Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Ứng dụng hệ thông tin địa lý (GIS) để xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp tỉnh Lạng Sơn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đưa ra được cơ sở khoa học, giải pháp công nghệ và quy trình các bước xây dựng hệ thống CSDL phục vụ trong công tác quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp vận dụng cụ thể cho tỉnh Lạng Sơn; đưa một số mô hình GIS vào ứng dụng trong công tác đánh giá và công tác quy hoạch sử dụng đất đai lâm nghiệp theo hướng phát triển bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Ứng dụng hệ thông tin địa lý (GIS) để xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp tỉnh Lạng Sơn

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o bé n«ng nghiÖp vμ ptnt Tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp hμ m¹nh tr−êng øng dông hÖ th«ng tin ®Þa lý (gis) ®Ó X©y dùng c¬ së d÷ liÖu phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp tØnh l¹ng s¬n Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè : 60 62 60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. chu thÞ b×nh Hµ T©y - 2007
1 ®Æt vÊn ®Ò Trong giai ®o¹n hiÖn nay ë n−íc ta, thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®i ®«i víi khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn rõng, ngµnh L©m nghiÖp ®· vµ ®ang triÓn khai nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt ®ai l©m nghiÖp tõng b−íc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n ë c¸c tØnh miÒn nói vµ trung du, ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiÖp g¾n víi ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói. §ã còng lµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ngµnh L©m nghiÖp giai ®o¹n 2006 - 2020. §Þnh h−íng trªn ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c ch−¬ng tr×nh, chÝnh s¸ch, dù ¸n cô thÓ ®ã lµ: - ChÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông rõng vµ ®Êt rõng cho c¸c hé gia ®×nh vµ cho c¸c tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn diÖn tÝch rõng hiÖn cã, x· héi hãa c«ng t¸c ph¸t triÓn rõng, g¾n víi ph¸t triÓn céng ®ång. - ChÝnh s¸ch ®Çu t− vµ ph¸t triÓn l©m nghiÖp thÓ hiÖn b»ng c¸c dù ¸n trång rõng, ®Þnh canh ®Þnh c−, ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç vµ c¸c l©m s¶n ngoµi gç. - Dù ¸n 5 triÖu ha rõng nh»m n©ng ®é che phñ rõng toµn quèc lªn 42 - 43% vµo n¨m 2010 vµ 47% vµo n¨m 2020. - Ch−¬ng tr×nh rµ so¸t quy ho¹ch 3 lo¹i rõng thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt toµn quèc. - Ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra, ®¸nh gi¸, theo dâi diÔn biÕn tµi nguyªn rõng thùc hiÖn trªn quy m« toµn quèc. §Ó thùc hiÖn ®−îc nh÷ng ch−¬ng tr×nh, dù ¸n, chÝnh s¸ch trªn trong khung c¶nh nÒn kinh tÕ n−íc ta b−íc ®Çu ®· héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi sau khi chóng ta chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña WTO ®ßi hái ph¶i n¾m b¾t ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi, nguån lùc ®Êt ®ai hiÖn cã còng nh− n¾m b¾t ®−îc nhu cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr−êng nh»m ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc ®Çu t− cho ph¸t triÓn ngµnh l©m nghiÖp. Mét c«ng cô ®Çu
2 tiªn hiÖn thùc hãa c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n trªn ®ã lµ quy ho¹ch tæng thÓ vÒ sö dông ®Êt ®ai L©m nghiÖp. C«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai l©m nghiÖp ®ßi hái cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ së d÷ liÖu khoa häc, qu¶n lý nh÷ng th«ng tin vÒ ®Êt ®ai, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi, th−êng xuyªn ®−îc cËp nhËt nh− vËy th× míi cã thÓ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý trong qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p sö dông ®Êt ®ai hîp lý, b¶o vÖ m«i tr−êng. Ngµy nay, c«ng nghÖ th«ng tin øng dông mµ trùc tiÕp lµ c«ng nghÖ hÖ th«ng tin ®Þa lý (HTT§L - Geographic Information System viÕt t¾t lµ GIS) cã thÓ gióp tæ chøc, s¾p xÕp c¸c d÷ liÖu ®Þa lý thµnh mét c¬ së d÷ liÖu (CSDL) hoµn chØnh, cã thÓ xö lý tù ®éng trªn m¸y tÝnh. HÖ thèng nµy cho phÐp nhËp, l−u tr÷, cËp nhËt mét khèi l−îng th«ng tin lín, ®a d¹ng. §ång thêi cã thÓ xö lý vµ ph©n tÝch nh»m ph¸t hiÖn ra mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c ®èi t−îng vµ hiÖn t−îng nghiªn cøu, ph¸t hiÖn ra nh÷ng quy luËt cña chóng. Tõ ®ã cã thÓ nhanh chãng ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hoÆc nh÷ng quyÕt s¸ch cho vÊn ®Ò cô thÓ vÒ sö dông hîp lý tµi nguyªn (sö dông ®Êt hîp lý ch¼ng h¹n) cïng c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn kh¸c. Trong lÜnh vùc theo dâi, qu¶n lý tµi nguyªn vµ m«i tr−êng nãi chung còng nh− qu¶n lý quy ho¹ch sö dông ®Êt nãi riªng th× c«ng nghÖ GIS cã ý nghÜa thùc tiÔn vµ cã t¸c dông to lín. L¹ng S¬n lµ mét tØnh miÒn nói thuéc khu vùc §«ng B¾c n−íc ta. DiÖn tÝch tù nhiªn toµn tØnh 830.521ha trong ®ã diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp lµ 674.546 ha (chiÕm 81% diÖn tÝch tù nhiªn) chñ yÕu lµ ®åi, nói. Vïng nµy lµ ®Þa bµn sinh sèng cña c¸c d©n téc Ýt ng−êi. HiÖn t¹i viÖc sö dông diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp nµy cßn thÊp trªn c¶ 3 mÆt: kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng. Quy ho¹ch, sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn trªn, x©y dùng vµ duy tr× hÖ sinh th¸i rõng bÒn v÷ng, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi chÝnh lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n L¹ng S¬n. §Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu nµy, cÇn thiÕt ph¶i x©y
3 dùng CSDL vÒ c¸c yÕu tè ®Þa lý tù nhiªn nh»m theo dâi, qu¶n lý vµ khai th¸c ®Êt ®ai theo ®óng môc ®Ých sö dông (chÝnh lµ quy ho¹ch sö dông ®Êt) còng nh− c¶nh b¸o kÞp thêi vÒ t×nh tr¹ng suy tho¸i ®Êt vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c, b¶o vÖ ®Êt. ViÖc x©y dùng CSDL nµy kh«ng thÓ thiÕu vai trß cña c«ng nghÖ GIS. V× vËy t«i ®· thùc hiÖn ®Ò tµi: “ øng dông hÖ th«ng tin ®Þa lý (GIS) ®Ó x©y dùng c¬ së d÷ liÖu phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n” qua ®ã mong muèn ®−îc gãp søc m×nh vµo viÖc gi¶i quyÕt phÇn nµo nh÷ng bøc xóc ë tØnh miÒn nói nµy.
4 Ch−¬ng 1: tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. L−îc sö øng dông htt®l trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam 1.1.1. L−îc sö øng dông HTT§L trªn thÕ giíi HTT§L ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ®−îc h×nh thµnh vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20 t¹i Canada víi tªn gäi lµ CGIS (Canadian Geographic Information System ). TiÕp ®ã, t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc cña Mü còng tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c HTT§L cña m×nh. Tuy nhiªn, nh÷ng phiªn b¶n ®Çu tiªn cña nh÷ng HTT§L nµy chñ yÕu lµ nh÷ng phÇn mÒm nhËp d÷ liÖu vµ vÏ b¶n ®å ®¬n gi¶n, viÖc xö lý nh÷ng th«ng tin ®å häa cßn h¹n chÕ do thêi kú nµy c¸c thiÕt bÞ m¸y tÝnh cßn rÊt cång kÒnh vµ tèc ®é h¹n chÕ. ChÝnh v× vËy nh÷ng hÖ tù ®éng hãa Ýt cã kh¶ th©m nhËp vµo thùc tÕ. Trong nh÷ng n¨m 70, HTT§L cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn. Tr−íc hÕt lµ nh÷ng tiÕn bé trong lÜnh vùc ®iÖn tö - tin häc: kÝch th−íc bé nhí vµ tèc ®é tÝnh to¸n cña m¸y tÝnh ®−îc c¶i thiÖn cïng víi ®ã lµ sù gi¶m gi¸ thµnh cña c¸c thiÕt bÞ. §iÒu nµy ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c HTT§L vµ còng thøc ®Èy viÖc nhiªn cøu vµ thiÕt kÕ chóng trªn nh÷ng cÊu h×nh m¹nh h¬n. MÆt kh¸c, tr−íc søc Ðp vÒ nhu cÇu qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, ChÝnh phñ cña nhiÒu n−íc ®· nhËn thøc râ ®−îc tÇm quan träng cña HTT§L. Bªn c¹nh viÖc thiÕt lËp c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ m«i tr−êng th× viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn HTT§L øng dông trong lÜnh vùc trªn còng ®−îc quan t©m hµng ®Çu. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c c¬ quan, c«ng ty hµng ®Çu nh− ESRI (Environmental System Research Institute), INTERGRAPH, COMPUTERVISION... Thêi kú nµy cßn ®−îc ®¸nh dÊu bëi sù ph¸t triÓn kh¸ m¹nh cña kü thuËt viÔn th¸m vµ c¸c hÖ xö lý ¶nh. Thêi kú nh÷ng n¨m 80, xuÊt hiÖn mét h−íng ph¸t triÓn kh¸ m¹nh trong HTT§L: ®ã lµ nh÷ng HTT§L chuyªn dông cho mét sè lÜnh vùc quan träng trong sö dông, qu¶n lý tµi nguyªn, m«i tr−êng. §iÓn h×nh lµ c¸c phÇn mÒm: LIS(Land Information System), PIMS(Port Management Information System)
5 IDRISI, ILWIS (Intergreted Land and Water Information System), PCI, SPAND... C«ng nghÖ vi ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n ph¸t triÓn m¹nh còng lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thóc ®Çy HTT§L trë thµnh mét c«ng nghÖ rÊt cã gi¸ trÞ trong nghiªn cøu, qu¶n lý vµ quy ho¹ch trong c¸c lÜnh vùc liªn quan tíi l·nh thæ. Theo t¸c gi¶ R.F.Tomlinson th× thêi kú nµy lµ sù nh¶y vät vÒ tèc ®é tÝnh to¸n, xö lý c¸c sè liÖu kh«ng gian cña c¸c HTT§L (R.F.Tomlinson, 1984). §©y lµ thêi kú bïng næ øng dông cña HTT§L. C«ng nghÖ HTT§L ®· lan truyÒn nhanh chãng ®Õn nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®−îc øng dông m¹nh mÏ trong lÜnh vùc ®Þa lý, b¶n ®å. HiÖn nay, c¸c øng dông cña HTT§L rÊt ®a d¹ng phæ biÕn. Cã thÓ chia c¸c øng dông theo c¸c h−íng c¬ b¶n sau: B¶ng 1.1: Nh÷ng lÜnh vùc øng dông chÝnh cña HTT§L LÜnh vùc øng dông GIS 1. Hç trî trong -Hç trî trong ®Þnh vÞ èng ngÇm, c¸p ngÇm qu¶n lý -Hç trî trong qui ho¹ch -Trong m¹ng l−íi dÞch vô viÔn th«ng -Trong quy ho¹ch vµ theo dâi sö dông n¨ng l−îng 2. Qu¶n lý tµi -Nghiªn cøu thÝch hîp mïa vô nguyªn vµ m«i -Trong qu¶n lý ®Êt n«ng nghiÖp, qu¶n lý rõng, nguån n−íc vµ ®Êt Èm −ít tr−êng -Ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng, gi¸m s¸t chÊt th¶i -Gi¸m s¸t c¸c th¶m ho¹ thiªn nhiªn vµ gi¶m nhÑ c¸c ¶nh h−ëng 3. M¹ng l−íi -H−íng dÉn, ®iÒu khiÓn giao th«ng (lÞch tr×nh, tuyÕn ®−êng) giao th«ng -VÞ trÝ nhµ vµ ®−êng -Lùa chän khu vùc -Quy ho¹ch giao th«ng
6 LÜnh vùc øng dông GIS 4. Qui ho¹ch vµ -Qui ho¹ch ®« thÞ x©y dùng -Qui ho¹ch vïng -TuyÕn, vÞ trÝ xa lé -Ph¸t triÓn dÞch vô c«ng céng 5. HÖ thèng -Qu¶n lý ®Þa chÝnh th«ng tin vÒ ®Êt -ThuÕ -Quy ho¹ch sö dông ®Êt 1.1.2. L−îc sö øng dông HTT§L ë ViÖt Nam ë n−íc ta, c«ng nghÖ HTT§L còng ®−îc øng dông vµ ph¸t triÓn nhanh chãng cïng víi c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung. Thêi kú ®Çu nh÷ng n¨m 80, do c¸c thiÕt bÞ phÇn cøng cßn Ýt vµ thiÕu thèn còng nh− míi b¾t ®Çu hiÓu biÕt vµ tiÕp xóc víi HTT§L, ch−a nhËp ®−îc nh÷ng phÇn mÒm m¹nh nªn kh¶ n¨ng øng dông cña HTT§L cßn thÊp. Chóng ta míi chØ biªn tËp vµ in Ên b¶n ®å víi sù hç trî cña m¸y tÝnh ®iÖn tö. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80, víi chÝnh s¸ch më cña cña §¶ng vµ Nhµ n−íc céng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña m¸y tÝnh c¸ nh©n cïng nh÷ng thiÕt bÞ phô trî kh¸c, c¸c øng dông b−íc ®Çu cña HTT§L trªn m¸y tÝnh c¸ nh©n ®· ®−îc øng dông trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c. §Æc ®iÓm næi bËt trong thêi kú nµy lµ c¸c øng dông HTT§L ®−îc triÓn khai trªn c¸c phÇn mÒm tù ph¸t triÓn. C¸c øng dông ®¸ng kÓ nhÊt lµ: hÖ CAMAPS / FEWGIS cña TS. L¹i Huy Ph−¬ng vµ c«ng ty AIC ®−îc ph¸t triÓn t¹i ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng vµ Häc viÖn Kü thuËt Qu©n sù øng dông trong l©m nghiÖp. HÖ POPMAP cña Vò Duy MÉn vµ nh÷ng ng−êi kh¸c (nnk) øng dông trong lÜnh vùc ®iÒu tra d©n sè. HÖ WINGIS cña c«ng ty DOLSOFT... Ngoµi ra cßn cã nh÷ng phÇn mÒm n−íc ngoµi ®−îc mua vµ sö dông trong n−íc nh− MAPINFO, ARC/INFO, ILWIS, PCI, SPAN... (Trung t©m t− vÊn
7 th«ng tin l©m nghiÖp - ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng, Tæng côc §Þa chÝnh, ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp, ViÖn §Þa lý, ViÖn §Þa chÊt...). §Æc tr−ng trong giai ®o¹n nµy lµ sö dông c«ng nghÖ sè hãa b»ng bµn sè hãa (Digitizer) nªn tèc ®é sè hãa chËm, ®ång thêi gi¸ thµnh thiÕt bÞ phÇn cøng (m¸y tÝnh, bµn sè hãa, m¸y in khæ réng) cßn kh¸ ®¾t nªn h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t huy réng r·i c¸c øng dông cña HTT§L. Tõ nh÷ng n¨m 1995 l¹i ®©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña HTT§L t¹i ViÖt Nam. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty m¸y tÝnh ®ång thêi gi¸ thµnh thiÕt bÞ phÇn cøng gi¶m m¹nh vµ viÖc øng dông c¸c phÇn mÒm tiªn tiÕn trong c«ng nghÖ HTT§L kÕt hîp víi c«ng nghÖ viÔn th¸m, nhÊt lµ c«ng nghÖ sè hãa b¶n ®å tõ ¶nh quÐt lµm t¨ng kh¶ n¨ng sè hãa b¶n ®å gèc ®· t¹o ®iÒu kiÖn më réng ph¹m vi vµ lÜnh vùc øng dông HTT§L trong c¸c c¬ quan thuéc c¸c ngµnh kh¸c nhau. §iÓn h×nh lµ dù ¸n Dù ¸n GIS quèc gia phôc vô qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ gi¸m s¸t m«i tr−êng(1995-1999), Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr−êng. Ngoµi ra c¸c ngµnh l©m nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ ®Þa chÝnh ®· cã nh÷ng ®Çu t− quy m« nh»m ®æi míi c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å vµ qu¶n lý ®Êt ®ai. Nh÷ng lÜnh vùc ®· øng dông c«ng nghÖ HTT§L cã hiÖu qu¶ lµ: quy ho¹ch vµ qu¶n lý l©m nghiÖp, quy ho¹ch ®Êt n«ng nghiÖp, ®Þa chÝnh, du lÞch, khÝ t−îng thñy v¨n, ®Þa chÊt kho¸ng s¶n vµ dÇu khÝ, qu¶n lý x©y dùng, quy ho¹ch ®« thÞ, quy ho¹ch n«ng th«n, qu¶n lý m«i tr−êng, an ninh quèc phßng. 1.2. øng dông HTT§L trong ®¸nh gi¸ vµ trong quy ho¹ch sö dông ®Êt §· tõ l©u, c«ng t¸c ®¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai thu hót ®−îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ khoa häc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ trªn thÕ giíi. §Ó h¹n chÕ sù tho¸i hãa ®Êt th× viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña ®Êt vµ ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh sö dông ®Êt lµ cÇn thiÕt vµ lµ b¶n chÊt cña viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trªn thùc tÕ, viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®· ®−îc thùc hiÖn riªng lÎ ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i Liªn X« (cò) vµ c¸c
8 n−íc §«ng ¢u tõ nh÷ng n¨m 60 nh»m ®¸nh gi¸ líp phñ thæ nh−ìng, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai vµ ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®Êt. T¹i Hoa Kú, tõ nh÷ng n¨m 1964, c«ng viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai còng ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c chØ tiªu chÝnh lµ c¸c h¹n chÕ cña thæ nh−ìng ®èi víi c¸c môc tiªu canh t¸c. Cã thÓ coi ®©y lµ mét d¹ng trong ®¸nh gi¸ ®Êt cã g¾n víi hiÖn tr¹ng sö dông. HÖ th«ng tin ®Þa lÝ (GIS) cïng víi kü thuËt viÔn th¸m lµ nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu cho phÐp thu thËp, qu¶n lÝ, ph©n tÝch vµ hiÓn thÞ d÷ liÖu cã liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lÝ vµ sö dông l·nh thæ. Tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, HTT§L ®· ®−îc ¸p dông rÊt thµnh c«ng trong lÜnh vùc ®¸nh gi¸ ®Êt vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt thÓ hiÖn qua c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu sau: - C«ng tr×nh " øng dông kü thuËt tin häc - GIS trong ®iÒu tra quy ho¹ch vµ qu¶n lý rõng ViÖt Nam" cña t¸c gi¶ L¹i Huy Ph−¬ng n¨m 1995. §Ò tµi ®· h×nh thµnh mét c«ng nghÖ - quy tr×nh øng dông kü thuËt tin häc - GIS ®Ó xö lý th«ng tin-b¶n ®å trªn m¸y tÝnh, phôc vô c¸c yªu cÇu ph©n tÝch nghiªn cøu trong c«ng t¸c ®iÒu tra, quy ho¹ch vµ qu¶n lý rõng ë n−íc ta. C¸c øng dông ®−îc thÓ hiÖn trong quy ho¹ch ph©n cÊp phßng hé ®Çu nguån s«ng Sª san Sª rª pèc; trong ph©n lo¹i tiÒm n¨ng xãi mßn gia tèc; trong x©y dùng quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp tØnh B¾c Th¸i (cò); nh÷ng kÕt qu¶ øng dông HTT§L trong c¸c dù ¸n trång rõng PAM. - T¸c gi¶ NguyÔn Huy Phån n¨m 1996 ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c¸c kiÓu sö dông ®Êt nh»m ®Þnh h−íng cho sö dông ®Êt n«ng l©m nghiÖp vïng miÒn nói trung t©m B¾c bé. C«ng tr×nh ®· vËn dông ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt ®ai cña FAO vµ c«ng nghÖ GIS ®Ó nghiªn cøu ph©n chia c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai, tæng hîp c¸c kiÓu sö dông ®Êt ®ai hiÖn cã. Tõ ®ã ph©n h¹ng thÝch nghi cho tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai vµ ®Ò ra nh÷ng ®Þnh h−íng sö dông ®Êt cho vïng nghiªn cøu.
9 - T¸c gi¶ Ph¹m V¨n Cù vµ nnk n¨m 1997 ®· tiÕn hµnh ®Ò tµi " M« h×nh hãa kh«ng gian ®Êt mÊt do xãi mßn huyÖn Thanh Hßa, VÜnh Phó (cò)". §Ò tµi ®· ®¸nh gi¸ møc ®é xãi mßn ®Êt ë huyÖn Thanh Hßa th«ng qua c¸c yÕu tè vÒ ®Þa h×nh, vÒ dßng ch¶y, th«ng qua ®Æc ®iÓm thæ nh−ìng vµ líp phñ thùc vËt b»ng mét m« h×nh tÝnh to¸n kh«ng gian hîp lý. - Mét sè c«ng tr×nh kh¸c nh−:"Ph©n lo¹i sö dông vïng ®Êt ngËp n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ b»ng c«ng nghÖ HTT§L" cña NguyÔn Tr−êng Khoa, Mai §×nh Yªn, TrÇn V¨n ý, NguyÔn §øc HiÓn n¨m 2001. - "øng dông kü thuËt GIS vµ hÖ thèng ®¸nh gi¸ ®Êt tù ®éng (ALES) ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi ®Êt ®ai tù nhiªn cho ®Êt lóa tØnh Sãc Tr¨ng - ®ång b»ng s«ng Cöu Long" cña t¸c gi¶ Vâ ThÞ BÐ N¨m, n¨m 2000. Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ®· øng dông nh÷ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i (kü thuËt GIS vµ c«ng nghÖ viÔn th¸m) vµo trong c¸c nghiªn cøu cña m×nh. PhÇn lín c¸c ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh c¸c ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, ph©n tÝch hÖ thèng sö dông ®Êt, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c ¶nh h−ëng, t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ - x· héi, m«i tr−êng vµ ®· ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m sö dông ®Êt ®ai mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, c¸c ph−¬ng ¸n ®−îc x©y dùng c¨n cø vµo mét sè quy ®Þnh, trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò ch−a ®−îc cô thÓ hãa ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, m«i tr−êng ch−a ®−îc tæ chøc thµnh ng©n hµng d÷ liÖu cã tÝnh hÖ thèng vµ ®ång bé. Do ®ã, võa kh«ng b¶o ®¶m chÊt l−îng võa kh«ng cung cÊp kÞp thêi th«ng tin cho viÖc xö lý, ph©n tÝch x©y dùng ph−¬ng ¸n. ViÖc x©y dùng c¸c ph−¬ng ¸n sö dông ®Êt, ®¸nh gi¸, so s¸nh, lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n tèi −u th−êng Ýt ®−îc ®Ò cËp ®Õn. §a phÇn c¸c c«ng tr×nh ch−a ®−a ra ®−îc c¸c ph−¬ng ¸n kh¸c nhau kÌm theo nh÷ng tÝnh to¸n so s¸nh trªn c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ, x· héi, m«i tr−êng nh»m gióp c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ó thùc hiÖn.
10 1.3. Mét sè c«ng tr×nh ®· ®−îc tiÕn hµnh ë L¹ng S¬n - §Ò tµi x©y dùng l©m phËn phßng hé quèc gia vµ bæ xung c¸c dù ¸n, ch−¬ng tr×nh 327 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, th¸ng 6 n¨m 1999. Trong ®ã ®· x©y dùng ®−îc b¶n ®å l©m phËn phßng hé cña tØnh L¹ng S¬n. X¸c ®Þnh ®−îc diÖn tÝch phßng hé xung yÕu, diÖn tÝch phßng hé Ýt xung yÕu, diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp s¶n xuÊt. §©y lµ c¬ së thiÕt thùc phôc vô cho môc ®Ých quy ho¹ch sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt cña tØnh L¹ng S¬n - Dù ¸n 32: §©y lµ tªn gäi t¾t cña dù ¸n theo ChØ thÞ sè 32 /2000/CT- BNN-KL, ngµy 27 th¸ng 3 n¨m 2000 cña Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n " VÒ viÖc tæ chøc theo dâi diÔn biÕn rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp trong c¶ n−íc " . Trong dù ¸n nµy, Chi côc KiÓm l©m lµ c¬ quan chñ tr×, dù ¸n cã nhiÖm vô x©y dùng hÖ thèng theo dâi diÔn biÕn rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp, h×nh thµnh c¬ së d÷ liÖu qu¶n lý rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp cña tØnh. Tæ chøc theo dâi diÔn biÕn rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp tõ c¬ së, ®Þnh kú tËp hîp c¸c th«ng tin vÒ c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp, tËp hîp theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp x·. H×nh thµnh hÖ thèng tæ chøc theo dâi diÔn biÕn rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp tõ x· lªn huyÖn, tØnh víi sù phèi hîp c¸c lùc l−îng trªn ®Þa bµn bao gåm: C¸n bé l©m nghiÖp thuéc UBND huyÖn, x·, KiÓm l©m, chñ rõng, §iÒu tra quy ho¹ch rõng, §Þa chÝnh. - Dù ¸n quy ho¹ch ba lo¹i rõng vµ sö dông ®Êt trèng ®åi nói träc tØnh L¹ng S¬n thêi kú 2003-2010: §©y lµ dù ¸n cña Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n L¹ng S¬n phèi hîp víi Ban ®iÒu hµnh dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng tØnh L¹ng S¬n vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng, Bé NN vµ PTNT thùc hiÖn. Môc tiªu cña dù ¸n lµ quy ho¹ch b¶o vÖ diÖn tÝch rõng hiÖn cã, trång rõng, lµm giµu rõng, khoanh nu«i phôc håi rõng ®Ó n©ng ®é che phñ cña rõng tõ 30,3% n¨m 2001 lªn 55% vµo n¨m 2010. - Dù ¸n Quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n 2001-2010. §©y lµ dù ¸n do Ph©n viÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng T©y B¾c Bé, ViÖn §iÒu
11 tra Quy ho¹ch rõng tiÕn hµnh. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi tØnh L¹ng S¬n, dù ¸n ®· ®−a ra quy ho¹ch tæng thÓ sö dông ®Êt ®ai L¹ng S¬n ®Õn n¨m 2010, quy ho¹ch ®Êt l©m nghiÖp theo 3 lo¹i rõng còng nh− c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn. - B¸o c¸o "Rµ so¸t quy ho¹ch n«ng l©m thñy lîi phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n giai ®o¹n 2004-2010" do Ph©n viÖn §iÒu tra Quy ho¹c rõng T©y B¾c Bé, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng tiÕn hµnh. Dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nguån lùc tù nhiªn - kinh tÕ x· héi ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n còng nh− thùc tr¹ng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ thñy lîi hiÖn t¹i. B¸o c¸o ®· ®−a ra: Quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai chung, Quy ho¹ch s¶n xuÊt l©m nghiÖp còng nh− c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn ®Õn n¨m 2010. NhËn xÐt: Qua c¸c c«ng tr×nh nªu trªn ë L¹ng S¬n, cã thÓ thÊy: - ë c¸c gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau, quy ho¹ch sö dông ®Êt L¹ng S¬n lµ mét nhu cÇu ®Ých thùc, cÊp b¸ch vµ ®Þnh kú ®iÒu chØnh. - H×nh thµnh CSDL (vÒ c¸c yÕu tè ®Þa lý tù nhiªn) phôc vô QHSD§ sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng quy ho¹ch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c theo dâi, triÓn khai thùc hiÖn quy ho¹ch vµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch (nÕu cã).
12 Ch−¬ng 2: môc tiªu, néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu - §−a ra ®−îc c¬ së khoa häc, gi¶i ph¸p c«ng nghÖ vµ quy tr×nh c¸c b−íc x©y dùng hÖ thèng CSDL phôc vô trong c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp vËn dông cô thÓ cho tØnh L¹ng S¬n. - §−a mét sè m« h×nh GIS vµo øng dông trong c«ng t¸c ®¸nh gi¸ vµ c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai l©m nghiÖp theo h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2.2. Giíi h¹n nghiªn cøu Ph¹m vi l·nh thæ nghiªn cøu lµ tØnh L¹ng S¬n, m« h×nh øng dông ®−îc tiÕn hµnh trong ph¹m vi hµnh chÝnh cña tØnh. Ranh giíi cô thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trªn b¶n ®å. - ViÖc x©y dùng CSDL ®¸p øng môc tiªu quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp lµ néi dung chÝnh cña ®Ò tµi, ®¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt l©m nghiÖp lµ phô. - B¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ®−îc x©y dùng cã tÝnh chÊt thö nghiÖm ®Ó minh häa cho kh¶ n¨ng øng dông cña HTT§L trong quy ho¹ch sö dông ®Êt. - CSDL ®−îc x©y dùng phôc vô cho môc tiªu quy ho¹ch vÜ m«. 2.3. Néi dung nghiªn cøu §Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu trªn, ®Ò tµi tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cô thÓ sau: - X¸c ®Þnh c¬ së khoa häc cña viÖc x©y dùng CSDL ®¸p øng cho môc tiªu phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp. - X¸c ®Þnh c¬ së c«ng nghÖ, quy tr×nh x©y dùng CSDL b»ng c«ng nghÖ GIS nh»m phôc vô trong quy ho¹ch sö dông ®Êt.
13 - H×nh thµnh CSDL ®¸p øng cho môc tiªu phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n. - X©y dùng b¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt l©m nghiÖp (®Êt ®åi nói) tØnh L¹ng S¬n. 2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi thùc hiÖn theo h−íng ®¸nh gi¸ ph©n ho¸ l·nh thæ vÒ c¸c yÕu tè tù nhiªn liªn quan ®Õn quy ho¹ch sö dông ®Êt. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ bao gåm ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®Þnh tÝnh vµ øng dông mµ kh«ng ®i vµo ®¸nh gi¸ kinh tÕ. C¸c m« h×nh vµ c¸c d÷ liÖu ®Þnh l−îng trong CSDL ®−îc x©y dùng b»ng c«ng nghÖ GIS, dïng GIS lµm c«ng cô ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c QHSD§. 2.4.1. Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu Dïng ph−¬ng ph¸p kÕ thõa cã chän läc c¸c tµi liÖu ®· cã Thu thËp, chØnh lý vµ kÕ thõa c¸c nguån tµi liÖu, t− liÖu cã liªn quan theo yªu cÇu vµ môc tiªu nghiªn cøu. Tµi liÖu thu thËp ®−îc chia thµnh c¸c nhãm sau: hÖ thèng c¸c b¶n ®å, c¸c sè liÖu thèng kª, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, c¸c b¸o c¸o liªn quan ®Õn ®Ò tµi vµ c¸c tranh ¶nh thùc ®Þa. C¸c sè liÖu thèng kª do c¸c c¬ quan ®iÒu tra vµ thèng kª trong tØnh L¹ng S¬n thùc hiÖn, b¶o ®¶m t− c¸ch ph¸p lý, ®é tin cËy. C¸c tµi liÖu b¶n ®å liªn quan ®Õn néi dung ®Ò tµi ®−îc thu thËp víi sù gióp ®ì cña Trung t©m Liªn ngµnh ViÔn th¸m & GIS (CIAS), Trung t©m t− vÊn th«ng tin l©m nghiÖp (CFIC) (thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n), Së N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n L¹ng S¬n, Chi côc KiÓm l©m L¹ng S¬n, Chi côc thèng kª L¹ng S¬n... C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ cña nh÷ng ®Ò tµi ®· ®−îc thùc hiÖn trong tØnh còng ®−îc thu thËp vµ sö dông. C¨n cø vµo môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi t¸c gi¶ ®· thu thËp c¸c tµi liÖu sau: - B¶n ®å ®Þa giíi hµnh chÝnh 364 tØnh L¹ng S¬n.
14 - B¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng tØnh L¹ng S¬n n¨m 2005 lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n 32 tØnh L¹ng S¬n. - B¶n ®å thæ nh−ìng tØnh L¹ng S¬n do §oµn ®iÒu tra quy ho¹ch, Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh L¹ng S¬n thµnh lËp - B¶n ®å l−u vùc s«ng tØnh L¹ng S¬n do ViÖn §iÒu tra quy ho¹ch rõng x©y dùng - B¶n ®å kiÓu ®Þa h×nh khÝ hËu tØnh L¹ng S¬n, t¸c gi¶i Vò Tù LËp - B¶n ®å l−u vùc s«ng tØnh L¹ng S¬n do ViÖn §iÒu tra quy ho¹ch rõng x©y dùng - Niªn gi¸m thèng kª L¹ng S¬n 2005 do Côc thèng kª L¹ng S¬n Ên hµnh. - Sè liÖu thèng kª diÖn tÝch lo¹i ®Êt lo¹i rõng L¹ng S¬n n¨m 2005, lµ kÕt qu¶ cña dù ¸n 32 tØnh L¹ng S¬n. - Dù ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n giai ®o¹n 2001 - 2010 do Ph©n viÖn §iÒu tra quy ho¹ch T©y B¾c Bé, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng x©y dùng. - Dù ¸n rµ so¸t quy ho¹ch n«ng l©m thñy lîi phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n giai ®o¹n 2004-2010 do Ph©n viÖn §iÒu tra quy ho¹ch T©y B¾c Bé, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch x©y dùng th¸ng 12-2003. 2.4.2. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu X©y dùng CSDL phôc vô cho môc tiªu quy ho¹ch sö dông ®Êt chÝnh lµ thiÕt kÕ vµ x©y dùng hÖ thèng b¶n ®å thÓ hiÖn c¸c yÕu tè ®Þa lý tù nhiªn cïng víi c¸c hÖ thèng c¸c th«ng tin thuéc tÝnh cÇn thiÕt. Do ®ã c«ng viÖc xö lý d÷ liÖu lµ rÊt lín vµ quan träng. D÷ liÖu xö lý phÇn lín lµ d÷ liÖu b¶n ®å, do vËy ph−¬ng ph¸p xö lý d÷ liÖu sÏ ®i s©u vµo ph−¬ng ph¸p t¹o c¸c d÷ liÖu kh«ng gian vµ d÷ liÖu thuéc tÝnh cña ®èi t−îng nghiªn cøu. D÷ liÖu ®−îc xö lý hoµn toµn trªn m¸y tÝnh b»ng c¸c phÇn mÒm chuyªn dông. Cô thÓ ®Ò tµi ®· dïng c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý d÷ liÖu sau:
15 a. Ph−¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å sè tõ b¶n ®å giÊy Mét khèi l−îng lín c¸c b¶n ®å thu thËp ®−îc lµ ë d¹ng b¶n ®å giÊy, víi tû lÖ vµ hÖ quy chiÕu kh¸c nhau, do ®ã ph¶i chuyÓn toµn bé khèi l−îng c¸c b¶n ®å giÊy nµy sang d¹ng b¶n ®å sè trªn m¸y tÝnh. Qu¸ tr×nh x©y dùng ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å h×nh 2.1 B¶n ®å ®Þa giíi B¶n ®å giÊy Tµi liÖu liªn hµnh Error!chÝnh 364 - B¶n ®å l−îng m−a quan - B¶n ®å thæ nh−ìng - B¶n ®å l−u vùc s«ng - ............... QuÐt b¶n ®å N¾n ¶nh quÐt b¶n ®å theo b¶n ®å §GHC364 Sè ho¸ c¸c líp th«ng tin chuyªn ®Ò ChuyÓn khu«n d¹ng Mapinfo ThiÕt kÕ cÊu tróc vµ n¹p th«ng tin b¶n ®å KÕt nèi vµo CSDL H×n 2.1: C¸c b−íc x©y dùng b¶n ®å sè
16 ViÖc lùa chän c«ng nghÖ c«ng nghÖ sè hãa, thiÕt kÕ CSDL thuéc tÝnh cho c¸c b¶n ®å trªn ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt t¹i Môc 4.3 cña ®Ò tµi. b. Ph−¬ng ph¸p x©y dùng c¸c b¶n ®å thµnh phÇn (th«ng tin chiÕt xuÊt) tõ b¶n ®å nÒn ®Þa h×nh C¸c b¶n ®å thµnh phÇn chiÕt xuÊt ®−îc tõ b¶n ®å nÒn ®Þa h×nh gåm: b¶n ®å ®ai cao, ®é dèc, h−íng ph¬i. C¸c b¶n ®å nµy ®−îc chiÕt xuÊt th«ng qua m« h×nh DEM, thÓ hiÖn qua s¬ ®å h×nh 2.2 Tõ líp th«ng tin ®−êng ®ång møc vµ ®iÓm ®é cao b»ng phÇn mÒm ArcView 3.2 néi suy ®Ó x©y dùng m« h×nh DEM, tõ m« h×nh DEM chiÕt xuÊt ra c¸c th«ng tin thø cÊp ®ai cao, ®é dèc, h−íng ph¬i. Líp ®−êng Líp ®iÓm ®ång møc ®é cao M« h×nh DEM Líp th«ng tin Líp th«ng tin Líp th«ng tin ®ai cao ®é dèc h−íng ph¬i (Slope) (Aspects) H×nh 2.2: C¸c b−íc t¹o b¶n ®å chiÕt xuÊt M« h×nh tÝnh to¸n cô thÓ cho ra c¸c b¶n ®å trªn ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt t¹i Môc 4.4 cña ®Ò tµi. c. Ph−¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt Sö dông ph−¬ng ph¸p chång xÕp c¸c líp b¶n ®å thµnh phÇn ®−îc tiÕn hµnh trªn m¸y tÝnh, sö dông phÇn mÒm Arcview GIS 3.2. Líp th«ng tin ®å thµnh phÇn tham gia chång xÕp gåm: líp th«ng tin kiÓu ®Þa h×nh, líp th«ng tin
17 ®é dèc, líp th«ng tin ®é dµy tÇng ®Êt, líp th«ng tin hiÖn tr¹ng rõng. C¸c líp th«ng tin thµnh phÇn nµy ®−îc ph©n cÊp theo nh÷ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh c¨n cø vµo môc tiªu quy ho¹ch vµ thùc tÕ ph©n hãa l·nh thæ theo ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn cña L¹ng S¬n. Qu¸ tr×nh chång xÕp tiÕn hµnh qua hai b−íc (h×nh 2.3): Chång xÕp 3 líp th«ng tin: ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt, kiÓu ®Þa h×nh ®Ó t¹o ra b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai. §¸nh gi¸ ®Êt (trªn nguyªn t¾c, chØ tiªu) t¹o b¶n ®å ®Þnh h−íng c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt vµ chång xÕp b¶n ®å nµy víi b¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng ®Ó t¹o thµnh b¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt l©m nghiÖp tØnh L¹ng S¬n. Líp th«ng tin Líp th«ng Líp th«ng tin kiÓu ®Þa h×nh tin ®é dèc ®é dµy tÇng ®Êt B−íc 1 §é dèc - dµy ®Êt B¶n ®å ®¬n Nguyªn t¾c vÞ ®Êt vµ chi tiªu ®¸nh gi¸ B−íc 2 B¶n ®å ®Þnh h−íng B¶n ®å hiÖn c¸c lo¹i h×nh sö tr¹ng rõng dông ®Êt B¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt H×nh 2.3: C¸c b−íc t¹o b¶n ®å ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt Nguyªn t¾c chång xÕp vµ ma trËn chång xÕp ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt t¹i Môc 4.5 cña ®Ò tµi.
18 Ch−¬ng 3: C¬ së khoa häc vμ c«ng nghÖ cña viÖc x©y dùng CSDL phôc vô quy ho¹ch sö dông ®Êt l©m nghiÖp 3.1. C¬ së khoa häc cña viÖc x©y dùng CSDL phôc vô QHSD§ 3.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n a. Kh¸i niÖm ®Êt ®ai §Êt ®ai (Land) lµ mét diÖn tÝch cô thÓ cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn cña m«i tr−êng vËt lý vµ sinh häc cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc sö dông ®Êt nh−: khÝ hËu bÒ mÆt, thæ nh−ìng, d¹ng ®Þa h×nh, sinh vËt, n−íc mÆt (hå, s«ng suèi, ®Çm lÇy...), c¸c líp trÇm tÝch s¸t bÒ mÆt cïng víi nguån n−íc ngÇm. Ngoµi ra, ®Êt ®ai cßn bao gåm: tr¹ng th¸i ®Þnh c− cña con ng−êi, nh÷ng c«ng tr×nh c¶i t¹o ®Êt nh− hÖ thèng ®ª ®iÒu, hay c¸c hÖ thèng t−íi tiªu vµ nh÷ng kÕt qu¶ do ho¹t ®éng cña con ng−êi trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i ®Ó l¹i. Theo LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 cña n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th× "§Êt ®ai lµ mét trong nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn v« cïng quý gi¸, lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt, lµ thµnh phÇn quan träng hµng ®Çu cña m«i tr−êng sèng, lµ ®Þa bµn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, x©y dùng kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh vµ quèc phßng" Nh− vËy khi xem xÐt ®Êt ®ai, thùc chÊt lµ chóng ta ®ang xem xÐt mét thÓ tæng hîp tù nhiªn. §Æc tr−ng cña ®Êt ®ai: §Êt ®ai cã nh÷ng ®Æc tr−ng sau: - ChÊt l−îng ®Êt ®ai (Land Quality): §©y chÝnh lµ tæng hîp nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai mµ c¸c t¸c ®éng riªng biÖt cña chóng cã ¶nh h−ëng ®Õn møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai ®èi víi c¸c h×nh thøc sö dông ®Êt. - §Æc ®iÓm ®Êt ®ai (Land Characteristic): Lµ nh÷ng thuéc tÝnh cña ®Êt ®ai cã thÓ ®o ®Õm hoÆc −íc l−îng ®−îc nh−: ®é dèc, ®é dµy, kÕt cÊu, kh¶ n¨ng cung cÊp n−íc, sinh khèi...
19 - §¬n vÞ ®Êt ®ai (Land Unit) hay §¬n vÞ b¶n ®å ®Êt ®ai (Land Mapping Unit LMU) (theo ®Þnh nghÜa cña FAO): Khi ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, ng−êi ta dïng ®¬n vÞ c¬ së lµ c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai hay ®¬n vÞ b¶n ®å ®Êt ®ai. Thùc chÊt ®©y chÝnh lµ mét diÖn tÝch ®Êt ®ai cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ chÊt l−îng riªng, ®−îc x¸c ®Þnh trªn b¶n ®å lµm c¬ së cho c«ng t¸c ®¸nh gi¸ dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ thæ nh−ìng, vÒ líp phñ... Mét ®¬n vÞ ®Êt ®ai dïng ®Ó chØ c¸c khu vùc ®−îc lùa chän ®Ó ®¸nh gi¸. Møc ®é chi tiÕt cña ®¬n vÞ ®Êt ®ai phô thuéc vµo tØ lÖ b¶n ®å vµ quy m« nghiªn cøu. b. Kh¸i niÖm quy ho¹ch vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai b1. Quy ho¹ch Quy ho¹ch lµ viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ mét c¸ch hÖ thèng nh÷ng dù kiÕn, ®Þnh h−íng hµnh ®éng nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu cô thÓ. B¶n chÊt cña quy ho¹ch chÝnh lµ x©y dùng nh÷ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn cho tõng khu vùc, tõng l·nh thæ cô thÓ mét c¸ch phï hîp víi tiÒm n¨ng tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi chung trªn c¬ së nghiªn cøu, xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng tiÒm n¨ng nµy ®Ó bè trÝ l¹i c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kinh tÕ. Quy ho¹ch g¾n liÒn víi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, c¶ vÒ kh«ng gian ph©n bè vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh− tæ chøc x· héi. Quy ho¹ch ®−a ra nh÷ng dù b¸o xu thÕ ph¸t triÓn trong mét t−¬ng lai l©u dµi vµ theo tõng giai ®o¹n cô thÓ, ®¶m b¶o sù hµi hßa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi theo tõng khu vùc riªng còng nh− trong ph¹m vi c¶ n−íc nãi chung. Quy ho¹ch cã thÓ ë nh÷ng møc ®é vµ ph¹m vi kh¸c nhau. Tùu trung l¹i cã c¸c h×nh thøc sau: - Quy ho¹ch sö dông ®Êt: chñ yÕu tËp trung vµo viÖc x©y dùng vµ lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt. - Quy ho¹ch vïng: ®i s©u vµo viÖc nghiªn cøu thiÕt kÕ s¬ ®å ph©n bè cña c¸c ®èi t−îng kinh tÕ x· héi.