Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên.

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

61
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận dạy học trải nghiệm và thực tiễn dạy học môn Đạo đức ở một số trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên, tiến hành đề xuất biện pháp vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ONG THỊ VÂN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH LỚP 5 HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Giáo dục học Mã số: 60 14 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ THÁI NGUYÊN – 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN KHOA TÂM LÝ GIÁO DỤC GS. TSKH Nguyễn Văn Hộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng quy định. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước hội đồng khoa học về những vấn đề liên quan tới công trình nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015 Tác giả Ong Thị Vân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến GS. TSKH Nguyễn Văn Hộ trong suốt thời gian tiến hành nghiên cứu vấn đề đã tận tình hướng dẫn tôi cho tới khi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ nhiệm khoa Tâm lí - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; các cấp quản lý, thầy cô giáo và học sinh một số trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, ngày….. tháng…. năm 2015 Tác giả luận văn Ong Thị Vân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan………………………………………………………………......i Lời cảm ơn………………………………………………………………….....ii Mục lục…………………………………………………………………….....iii Danh mục chữ viết tắt…………………………………………………………iv Danh mục bảng biểu…………………………………………………………..v Danh mục sơ đồ, biểu đồ……………………………………………………..vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 5 Ở BẬC TIỂU HỌC ............................................................................................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu ................................................................................ 6 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................. 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 9 1.2. Một số khái niệm công cụ cơ bản ............................................................ 10 1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học .......................................................... 10 1.2.2. Phương pháp dạy học trải nghiệm ........................................................ 15 1.3. Một số vấn đề cơ bản của phương pháp dạy học trải nghiệm. ................ 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv 1.3.1. Đặc điểm của phương pháp dạy học trải nghiệm.................................. 18 1.3.2. Bản chất của phương pháp dạy học trải nghiệm. .................................. 24 1.4. Vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ........................................................................................... 26 1.4.1. Khái quát về vị trí, vai trò và mục tiêu dạy học môn đạo đức lớp 5 ở Tiểu học. .......................................................................................................... 26 1.4.2. Nội dung môn đạo đức lớp 5 ở tiểu học ................................................ 28 1.4.3. Một số phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học môn đạo đức lớp 5 hiện nay ........................................................................................... 30 1.4.4. Một số đặc điểm cơ bản của học sinh tiểu học ảnh hưởng tới quá trình học tập trải nghiệm. ......................................................................................... 30 1.4.5. Mô hình dạy học trải nghiệm ................................................................ 33 1.4.6. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5............................................................... 37 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 39 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH LỚP 5 HUYỆN ĐẠI TỪ - T. THÁI NGUYÊN .............................. 40 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng .............................................................. 40 2.1.1. Vài nét khái quát về một số trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên ........................................................................................ 40 2.2. Thực trạng vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên. ......... 42 2.2.1. Thực trạng nhận thức phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .................................................................... 42 2.2.2.Thực trạng vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. ................................................................................................. 52 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 2.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .................................................................... 56 2.2.4. Những khó khăn của GV khi vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .............................................................. 60 2.2.5. Nguyên nhân thực trạng trên ................................................................. 64 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 66 CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH LỚP 5 HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH. THÁI NGUYÊN.............. 67 3.1. Các nguyên tắc vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ..................................................................... 67 3.1.1. Đảm bảo mục tiêu, nội dung môn đạo đức lớp 5 .................................. 67 3.1.2. Đảm bảo khai thác tối đa năng lực khám phá của cá nhân học sinh. ... 67 3.1.3. Đảm bảo phát huy tối đa năng lực học tập của cá nhân học sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ trải nghiệm ....................................................... 68 3.1.4. Đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò của chủ thể tích cực, tự giác học tập của học sinh và vai trò tổ chức, hướng dẫn của giáo viên .............................. 69 3.2. Các biện pháp vận dụng hiệu quả phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ........................................................ 70 3.2.1.Giáo viên cần nâng cao nhận thức về việc vận dụng PPDH trải nghiệm môn đạo đức cho học sinh ở Trường tiểu học................................................. 70 3.2.2. GV tự trang bị và trau dồi kiến thức chuyên môn về các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học môn đạo đức lớp 5 nói chung và PPDH trải nghiệm nói riêng.............................................................................................. 72 3.2.3. Giáo viên cần tăng cường các hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Đạo đức lớp 5..................................................................................................73 3.2.4. Đề xuất xây dựng quy trình dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. ................................................................................... 74 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi, tính hiệu quả của các biện pháp .................... 80 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 80 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 80 3.3.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm ......................................................... 80 3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 81 3.3.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 81 3.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ................................................................. 83 3.4.1 Mục đích thực nghiệm ........................................................................... 83 3.4.2. Đối tượng thực nghiệm ........................................................................ 83 3.4.3. Nội dung thử nghiệm ............................................................................ 84 3.4.4. Quy trình thực nghiệm .......................................................................... 84 3.4.5. Xây dựng tiêu chí và thang đánh giá..................................................... 85 3.4.6. Xử lý kết quả thực nghiệm .................................................................... 86 3.4.7. Phân tích kết quả thực nghiệm .............................................................. 87 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 93 1. Kết luận ....................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv vii DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ ĐHSP Đại học sư phạm PPDH Phương pháp dạy học GV Giáo viên HS Học sinh PPDH Phương pháp dạy học DH Dạy học GD & ĐT Giáo Dục và Đào Tạo PT DH Phương tiện dạy học PTKTDH Phương tiện kỹ thuật dạy học CSVC Cơ sở vật chất TBDH Thiết bị dạy học TTN Trước thực nghiệm STN Sau thực nghiệm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1a. Quan điểm của CBQL, GV về khái niệm trải nghiệm.................. 43 Bảng 2.1b. Quan điểm của CBQL, GV về khái niệm PPDH trải nghiệm ...... 44 Bảng 2.2. Nhận thức về vai trò của PPDHTN trong DH môn đạo đức lớp 5 . 46 Bảng 2.3 Nhận thức về bản chất của PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ở bậc Tiểu học ..................................................... 47 Bảng 2.4. Nhận thức về đặc điểm cơ bản của PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ở bậc Tiểu học ............................................ 49 Bảng 2.5. Nhận thức về ưu điểm của PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5.............................................................................. 51 Bảng 2.6. Quy trình vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .......................................................................................... 53 Bảng 2.7.Các PPDH trong dạy học môn Đạo đức lớp 5 ................................. 54 Bảng 2.8. Các HTTC dạy học trải nghiệm môn Đạo đức lớp 5 ..................... 55 Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .............................................................. 56 Bảng 2.10.Khó khăn của GV khi vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. .................................................................... 60 Bảng 3.1: Đánh giá của GV và CBQL về mức độ phù hợp và tính khả thi của các biện pháp vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên ......................................... 81 Bảng 3.2. Phân phối tần số và tần suất điểm học tập môn Đạo đức của học sinh TTN ......................................................................................................... 88 Bảng 3.3.Tổng hợp kết quả học tập của học sinh TTN .................................. 88 Bảng 3.4. Phân phối tần số và tần suất điểm học tập môn Đạo đức của học sinh STN ......................................................................................................... 89 Bảng 3.5. Tổng hợp kết quả học tập của học sinh STN .................................. 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
viix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình dạy học trải nghiệm - John Dewey ...................................7 Sơ đồ 1.2. Mô hình dạy học trải nghiệm – David Kolb..................................36 Sơ đồ 1.3. Quy trình DHTN trong DH môn đạo đức cho học sinh lớp 5........75 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Biểu đổ đánh giá kết quả nhận thức của lớp TN và ĐC ............. 90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay nền kinh tế - xã hội ngày càng phát triển, hội nhập kinh tế ngày càng mở rộng đòi hỏi nền giáo dục Việt Nam phải không ngừng đổi mới để phù hợp với thế giới và các quốc gia trong khu vực. Mặt khác, trong bối cảnh đó, nền giáo dục Việt Nam vẫn còn có những bất cập về chất lượng giáo dục, nhiều giáo viên sử dụng phương pháp dạy học lạc hậu gây nên tình trạng thụ động trong học tập của học sinh dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao. Học sinh ít được lôi cuốn, động viên, khích lệ để hứng thú, tự giác học tập đã dẫn đến tình trạng chán học, bỏ học ở một số bộ phận học lực yếu kém. Cùng với nhiều nguyên nhân, tình trạng này trở nên khá gay gắt, khó khắc phục do vậy cần phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh. Phương pháp dạy học trải nghiệm được coi là “Phương pháp dạy học tích cực” nhằm phát huy tính sáng tạo, chủ động trong học tập và lĩnh hội tri thức của người học. Trên thế giới, dạy học qua trải nghiệm được sử dụng rộng rãi và phổ biến ở tất cả các cấp học, bậc học. Nhưng tại Việt Nam, phương pháp dạy học qua trải nghiệm vẫn còn khá mới mẻ và chưa được áp dụng rộng rãi. Học luôn cần đi đôi với hành. Thực hành chính là cách học hiệu quả nhất và nhanh nhất, đặc biệt đối với trẻ em. Học tập trải nghiệm là một phương pháp học trong đó người học được coi là trung tâm, tự mình khám phá vấn đề dưới sự hướng dẫn của GV để có được những kiến thức và kinh nghiệm mong muốn. Ở nhà trường phổ thông, môn đạo đức giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinh, nhằm xây dựng và phát triển những con người làm chủ tương lai của đất nước. Dạy học môn đạo đức là một quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch, có phương pháp đến học sinh, nhằm làm cho nhân cách của mỗi học sinh được phát triển đúng đắn, giúp cho học sinh có được nhận thức, ý thức tình cảm đạo đức, có những thói quen, hành vi ứng xử Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2 đúng mức trong các mối quan hệ của cá nhân với xã hội, của cá nhân đối với mọi người chung quanh và của cá nhân đối với chính mình. Vì vậy, dạy học môn đạo đức cho học sinh tiểu học giữ vị trí đặc biệt quan trọng vì bậc tiểu học là bậc học nền tảng. Sự phát triển nhân cách của học sinh được bắt nguồn từ môi trường này. Các nề nếp, thói quen, các cử chỉ hành vi đều được xây dựng từ đây. Dạy học môn đạo đức cho học sinh tiểu học không nên chỉ là mớ lý thuyết xuông, chỉ bảo các em phải làm thế này, làm thế kia mới đúng mà cần phải có sự trải nghiệm thực tế để rút ra bài học kinh nghiệm và uốn nắn, điều chỉnh hành vi sai lệch cho trẻ. Xuất phát từ thực tế trên, tôi lựa chọn đề tài: Vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận dạy học trải nghiệm và thực tiễn dạy học môn Đạo đức ở một số trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên, tiến hành đề xuất biện pháp vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Phương pháp dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Vận dụng quy trình phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Phương pháp dạy học trải nghiệm nằm trong nhóm phương pháp dạy học phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Đối với những trường Phổ thông ở Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3 khu vực miền núi còn nhiều khó khăn như Huyện. Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên muốn nâng cao hiệu quả dạy học thì cần phải chú trọng tới “đổi mới phương pháp dạy học”, giáo viên phải tổ chức dạy học trải nghiệm và học sinh phải được tham gia trải nghiệm. Trong đó, môn đạo đức lớp 5 là môn học thiên về giáo dục nhân cách hơn là lý thuyết khoa học. Vì vậy, nếu giáo viên xây dựng được một quy trình vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm hoàn chỉnh đồng thời thiết kế các tình huống dạy học trải nghiệm phong phú thì việc “Vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên” sẽ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập, có khả năng giải quyết vấn đề, xử lý tình huống gặp phải trong học tập và cuộc sống một cách chủ động. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ở bậc Tiểu học. 5.2. Phân tích thực trạng vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất biện pháp vận dụng hiệu quả phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 6. Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện nghiên cứu đề tài, chúng tôi sử dụng ba nhóm phương pháp chính như sau: 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sưu tầm tài liệu, các nguồn thông tin như sách, báo, internet, tạp chí khoa học giáo dục có liên quan đến sử dụng phương pháp dạy học trải nghiệm, các phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo. Tiến hành khái quát, phân tích và tổng hợp, xây dựng thành cơ sở lý luận của đề tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
4 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1.Phương pháp quan sát Quan sát giờ dạy môn đạo đức của giáo viên tại một số trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - T. Thái Nguyên quan sát hành vi ứng xử của học sinh thông qua hoạt động học tập trên lớp, hoạt động trong giờ ra chơi, trong giao tiếp với thầy cô, bạn bè và những người xung quanh …, nhằm thu thập những thông tin cần thiết để đánh giá thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 6.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Tiến hành xây dựng 2 phiếu hỏi cho giáo viên và cán bộ quản lý nhằm thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích, đánh giá thực trạng vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 6.2.3. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành phỏng vấn, trao đổi với một số giáo viên và cán bộ quản lý của 5 trường Tiểu học tại Huyện Đại Từ - Tỉnh. Thái Nguyên để làm rõ hơn những kết quả thu được từ phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm được những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. 6.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia về vấn đề xây dựng đề cương, bảng hỏi và toàn bộ tiến trình nghiên cứu đề tài. 6.2.5. Phương pháp thống kê toán học Xử lý số liệu thu được trong quá trình khảo sát để phân tích thực trạng của vấn đề nghiên cứu. 6.2.6. Phương pháp thực nghiệm Thực nghiệm vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
5 6.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu thu được trong quá trình nghiên cứu đề tài. 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu và sử dụng các số liệu thu được sau khi khảo sát, phân tích thực trạng sử dụng “phương pháp dạy học trải nghiệm” cho học sinh lớp 5 tại 5 trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. 8. Cấu trúc luận văn Luận văn được cấu trúc thành 3 phần: - Phần I: Mở đầu - Phần II : Nội dung gồm 3 chương: + Chương 1: Cơ sở lí luận về vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 ở bậc Tiểu học. + Chương 2: Thực trạng vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. + Chương 3: Biện pháp vận dụng phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 5 Huyện Đại Từ - Tỉnh Thái Nguyên. - Phần III: Kết luận và khuyến nghị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 5 Ở BẬC TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, phương pháp dạy học trải nghiệm được các nhà giáo dục nghiên cứu từ cuối thế kỉ XIX - nửa đầu thế kỉ XX. Các công trình nghiên cứu tập trung vào nghiên cứu vai trò và bản chất của phương pháp dạy học trải nghiệm và áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm để giảng dạy các khóa học cho sinh viên các trường đại học. Các công trình này đã khẳng định và nhấn mạnh vai trò của phương pháp dạy học trải nghiệm. Qua đó, có thể nhận thấy phương pháp dạy học trải nghiệm có nhiều ưu điểm và được nhiều tác giả trên thế giới nghiên cứu. Đầu tiên phải kể đến trào lưu đổi mới trong dạy học của một nhóm tác giả người Nga . Lý thuyết dạy học của nhà tâm lý học L.X. Vưgotxki ( 1896 – 1943) là người sáng tạo ra lý thuyết về “Vùng cận phát triển”. Đây chính là khái niệm chỉ khu vực kinh nghiệm của cá nhân và đã tác động lớn tới trường phái giáo dục hiện đại. Theo ông, cơ chế của việc học là cơ chế kết hợp giữa học cá nhân và học hợp tác, là sự truyền đạt kinh nghiệm xã hội của thầy đến trò và sự trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau giữa trò với trò. Đây chính là quan điểm dạy học tương tác phát triển của L.X. Vưgốtxki, mở ra một trào lưu mới trong dạy học “ phương pháp dạy học tích cực”. John Dewey (1859 - 1952) trong “ Kinh nghiệm và Giáo dục” [11] đã làm sáng tỏ ý nghĩa của kinh nghiệm cá nhân và mối quan hệ giữa kinh nghiệm cá nhân của người học với hoạt động dạy học. Zadek Kurt Lewin với nghiên cứu có liên quan đến phương pháp dạy học trải nghiệm, T- nhóm và phương pháp phòng thí nghiệm, đã khẳng định kinh nghiệm chủ quan của cá nhân là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7 một thành phần quan trọng của hoạt động phương pháp dạy học trải nghiệm và đề xuất mô hình dạy học trải nghiệm. Sơ đồ 1.1. Mô hình dạy học trải nghiệm - John Dewey Reflect Plan Observez Act (Chú thích mô hình): Reflect - Suy nghĩ về tình huống. 2. Plan - Lập kế hoạch giải quyết tình huống. 3. Act - Tiến hành kế hoạch. 4. Observez - Quan sát các kết quả đạt được Trong những năm 70 của thế kỉ XX, nhóm tác giả Guy Brauseau, Claude Comiti… tại Viện đào tạo giáo viên( IUFM) ở Gremnoble ( Pháp) [6] đã đưa ra cấu trúc của dạy học gồm bốn yếu tố cơ bản đó là : người học – người dạy – nội dung – môi trường. Yếu tố môi trường ở đây được tác giả nhấn mạnh đó chính là tình huống dạy học do người dạy tạo ra cho người học chiếm lĩnh nội dung dạy học, còn người học dựa trên kinh nghiệm đã được tích lũy tham gia giải quyết tình huống để qua đó nắm được tri thức. Những quan điểm dạy học của nhóm tác giả trên đã chỉ ra cơ chế sự tác động qua lại giữa vai trò chủ đạo của người thầy, sự tương tác kinh nghiệm của trò và môi trường giao lưu có tính học thuật trong quá trình dạy học đã đặt cơ sở cho mô hình dạy học trải nghiệm sau này, góp phần thúc đẩy hoạt động học của người học tới mức cao nhất. Gần đây nhóm tác giả: Jean – Marc Denomme và Madeleine Roy với công trình “ Tiến tới một phương pháp sư phạm tương tác” Pour une pesdagogie interactive) [10] đã mô tả logic của hoạt dộng dạy học trong mối quan hệ người dạy – người học – môi trường cả về phương diện chức năng và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
8 cấu trúc của các yếu tố tham gia vào mối quan hệ đó. Ở đây kiến thức được tác giả xem như một yếu tố khách quan mà người dạy sẽ dẫn dắt, định hướng người học chiếm lĩnh và yếu tố môi trường có tác động đến người dạy và người học. Có thể nói với cách tiếp cận tổng hợp, dựa trên các thành tựu trước đó về lý luận dạy học, lần đầu tiên thuật ngữ “Sư phạm tương tác” được tác giả nêu ra đã biểu thị rõ tư tưởng dạy học tập trung vào người học với việc khai thác triệt để năng lực nhận thức, kinh nghiệm, vốn sống của họ và mối quan hệ tương tác của các yếu tố cấu thành nên quá trình dạy học. Đề cập tới “Dạy học trải nghiệm”, chúng ta không thể không nhắc đến David A. Kolb (1939), nhà lý luận giáo dục của Mỹ đã có nhiều nghiên cứu và một số ấn phẩm tập trung vào kinh nghiệm học tập, cá nhân và thay đổi xã hội, phát triển nghề nghiệp, điều hành và giáo dục chuyên nghiệp [18] . Trong đó có cuốn sách “Học qua trải nghiệm” ( Experiential Learning). Đây là một cuốn sách mà ở đó tác giả thể hiện môt cách rõ ràng rằng học tập là một tiến trình xã hội dựa trên việc trau dồi kinh nghiệm. Học tập qua trải nghiệm (experiential learning) là một cách học thông qua làm, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có. Học thuyết này gắn liền với David Kolb (1939) và các nhà tâm lý học, giáo dục học như John Dewey, Kurt Lewin, Jean Piaget, Lev Vygotsky, William James, Carl Jung, Paulo Freire, Carl Rogers and Mary Parker Follett. Experiential leanring thường được cho là đối ngược với Academic learning (cách học hàn lâm), là quá trình đạt được thông tin thông qua nghiên cứu một vấn đề mà không cần kinh nghiệm trực tiếp (direct experience). Lý thuyết học tập qua trải nghiệm được áp dụng trong ít nhất 30 lĩnh vực và ngành học academic (Kolb & Kolb 2013, chương 7). Những nguyên tắc và khái niệm về học thuyết này đã được sử dụng rộng rãi để phát triển và phổ cập các chương trình học phổ thông K-12 (McCarthy, 1987), giáo dục đại học (undergraduate education) (Mentkowski,2000) và đào tạo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
9 chuyên nghiệp(Reese,1998; Boyatzis,Cowan,&Kolb,1995). Từ đây, ông chuyển sang nói về môi trường học tập nằm ngoài nhà trường đó là nơi làm việc, tại gia đình, cộng đồng hoặc bất cứ nơi đâu chúng ta làm việc, chơi đùa hay yêu thương. Mục đích của tác giả khi viết cuốn sách này là chia sẻ những điều đáng giá chắt lọc được từ những kinh nghiệm có trong quá trình dạy học của ông và cả đồng nghiệp của mình, những nhà nghiên cứu, nhà giáo dục và thực tiễn. Ông trình bày những lý thuyết về việc học tập qua kinh nghiệm đưa ra những ứng dụng của chúng trong giáo dục, công việc và nâng cao sự trưởng thành của lứa tuổi học sinh, sinh viên. Riêng đối với việc nghiên cứu “ Dạy học trải nghiệm trong DH môn đạo đức cho HS lớp 5” chưa có một tác giả nào trên thế giới có công trình nghiên cứu cụ thể về vấn đề này. Vì vậy, những lý thuyết về DH trải nghiệm nêu trên sẽ tạo điều kiện tiền đề cho tác giả thực hiện đề tài “ Vận dụng PPDH trải nghiệm trong dạy học môn Đạo đức cho học sinh lớp 5 huyện Đại Từ - T.Thái Nguyên” Điểm qua một số công trình nghiên cứu về dạy học nói chung và dạy học trải nghiệm nói riêng của các tác giả nước ngoài, cho ta thấy việc tạo dựng một môi trường hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm cho người học trong quá trình dạy học đã và đang là vấn đề quan tâm trong nghiên cứu lý luận và triển khai trong thực tiễn, cho dù với nhiều quan điểm và nhiều cách tiếp cận khác nhau, song ở các công trình nghiên cứu đều có một đánh giá thuận chiều chung về vai trò của các kỹ thuật dạy học trong việc nâng cao hiệu quả nhận thức, phát triển trí tuệ, hình thành thái độ, động cơ và phát triển kỹ năng xã hội cho người học. Những quan điểm lý luận của các tác giả nước ngoài liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở định hướng cần thiết cho việc xây dựng cơ sở lý luận. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Trong nước, các công trình nghiên cứu về dạy học trải nghiệm nói chung, phương pháp dạy học trải nghiệm trong dạy học các môn học và thông qua môn đạo đức cho học sinh Tiểu học nói riêng còn rất hạn chế. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn