Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu bệnh hại lá trên cây Bạch đàn (Eucalyptus urophylla) dòng PN2, U6 và thử nghiệm một số thuốc hoá học tại vườn ươm thuộc huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm xác định bệnh hại lá trên 2 dòng Bạch đàn Urophylla PN2 và U6; tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh, điều kiện phát bệnh, tác hại các bệnh hại chính trên bạch đàn Urophylla dòng PN2 và U6 tại một số vườn ươm trong huyện Phù Ninh nhằm đề xuất một số giải pháp phòng trừ để hạn chế đến mức thấp nhất sự phá hại của chúng, góp phần ổn định và nâng cao phẩm chất cây giống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu bệnh hại lá trên cây Bạch đàn (Eucalyptus urophylla) dòng PN2, U6 và thử nghiệm một số thuốc hoá học tại vườn ươm thuộc huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp NguyÔn thÞ thanh thuû Nghiªn cøu bÖnh h¹i l¸ trªn c©y b¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla) dßng PN2, U6 vµ thö nghiÖm mét sè thuèc ho¸ häc t¹i vên ¬m thuéc huyÖn Phï Ninh - TØnh Phó Thä LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc L©m nghiÖp Hà T©y 2007
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp NguyÔn thÞ thanh thuû Nghiªn cøu bÖnh h¹i l¸ trªn c©y b¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla) dßng PN2, U6 vµ thö nghiÖm mét sè thuèc ho¸ häc t¹i vên ¬m thuéc huyÖn Phï Ninh - TØnh Phó Thä Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc L©m nghiÖp Ngêi híng dÉn: G.S T.S TrÇn v¨n m·o Hà T©y 2007
Lêi nãi ®Çu N©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o b»ng nghiªn cøu khoa häc lµ môc tiªu quan träng trong viÖc ®µo t¹o cao häc cña Trêng ®¹i häc L©m nghiÖp. §Ó hoµn thµnh ch¬ng tr×nh ®µo t¹o Cao häc L©m nghiÖp kho¸ häc 2005- 2007, ®îc sù ®ång ý cña Khoa sau ®¹i häc - Trêng §¹i häc L©m nghiÖp, t«i thùc hiÖn ®Ò tµi tèt nghiÖp: “Nghiªn cøu bÖnh h¹i l¸ trªn c©y B¹ch ®àn (Eucalyptus urophylla) dßng PN2, U6 vµ thö nghiÖm mét sè thuèc ho¸ häc t¹i vên ¬m thuéc huyÖn Phï Ninh - TØnh Phó Thä”. §îc sù nhÊt trÝ cña Ban l·nh ®¹o ViÖn nghiªn cøu c©y nguyªn liÖu giÊy, Phßng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn Phï Ninh, tØnh Phó Thä ®Ò tµi ®· ®îc tiÕn hµnh t¹i mét sè ®Þa ®iÓm kh¸c nhau trong huyÖn Phï Ninh. §Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ trong häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp nµy, t¸c gi¶ ®· nhËn ®îc sù quan t©m vµ gióp ®ì tËn t×nh vÒ nhiÒu mÆt cña Trêng ®¹i häc L©m nghiÖp, ®Æc biÖt lµ Khoa sau ®¹i häc, cïng tÊt c¶ c¸c thÇy c« gi¸o trùc tiÕp gi¶ng d¹y, còng nh l·nh ®¹o ViÖn nghiªn cøu c©y nguyªn liÖu giÊy, Phßng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn Phï Ninh. Cho phÐp t«i ®îc bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®Õn c¸c thÇy, c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ G.S T.S TrÇn V¨n M·o cïng toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn t¹i viÖn nghiªn cøu ®· tËn t×nh híng dÉn, chØ b¶o gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. Trong b¶n luËn v¨n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, rÊt mong ®îc sù chØ b¶o bæ sung ý kiÕn cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®îc hoµn thiÖn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ T©y, Ngµy 25/09/2007 T¸c gi¶
§Æt vÊn ®Ò B¹ch ®µn ®îc dÉn gièng vµo ViÖt Nam tõ tríc n¨m 1945. Do cã nh÷ng ®Æc tÝnh u viÖt: sinh trëng nhanh, biªn ®é sinh th¸i réng, dÔ trång, Ýt s©u bÖnh, gç cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ nhiÒu c«ng dông nh: gç x©y dùng, bét giÊy, xuÊt khÈu, lµm cñi lÊy tinh dÇu, tanin, nu«i ong mËt …Nªn tõ nh÷ng n¨m 60 ®· ph¸t triển mạnh, được g©y trồng rộng r·i, tÝnh ®Õn năm 1995, Việt Nam cã khoảng 144.417 ha rừng Bạch đàn c¸c loại, chiếm 35% diÖn tÝch rừng trồng cả nước, giữ vị trÝ hàng đầu trong c¸c c©y trồng rừng chủ yếu (Nguyễn Ngọc Lung, 1995).[9] B¹ch ®µn trång ë níc ta cã nhiÒu loµi, nhng theo Lª §×nh Kh¶ th× B¹ch ®µn Urophylla lµ loµi ®îc c«ng nhËn lµ gièng quèc gia vµ ®îc ®a vµo g©y trång ë nhiÒu n¬i. HuyÖn Phï Ninh cã nhiÒu c¬ së tham gia s¶n xuÊt c©y gièng B¹ch ®µn vµ ®©y còng lµ trung t©m cung cÊp c©y gièng B¹ch ®µn Urophylla dßng v« tÝnh cho c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng dßng v« tÝnh cña tØnh Phó Thä vµ c¸c tØnh b¹n. C¸c dßng b¹ch ®µn ®îc nh©n gièng t¹i ®©y lµ dßng PN2 vµ U6. Tuy nhiªn ®Ó cã ®ñ nguån gièng phôc vô cho c¸c ®¬n vÞ trång rõng vµ nh©n d©n th× kh©u kü thuËt s¶n xuÊt c©y gièng ë giai ®o¹n vên ¬m lµ v« cïng quan träng. Khi c©y ë giai ®o¹n vên ¬m thêng m¾c ph¶i mét sè lo¹i bÖnh h¹i l¸, th©n cµnh b¹ch ®µn vµ nguyªn nh©n chñ yÕu do nÊm g©y ra. Mµ thùc tÕ lµm viÖc vµ kh¶o s¸t ë c¸c vên ¬m lín, võa vµ nhá trong khu vùc huyªn Phï Ninh t«i nhËn thÊy hÇu hÕt c¸c vên ¬m nµy ®Òu xuÊt hiÖn c¸c lo¹i bÖnh h¹i B¹ch ®µn tuy nhiªn møc ®é bÞ bÖnh vµ tæn thÊt do bÖnh g©y ra lµ kh¸c nhau. C¸c lo¹i bÖnh nµy g©y ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ chÊt lîng c©y gièng vµ cã thÓ lµm chÕt hµng lo¹t c©y con. NÕu kh«ng ®îc ph¸t hiÖn vµ cã biÖn ph¸p phßng trõ kÞp thêi th× ®©y còng chÝnh lµ nguån bÖnh g©y h¹i cho rõng trång, cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt rÊt lín vÒ kinh tÕ, m«i trêng vµ x· héi.
XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng nh tr×nh bµy ë trªn, ®Ó gi¶m thiÓu ¶nh hëng nghiªm träng cña bÖnh lµ cÇn thiÕt nªn t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu bÖnh h¹i l¸ trªn c©y B¹ch ®àn (Eucalyptus urophylla) dßng PN2, U6 vµ thö nghiÖm mét sè thuèc ho¸ häc t¹i vên ¬m thuéc huyÖn Phï Ninh - TØnh Phó Thä”.
Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Nghiªn cøu trªn thÕ giíi B¹ch ®àn ®îc coi là c©y ®Æc trng cña lôc ®Þa Australia. Nhng hiÖn nay c¸c ®¶o lín cña T©n Ghi-Nª ë phÝa B¾c cña Australia, mét sè ®¶o nhá ë phÝa §«ng cña Indonesia (Timor,Wetar ...) cã nhiÒu loµi ®ang tån t¹i trong tr¹ng th¸i tù nhiªn. Do sự phong phó vÒ loài, biªn ®é sinh th¸i réng, cã kh¶ n¨ng tån t¹i và sinh trëng tốt trªn nhiÒu d¹ng lËp ®Þa, nhÊt là nh÷ng d¹ng lËp ®Þa phức tạp nghÌo dinh dìng, năng suất cao, lu©n kú khai th¸c ng¾n, gi¸ trÞ kinh tÕ lín. V× thÕ mµ trong hai thËp kû qua B¹ch ®µn ®îc trång réng r·i ngoµi khu vùc ph©n bè vµ ®· trë thµnh c©y trång cña c¶ thÕ giíi. Ngµy nay cµng nhiÒu níc nhËp néi vµ më réng diÖn tÝch trång B¹ch ®µn thay cho c¸c loµi c©y Ýt cã gi¸ trÞ ë ®Þa ph¬ng. HiÖn nay ®· cã 58 níc trång B¹ch ®µn víi tæng diÖn tÝch lªn tíi 7.000.000 ha vµ 50 níc kh¸c ®ang trång thö nghiÖm, ®a B¹ch ®µn lªn vÞ trÝ ®øng ®Çu trong c¸c loµi c©y trång cña thÕ giíi.[24] Nghiªn cøu vÒ bÖnh h¹i B¹ch ®µn ë giai ®o¹n rõng trång vµ giai ®o¹n vên ¬m ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi phæ biÕn, cã tÝnh hÖ thèng ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi. C¸c nghiªn cøu nµy còng ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m (FAO – 1982), cã thÓ tãm t¾t t×nh h×nh nghiªn cøu bÖnh h¹i B¹ch ®µn trªn thÕ giíi nh sau: Ngêi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn bÖnh h¹i l¸ B¹ch ®µn ë trªn c©y con lµ Yong.H.E (1936). Sau ®ã c¸c t¸c gi¶ kh¸c nh Thomson.G.E (1951), Spaulding (1958 - 1961), Griffitless.D.A (1966) ®· ph¸t hiÖn ®îc bÖnh nµy trªn nhiÒu loµi c©y kh¸c, trong ®ã cã bÖnh ®èm l¸ B¹ch ®µn xanh (Eucalyptus globolus) chóng ph©n bè ë c¸c níc nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi nh Fiji, Ghana, India, Kenya, Malaysia, Papua, Tazania, Uganda. [25]
ë Ên §é cã 3 lo¹i bÖnh do virus g©y ra ®· lµm suy gi¶m c¶ sè lîng vµ chÊt lîng tinh dÇu trong l¸ B¹ch ®µn chanh E.citriodora ë Philippin cã hai lo¹i bÖnh g©y thiÖt h¹i cho th©n c©y, ®ã lµ bÖnh “suy yÕu cña B¹ch ®µn” g©y ra ho¹i tö ë vá vµ rông l¸ sím cho E.grandis, E.saligna vµ “bÖnh h¹i ngän c©y” g©y ra kh« hÐo ®Çu cµnh, sinh trëng chËm vµ chÕt ®èi víi E.deglupta.[27] Nghiªn cøu vÒ s©u bÖnh h¹i vên ¬m ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ trong vµ ngoµi níc ®Ò cËp ®Õn, hÇu hÕt c¸c gi¸o tr×nh bÖnh c©y rõng ®Òu nãi ®Õn c©y vên ¬m, ngêi ®Çu tiªn ph¶i ®Ò cËp ®Õn lµ c¸c t¸c gi¶ ngêi Nga nh: Vanhin (1950), Minkevich (1960), sau ®ã lµ ngêi §øc Ulign (1968) råi ®Õn c¸c nhµ bÖnh c©y ngêi Mü Hodge (1970), Anh, Australia, Trung Quèc, NhËt B¶n. Trong ®ã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bÖnh c©y rõng ë nhiÖt ®íi nh cña Roges, John Boyce, Teng, Bakshi, Peace … ®Òu ®Ò cËp ®Õn bÖnh h¹i c©y B¹ch ®µn. [5] Ph¶i nãi r»ng bÖnh c©y vên ¬m ®· ®îc nhiÒu nhµ bÖnh c©y rõng chó ý vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 60. Thêi kú ®· c«ng t¸c trång rõng c¸c c©y nhËp néi nh Th«ng, B¹ch ®µn ®îc ph¸t triÓn vµ b¾t ®Çu c«ng viÖc gieo ¬m c©y con cïng víi xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu bÖnh h¹i cho c©y con. Tuy nhiªn nh÷ng tµi liÖu ®ã còng chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c lo¹i thuèc diÖt nÊm, khö trïng ®Êt ®Ó tiªu diÖt nÊm g©y bÖnh ë vên ¬m. C¸c níc trong khu vùc còng ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ phßng trõ s©u bÖnh h¹i c©y rõng ®îc c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ vµ t¹i c¸c héi th¶o Quèc tÕ nh bÖnh phÊn hång trªn b¹ch ®µn t¹i Ên ®é (Pink disease of Eucalyptus in India.Seth,KS 1978), bÖnh mÊt mµu vµ rçng ruét ë Keo tai tîng (Dis colouration and heartrot of Acasia mangium, lee,SS,1988), dÞch häc vµ phßng trõ bÖnh trªn b¹ch ®µn t¹i Kerala - Ên ®é (Epidemiology and Control of disease of Eucalyptus, Sharma 1991). [24] N¨m 1996, trong cuèn gi¸o tr×nh BÖnh c©y rõng dïng cho c¸c trêng §¹i häc Trung Quèc, Yang Wang ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè bÖnh h¹i b¹ch ®µn nh bÖnh thèi cæ rÔ, bÖnh sïi gèc, bÖnh kh« xanh, bÖnh hÐo vµng, bÖnh loÐt th©n, bÖnh loÐt
tr¾ng gèc, bÖnh ®èm n©u, bÖnh ®èm tÝm, bÖnh ®èm l¸, bÖnh loÐt vá vµ bÖnh c©y ký sinh.[19] 1.2. Nghiªn cøu trong níc B¹ch ®µn ®îc dÉn gièng vµo níc ta tríc n¨m 1945, nhng chñ yÕu lµ trång thö nghiÖm, cha trång thµnh rõng kinh tÕ tËp trung. ViÖc ph¸t triÓn trång B¹ch ®µn trªn quy m« lín, míi chØ ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1960. B¹ch ®µn ur« lµ loµi c©y mäc nhanh, cã kh¶ n¨ng sèng trªn ®Êt ®åi nghÌo xÊu, cã thÓ g©y trång thµnh rõng thuÇn loµi hoÆc hçn giao víi keo ë c¸c tØnh vïng trung du. Gç B¹ch ®µn ®îc sö dông rÊt nhiÒu trong v¸n xÎ, x©y dùng vµ lµm ®å gia dông. Mét sè níc trªn thÕ giíi, trång B¹ch ®µn chñ yÕu ®Ó lµm nguyªn liÖu giÊy, l¸ B¹ch ®µn dïng ®Ó trng cÊt tinh dÇu, lµm thuèc ch÷a bÖnh c¶m cóm, phong thÊp,...§Æc biÖt, B¹ch ®µn cã th©n th¼ng, trßn, gç cøng, v× vËy lµm gç trô má rÊt tèt.[8] ë ViÖt Nam, khoa häc bÖnh c©y rõng b¾t ®Çu ®îc gi¶ng d¹y t¹i trêng §¹i häc l©m nghiÖp n¨m 1963, nhng gi¸o tr×nh bÖnh c©y rõng ®îc xuÊt b¶n n¨m 1974, trong ®ã ®Ò cËp ®Õn c¸c bÖnh vên ¬m nh bÖnh thèi cæ rÔ, bÖnh r¬m l¸ th«ng, tuy nhiªn viÖc gi¶ng d¹y m«n häc nµy còng chØ dùa trªn c¬ së cña c¸c gi¸o tr×nh cña c¸c níc nh Liªn X«, Trung Quèc, cha cã mÊy kÕt qu¶ nghiªn cøu mÆc dï Lª V¨n LiÔu, TrÇn V¨n M·o (1968) ®· chó ý ®Õn nghiªn cøu bÖnh thèi cæ rÔ c©y th«ng con, §ç Xu©n Quy, NguyÔn Kim Oanh (1974), nghiªn cøu bÖnh r¬m l¸ th«ng vµ thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu vÒ ®iÒu tra ph¸t hiÖn mét sè biÖn ph¸p phßng trõ. VÒ bÖnh r¬m l¸ th«ng ë ViÖt Nam ph¶i kÓ ®Õn c«ng tr×nh nghiªn cøu cña tiÕn sü Ulig (1968-1975), NguyÔn Sü Giao (1978). Ngoµi ra, c¸c gi¸o tr×nh trång rõng (1970, 1990…) cña Ng« Quang §ª, NguyÔn H÷u VÜnh còng ®Ò cËp ®Õn viÖc phßng trõ s©u bÖnh h¹i vên ¬m. [16] N¨m 1990, Hodges ®· tiÕn hµnh mét chuyÕn kh¸o s¸t ®¸nh gi¸ bÖnh h¹i c©y t¹i vên ¬m vµ t¹i rõng trång B¹ch ®µn trong vïng nguyªn liÖu cña nhµ m¸y
giÊy vµ bét VÜnh phóc. Trong vên ¬m «ng ®· quan s¸t mét lo¹i bÖnh nghiªm träng lµm tæn th¬ng l¸ vµ c©y con cña B¹ch ®µn E. camaldulensis vµ E urophylla g©y h¹i bëi Botrytis cinerea. Cßn ë rõng trång B¹ch ®µn «ng chØ ph¸t hiÖn ra hai c¨n bÖnh: bÖnh thèi môc th©n c©y E.exserta do nÊm Cryphonectria cubensis vµ bÖnh ®èm l¸ do nÊm Phaeoseptoria eucalypti g©y ra.[28] N¨m 1993, TrÇn V¨n M·o ®· tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra vÒ nÊm bÖnh trong vên ¬m vµ rõng trång cña 13 tØnh thuéc dù ¸n WFD 4304. Vµ theo TrÇn V¨n M·o, ®èi víi bÖnh B¹ch ®µn t¹i Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ lo¹i nÊm cã liªn quan lµ Cylindroclaium vµ nÊm Phaeoseptoria eucalypti ®îc coi lµ vËt g©y bÖnh ®èm l¸ cña B¹ch ®µn E. camaldulensis, E.tereticonis, E urophylla. Tû lÖ chÕt yÓu cña c©y con B¹ch ®µn lµ 60-70% trong c¸c vên ¬m, víi nh÷ng vïng cã lîng ma cao cña tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ do nÊm Cylindroclaium g©y ra. [20] Mét lo¹i bÖnh thèi môc th©n c©y Cryphonectria, do Hoges ph¸t hiÖn tríc kia (1990) l¹i ®îc b¸o c¸o lµ ¶nh hëng ®Õn kho¶ng 20-30% sè c©y trong rõng trång B¹ch ®µn E.tereticonis. Nghiªn cøu cña J.K Sharma (1994) [28] t¹i ViÖt Nam cho thÊy: - NÊm Rhizoctnia solani ®· g©y bÖnh thèi rÔ cña B¹ch ®µn E. camaldulensis ë vên ¬m cña Tr¶ng Bom. - Cã 5 bÖnh h¹i l¸ B¹ch ®µn t¹i rõng trång, do c¸c lo¹i nÊm Cylindrocldium, Coniella, Coniothynium, Pestalotiopsis, Kirramyces g©y ra. - ë rõng trång 5 bÖnh h¹i th©n còng ®îc ph¸t hiÖn ®ã lµ: bÖnh thèi môc th©n c©y do nÊm Cytospora, bÖnh hång vá c©y (Pink disease), bÖnh thèi môc gèc c©y vµ bÖnh chÕt ngîc (die – back). - §Ó phßng chèng bÖnh, b¸o c¸o còng ®Ò nghÞ nªn trång nh÷ng loµi vµ xuÊt xø B¹ch ®µn kh¸ng bÖnh. Mêi n¨m l¹i ®©y Ph¹m Quang Thu ®· nghiªn cøu nhiÒu ®Õn bÖnh h¹i b¹ch ®µn. T¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn đÒ sau:
Tû lÖ vµ møc ®é bÞ bÖnh hay lo¹i sinh vËt g©y bÖnh phô thuéc vµo loµi c©y vµ vïng sinh th¸i. C¸c sinh vËt g©y bÖnh phæ biÕn ®îc ph¸t hiÖn gåm c¸c loµi nÊm vµ vi khuÈn, trong ®ã c¸c loµi nÊm lµ chñ yÕu. Danh môc c¸c sinh vËt g©y bÖnh cho b¹ch ®µn ë ViÖt Nam bao gåm: (+) BÖnh h¹i l¸ gåm 8 loµi sinh vËt g©y bÖnh chÝnh: Cylindrocladium quinqueseptatum; Cryptosporiopsis eucalypti; Pseudocercospora eucalyptorum, Phaeoseptoria epicocoides; Mycosphaerella marksii; Coniella fragariae; Meliola sp; Pestilopsis sp (+) BÖnh h¹i th©n cµnh gåm 6 loµi sinh vËt g©y bÖnh chÝnh: Cryphonectria cubensis; Cryphonectria gyrosa; Botryosphaeria sp; Coniothyrium zuluence; Corticium salmonicolor; Ralstonia solanacearum (vi khuÈn g©y bÖnh hÐo xanh). [14] ë c¸c tØnh miÒn B¾c: Sinh vËt g©y bÖnh thêng gÆp ®èi víi c¸c loµi b¹ch ®µn lµ nÊm Cryptosporiopsis eucalypti, Mycosphaerella marksii, Coniella fragariae, Phaeoseptoria epicocoides, Pestalotiopsis sp, Cryphonectria cubensis, Coniothyrium zuluence vµ vi khuÈn g©y bÖnh hÐo xanh lµ Ralstonia solanacearum. Tû lÖ bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh nh×n chung ë møc ®é nhÑ ®Õn trung b×nh tïy thuéc vµo xuÊt xø vµ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. ë c¸c tØnh miÒn Trung: Loµi b¹ch ®µn ®îc g©y trång víi diÖn tÝch lín lµ b¹ch ®µn tr¾ng (Eucalyptus camaldulensis). C¸c loµi kh¸c nh E. urophylla, E. deglupta còng ®îc g©y trång víi diÖn tÝch nhá, ph©n t¸n. BÖnh ch¸y l¸ b¹ch ®µn tr¾ng do nÊm Cylindrocladium quinqueseptatum g©y h¹i nghiªm träng, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng trång rõng tËp trung thuéc tØnh Thõa Thiªn - HuÕ vµ §µ N½ng. NhiÒu khu rõng bÞ nhiÔm bÖnh nÆng, c©y sinh trëng kÐm, ®· ph¶i chÆt bá vµ thay thÕ b»ng loµi c©y trång kh¸c. C¸c loµi b¹ch ®µn E. urophylia, E. deglupta còng bÞ nhiÔm bÖnh do nÊm Cylindrocladium quinqueseptatum nhng víi tû lÖ vµ møc ®é bÞ bÖnh nhÑ h¬n. C¸c loµi nÊm g©y bÖnh th©n cµnh nh Botryopsphaera sp, Cryphonectria cubensis,
Corticium salmonicolor thêng gÆp trªn c¸c lËp ®Þa nghÌo chÊt dinh dìng, ®Êt xãi mßn m¹nh. Khi bÞ nÆng, th©n c©y tõ chç nhiÔm bÖnh lªn ®Õn ngän bÞ chÕt, c©y mäc chåi ngän míi, l¹i bÞ t¸i x©m nhiÔm vµo n¨m sau vµ lµm th©n c©y bÞ biÕn d¹ng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng sinh trëng. ë c¸c tØnh §«ng Nam bé: Loµi b¹ch ®µn ®îc g©y trång chñ yÕu lµ b¹ch ®µn tr¾ng xuÊt xø Petford. DÞch bÖnh ph¸t triÓn m¹nh, nhiÒu khu rõng trång bÞ nhiÔm bÖnh nÆng c©y sinh trëng kÐm, bÞ rông l¸, chÕt ngän. Sinh vËt g©y bÖnh cho b¹ch ®µn ë vïng nµy rÊt phong phó, cã 3 loµi nÊm g©y bÖnh nguy hiÓm vµ cã kh¶ n¨ng g©y thµnh dÞch lµ Cylindrocladium quinqueseptatum, Cryptosporiopsis eucalypti vµ Pseudocercospora eucalyptorum. C¸c loµi b¹ch ®µn kh¸c nh E. tereticornis vµ E.pellita møc ®é bÞ nhiÔm bÖnh nhÑ h¬n. Mét sè dßng b¹ch ®µn lai U6 vµ W5 ®îc g©y trång thö nghiÖm ë BÇu Bµng, B×nh D¬ng bÞ bÖnh nÆng do nÊm Cylindrocladium quinqueseptatum g©y h¹i phÇn nöa díi cña t¸n l¸ vµ g©y ¶nh hëng ®Õn sinh trëng cña c©y. ë c¸c tØnh T©y Nam bé: Loµi b¹ch ®µn ®îc trång chñ yÕu ë khu vùc nµy còng lµ b¹ch ®µn tr¾ng xuÊt xø Petford. T×nh h×nh bÖnh dÞch ë ®©y cã tû lÖ vµ møc ®é bÞ bÖnh tõ nhÑ ®Õn trung b×nh. Sinh vËt g©y bÖnh chñ yÕu lµ Cryptosporiopsis eucalypti víi triÖu chøng chñ yÕu lµ ®èm l¸ ®«i khi chÕt kh« cµnh, ngän. BÖnh ch¸y l¸ do nÊm Cylindrocladium quinqueseptatum còng xuÊt hiÖn ë vên ¬m vµ rõng trång tuæi 1 vµ 2 g©y h¹i mét sè cµnh díi cña t¸n l¸. ë c¸c tØnh T©y Nguyªn: Thµnh phÇn loµi b¹ch ®µn ®îc g©y trång ë ®©y t¬ng ®èi phong phó, bao gåm E. microcorys, E. saligna, E. grandis, E. camaldulensis vµ E. urophylla. Trong c¸c loµi b¹ch ®µn trªn, b¹ch ®µn E. camaldulensis xuÊt xø Petford bÞ bÖnh nÆng do nÊm Cryptosporiopsis eucalypti g©y nªn bÖnh ®èm l¸, kh« cµnh ngän. Mét sè sinh vËt g©y bÖnh kh¸c nh: Phaeoseptoria epicocoides, Coniella fragriae, Meliola sp. còng g©y bÖnh cho
mét sè loµi b¹ch ®µn kh¸c song bÖnh kh«ng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c c¸ thÓ c©y vµ toµn bé rõng trång. §iÓm qua nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu tríc ®©y c¶ ë trong vµ ngoµi níc cho thÊy: bÖnh h¹i B¹ch ®µn hiÖn nay ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp. V× vËy, viÖc nghiªn cøu bÖnh h¹i B¹ch ®µn gãp phÇn cung cÊp thªm c¬ së khoa häc ®Ó ph¸t triÓn loµi c©y nµy ë níc ta lµ rÊt cÇn thiÕt.
Ch¬ng 2 §èi tîng, Ph¹m vi, môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi tîng nghiªn cøu BÖnh h¹i l¸ trªn 2 dßng b¹ch ®µn Urophylla (PN2 vµ U6) tõ m« hom, t¹i mét sè vên ¬m cña huyÖn Phï Ninh TØnh Phó Thä. 2.2. Ph¹m vi nghiªn cøu Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ thiÕt bÞ chóng t«i chØ nghiªn cøu nguyªn nh©n g©y bÖnh, ®iÒu kiÖn ph¸t bÖnh vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¸ ®èi víi mét sè bÖnh h¹i b¹ch ®µn ë giai ®o¹n vên ¬m. C¸c néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®îc thùc hiÖn t¹i 3 vên ¬m B¹ch ®µn ®iÓn h×nh thuéc c¸c x· Phï Ninh, Tr¹m Th¶n. 2.3. Môc tiªu nghiªn cøu - X¸c ®Þnh bÖnh h¹i l¸ trªn 2 dßng B¹ch ®µn Urophylla PN2 vµ U6. - T×m hiÓu nguyªn nh©n g©y bÖnh, ®iÒu kiÖn ph¸t bÖnh, t¸c h¹i c¸c bÖnh h¹i chÝnh trªn b¹ch ®µn Urophylla dßng PN2 vµ U6 t¹i mét sè vên ¬m trong huyÖn Phï Ninh nh»m ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p phßng trõ ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt sù ph¸ h¹i cña chóng, gãp phÇn æn ®Þnh vµ n©ng cao phÈm chÊt c©y gièng. 2.4. Néi dung nghiªn cøu C¨n cø vµo thêi gian thùc hiÖn, môc tiªu cña ®Ò tµi, néi dung nghiªn cøu ®îc ®Ò cËp ®Õn nh sau: - §iÒu tra t×nh h×nh mét sè lo¹i bÖnh h¹i 2 dßng b¹ch ®µn PN2, U6 m« hom ë giai ®o¹n vên ¬m.
- X¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y bÖnh trªn 2 dßng b¹ch ®µn PN2, U6 ®îc nh©n gièng v« tÝnh vµ khi c©y ë giai ®o¹n vên ¬m thuéc 1 sè vên ¬m cña huyÖn Phï Ninh tØnh Phó Thä. - X¸c ®Þnh møc ®é ph©n bè vµ møc ®é bÞ h¹i cña mét sè lo¹i bÖnh h¹i chñ yÕu trªn 2 dßng b¹ch ®µn chñ yÕu ®ang ®îc s¶n xuÊt vµ g©y trång phæ biÕn trong khu vùc tØnh Phó Thä. - X¸c ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña ®èm bÖnh. - ¶nh hëng cña bÖnh h¹i ®Õn sinh trëng cña c©y m« hom - Nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i ®Õn kh¶ n¨ng g©y bÖnh ®èi víi vên ¬m: - Thö nghiÖm mét sè lo¹i thuèc phßng trõ bÖnh h¹i chñ yÕu t¹i khu vùc nghiªn cøu. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p phßng trõ bÖnh theo nguyªn lý qu¶n lý vËt g©y h¹i tæng hîp. 2.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu trªn, ®Ò tµi tiÕn hµnh theo mét sè ph¬ng ph¸p sau: 2.5.1. X¸c ®Þnh vËt g©y bÖnh §Ó x¸c ®Þnh ®îc vËt g©y bÖnh cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh: - Xem xÐt triÖu chøng - Gi÷ Èm tèi ®a - Quan s¸t b»ng kÝnh lóp - Quan s¸t c¬ quan sinh s¶n nÊm b»ng kÝnh hiÓn vi - G©y cÊy trªn m«i trêng nh©n t¹o - CÊy tiÕp trªn c©y khoÎ ®Ó x¸c ®Þnh trë l¹i vËt g©y bÖnh Ngoµi ra cßn dïng c¸c chØ tiªu sinh lý x¸c ®Þnh bÖnh truyÒn nhiÔm vµ bÖnh kh«ng truyÒn nhiÔm. [12]
Trong ®iÒu kiÖn cña thÝ nghiÖm ®Ò tµi chØ dïng ph¬ng ph¸p dùa vµo triÖu chøng, kÕt hîp víi gi÷ Èm tèi ®a vµ soi kÝnh hiÓn vi ®Ó quan s¸t c¬ quan sinh s¶n cña loµi nÊm bÖnh. Khi quan s¸t triÖu chøng cña bÖnh ®Ò tµi tiÕn hµnh ph©n biÖt c¸c bÖnh kh¸c nhau trªn cïng mét dßng hoÆc trªn mét bé phËn cña c©y, quan s¸t h×nh d¹ng, mµu s¾c, kÝch thíc cña triÖu chøng ®· thÓ hiÖn, quan s¸t møc ®é ban ®Çu cña ®èm bÖnh so víi thêi kú sau cña ®èm bÖnh, quan s¸t c¸c c¬ quan sinh s¶n cña nÊm thÓ hiÖn trªn l¸, th©n, hoÆc c¸c bé phËn kh¸c bÞ bÖnh. ViÖc quan s¸t nµy chØ b»ng m¾t thêng vµ b»ng kÝnh lóp trung quèc phãng ®¹i 20 lÇn. Trong qu¸ tr×nh gi÷ Èm, bé phËn bÞ bÖnh ®îc bá vµo tói polyetylen cã chøa mét khèi b«ng thÊm níc ®êng kÝnh 1-2 cm ®Ó gi÷ Èm vµ buéc kÝn göi vÒ bé m«n b¶o vÖ thùc vËt, khoa qu¶n lý tµi nguyªn rõng, trêng ®¹i häc l©m nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh. Sö dông kÝnh §øc phãng ®¹i 200 hoÆc 400 lÇn ®Ó quan s¸t c¬ quan sinh s¶n cña nÊm nh bµo tö vá bµo tö, ®Üa bµo tö..... Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¬ quan sinh s¶n, dùa vµo s¸ch tra kh¶o chuyªn m«n vÒ nÊm bÖnh nh Deng Shuxun, nÊm trung quèc, 1964. Shen Ruixiang, ph©n lo¹i nÊm, Beijing, 1998. Danh lôc nÊm Trung Quèc, Beiji, 1978. TrÇn V¨n M·o, BÖnh c©y rõng, 1998. Yang Wang, bÖnh c©y rõng. BÖnh c©y, b¸ch khoa toµn th. Paris, 1953, 1995 [13]. 2.5.2. X¸c ®Þnh tû lÖ c©y bÖnh vµ møc ®é bÞ h¹i Muèn x¸c ®Þnh tû lÖ c©y bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh cÇn tiÕn hµnh ®iÒu tra bÖnh c©y. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra bÖnh c©y vên ¬m ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp trong c¸c luËn v¨n tèt nghiÖp vµ trong c¸c tµi liÖu chuyªn kh¶o, nhÊt lµ trong gi¸o tr×nh bÖnh c©y rõng. Trong c¸c tµi liÖu cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau vÒ chän « tiªu chuÈn, chän c©y tiªu chuÈn vµ ®¸nh gi¸ cÊp bÞ h¹i. §¸nh gi¸ theo sè c©y bÞ bÖnh trong « tiªu chuÈn råi tÝnh tû lÖ bÞ bÖnh ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph©n bè cña bÖnh, tÝnh møc ®é bÞ h¹i vµ ®¸nh gi¸ cÊp bÞ h¹i. C«ng t¸c ®iÒu tra ®îc chia ra: c«ng t¸c chuÈn bÞ, c«ng t¸c ngo¹i nghiÖp vµ c«ng t¸c néi nghiÖp. [17]
