Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Một số vấn đề về thu nhập và mức sống của dân cư trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường

Chia sẻ: Tri Tâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở hệ thống hoá về mặt lý luận thu nhập và mức sống trong nền kinh tế thị trường, phân tích kinh nghiệm của một số quốc gia điển hình trong việc giải quyết các vấn đề thu nhập và mức sống dân cư, tác giả tiến hành phân tích tình hình thu nhập và mức sống của dân cư Việt Nam trong qúa trình chuyển sang nền kinh tế thị trường. Từ đó nêu quan điểm và đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm đảm bảo và nâng cao thu nhập và mức sống của dân cư Việt NAm trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Một số vấn đề về thu nhập và mức sống của dân cư trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường

A^ _ _ > ^ DAI HOC QUOC GIÀ HA NOI TRirÒNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HÒI VÀ^VHÀN VÀN NGUYÈN HOÀI DlTONG /v' __ _ /v'' x> MOT SO VAN DE VE THU NHÀP VA MÙC SONG CÙA DAN CU TRONO QUA TRÌNH CHUYÉN SANO N É N K I N H TÉ TEI TRUÒNG Ò VIÈT NAM CHUYÉN NGÀNH: KINH TÉ CHINH TRI XÀ HÒI CHÙ NGHÌA IVIÀ SO: 50201 LUAN VÀN THAC SI KHOA HOC KINH TÈ NGUÒI HirÒNG DAN KHOA HOC: 1: PTS. KHOA HOC KINH TÉ: LE DANH TON 2: PTS. KHOA HOC KINH TÉ: PHAN HIJY Dl/ÒNG HA NÒnOT'8
MUC LIJC Trang Phàn mór dàu 4 Chuang 1 Thu nhap va mure song - Nhiimg vàn de ly luan va kinh nghiem quoc té. 7 1.1 Khai nie;n - Phan loai thu nhap va mùc song. 7 1.1.1 Muc sòMg. 7 !.1.2 Thu nhap 11 1.1.3 Mòi quan he giffa thu nhàp va mùc só'ng 20 1.2 Càc y^ii to' anh hucmg eòi thu nhap va mùc sO'ng. 21 1.2.1 NhucJiu. 21 1.2.2 Tàng turang kinh tè 23 1.2.3 N'ìóm càc yèu to' diéu kièn tu nhièn - vàn hoà - xà bòi. 24 1.2.4 Tàc dòng cùa yé'u tó khoa hoc ky thuàr 25 1.2.5 Trinh dò nàng lue ca nhan 26 l .2.6 Qui mò, toc dò tàng dàn sO'. 26 ].2.7 Nhóm càc >éu tó' thuòc ve ón dinh chtnh tri va che' dò chinh sàch. 27 1.3 Thu nh'rip va mùc song a càc nuore dang phàt trién. 28 \.^ Kinh nghièm cùa mot so quòc già trong vìèc giài quyé: -. il eie thu nha[) va n&ng cao mire song trong dim cu. 32 !.4.I FJriy mani: cong nghièp boa, tàng t!ui nW.ip, piai quyd ngheo kiiò va bA't binh dìing - MO hirh Malaixia. 32
i.4.2 Bài hoc cùa Pian quó'c trong thòi ky day manh còng nghiep hoà. 37 1.4.3 Thu nhàp va mùc song cùa nguòi dan Niiat ban. 42 1.4.4 Gòng hoà nhàn dàn Trung hoa - Nàng cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong tièn trinh cài càch kinh té'. 47 1.4.5 He thò'ng phùc lai xà hòi trong nén kinh té thi tnràng Gòng hoà Lién bang Due. 52 Chuang 2 Thuc trang thu nhap va muc song a Viét nam 58 2.1 Thu nhàp va mùc song dàn cu Viét nam trong thòi ky kè hoach hoà tàp irung. 58 2.1.1 Dàc dié'm cùa ca chS quàn ly cu. 58 2.1.2 Dàc diém thu nhàp va mùc song trong ca che cu. 59 2.2 Su hình thành nén kinh té thi truàng va tàc dOng cùa nò óòì vói thu nhàp va mùc song. 63 2.2.1 Chuyén sang kinh té thi truòng - nói dung ca bàn cùa dòi mai kinh tè'a Viét nam. 63 2.2.2 Mó'i quan he giùa hình thành kinh té thi truàng va vièc giai quyèi vàn de thu nhàp va mùc song. 68 2.2.3 Dàc diém cùa thu nhàp vìi mùc song trong qua trinh chuyén sang nén kinh tè thi tnròng. 71 2.3 Vai trò cùa nhà nuóc Viet nam trong viéc giai quyét v:i'n de ihu nhi)p va inuc song. 75 2.4 Dành già tinh hinh tiiu nhàp va mùc song sau !ian 10 nàm dAi mai. 82 2.4.1 Nhùrn^', ihành Iiai ca nari 82 2.4.2 Nhimn han che va PVM.VCH nhAn. 92
Ghuang3 Quan diém chung va giàì phàp chù yéu nhàm dàm bào va nàng cao thu nhap va mure song cùa dàn cu trong giai doan hien nay. 1^2 3.1 Quan diè'm chung trong giài quyè't vàn de thu nhàp va mùc song. 102 3.2 Nhiìng giài phàp chù yèu. 105 3.2.1 On dinh va tàng tniang kinh té'. 105 3.2.2 Giài quyèt vàn de vièc làm va chO'ng thà't nghiép. 115 3.2.3 Han che' giàn càch thu nhàp va dàm bào còng bang xàhOi 119 3.2.4 Day manh xoà dói giàm nghèo. 124 3.2.5 Gàc giài phàp ve Dàn so', Giào due, Y tè va Mòi truàng 128 Két luan 235 Danh muc tài Heu tham khào I39
PHAN MÒ DAU 1. Tinh càp thiet cùa de tài: Lich su phàt trié^n cùa xà hòi loài nguòi gàn lién vói boat dòng lao dòng san xuàt, do là qua trinh di tu giàn don tói phùc tap. Mot màt no là diéu kièn dé^ con nguòi ngày mot hoàn thièn, mat khàc boat dòng do chinh là nhàm dàp ùng che càc nhu càu ngày càng tàng cùa con nguòi. San xuà't phàt trié'n tao diéu kièn cho con nguòi co diéu kièn song tòt hon, con nguòi càng duac giài phóng, tu dò co thè' tàp trung thé^ lue va tri lue nhàm tao ra nhung nàng lue mòi làm tàng nàng suàt lao dòng, san xuà't ra ngày càng nhiéu san phàn phue vu cho dòi song con nguòi. Muc tiéu chung là nhu vày, tuy nhièn giiia càc quò'c già va khu vue khàc nhau thi qua trinh dò dién ra a nhung tàng bàc khàc nhau, nhung co thé^ nói ràng, nàng cao thu nhàp va mùc song cùa nguòi dàn là vàn de nén tàng trong toàn bò boat dòng cùa su phàt trié^n. Nhiéu còng trinh nghièn cùu dà khàng dinh ràng: mùc song, mùc dò thoà man nhu càu là dòng lue lón nhàt thùc day moi boat dòng cùa càc ca nhàn va là dòng lue phàt trié^n cùa moi xà bòi. Dòi vói Vièt nam, vàn de thu nhàp va mùc sò'ng cùa dàn cu dà duac Dàng va Nhà nuóc dàc bièt quan tàm, coi là muc tiéu, nhiém vu quan trong càn giài quyèt trong nhiéu nàm qua. Chuyén sang kinh tè thi truòng là con duòng ca bàn nhàt de' nàng cao thu nhàp va mùc só'ng cùa dàn cu Vièt nam. Sau hon 10 nàm dói mòi, thu nhàp va mùc só'ng cùa dàn cu Viét nam dà co nhiìtig cài thièn dàng kè'. Tuy nhièn, trong linh vuc thu nhàp va mùc song dà va dang này sinh nhùng vàii de gay gàt dòi boi phài co su nghièn eiifu ve màt ly luàn va tim kiè'm nhùng giài phàp thuc tièn nhàm dat duac su phàt trièn ben viiìig cùa dà't nuóc. Xuà't phàt tu thuc tién do, bàn luàn vàn thac sT này duce thu'c hién vói de tài: ''Mot so vàn de ve thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén sang nén kinh té thi tru&tig ò Vièt nam'\
2. Tinh hình nghièn cihi ve de tài: Vàn de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong qua trinh chuyén sang kinh tè' thi truòng dà duac nghièn ciiu duói nhiéu giàc dò khàc nhau cùa càc nhà quàn ly cung nhu càc nhà kinh tè' cùa Vièt nam va nuóc ngoài. Mot so' còng trinh nghièn eùu, thò'ng kè co lién quan tói vàn de thu nhàp va mùc song co thè' kè' ra a day do là: - Poverty Elimination In Vietnam (UNDP, UNFPA, UNICEF, 1995). - Vietnam Poverty Assessment And Strategy (WORLD BANK, 1995). - Khào sàt mùc só'ng dàn cu Viét nam 1992 - 1993 (UBKH Nhà nuóc, 1994) - Tièn kip - Phàt triè'n nàng lue de xoà dói giàm nghèo a Viét nam (UNDP va UNICEP Ha nói thàng 10 nàm 1996). - Xoà dói giàm nghèo, Vàn pbòng chình phù Vièt nam, Chuang trinh phàt trièn Lién bop quó'c, Ngàn hàng thé'giói, Nhà xuàt bàn Ha nói, 1997 Tuy nhièn cho tói nay chua co còng trinh nào nghièn cùu vàn de này mot càch he thò'ng eà ve ly luàn va thuc tién. Vàn de thu nhàp va mùc sò'ng mòi chi dugc dat xen kè trong nhung còng trinh mang tinh tóng quan ve kinh tè'-xà bòi, hoàc mòi chi giói han a mot hay mot vài khia canh cùa vàn de. Trong luàn vàn, vàn de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén sang nén kinh tè' thi truòng a Vièt nam se dugc trinh bay co he thò'ng va toàn dién hon, dù là trèn nhimg vàn de ca bàn nhàt 3. Muc dich nghièn cihi cùa de tài: - L^m sang tò mot so vàn de ly luàn, phuang phàp luàn ve thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén sang kinh tè'thi truòng a Viét nam. - Dua ra nhung quan diém va giài phàp nhàm dàm bào va nàng cao thu nhàp. mùc song cùa dàn cu Viit nam trong giai doan hién nay.
4. Doi tirong va pham vi nghièn curo cùa de tài: Luàn vàn nghièn ciru duói góc dò kinh tè' chinh tri hoc trèn binh dién vi mò mot so vàn de ve thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong thòi ky chuyè'n sang nén kinh té thi truòng a Vièt nam. 5. Phuang phàp nghièn cihi: Trong qua trinh thuc hién de tài, chung tói su dung phuang phàp cùa chù nghia duy vàt bién chùng va chù nghla duy vàt lich su. Dóng thòi chù y dè'n càc phuang phàp so sành, phàn tich, tóng hgrp, phuang phàp thò'ng kè kinh tè. 6. Dóng góp cùa luan vàn: - He thò'ng hoà ve màt ly luàn vàn de thu nhàp va mùc song trong nén kinh té thi truòng. - Phàn tìch kinh nghièm cùa mot so' quó'c già diè'n hình trong vièc giài quyèt vàn de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu . - Phàn tich tinh hình thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong qua trinh chuyén sang nén kinh té'thi tnròng. - Néu quan diém va de xuàt mot so' giài phàp ca bàn nhàm dàm bào va nàng cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong giai doan hièn nay. 1. Két càu cùa luan vàn: Ngoài phàn ma dàu, kè't luàn va danh muc tài lièu tham khào, nói dung luàn vàn dugc bò cuc thành ba chuang: - Chuang 1: Thu nhàp va mùc sò'ng - nhùng vàn de ly luàn va kinh nghlém quóc té. - (Thuang 2: Thuc trang thu nhàp va mùc song a Viét nam. - Chuang 3: Quan dié'm chung va giài phàp chù yèu nhàm dàm bào va nàng cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong giai doan hién nay.
^' -_^ _ ^' CHUONG 1: THU NHAP VA MtTC SÒNG-NHÙNG VÀN DE L V LUÀN VA KINH NGHIEM QUÓC TÉ 1.1 Khài niem - Phàn loai thu nhàp va mùc song 1.1.1 Mùc song. l.l.l.lKhài niem mùc song Vàn de mùc só'ng dugc nhiéu nuóc va tó chùc quò'c tè' quan tàm. O Vièt nam, muc tiéu dàn giàu nuóc manh luòn dugc Dàng va nhà nuóc dat lén làm muc tiéu hàng dàu. Còng tàc dành già mùc sò'ng dà dugc tièn hành hàng eh tic nàm nay, tuy liliièn do vàn con là mot vàn de con gay nhiéu tranh luàn dàc biét là klii di sàu vào càc chi tiéu dành già de dua ra dugc khài nièm chuàn mire ve mùc song. Kinh tè hoc hién dai coi mùc song là tÓng khói lugng hàng boa va dich vu ma con nguòi co thè' mua dugc bai so' tién ma ho kiè'm dugc. Trèn thuc tè, khài nièm này dugc hiéu là mùc dò thòa man càc nhu càu ve vàt chat va tinh thàn cùa xà bòi vói nhùng tiéu chuàn song nhàt dinh dugc xà bòi thùa nhàn, theo càch này thi mùc song dugc hiéu a hai khia canh: - Khói lugng hàng hóa, vàt phàm tièu dùng va dich vii co dugc de' thòa man nhu càu tai mot thòi diém. - Già tri va ca càu cua cac hàr.g bòa, vàt phàm tiéu dùng va dich vu dò. Nhimg mot diéu ma chùng ta déu rò là nliu càu cùa nhùng ngiròi khàc nhau thi khàc nhau va nhu CuU dò cùng khòng va3\ bàt bié'u ma nò iuón biè'n dòi theo thco thòi f^iin cùnj su [)hàl trién cua loài nguòi theo trinh tu tu thàp tói cao va ngày cìinii d:\ ;^;ng. Do dò, ycH lo lich sir cióng vai irò nhàt dinh trong vièc xàc dinli va dar.h gi-i \T!ÙC SO;I;: CC.V con n[:irài.
Lày nhung chi tiéu nào de dành già mùc song cùa con nguòi là mot vàn de hét sue nan giài. Néu ehi dua vào ehi tièu thu nhàp quò'c dàn binh quàn dàu nguòi thi xày ra tinh trang là khòng phài nuóc nào co thu nhàp binh quàn dàu nguòi cao hon là nguòi dàn co mùc song cao han. Thuc té cho thày co nhùng nuóc thu nhàp binh quàn dàu nguòi là thàp nhung dòi song nguòi dàn nuóc dò khòng phài là thàt khó khan. Tu quan diém dò, tó chùc Lién hgp quó'c dua ra chi so' phàt trién con nguòi HDI nhàm dành già mùc dò phàt trién cùa nguòi dàn mòi quò'c già. HDI là su két hgp cùa ba thành tó' ca bàn lién quan tói cuòc song con nguòi, dò là: tuoi thg, tri thùc, va mùc thu nhàp dua trèn GDP thuc tè binh quàn dàu nguòi dà diéu chinh bang phuang phàp sue mua tuang duang tinh cùng mot dan vi tién thò'ng nhàt là USD. Thòng qua nhùng làp luàn dà néu trèn, ta co thè rùt ra khài nièm chung, tóng quàt ve mùc song: Mùc só'ng là mot pham trù kinh tè xà bòi mang tinh lich su, phàn ành trinh dò phàt trién kinh tè'-xà bòi tai mot thòi diém nhàt dinh, là mùc dò ihòa man càc nhu càu ve vàt chat va tinh thàn cùa xà bòi vói nhùng tièu chuàn nhàt dinh dugc xà bòi thùa nhàn. Nhu vày, nói dung ca bàn cùa mùc sò'ng là su thòa man va dàp ùng càc nhu càu dà dugc thiè't làp phù hgp vói trinh dò phàt trién cùa quó'c già tai mot thòi diém bao góm: - An. - Mac. - Nlià ò. - Dò dùng sinh boat. - Ciao thòng di lai va thòng tin lién lac. - Chàm sóc V tè'. 8
- Giào due. - Huong thu vàn hóa. - Dich vu còng còng. - Mòi truòng va mùc dò ò nhiém mòi truòng. - Mùc dò an toàn cùa con nguòi trong cuòc song va vièc làm. - Thòi gian nhàn rói va vièc su dung thòi gian nhàn ròi. l.l.L2Phàn loai mùc song Qua khài nièm dua ra, chùng ta thày ràng mùc song là mang tinh tuang dòi, mang tinh lành thó, quò'c già, vùng, nhóm dàn cu. Qui luàt phàt trién khòng déu cùng su ma ròng giao luu quó'c té cho chùng ta thày mùc song a mòi nuóc, mòi vùng là eó su klìàc bièt. Néu tam gàc vièc dói chiéu so sành trèn pham vi quó'c té ma giói han nghièn cùu a tùng quó'c già cu thè thi eó thè phàn ehia mùc song thành càc loai sau: - Mùc song cao. - Mùc song chung cùa xà hòi. - Mùc song tó'i thiéu. - Nghèo dói. De co thè phàn mùc só'ng thành càc loai trèn, diéu quan trong là phài xày dung dugc mot he thò'ng càc chi tièu mang tinh lóng hgp de dành già mùc song, he thòng này phài dat dugc hai yèu càu sau: - Trinh dò phàt trién cùa nhu càu, thè hièn qua su phong phù, da dang ciing nhu mùc dò tièn tién cùa nhi; càu. - Mùc dò, khà nàng thòa man càc nhu càu dò. Nhìn khài quàt thi ca hai yéu càu này déu phài dira trèn ca sa trinh dò phàt trièn cùa nén kinh tè'-xà hòi. 9
Mùc song cao là khà nàng dàp ùng cao nhàt moi nhu càu, tao ra nhiing diéu kièn thuàn Igi nhàt de con nguòi tu hoàn thièn va phàt trién toàn dién. Mùc song chung cùa xà bòi là mùc song a mùc trung binh cùa xà bòi tai mòi trinh dò phàt trién nhàt dinh cùa nén kinh tè' xà hòi. Mùc song chung eó khuynh huòng là mùc song cùa dai da so' dàn chùng. Mùc song tó'i thiéu là mùc dò thòa man cho càc nhu càu tói thiéu cùa con nguòi tai mot thòi diém nhàt dinh. Mùc song tó'i thiéu thuòng dugc thè hièn qua hai màt: già tri va hién vàt. Ve hièn vàt, nò thè hièn qua ca càu, chùng loai càc tu lièu sinh boat va càc dich vu sinh boat càn thiè't cho cuòc só'ng (àn, màc, a, di lai...). Ve già tri, no biéu hién qua già tri cùa càc tu liéu sinh boat va dich vu sinh boat càn thiét. Mùc sò'ng tó'i thiéu là mùc song thàp nhàt co thè chàp nhàn cùa con nguòi trong mòi hoàn cành cu thè cùa nén kinh tè'-xà bòi. Dò là mùc só'ng giói han ma duói mùc dò con nguòi kiióng eó khà nàng tài san xuàt giàn dan sue lao dòng va dugc dàm bào nhàn càch, va khi dò, con nguòi bi rai vào tinh trang nghèo dói, khó cuc. Nghèo dói là mot vàn de dugc bàn tói nhiéu trong giai doan hién nay. Dò là tinh trang con nguòi song trong cành khòng co nàng lue hoàc thiéu khà nàng de duy tri cuòc só'ng va tham già vào dòi sò'ng xà bòi. Nghèo dói lai dugc ehia làm hai loai: nghèo tuyét dòi va nghèo tuang dò'i. Nghèo tuyét dòi là vièc khòng eó khà nàng thòa man nbùng nhu càu tó'i thiéu nhàm duy tri cuòc song. Nghèo tuang dòi de càp tói nhùng nguòi nghèo nhàt ve phàn phòi thu nhàp, dò là nhùng nguòi khòng co khà nàng dat dè'n mot tiéu chuàn song hién tai [ 48] . Nghèo dói tuyét dò; co xu huòng de càp tòi nhùng nguòi hi thiéu àn theo nghia dcn, nghèo tuang dòi de càp tói nhùng nguòi nghèo khó nhàt trong xà bòi ò mòi quò'c già, nghèo tuan.f;; dòi thay dói theo thòi gian tuy thuòc vào mùc song chung cùa xà bòi [ 48J. 0
1.1.2 Thu nhàp 1.1.2.1Khài niem thu nhap Mot trong nhùng yéu tó' qui dinh mùc song cùa mòi con nguòi, mòi già dinh là tài san cùa eà nhàn, già dinh dò. Tài san dugc hinh thành thòng qua thu nhàp bang nhiéu nguón khàc nhau. Quan niém thu nhàp ve ly thuyét con khà don giàn, trong thuc té', vièc dinh nghla va xàc dinh thu nhàp con là vàn de hé't sue khó khan. Dò'i vói phàn lón nhùng nguòi làm còng àn luang thi vièc xàc dinh thu nhàp con tuang dò'i de dàng. Nhimg dò'i vói nhùng nguòi kinh doanh thi vó cùng phùc tap. Bàn ve thu nhàp, chua thày tài liéu nào dua ra dinh nghia chung ma mai chi ra tìmg loai thu nhàp cu thè: thu nhàp quò'c dàn, thu nhàp còng ty, thu nhàp eà nhàn,... nhùtig khài nièm này cùng chi dùng lai a nhùng khoàn muc tao thành trong tùng loai thu nhàp. Qua nhiJng khài nièm dò ta thày, giùa càc khài nièm ve thu nhàp tuy co dò'i tugng là khàc nhau, song giùa chùng eó nliùng diém chung va eó mòi lién he ràng buòc ma khi ta bàn tói loai hinh thu nhàp này thi khòng thè khòng M càp tói loai hình thu nhàp khàc. Theo dinh nghla cùa Haig-Simons dua ra thi thu nhàp là tóng dai so cùa già tri thi truòng càc quyén Igi dugc huòng duói dang tièu dùng va nhùng thay dòi ve già trj trong tóng càc quyén sa hùu trong mot khoàng thòi gian nhà't djnh. Theo qa-in diém này thi thu nhàp góm hai phàn: phàn thù nhàt góm già tri thi truòng càc hàng hóa. dich vii dà tiéu thu, nhu vày chua phàn ành day dù phàn ihu nhàp dà dugc càt trù va dafi giàn chi coi thu nhàp là nhùng vàt phàm va dich vu tiéu dùng. Mat khàc, thu nhàp rà't khó xàc dinh bòi chiù su chi phòi manh cùa yéu 16 già cà càc hàng hóa, dich vu tròri
thi truòng. Phàn thù hai trong dinh nghia cùa Haig-Simons là eoi thu nhàp góm cà già tri tàng thèm cùa càc tài san thuòc quyén sa hùu. Thu nhàp này con hét sue ma ho bai già tri tàng thèm dò mòi hoàn toàn a dang tiém nàng, nò chi tao ra thu nhàp khi thuc hièn chuyén quyén sa hùu. Dinh nghia này cùng cho ta thày giùa thu nhàp va quyén sa hùu co mot mó'i lién he ràng buòc. Samuelson-nhà kinh té' hoc nói tié'ng nguòi My dà dua ra khài niém thu nhàp nhu sau: "Thu nhàp là tóng so' tién kiè'm dugc hoàc thu góp dugc trong mot khoàng thòi gian nhàt dinh "[31,244]. Nhu vày óng dà dua yéu tó' thòi gian vào trong khài niém va thu nhàp là phài dugc tinh trong mot khoàng thòi gian nhàt dinh, theo óng khoàng thòi gian dò thuòng dugc tinh là mot nàm [31,244]. Thuàt ngù tién ma óng su dung trong khài niém là nhùng khoàn thu duói dang tién tè hay hién vàt dugc tinh thành tièn, nò bao góm eà phàn san xuàt de tu tiéu dùng va tièu dùng càc dich vu ma khòng phài tra tién. Thu nhàp ma Samuelson nói tói là thu nhàp cùa mòi eà nhàn. Trong khài niém ma óng dua ra khòng ehi néu lén thu nhàp theo y nghia thuàn tùy ma trong dò con ehùa dufng cà vàn de phàn phò'i lai thu nhàp, diéu này dugc thè hién khi óng bàn tói càc vàn de thuòc ve thué' khóa, càc khoàn chuyén tién cùa chinh phù, càc bào dàm xà bòi va ckc dich vu, hàng hóa còng còng. Qua càc khài nièm cùa càc nhà kinh tè bàn ve vàn de thu nhàp, ta thà'y khài niém thu nhàp co nhùng diém chung sau day; - Thu nhàp là nhùng khoàn Igi thu dugc trong mot khoàng thòi gian. - Lai ich do eó thè dugc biéu hièn duói nhùng hinh thùc khàc nhau nhung eó chung thuòc do bang tién. - Thu nhàp hinh thành trong qua trinh phàn phòi va phàn phòi lai. 12
Tu nhùng dành già trèn ta co thè dua ra khài niém tóng quàt ve thu nhàp: Thu nhàp là tóng già tri nhàn dugc, thu dugc trong mot khoàng thòi gian nhàt dinh, càc già tri ò dàyduac biéu hién bang tién tè, già tri càc hình thùc vàt chat, phi vàt chat. O day càn luu y phàn bièt giùa khài niém thu nhàp va khài niém tài san. TTiu nhàp là mot dòng tién chày, con tài san là so' cùa cài vàt chat va tài chinh dugc tinh tai mot thòi diém. Nói tói thu nhàp khòng thè khòng nói tói vàn de bàt binh dàng trong thu nhàp. Bàt binh dàng trong thu nhàp là su khàc bièt ve thu nhàp giùa càc tàng lóp trong dàn cu. San phàm xà hòi dugc tao ra nhò lao dòng xà bòi. Tuy nhièn mòi cà nhàn tham già vào qua trinh san xuàt vói nhùng vj tri khàc nhau, su dóng góp cùa ho cùng khàc nhau va ho cùng nhàn dugc nhùng phàn khàc nhau trong khói san phàm chung ma toàn xà bòi cùng tao ra. Bàt binh dàng góm hai loai: bàt binh dàng theo chiéu ngang va bàt binh dàng theo chiéu dgc. Bàt binh dàng theo chiéu ngang ià bàt binh dàng giùa nhùng nguòi làm nhùng còng vièc co cùng tinh chat nhu nhau. Bàt binh dàng theo chiéu dgc là bàt binh dàng giùa nhùng nguòi làm vièc ò nhùng vùng khàc nhau hoàc eó còng vièc mang tinh chat khàc nhau. Bàt binh dàng trong thu nhàp bàt nguón tu si; khàc bièt ve vi tri trong he thò'ng phàn còng lao dòng xà hòi. De bièu dièn mùc dò bà't binh dàng nguòi ta su dung duòng cong Lorenz. De dinìg duòng cong l_x:)renz, ihu nhàp cùa nguòi nhàn dugc phàn loai va sàp xèp tu mùc thu nhàf) thàp nhàt tói mùc thu nhàp cao nhàt dat theo iruc tung. Duòng cong Lorenz chi ra ty le phàn iràm cùa tóng thu nhàp 13
Gòng dòn cùa nguòi nhàn. Hinh dang cùa duòng cong này chi ra mùc dò bàt binh dàng trong phàn phòi thu nhàp. 100% Duòng cong Lorenz theo dinh Thu nghla càn phài gap duòng thàng nhap 45° a góc ben trai phia duói (0% so nguòi nhàn phài nhàn dugc 0% phàn thu nhap) va ò góc trèn ben phài (100% so nguòi nhàn phài nhàn dugc 100% phàn thu nhàp). 100% Dàn cu Nè'u chi co mot cà nhàn hay già dinh nhàn dugc thu nhàp thi no se di theo duòng bién phia duói va ben phài - biéu thi su hoàn toàn bàt binh dàng. Trong tmòng hgp tóng quàt, nò nàm dàu do a giùa. Su bàt binh dàng cùa duòng cong phàn phòi càng lón thi nò càng xa duòng thàng 45° - là duòng hoàn toàn binh dàng. So do thuòng dugc dùng nhàt là ty só' tàp trung Gini nhàn dugc tu duòng cong Lorenz. Ty só này rat de hiéu nhu là già tri dièn tich cùa phàn bi giói boi duòng 45° va duòng cong (A) ehia cho dién tich cùa tam giàc vuòng eó ehùa (A). Tue là phàn dién tich (A) càng lón thi mùc dò bàt binh dàng càng cao va già tri cùa ty só tàp trung Gini cùng càng lón. Nhu ta thày. già tri ty só' Gini di tu 0 (hoàn toàn binh dàng) tód 1 (hoàn toàn bàt binh dàng) [10, 149]. Chénh léch ve thu nhàp trong non kinh tè dugc giài quyé't chù yéu bang he thò'ng thué thu nhàp va he thòng chuyén khoàn, Bà't binh dàng ve thu nhàp bi xóa nhòa bòi chi so thu nhàp quò'c dàn bìnli quàn dàu nguòi. Tuy vày chi so này cùng phàji nào phàn ành tóng thu nhàp cùa dàn cu trong mot nuóc. Oli só tliu nhàp binh quàn dugc xàc dinh bang càch lày tóng thu nhàp 14
quóe dàn ehia cho tóng dàn só cùa quò'c già. Nhu càc nhà kinh té hoc dinh nghia, thu nhàp quóc dàn là san phàm quó'c dàn ròng cùa nén kinh té, nò dugc tinh bang càch lày già tri GNP theo chi phi cho yéii tò san xuàt trù di khàu bao [9, 20 ]. Thu nhàp quò'c dàn tinh khói lugng tién ma nén kinh tè co san de chi tièu cho hàng hóa va dich vu sau khi trù di mot khoàn tién dù de duy tri quy vò'n cùa no nguyén ven bang càch tinh khàu hao. Khòng dugc cho ràng thu nhàp quó'c dàn bang tÓng thu nhàp cùa càc cà nhàn còng dòn, bòi ràng, néii thu nhàp quó'c dàn dugc tinh nhu vày thi moi thu nhàp cùa cà nhàn déu góp phàn tao thành thu nhàp quó'c dàn ma diéu này hoàn toàn khòng chinh xàc. Né'u xét nén san xuàt xà bòi theo nghia ròng, bao góm: san xuà't - phàn phòi - trao dói - tiéu dùng thi khòng phài giai doan nào cùng tao ra thu nhàp dòng thòi tao ra cà già tri, làm tàng già tri tóng san phàm xà bòi. Va do do, viec tinh thu nhàp quó'c dàn se bi trùng làp va bi làn lón giùa thu nhàp quóc dàn va tiéu dùng quóe dàn, nhàm làn giùa qua trinh sàng tao ra thu nhàp quò'c dàn va qua trinh phàn phò'i lai thu nhàp quóc dàn. 1.1.2.2Phàn loai Thu nhap :> 1 •> (a) Càn cu vào chu thè huang thu nhàp ma phàn loai thi thu nhàp dugc ehia thành thu nhàp còng ty, thu nhàp ho già dinh, thu nhàp cà nhàn: *Thu nhàp còng ty Còng ty là sir lién két cùa hai hay nhiéu cà nhàn hoàc phàp nhàn bang su kièn phàp ly tién liành boat dóng san xuàt kinh doanh. ITiu nhàp cùa còng ty dugc xàc dinh bang tóng doanh thu trù di càc chi phi hgp ly (tién lirong, chi phi vàt tu, tién tra lai, khàu hao...) Nhu vày eó thè thày thu nhàp còng ty chinh bang )gi nhuàn cùa còng ty trong san xuàt kinh Joanh. 15
* Thu nhàp cà nhàn Thu nhàp cùa eà nhàn bao góm càc dòng tién làm tàng khói tài san cùa mòi eà nhàn. Thu nhàp eà ahàn bao góm: tién luang, càc khoàn thu co tinh chat luang, tién lai eó tue, tién lai tiét kiém, tién lai do cho thué tài san * Thu nhàp ho già dinh: Ho già dinh là tàp hgp mot hoàc mot só nguòi eó quan he huyét thò'ng, quan he hòn nhàn hoàc nuói duòng, cùng chung song trong mot mài nhà, eó ngàn sàch chung va sinh boat chung. Già dinh là té bào kinh té - xà bòi cùa quò'c già. Ho già dinh eó chung ngàn sàch, do dò phài eó nguón thu nhàp de bó xung vào ngàn sàch chung dò. Tliu nhàp cùa bò già dinh dugc hinh thành tu thu nhàp cùa tùng cà nliàn trong ho hoàc cung eó thè hinh thành tu két qua boat dòng san xuàt kinh doanh, dich vu cùng nhu càc khoàn tién dugc huòng khàc cùa ho. Diém nhàn manh là, thu nhàp ho già dinh phài do càc thành vièn trong già dinh cùng góp phàn tao nén. Mòi thành vièn là dòng sa hùu chù dò'i vói tài san cùa ho. Thu nhàp ho già dinh phu thuòc nàng lue cùa mòi thành vièn va qui mò cùa ho. (b) Càn cu theo giói han lành thó quò'c già, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp co nguón hinh thành tu trong nuóc va thu nhàp eó nguón hình thành tu nuóc ngoài. Cùng vói xu huòng toàn càu bòa nén kinh té va mò ròng boat dóng kinh tè dòi ngoai thi viéc cà nhàn, phàp nhàn co quò'c tich nuóc này tién iiành dAu tu, san xuàt kinh doanh hay lao dòng a mot nuóc khàc ngày mot trò thành hièn tugng phò biè'n. Càc khoàn thu nhàp tu càc 'loat dòng kè trèn dugc chuyén ve nuóc cùa c!ui thè dàu lu bay nguòi lao dóng hinh thành nèn thu nhàp lù ngoài nuóc.
Thu nhàp hinh thành tu trong nuóc là thu nhàp ma dòng tién chày khòng vugt qua bién giói quóe già. (e) Càn cu vào tinh déu dàn, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp thuòng xuyèn, Ón dinh va thu nhàp bàt thuòng. Thu nhàp eó tinh ón dinh nhu tién luang, tién lai,... Thu nhàp loai này là khoàn thu déu dàn va co só lugng it bién dòng theo thòi gian. Thu nhàp bàt thuòng là nhùng khoàn thu hình thành khòng nàm trong du tinh truóc cùa nguòi huòng thu nhàp hoàc bàn thàn loai thu nhàp dò eó tinh bàt thuòng (tién trùng xó só, thu nhàp tu ehia lai eó phàn, thu nhàp hinh thành thòng qua giao dich tàng, cho tài san). Ty trong mòi loai thu nhàp trèn co ành huòng lón tói khuynh huòng tièu dùng va tiét kiém cùa nguòi eó thu nhàp. (d) Càn cu vào su diéu chinh cùa phàp luàt, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp hgp phàp va thu nhàp bàt hgp phàp. Lgi ich kinh tè' là dóng ca thùc day con nguòi ta hành dóng. Tuy nhièn eó nhiJng boat dóng dugc luàt phàp cho phép, kè't qua san xuàt kinh doanh va thu nhàp nhàn dugc tu càc boat dòng này dugc coi là thu nhàp hgp phàp. Nhùng khoàn thu nhàp eó dugc tu càc boat dòng bi phàp luàt nghièm càm là thu nhàp bàt hgp phàp. (e) Càn cu vào sue mua hàng bòa, dich vu tièu dùng, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp danh nghla va thu nhàp thuc té'. Ta bièt ràng, thu nhàp eó :huóc do bang tién, ma thuòc do này lai eó tinh co giàn, nò chiù sir chi phòi cùa bién dóng già cà. Lam phàt già cà làm cho thuòc do bang tién thay dói. Thu nhàp dugc tinh bang dóng tién hién hành gei là tliu nhàp danh nghTa. TRy-i:vvTr;:''^ • ^ ' V- ^ 5 * . r ; ^ ^
Thu nhàp thuc tè' là thu nhàp sau khi dà loai trù su ành huòng cùa yèu tó già eà va lam phàt. Thu nhàp thuc té phàn ành khói lugng hàng hóa va dich vu thuc ma nguòi nhàn thu nhàp eó thè mua dugc trén thi truòng bang khoàn thu nhàp dò. 9 .'• . r 9 Thu nhàp thuc té = Thu nhàp danh nghla/ Chi só già ca. (g) Càn cu vào quyén su dung thu nhàp ma ehia thành: thu nhàp truóc thué thu nhap va thu nhàp sau thué thu nhàp hay con ggi là thu nhàp co thè su dung dugc. Mot trong nhùng boat dóng cùa nhà nuóc do là dành thué'. Nguòi eó thu nhàp là mot trong nhùng dò'i tugng phài nòp thué', thué thu nhàp là mot nguón bó sung lón cho ngàn sàch nhà nuóc. Dói tugng cùa thué thu nhàp eà nhàn chinh là tóng thu nhàp cùa cà nhàn (sau klii dà trù di nhùng khoàn ma luàt phàp cho phép) - dò là thu nhàp phài chiù thué' hay con ggi là thu nhàp truóc thué'. Thu nhàp sau thué' bang thu nhàp truóc thué'trù di khoàn thué phài nòp. Mùc thué phài nòp = Thu nhàp chiù thué X Thué suàt. Thu nhàp sau thué là thu nhàp eó khà nàng su dung cùa nguòi nhàn thu nhàp, nò co y nghla rat quan trong, qua só iugng thuc té ma nguòi co thu nhàp co thè phàn ehia thành quy tiéu dùng hay quy tié't kiém theo y muòn. (h) Càn eù vào nguón góc hình thành, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp tu boat dóng kinh té va thu nhàp khòng tu boat dòng kinh té. Thu nhàp tu boat dóng kinh té là thu nhàp thòng qua phàn phòi làn thù nhàt (phàn phò'i làn dàu). Trong nhóm thu nhàp này la lai eó thè ehia thành hai loai: thu nhàp tu lao dòng va càc loai thu nhàp khàc. 18
* . -•' 9 Lao dòng cua con nguòi là mot trong nliùng yéu tò cua qua trinh san xuàt tao ra cùa cài vàt chat cho xà bòi. Thòng qua lao dóng, con nguòi dugc huòng thành qua tu tóng khói cùa cài dò, hinh thành nèn thu nhàp tu lao dóng duói càc dang tién luang, tién còng va càc khoàn thu eó tinh chat luang. Tién luang là già eà cùa hàng bòa sue lao dóng dugc biéu hién ra bé ngoài nhu già cà cùa lao dòng. Tién luang là hình thùc thu nhàp dàc thù cùa lao dòng làm thué. Tién luang dugc tra càn cu vào so lugng, chat lugng lao dòng, thuc trang quan he cung càu lao dòng va chiù tàc dòng cùa càc quan bé kinh tè'-xà bòi khàc. Thu nhàp cùa lao dóng làm thué gàn vói khà nàng lao dóng cùa eà nhàn, dugc do luòng bang kè't qua lao dòng . Càn chù y phàn bièt thu nhàp tu lao dòng làm thué vói thu nhàp tu lao dòng làm chù. Nhùng nguòi lao dòng làm chù vùa là nguòi lao dòng dóng thòi vùa là chù thè quàn ly qua trinh lao dòng san xuà't, dÓng thòi duói góc dò phàp ly thi ho là chù thè cùa boat dòng san xuàt kinh doanh. Nhùng nguòi lao dòng làm chù co thè là nguòi nòng dàn, chù doanh nghiép tu nhàn... Thu nhàp cùa lao dòng làm chù phu thuòc hiéu qua cùa qua trinh san xuà't kinh doanh. Do dò thu nhàp tu lao dóng loai này co thè cao hay thàp tùy thuòc dành già cùa thi truòng ve san phàm san xuàt kinh doanh cùa ho. Khoàn thu nhàp vugt qua tién luang còng nhàn làm thué dugc càc nhà kinh té hoc co dién ggi là khoàn lién thuòng cho nguòi chù vi ly do mao hiém va tài nàn^- quàn ly cùa ho. lliu nhàp tu hoai 'tòng kinli tè nliUng khòng phài tu lao dòng co thè ké ra ò day dò là lgi nhuàn, lgi tue, \\tv. thu tu cho thuè tài san (duói dang tu liéu san xuàt: mày mòc, dàt dat...). Nhóm ihu nhàp thù hai là thu !)hap co dugc khòng co tìguón góc tu càc boat dòng kinh té. Trong nhóni này iai ciua làm hai loai: chù nhàt, dò là c-àc thu nhàp ibong qua càc giao dich mang tinh dàn sir diuàn tùy nhu tàng