................. 67 Bảng 2.15. Ảnh hưởng của yếu tố khách quan đến xây dựng văn hóa quản lý ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................................................................... 68 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ..................... 94 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........................ 96 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hiện nay, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc, nhất là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo thời cơ, thách thức về giáo dục hiện nay. “Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khoá XI) đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [2, tr.3]. Đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và yêu cầu của đổi mới giáo dục, xây dựng văn hóa tổ chức trong nhà trường có ý nghĩa quan trọng bởi khi xây dựng văn hóa tổ chức trong nhà trường tốt sẽ tạo động lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên yên tâm cống hiến, làm việc. Xây dựng văn hóa tổ chức tốt góp phần hạn chế xung đột và những tiêu cực xảy ra, tạo niềm tin cho mọi thành viên trong nhà trường và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Văn hóa tổ chức trong nhà trường chính là công cụ để chủ thể quản lý sử dụng để tổ chức, quản lý giáo dục trong nhà trường có hiệu quả. Đối với đội ngũ giáo viên, văn hóa tổ chức trong nhà trường nếu được xây dựng hiệu quả sẽ khuyến khích họ sáng tạo, học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm và tạo động lực để nâng cao chất lượng dạy học, nỗ lực tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn và thêm tâm huyết với nghề. Đối với học sinh, môi trường giáo dục thuận lợi giúp học sinh vui vẻ, hòa đồng, tích cực học tập, trải nghiệm và thoải mái, vui vẻ và ham học, đồng thời nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong xây dựng trường học thân thiện. Văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đã tạo ra một môi trường làm việc lành mạnh, giúp hình thành các mối quan hệ tốt đẹp giữa các cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh, trở thành động lực tinh thần cho sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong nhà trường trong thực hiện các hoạt động dạy học và giáo dục nhằm phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn những biểu hiện tiêu cực trái với quy tắc, chuẩn mực của một tổ chức, vẫn tồn tại 1
mâu thuẫn và xung đột, một bộ phận cán bộ, giáo viên ở một số trường THCS ở thành phố Sông Công chưa hiểu về ý nghĩa của xây dựng văn hóa tổ chức, chưa ý thức được đầy đủ trách nhiệm và nghĩa vụ của mình đối với việc xây dựng văn hóa tổ chức. Xây dựng văn hóa tổ chức của các trường trung học cơ sở hiện nay là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm phát triển và củng cố về chất lượng đào tạo, môi trường giáo dục trong nhà trường đồng thời để phát huy thương hiệu của nhà trường. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng hoạt động này. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4. Giả thuyết khoa học Văn hóa tổ chức trong nhà trường có tác động lớn đến thương hiệu, uy tín và chất lượng giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, công tác xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công hiện nay chưa tạo ra động lực cho các nhà trường phát triển bền vững và ổn định, vẫn còn những hạn chế nhất định về cơ sở vật chất, về môi trường văn hóa… để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Vì vậy, nếu đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa tổ chức 2
ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công phù hợp thì sẽ khắc phục được những hạn chế đang tồn tại và nâng cao hơn nữa chất lượng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở thành phố Sông Công từ năm học 2018 - 2019 đến 2019 - 2020. 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng các nhóm phương pháp sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu tài liệu quy định quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở. Từ đó phân tích và tổng hợp nguồn tài liệu, văn bản liên quan để xây dựng cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường trung học cơ sở. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát xây dựng văn hóa tổ chức và quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công để đánh giá thực trạng. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng ankét Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho CBQL, GV, để tìm hiểu thực trạng xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS và quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công. 3
7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm Nghiên cứu báo cáo đánh giá xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công, nghiên cứu các báo cáo đánh giá về xây dựng văn hóa nhà trường, kết quả xây dựng cơ quan, đơn vị văn hóa hằng năm, việc tổ chức thực hiện văn hóa tổ chức trong trường học từ đó đưa ra những kết luận về quản lý xây dựng văn hóa tổ chức. 7.2.4. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên về xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS và thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công. 7.2.5. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trưng cầu ý kiến cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở, cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục - Đào tạo để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề tài đã đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Dùng để xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra thực trạng biện pháp xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công dưới dạng: Bảng số liệu, biểu đồ... giúp cho các kết quả nghiên cứu trở nên chính xác và đảm bảo độ tin cậy. 8. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý văn hóa tổ chức ở trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng văn hóa tổ chức ở các trường THCS thành phố Sông Công đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA TỔ CHỨC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Theo Keup, Jennifer R.Walker, Arianne A. Astin, Helen S.Lindholm, Jennifer A trong “Nghiên cứu văn hóa tổ chức trong việc tạo ra sự thay đổi cho nhà trường” đã nhấn mạnh đến vai trò của văn hóa tổ chức về việc tạo ra sự chuyển biến và thay đổi của nhà trường với những thành tố cơ bản sau: “1) sự sẵn sàng cho thay đổi và đáp ứng với sự đổi mới của nhà trường, 2) sự phản kháng đối với những thay đổi được đề ra theo kế hoạch, và 3) kết quả của quá trình tạo ra thay đổi” [dẫn theo 14]. Theo Farmer nhấn mạnh rằng “văn hóa của một tổ chức có thể được hiểu như tổng hòa các giả thiết được cho là đúng, các niềm tin và giá trị mà các thành viên của tổ chức ấy cùng chia sẻ và được diễn đạt thông qua cách nói ngắn gọn “ làm gì, làm như thế nào, và ai sẽ làm việc ấy” [14]. Ông cho rằng, một thực tế cho thấy các thành viên trong tổ chức “không thực sự biết đánh giá tác động của nó đến các quyết định, hành vi, sự truyền thông giao tiếp, hay xem xét những biên giới có tính cấu trúc và biểu tượng của văn hóa tổ chức cho đến khi những lực lượng bên ngoài kiểm nghiệm nó” [dẫn theo 14]. Theo Barbara Fralinger (2007) đã dựa trên bộ công cụ đánh giá văn hóa tổ chức để đánh giá thực trạng văn hóa tổ chức của trường đại học (OCAI). Tác giả đưa ra 3 yếu tố để xây dựng văn hóa tổ chức gồm các giá trị tán thành, những vật được tạo tác, những giả định ngầm ẩn. Tác giả cho rằng để tạo ra một môi trường học thuật tốt cần có sự phối hợp hành động của các thành viên trong tổ chức nhà trường, từ đó xây dựng một môi trường học thuật tốt tạo môi trường để sinh viên học tập. “Công cụ Đánh giá Văn hóa Tổ chức (The Organisational Culture Assessment Instrument - OCAI) được vận dụng để xác định xem văn hóa của khoa 5
trong nhà trường đã ảnh hưởng như thế nào đến tâm lý sinh viên (nhận thức, suy nghĩ và tình cảm), và chính sinh viên mong muốn văn hóa ấy sẽ là như thế nào trong vòng năm năm sắp tới. Phương pháp nghiên cứu sử dụng công cụ đánh giá văn hóa tổ chức (OCAI) là một phương pháp được sử dụng khá phổ biến trong nghiên cứu văn hóa nhà trường. Công cụ này có thể được dùng như một cách để chẩn đoán và đề xướng những thay đổi bước đầu trong văn hóa tổ chức của trường đại học”[4, tr.8]. Theo Bennis tìm hiểu về văn hóa tổ chức đã quan tâm đến lãnh đạo tổ chức, trong đó nhà lãnh đạo trao quyền cho nhân viên để học tích cực làm việc và tăng cường hiệu quả của tổ chức giúp các nhân viên nỗ lực nhằm xây dựng tổ chức ổn định và phát triển [6, tr.9]. Wonycott-Kytle, Angel M.; Bogotch, Ira E. (1997), đã tìm hiểu “những cách thức nhằm thay đổi văn hóa tổ chức để thử hiện cải cách giáo dục hiệu quả” [6, tr.9, 10]. Theo các tác giả những yếu tố như khen thưởng, động viên bằng vật chất, khích lệ đã tác động đến tâm lý của các thành viên giúp cho họ có tâm tâm trạng tốt và thái độ làm việc hiệu quả, tích cực hơn. Theo Cameron & Quinn (1999), cũng đã “sử dụng Bộ Công cụ đánh giá văn hóa tổ chức (OCAI) để tổ chức khảo sát văn hóa nhà trường. Bộ công cụ này bao gồm sáu nội dung cơ bản: 1) Đặc điểm nổi bật nhất của nhà trường; 2) Sự lãnh đạo nhà trường; 3) Hoạt động quản lý nhân viên trong nhà trường; 4) Các yếu tố kết dính các cá nhân trong tổ chức; 5) Những điểm quan trọng nhất của chiến lược phát triển của nhà trường; 6) Tiêu chí thành công của nhà trường)” [dẫn theo 6, tr.10]. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Cuốn sách của tác giả Phạm Hồng Quang về “Môi trường giáo dục” đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về môi trường, môi trường xã hội và môi trường tự nhiên. Tác giả nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của môi trường nói chung và môi trường giáo dục nói riêng đối với đời sống con người và sự hình thành phát triển nhân cách. Theo tác giả “Môi trường giáo dục là toàn bộ cơ sở vật chất, tinh thần mà trong đó con người được giáo dục đang sống, lao động và học tập, được sử 6
dụng nhằm tác động đến sự hình thành nhân cách của họ phù hợp với mục đích giáo dục đã định”. Đồng thời, tác giả cho rằng ở khía cạnh khác: “Môi trường giáo dục là tập hợp không gian với các hoạt động xã hội của cá nhân, các phương tiện và giao lưu được phối hợp với nhau tạo điều kiện thuận lợi để giáo dục đạt kết quả cao nhất” hoặc coi môi trường giáo dục là đời sống sinh động hàng ngày hàng giờ tác động ảnh hưởng trực tiếp quyết định các giá trị đạo đức. Tác giả đã đề cập khá sâu đến môi trường văn hóa giáo dục (môi trường sư phạm) từ góc nhìn của xã hội học, văn hóa học, giáo dục học, coi môi trường văn hóa giáo dục bao hàm “các điều kiện vật chất và tinh thần chứa đựng hệ thống giá trị của hoạt động giáo dục, tạo niềm tin, giá trị về tháu độ của các thành viên tham gia hoạt động trong trường học và ảnh hưởng đến quá trình giáo dục. Tác giả cho rằng, những điều kiện vật chất của môi trường văn hóa giáo dục gồm các điều kiện tự nhiên nơi trường đóng, cơ sở vật chất cho mọi hoạt động của nhà trường, trong đó nổi bật là cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy và học. Mặt khác, cũng phải quan tâm đến những yếu tố tinh thần trong môi trường văn hóa giáo dục bao gồm bầu không khí tâm lí trong trường, những nét truyền thống, các giá trị cùng với các quan điểm chỉ đạo của cán bộ quản lí,… là những yếu tố phi vật chất và có quan hệ chặt chẽ với những yếu tố vật chất trong môi trường văn hóa giáo dục… Đây là những luận điểm góp phần làm sáng tỏ lí luận về môi trường giáo dục [15]. Tác giả Nguyễn Văn Hùng (2009), khi nghiên cứu văn hóa nhà trường cho rằng “Văn hoá tổ chức của một nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường, được các thành viên trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư phạm”. Xây dựng văn hóa nhà trường cần chú ý đến các vai trò của người lãnh đạo (Hiệu trưởng): “người lãnh đạo và yếu tố thời gian”: “những giá trị trong văn hóa tổ chức của nhà trường không phải chỉ là phương tiện mà còn là mục đích của bản thân trường đại học”; Cũng theo tác giả thì văn hóa tổ chức của nhà trường còn được xây dựng theo lối tiếp cận giao tiếp đa chiều thông tin“từ 7
trên xuống“ hoặc “từ dưới lên”. Những chính sách hay quy định có thể buộc người ta hành động theo một cách nào đó, nhưng không thể buộc người ta phải chia sẻ một niềm tin, suy nghĩ và cảm xúc theo một cách nào đó. Văn hóa tổ chức thực sự không thể hình thành nếu thiếu niềm tin bên trong của các thành viên. Hành vi của từng thành viên đều có tác động củng cố hay phá hoại văn hóa của tổ chức, nhưng hành vi của người lãnh đạo thì có một tác động đặc biệt lớn. Cũng từ góc độ tổ chức để nghiên cứu VHNT, tác giả bài viết “Văn hóa tổ chức trong nhà trường và phương hướng xây dựng” khẳng định rằng: Xây dựng văn hóa tổ chức trong nhà trường là vấn đề rất có ý nghĩa, nhất là trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện nhà trường hiện nay. Trên cơ sở tìm hiểu những hình thái và cấp độ thể hiện của văn hoá tổ chức trong nhà trường, bài báo phân tích làm rõ tầm quan trọng của xây dựng văn hoá tổ chức trong nhà trường với các biểu hiện: văn hoá là một thứ tài sản lớn của bất kỳ một tổ chức nhà trường nào; văn hoá tạo động lực làm việc cho mọi thành viên; văn hoá hỗ trợ việc điều phối và kiểm soát, hạn chế tiêu cực và xung đột; văn hoá góp phần nâng cao chất lượng các hoạt động giáo dục của nhà trường. Cuối cùng, bài báo đề xuất phương hướng và các bước tiến hành cụ thể nhằm xây dựng, phát triển văn hóa tổ chức trong nhà trường [7]. Theo tác giả Phạm Quang Huân (2009), quan niệm nhà trường là một tổ chức, và từ bản chất của văn hóa tổ chức, tác giả quan niệm: văn hoá nhà trường là văn hoá của một tổ chức hành chính - sư phạm. Văn hoá tổ chức của một nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá trình phát triển của nhà trường được các thành viên trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư phạm [8]. Tác giả Lê Thị Oanh, đã nghiên cứu về Xây dựng môi trường giáo dục ở trường trung học phổ thông chuyên theo tiếp cận văn hoá tổ chức. Luận án đã xây dựng được cơ sở lí luận về xây dựng môi trường giáo dục ở trường trung học phổ thông chuyên theo tiếp cận văn hoá tổ chức. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng, xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận văn hoá tổ chức tại trường THPT 8
chuyên, cần chú trọng đến các nội dung chính đó là xây dựng môi trường vật chất và xây dựng môi trường tinh thần. Đồng thời, các chủ thể quản lý giáo dục cũng cần quan tâm tới hệ thống con đường xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận văn hoá tổ chức ở các trường THPT chuyên bao gồm: thông qua thực hiện các hoạt động dạy học; tổ chức các hoạt động giáo dục; xây dựng môi trường sư phạm; thiết lập mối quan hệ với gia đình, cộng đồng, xã hội. Xây dựng được bộ tiêu chí đánh giá môi trường giáo dục ở trường THPT chuyên. Đề xuất được các giải pháp xây dựng môi trường giáo dục ở trường trung học phổ thông chuyên theo tiếp cận văn hoá tổ chức trong bối cảnh hiện nay [14]. Theo Nguyễn Đức Thịnh trong công trình “Quản lý phát triển văn hóa tổ chức ở trường THCS Hồng Đức, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương” đã đề cập đến các biện pháp như nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về phát triển văn hóa tổ chức, phát triển quy tắc văn hóa ứng xử của cán bộ, giáo viên, xây dựng môi trường cảnh quan văn hóa, khuôn viên trong nhà trường, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập của giáo viên và HS…[13]. Theo Nguyễn Hoàng Dương trong công trình Xây dựng văn hóa tổ chức ở Trung tâm huấn luyện và bồi dưỡng nghiệp vụ công an tỉnh Điện Biên trên cơ sở nghiên cứu thực trạng văn hóa tổ chức và xây dựng văn hóa tổ chức ở Trung tâm huấn luyện và bồi dưỡng nghiệp vụ công an tỉnh Điện Biên đã đề xuất các biện pháp như: Tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức của công tác xây dựng văn hóa; Xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý hành chính, tạo lập nề nếp hành chính và văn hóa quản lý, thực hiện nghiêm chỉnh Điều lệ Công an nhân dân; Xây dựng môi trường dạy học và giáo dục tạo động lực cho GV và người học; Xây dựng các chuẩn mực trong văn hóa ứng xử; Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và môi trường cảnh quan; Tạo sự đồng thuận và phối hợp chặt chẽ các lực lượng giáo dục…[5]. Theo Lê Hồng Sinh trong công trình Xây dựng văn hóa tổ chức ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên và đào tạo cán bộ tỉnh Quảng Ninh trên cơ sở nghiên cứu thực trạng nề nếp dạy học, nề nếp hành chính và thực trạng về cơ sở vật chất, 9