C«ng t¸c chuÈn bÞ: C«ng t¸c chuÈn bÞ bao gåm t×m hiÓu t×nh h×nh bÖnh h¹i, lÞch sö vên ¬m, kü thuËt gieo ¬m ch¨m sãc vµ biÖn ph¸p qu¶n lý vên ¬m t¹i khu vùc nghiªn cøu. C«ng t¸c ngo¹i nghiÖp : Bao gåm ®iÒu tra s¬ bé vµ ®iÒu tra tû mû. * §iÒu tra s¬ bé nh»m t×m hiÓu c¸c loµi s©u bÖnh hiÖn cã, nh÷ng loµi s©u bÖnh nguy hiÓm ¶nh hëng râ rÖt ®Õn s¶n lîng vµ chÊt lîng c©y con, x¸c ®Þnh s¬ bé tû lÖ c©y bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh cña nh÷ng bÖnh g©y h¹i ®ã. T×m hiÓu nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ suy nghÜ nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ cÇn thiÕt. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra s¬ bé thêng ®îc ®i theo r·nh cña c¸c bÓ ¬m vµ ®îc ghi chÐp vµo mét mÉu biÓu 01. * §iÒu tra tû mû nh»m x¸c ®Þnh tû lÖ c©y bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh cña mét sè bÖnh chñ yÕu. BÖnh chñ yÕu lµ nh÷ng lo¹i bÖnh g©y ra trªn diªn réng, møc ®é bÞ bÖnh kh¸ nghiªm träng, ¶nh hëng râ rÖt ®Õn c©y ®îc trång trªn diÖn réng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao. §Ó x¸c ®Þnh ®îc mét c¸ch chÝnh x¸c sù ph©n bè cña bÖnh, t×m ra æ dÞch bÖnh, møc ®é bÞ bÖnh ®Ó ®Ò ra biÖn ph¸p dù tÝnh dù b¸o vµ phßng trõ cÇn thiÕt ta ph¶i ®iÒu tra tû lÖ c©y bÞ bÖnh: sè c©y bÞ bÖnh trªn tæng sè c©y ®iÒu tra vµ møc ®é bÞ bÖnh: tæng hîp c¸c chØ tiªu tû lÖ l¸, th©n cµnh, c©y bÞ bÖnh ë c¸c cÊp kh¸c nhau trªn tæng sè l¸, th©n cµnh hoÆc tæng diÖn tÝch bÞ bÖnh. Sau khi ®iÒu tra ®îc tû lÖ c©y bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh ta cã thÓ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph©n bè cña bÖnh vµ kh¶ n¨ng l©y lan cña bÖnh trong t¬ng lai. Tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra bÖnh vµ ®Ò ra híng phßng trõ cÇn thiÕt. [21] Khi ®iÒu tra hai chØ tiªu nµy ta thêng lËp « tiªu chuÈn vµ c©y tiªu chuÈn. ¤ tiªu chuÈn ®îc x¸c ®Þnh lµ ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh bÖnh trung b×nh cña c¶ vên. Chän « tiªu chuÈn ë vên ¬m theo ph¬ng ph¸p ngÉu nhiªn. Luèng c¸ch luèng, mçi luèng chän mét «. DiÖn tÝch « tiªu chuÈn lµ 1m2. Tæng diÖn tÝch « tiªu chuÈn b»ng 2% diÖn tÝch c¶ vên. Trong « ta ®Õm 30 c©y ngÉu
nhiªn vµ x¸c ®Þnh sè c©y bÞ bÖnh. Tõ ®ã cã thÓ tÝnh ®îc tû lÖ c©y bÞ bÖnh (P%) ®îc tr×nh bµy trong phÇn néi nghiÖp. Trong 30 c©y tiÕn hµnh ph©n lËp tõng l¸ c©y cña thø tù c¸c c©y råi tÝnh ra møc ®é bÞ bÖnh (R%). Sau khi tÝnh ®îc møc ®é bÞ bÖnh ta cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é nÆng nhÑ theo chØ tiªu R%. Còng cã nh÷ng trêng hîp ngêi ta nh©n tû lÖ c©y bÞ bÖnh víi møc ®é bÞ bÖnh thµnh mét chØ sè bÖnh. Tõ chØ sè bÞ bÖnh suy ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña bÖnh vµ ®Ò ra híng phßng trõ. §Ò tµi sö dông ph¬ng ph¸p nµy. Sè liÖu ®iÒu tra ®îc ghi vµo c¸c mÉu biÓu 02, 03, 04, 05. C«ng t¸c néi nghiÖp: - X¸c ®Þnh c¸c mÉu vËt ®· thu thËp ngoµi hiÖn trêng th«ng qua m« t¶ triÖu chøng cña bÖnh trªn tõng dßng B¹ch ®µn vµ sö dông kÝnh hiÓn vi phãng ®¹i 400 lÇn ®Ó x¸c ®Þnh c¬ quan sinh s¶n cña bÖnh råi th«ng qua b¶ng tra nÊm x¸c ®Þnh loµi nÊm cô thÓ. - TÝnh to¸n c¸c chØ tiªu sè liÖu ®iÒu tra nh tû lÖ bÞ bÖnh theo c«ng thøc: n P (%)  [2-1] N Trong ®ã: n lµ sè c©y bÞ bÖnh, N lµ tæng sè c©y ®iÒu tra. Tõ sè liÖu tÝnh to¸n trªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng ph©n bè cña bÖnh theo chØ tiªu: P(%): 50% lµ ph©n bè ®Òu - TÝnh to¸n møc ®é bÞ bÖnh theo c«ng thøc:   n .v  100 R (%) [2-2] NV Trong ®ã: n lµ sè l¸ ë mçi cÊp v lµ sè cÊp t¬ng øng
N lµ tæng sè l¸ ®iÒu tra V lµ cÊp cao nhÊt Ta cã thÓ ph©n biÖt møc ®é nÆng nhÑ theo chØ tiªu sau: R(%): 75% - rÊt nÆng C¸c chØ tiªu tû lÖ c©y bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh ®Òu ®îc tÝnh trÞ sè trung b×nh cña mét « tiªu chuÈn trong vên theo tõng dßng b¹ch ®µn. Còng cã thÓ tÝnh theo sè b×nh qu©n gia quyÒn cña c¸c tû lÖ hoÆc møc ®é bÞ bÖnh cho tõng diÖn tÝch bÞ h¹i trªn vên. Sau khi tÝnh to¸n ®îc 2 chØ tiªu tû lÖ ph©n bè vµ møc ®é bÞ h¹i, ngêi ta dïng chØ sè bÞ bÖnh (DI, Disease Index) b»ng c¸ch nh©n tû lÖ c©y bÖnh P(%) víi møc ®é bÞ h¹i R%. ChØ sè bÞ bÖnh dïng ®Ó ®iÒu chØnh tû lÖ c©y bÖnh vµ møc ®é bÞ h¹i. NÕu møc ®é bÞ bÖnh nhÑ nhng ph©n bè réng th× ta cÇn chó kh¶ n¨ng l©y lan vµ cÇn phßng trõ ngay. Nhng nÕu tû lÖ c©y bÞ bÖnh côc bé nhng møc ®é bÞ h¹i nÆng chøng tá ®· cã c¸c æ dÞch, nªn tËp chung phßng trõ æ dÞch bÖnh. ChØ sè bÞ bÖnh ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: DI = P(%) x R(%) [2-3] DI < 0,1: CÇn phun thuèc phßng trõ DI = 0,1 – 0,25 c¾t bá l¸ bÖnh vµ phun thuèc DI = 0,25 – 0,5 c¾t bá l¸ bÖnh, nhæ bá c©y bÖnh nÆng vµ phun thuèc DI > 0,5 lo¹i bá vên ¬m 2.5.3. X¸c ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña ®èm bÖnh Do ®iÒu kiÖn vµ thêi gian nghiªn cøu chóng t«i chØ x¸c ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña bÖnh ®èm tÝm l¸ b¹ch ®µn. §Ó ®o diÖn tÝch ®èm bÖnh chóng t«i tiÕn hµnh vÏ ®èm bÖnh lªn giÊy bãng mê sau ®ã c¨n trªn giÊy kÎ ly, ®Õm sè « trªn « ly ta sÏ cã diÖn tÝch cña ®èm bÖnh. C«ng viÖc nµy ®îc tiÕn hµnh 10
ngµy mét lÇn, sè liÖu ®o ®îc ghi vµo mÉu biÓu 06, so s¸nh sè liÖu trong 4 lÇn ®o ta sÏ biÕt ®îc tèc ®é ph¸t triÓn cña ®èm bÖnh theo mm 2/ngµy, theo c«ng thøc sau: V= S i  S i 1 [2-4] n.T V: Tèc ®é ph¸t triÓn cña vÕt bÖnh trong 1 ngµy Si: DiÖn tÝch vÕt bÖnh ®o ®Õm ®îc lÇn sau Si-1: DiÖn tÝch vÕt bÖnh ®o lÇn tríc. n: Sè vÕt bÖnh ®iÒu tra (n=30) T: Kho¶ng thêi gian gi÷a 2 lÇn ®o 2.5.4. Nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè ¶nh hëng ®Õ sù ph¸t sinh ph¸t triÓn bÖnh Nh©n tè sinh th¸i ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sinh trëng ph¸t triÓn cña c©y con ë giai ®o¹n vên ¬m. VËt g©y bªnh chÞu ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè sinh th¸i nh nhiÖt ®é, ®é Èm, ¸nh s¸ng, ®Êt ®ai, thêi vô, kü thuËt gieo ¬m ch¨m sãc vµ b¶o vÖ. Tõ c¸c chØ tiªu tû lÖ c©y bÖnh, møc ®é bÞ bÖnh, chØ sè vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña bÖnh, chóng t«i tiÕn hµnh so s¸nh sù kh¸c nhau ®ã víi c¸c nh©n tè tuæi c©y, sinh trëng cña c©y, c¸c biÖn ph¸p ®· tiÕn hµnh ë 3 vên ¬m. 2.5.5. Thö nghiÖm phun thuèc phßng trõ bÖnh Trong ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm chóng t«i tiÕn hµnh thö nghiÖm víi 3 lo¹i thuèc ®· ®îc nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt c©y gièng b¹ch ®µn m« hom vµ c¸c vên ¬m hé gia ®×nh hay dïng nh bordo, vibenC-50BTN, ®ångoxyclorua-30BTN. Mçi c«ng thøc thÝ nghiÖm bè trÝ 3 lÇn lÆp, tríc khi phun thuèc ®îc ®¸nh gi¸ tû lÖ c©y bÞ bÖnh vµ møc ®é bÞ bÖnh. Sè lÇn phun cho mçi c«ng thøc lµ 3 lÇn c¸ch nhau 7 ngµy, « ®èi chøng kh«ng phun. Sau mét th¸ng kiÓm tra kÕt qu¶ råi tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kü thuËt theo c«ng thøc: Hkt (%) =100(R d– Rpt)/Rdc [2-5]
KiÓm tra sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thÝ nghiÖm b»ng ph©n tÝch ph¬ng sai mét nh©n tè hoÆc hai nh©n tè b»ng phÇn mÒm SPSS. C¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm ®îc so s¸nh qua tiªu chuÈn Duncan ®Ó t×m ra c«ng thøc tréi nhÊt. * Ph©n tÝch ph¬ng sai mét nh©n tè Gi¶ thiÕt Ho lµ  1 =  2 =  3=……..  i =…….=  k trong ®ã  i lµ trung b×nh tæng thÓ thø i mµ tõ ®ã mÉu thø i ®îc rót ra. Trong ph©n tÝch ph¬ng sai th× kÕt qu¶ ®îc tr×nh bµy díi d¹ng 1 b¶ng tÝnh gäi lµ b¶ng ph©n tÝch ph¬ng sai: Nguån biÕn Tæng BËc Ph¬ng sai F X¸c ®éng Nh©n tè A biÕn VA tùa-1 do S a=(MS) 2 VA/a-1 S a/ S N suÊt 2 2 (Source) NgÉu nhiªn ®éng VN (df) n-a S2N= VN/n-a sssssu©su© Tæng (SS) VT n-1 S2T= VT/n-1 xuÊt xu©t Trong b¶ng ph©n tÝch ph¬ng sai, gi¸ trÞ thèng kª F ®îcsuÊt cña tÝnh víiF møc (sig) ý nghÜa (sig)  0.05 th× gi¶ thuyÕt Ho bÞ b¸c bá nghÜa lµ c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm kh¸c nhau cã ¶nh hëng kh¸c nhau ®Õn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. NÕu gi¸ trÞ thèng kª F tÝnh ®îc víi møc ý nghÜa (sig) > 0.05 th× gi¶ thuyÕt Ho ®îc chÊp nhËn nghÜa lµ c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm kh¸c nhau ®Òu kh«ng ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. §Ó so s¸nh nhiÒu cÆp c«ng thøc víi nhau, t×m ra c«ng thøc cã ¶nh hëng tréi nhÊt ta dïng tiªu chuÈn LSD, Duncan. C¸c gi¸ trÞ trung b×nh ®îc ph©n thµnh c¸c tËp con, mçi tËp con chøa c¸c sè trung b×nh thuÇn nhÊt. KÕt qu¶ tõ b¶ng cho thÊy c«ng thøc cã ¶nh hëng tréi nhÊt. * Ph©n tÝch ph¬ng sai hai nh©n tè Gi¶ thuyÕt thêng ®îc cho lµ: H0A:  i = 0 víi mäi i (vµ ®èi thuyÕt H1A Ýt nhÊt cã mét  i  0) H0B:  j = 0 víi mäi j (vµ ®èi thuyÕt H1B Ýt nhÊt cã mét  j  0) B¶ng ph©n tÝch ph¬ng sai cã d¹ng: