Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam – Khảo sát trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm 3 mục tiêu: Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT tại Việt Nam; đánh giá tình hình chung của chất lượng hoạt động KTĐL tại Việt Nam hiện nay; đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động KTĐL tại Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam – Khảo sát trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  ĐINH THANH MAI CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM - KHẢO SÁT TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  ĐINH THANH MAI CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP TẠI VIỆT NAM - KHẢO SÁT TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN THỊ GIANG TÂN Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam – Khảo sát trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Đinh Thanh Mai
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ............................................................................. 2 3. Đối tƣợng, phạm vi và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................. 2 4. Đóng góp mới của luận văn .................................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP ............ 4 1.1 Các nghiên cứu công bố ở ngoài nƣớc ................................................................. 4 1.2 Các nghiên cứu công bố ở trong nƣớc ................................................................. 6 Tóm tắt chƣơng 1 ........................................................................................................ 9 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU..................... 10 2.1 Khái niệm chất lƣợng............................................................................................ 10 2.2 Khái niệm về chất lƣợng hoạt động kiểm toán độc lập ..................................... 11 2.2.1 Chất lượng kiểm toán dưới góc nhìn của khách hàng ..................................... 12 2.2.2 Chất lượng kiểm toán dưới góc nhìn của doanh nghiệp kiểm toán ................. 13 2.2.3 Chất lượng kiểm toán dưới góc nhìn của người sử dụng báo cáo kiểm toán (nhà đầu tư, đối tác, hội nghề nghiệp, công chúng…) .............................................. 14 2.3 Các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng hoạt động kiểm toán độc lập .................................................................................................................. 16 2.3.1 Nhân tố bên trong .......................................................................................... 17
2.3.1.1 Nhân tố liên quan đến bản thân DNKT .................................................... 17 2.3.1.2 Nhân tố liên quan đến KTV ..................................................................... 24 2.3.2 Nhân tố bên ngoài .......................................................................................... 26 2.3.2.1 Mục tiêu kiểm toán của khách hàng ......................................................... 26 2.3.2.2 Các chuẩn mực, quy định pháp lý ............................................................ 27 2.3.2.3 Sự cạnh tranh trên thị trường ................................................................... 27 2.3.2.4 Kiểm soát chất lượng từ bên ngoài .......................................................... 27 2.4 Khuôn mẫu chất lƣợng kiểm toán theo Ủy ban quốc tế về chuẩn mực kiểm toán và dịch vụ đảm bảo (IAASB) ............................................................................. 28 2.4.1 Lịch sử phát triển của Khuôn mẫu chất lượng kiểm toán ............................... 28 2.4.2 Nội dung chính của Khuôn mẫu chất lượng kiểm toán ................................... 29 2.5 Mô hình nghiên cứu .............................................................................................. 32 Tóm tắt chƣơng 2 ........................................................................................................ 34 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 35 3.1 Quy trình nghiên cứu chung ................................................................................ 35 3.2 Mục tiêu khảo sát .................................................................................................. 36 3.3 Phƣơng pháp khảo sát .......................................................................................... 36 3.4 Thiết kế thang đo và xây dựng bảng câu hỏi ...................................................... 37 3.4.1 Thiết kế thang đo.............................................................................................. 37 3.4.2 Xây dựng bảng câu hỏi .................................................................................... 43 3.5 Mẫu khảo sát ......................................................................................................... 44 3.6 Phƣơng pháp phân tích dữ liệu............................................................................ 45 Tóm tắt chƣơng 3 ........................................................................................................ 48 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 49 4.1 Phân tích thống kê tần số...................................................................................... 49 4.1.1 Đặc điểm của mẫu khảo sát ............................................................................. 49 4.1.2 Thống kê tần số thang đo CLKT và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT ......... 51 4.2 Phân tích và đánh giá thang đo ............................................................................ 58 4.2.1 Đánh giá độ tin cậy của thang đo..................................................................... 58
4.2.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) ................... 59 4.3 Kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu .................................................... 63 4.3.1 Phân tích tương quan ....................................................................................... 63 4.3.2 Phân tích hồi quy tuyến tính bội ...................................................................... 64 4.4 Tình hình chung về chất lƣợng hoạt động KTĐL tại Việt Nam ....................... 68 4.4.1 Nguồn tài liệu .................................................................................................. 68 4.4.2 Mẫu ................................................................................................................. 68 4.4.3 Kết quả đánh giá chất lượng hoạt động KTĐL qua kết quả KSCL ................. 69 Tóm tắt chƣơng 4 ........................................................................................................ 71 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN, GIẢI PHÁP VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TRONG TƢƠNG LAI ................................................................................................................ 72 5.1 Kết luận .................................................................................................................. 72 5.2 Giải pháp ................................................................................................................ 73 5.2.1 Quan điểm của giải pháp .............................................................................. 73 5.2.1.1 Hội nhập với quốc tế và phù hợp với đặc điểm, điều kiện của VN .......... 73 5.2.1.2 Hướng đến nâng cao chất lượng hoạt động KTĐL .................................. 74 5.2.1.3 Tác động vào các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT..................................... 74 5.2.2 Giải pháp cụ thể ............................................................................................. 75 5.2.2.1 Tăng cường các DNKT có quy mô lớn, giảm thiểu các DNKT có quy mô nhỏ .................................................................................................................. 75 5.2.2.2 Tác động vào nhân tố KSCL từ bên ngoài ............................................... 80 5.2.2.3 Tác động vào nhân tố đạo đức nghề nghiệp của KTV ............................. 83 5.3 Hạn chế và hƣớng nghiên cứu tiếp theo của đề tài ............................................ 85 Tóm tắt chƣơng 5 ........................................................................................................ 86 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 1. Các chữ viết tắt có nguồn gốc tiếng Việt Từ viết Từ gốc tắt BCKT Báo cáo kiểm toán BCTC Báo cáo tài chính BTC Bộ tài chính CL Chất lượng CLKT Chất lượng kiểm toán CMKiT Chuẩn mực kiểm toán DDNN Đạo đức nghề nghiệp DN Doanh nghiệp DNKT Doanh nghiệp kiểm toán GP Giá phí HĐKD Hoạt động kinh doanh HNX Sàn chứng khoán Hà Nội HoSE Sàn chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh KSCL Kiểm soát chất lượng KSCLBN Kiểm soát chất lượng từ bên ngoài KSCLBT Kiểm soát chất lượng từ bên trong KSNB Kiểm soát nội bộ KTĐL Kiểm toán độc lập KTV Kiểm toán viên NK Nhiệm kỳ NLCM Năng lực chuyên môn NN Nhà nước QM Quy mô TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh VACPA Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam VN Việt Nam
2. Các chữ viết tắt của nguồn gốc tiếng Anh Từ gốc theo nghĩa tiếng Từ viết tắt Từ gốc bằng tiếng Anh Việt AMEX American Stock Exchange Sàn chứng khoán Mỹ Commission on Auditors' Ủy ban trách nhiệm của CAR Responsibilities kiểm toán viên Các khoản dồn tích có thể DA Discretionary accruals điều chỉnh EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá European Organization for Tổ chức kiểm tra chất lượng EQC Quality Control Châu Âu Earnings response ERC coefficients Hệ số phản ứng thu nhập Generally Accepted Các CMKiT được chấp GAAP Accounting Principles nhận chung Ủy ban quốc tế về chuẩn International Auditing and mực kiểm toán và dịch vụ IAASB Assurance Standards Board đảm bảo International Auditing Ủy ban Thực hành Kiểm IAPC Practice Committee toán quốc tế International Federation of Liên đoàn các nhà kế toán IFAC Accountants quốc tế The International Organization for Tổ chức Quốc tế về Tiêu ISO Standardization chuẩn hóa National Association of Securities Dealers Automated Quotation NASDAQ System Stock Exchange Sàn chứng khoán NASDAQ NYSE New York Stock Exchange Sàn chứng khoán New York Public Company accounting Hội đồng giám sát kế toán PCAOB oversight board các công ty đại chúng Mỹ SERVQUAL Service quality Chất lượng dịch vụ SOX Sarbanes-Oxley Luật Sarbanes-Oxley Statistical Package for the Chương trình thống kê cho SPSS Social Sciences các ngành khoa học
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Giả thuyết nghiên cứu 1 .........................................................................34 Bảng 3.1: Thang đo chất lượng kiểm toán ..............................................................38 Bảng 3.2: Thang đo quy mô của DNKT ..................................................................38 Bảng 3.3: Thang đo giá phí kiểm toán ....................................................................39 Bảng 3.4: Thang đo nhiệm kỳ kiểm toán .................................................................40 Bảng 3.5: Thang đo KSCL từ bên trong .................................................................41 Bảng 3.6: Thang đo KSCL từ bên ngoài .................................................................41 Bảng 3.7: Thang đo năng lực chuyên môn của KTV ..............................................42 Bảng 3.8: Thang đo đạo đức nghề nghiệp của KTV ...............................................43 Bảng 3.9: Cấu trúc bảng câu hỏi và thang đo ........................................................44 Bảng 4.1: Vị trí công tác và kinh nghiệm làm việc của KTV tham gia khảo sát ....49 Bảng 4.2: Cơ cấu và doanh thu trung bình của các DNKT trong mẫu khảo sát ....50 Bảng 4.3: Số lượng nhân viên chuyên nghiệp và KTV tại DNKT ...........................50 Bảng 4.4: Thống kê tần số thang đo “Chất lượng kiểm toán” ...............................51 Bảng 4.5: Thống kê tần số thang đo “Quy mô của DNKT” ...................................52 Bảng 4.6: Thống kê tần số thang đo “Giá phí kiểm toán” .....................................53 Bảng 4.7: Thống kê tần số thang đo “Nhiệm kỳ kiểm toán” ..................................54 Bảng 4.8: Thống kê tần số thang đo “KSCL từ bên trong”....................................55 Bảng 4.9: Thống kê tần số thang đo “KSCL từ bên ngoài” ...................................55 Bảng 4.10: Thống kê tần số thang đo “Năng lực chuyên môn của KTV” ..............56 Bảng 4.11: Thống kê tần số thang đo “ Đạo đức nghề nghiệp của KTV” .............57 Bảng 4.12: Kiểm định KMO và Bartlett các biến độc lập ......................................59
Bảng 4.13: Tổng phương sai trích các biến độc lập ...............................................60 Bảng 4.14: Ma trận nhân tố sau khi xoay các biến độc lập ...................................61 Bảng 4.15: Kiểm định KMO và Bartlett biến phụ thuộc .........................................61 Bảng 4.16: Tổng phương sai trích biến phụ thuộc .................................................62 Bảng 4.17: Ma trận nhân tố trước khi xoay ............................................................62 Bảng 4.18: Hệ số tương quan Pearson ...................................................................63 Bảng 4.19: Giả thuyết nghiên cứu 2 .......................................................................65 Bảng 4.20: Tóm tắt mô hình (Model Summaryb) ....................................................65 Bảng 4.21: Bảng ANOVA ........................................................................................66 Bảng 4.22: Hệ số phương trình hồi quy (Coefficientsa)..........................................66 Bảng 4.23: Số lượng công ty kiểm toán được kiểm tra theo quy mô ......................69 Bảng 5.1: Số lượng nhân viên chuyên nghiệp và KTV đăng kí hành nghề .............76
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu 1 .............................................................................33 Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu chung .....................................................................35 Hình 4.1: Mô hình nghiên cứu 2 .............................................................................65 Hình 4.2: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT 1 ........................................68 Hình 5.1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT 2 ........................................73 Đồ thị 4.1: Kết quả xếp loại chất lượng qua 3 năm 2010, 2011, 2012...................70
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động kiểm toán đã có lịch sử phát triển lâu dài và gắn liền với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của loài người. Để phục vụ cho nhu cầu đa dạng của xã hội, những lĩnh vực và loại hình kiểm toán khác nhau đã lần lượt hình thành, trong đó hoạt động KTĐL là một trong những hoạt động rất phát triển trong nền kinh tế thị trường. Vai trò của hoạt động KTĐL cũng ngày càng quan trọng, trước hết đối với DN được kiểm toán, ngoài việc nhận được ý kiến kiểm toán về tính trung thực và hợp lý của BCTC, DN còn được KTV đưa ra những kiến nghị giúp hoàn thiện hệ thống kiểm soát, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý tài chính nói riêng cũng như hoạt động kinh doanh nói chung. Đối với DNKT thì việc cung cấp dịch vụ kiểm toán có chất lượng, làm hài lòng khách hàng sẽ làm gia tăng tính cạnh tranh trên thị trường kiểm toán. Với vai trò đó, hoạt động KTĐL đã dần gây dựng được lòng tin của xã hội đối với nghề nghiệp kiểm toán. Tuy nhiên, sau hàng loạt các vụ phá sản của các tập đoàn, các vụ bê bối tài chính và những thất bại kiểm toán tại các nước phát triển như tập đoàn Enron, Tyco International, WorldCom, Global Crossing, Arthur Anderson… thì vấn đề CLKT đã trở thành một chủ đề được quan tâm lớn trên toàn thế giới. Tại VN, các vụ bê bối tài chính liên quan đến kiểm toán như Vinashin, Bông Bạch Tuyết, Dược Viễn Đông…cũng ảnh hưởng lớn đến sự tín nhiệm của xã hội đối với nghề nghiệp kiểm toán. Trước tình hình đó, việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này đến CLKT để từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao CLKT là hết sức cần thiết. Do vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam – Khảo sát trên địa bàn TP.HCM” để góp phần phát triển và hoàn thiện hoạt động KTĐL tại VN trong tiến trình đổi mới hội nhập kinh tế thế giới.
2 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu chung của luận văn là nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam. Từ đó, mục tiêu nghiên cứu cụ thể được đưa ra như sau: - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT tại VN - Đánh giá tình hình chung của chất lượng hoạt động KTĐL tại VN hiện nay - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động KTĐL tại VN Nhằm hướng đến mục tiêu nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu được đưa ra như sau: Q1: Những nhân tố nào đang ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động KTĐL tại VN và xác định mức độ ảnh hưởng của chúng đến CLKT? Q2: Chất lượng hoạt động KTĐL tại VN hiện nay như thế nào? Q3: Làm thế nào để tác động đến các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT nhằm nâng cao chất lượng hoạt động KTĐL tại VN? 3. Đối tƣợng, phạm vi và phƣơng pháp nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là CLKT và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT. Với đối tượng khảo sát chính là các nhân viên chuyên nghiệp đang làm ở các vị trí khác nhau như chủ phần hùn, chủ nhiệm kiểm toán, trưởng nhóm kiểm toán và trợ lý kiểm toán trong các DNKT tại TP.HCM. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là chỉ thực hiện khảo sát trong phạm vi TP.HCM và tập trung vào hoạt động KTĐL, không nghiên cứu các loại kiểm toán khác như kiểm toán nội bộ và kiểm toán nhà nước. Phƣơng pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp định tính kết hợp với phương pháp định lượng. Trong đó, tác giả tổng hợp kết quả của các nghiên cứu có liên quan để từ đó xác định các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT, sau đó sử dụng công cụ khảo sát là bảng câu hỏi được gửi trực tiếp hoặc qua email hoặc khảo sát trực tuyến qua công cụ Google Docs đến các đối tượng khảo sát. Các kỹ thuật phân tích
3 thống kê với sự hỗ trợ của phần mềm SPSS 20.0 được sử dụng để đưa ra được kết quả nghiên cứu bao gồm: thống kê tần số, đánh giá độ tin cậy Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích tương quan, phân tích hồi quy tuyến tính bội. 4. Đóng góp mới của luận văn Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc của tác giả với một số đóng góp khoa học cơ bản sau: - Một là, hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về chất lượng, CLKT và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT. - Hai là, giới thiệu về khuôn mẫu CLKT được ban hành bởi IAASB vào năm 2014. - Ba là, đưa ra được mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT tại VN gồm 3 nhân tố ảnh hưởng: (1) quy mô của DNKT, (2) KSCL từ bên ngoài và (3) đạo đức nghề nghiệp của KTV. - Bốn là, đề xuất các giải pháp khả thi nhằm tác động lên các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT nhằm nâng cao chất lượng hoạt động KTĐL tại VN. 5. Kết cấu luận văn Luận văn có độ dài 88 trang và có kết cấu gồm 5 chương: - Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập - Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu - Chương 3: Phương pháp nghiên cứu - Chương 4: Kết quả nghiên cứu - Chương 5: Kết luận, giải pháp và hướng nghiên cứu trong tương lai
4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP Các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT luôn là chủ đề thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trong nước và ngoài nước. Cụ thể có thể kể ra các nghiên cứu như sau: 1.1 Các nghiên cứu công bố ở ngoài nƣớc Một số dòng nghiên cứu chính bao gồm: a. Nghiên cứu về ảnh hưởng của quy mô của DNKT, giá phí kiểm toán đến CLKT. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là: Nghiên cứu của Jong Hag Choi và cộng sự (2010), “Audit Office Size, Audit Quality, and Audit Pricing” (A Journal of Practice & Theory, Vol. 29, No.1, May, pp 73-79). Nghiên cứu này điều tra về mối quan hệ của quy mô của DNKT và giá phí kiểm toán đến CLKT. Tác giả đã sử dụng dữ liệu khảo sát được thu thập từ một mẫu lớn khách hàng của các DNKT từ năm 2000-2005. Kết quả khảo sát cho thấy quy mô của DNKT có ảnh hưởng đáng kể đến CLKT và giá phí kiểm toán. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng cho rằng giá phí kiểm toán phụ thuộc vào quy mô công ty khách hàng, tính phức tạp và rủi ro của quá trình kiểm toán. b. Nghiên cứu về ảnh hưởng của tính độc lập và giá phí kiểm toán đến CLKT. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là: Nghiên cứu của Novie Susanti Suseno (2013), “An empirical analysis of auditor independence and audit fees on audit quality”, (International Journal of Management and Business Studies, ISSN: 2167-0439 Vol. 3 (3), pp. 082-087, March).
5 Nghiên cứu xem xét tác động của tính độc lập và giá phí kiểm toán đến CLKT. Đối tượng khảo sát của nghiên cứu là 73 DNKT là các công ty thực hiện kiểm toán cho các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán tại Indonesia. Kết quả nghiên cứu cho thấy 2 nhân tố này có ảnh hưởng đáng kể đến CLKT. Qua đó, tác giả đưa ra giải pháp nâng cao CLKT bằng cách phát triển và duy trì tính độc lập của KTV và xác định giá phí kiểm toán phù hợp. c. Nghiên cứu về ảnh hưởng của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là: Nghiên cứu của Myungsoo Son (2005), “Do non-services influence audit quality?” (A dissertation, the University of Nebraska). Nghiên cứu xem xét ảnh hưởng của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT bằng cách sử dụng hai phương pháp đo lường chất lượng BCTC là các khoản dồn tích có thể điều chỉnh (Discretionary accruals – DA) và hệ số phản ứng thu nhập (Earnings response coefficients – ERC), trong đó DA được sử dụng để phản ánh CLKT thực tế và ERC phản ánh nhận thức của nhà đầu tư về chất lượng BCTC. Ngoài ra, nghiên cứu kiểm tra tác động của dịch vụ phi kiểm toán đến CLKT bằng cách so sánh CLKT trước và sau khi Đạo luật Sarbanes-Oxley (SOX) ra đời. Mẫu khảo sát là BCTC của 1.865 công ty niêm yết trên sàn NYSE, NASDAQ, AMEX tại Mỹ. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy tác động tiêu cực của dịch vụ phi kiểm toán lên CLKT và CLKT được cải thiện sau khi thực hiện yêu cầu của đạo luật SOX đối với những DN sử dụng dịch vụ phi kiểm toán lớn. d. Nghiên cứu tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT. Tiêu biểu cho dòng nghiên cứu này là: Nghiên cứu của Husam Al-Khaddash và cộng sự (2013), “Factors effecting the quality of Auditing: The case of Jordanian Commercial Banks” (International Journal of Business and Social Science, Vol.4, No.11, September). Nghiên cứu này xem xét 7 nhân tố ảnh hưởng đến CLKT bao gồm: Quy mô của DNKT, giá phí kiểm toán, tính độc lập của KTV, danh tiếng của DNKT, năng lực chuyên môn và
6 hệ thống KSNB của khách hàng. Bằng cách sử dụng bảng câu hỏi gửi đến các KTV đang làm việc tại các DNKT thực hiện kiểm toán cho các ngân hàng tại Jordan, tác giả tìm ra bằng chứng thực nghiệm cho mối tương quan tích cực của 4 nhân tố đến CLKT bao gồm: Danh tiếng của DNKT, giá phí kiểm toán, trình độ của KTV và quy mô của DNKT. Nghiên cứu của Hosseinniakani và cộng sự (2014), “A review on Audit Quality Factors” (International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, Vol.4, No.2, April, pp. 247-258). Nghiên cứu này tổng hợp cơ sở lý thuyết về CLKT và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT, bao gồm: quy mô của DNKT, năng lực chuyên môn, nhiệm kỳ kiểm toán, giá phí kiểm toán, dịch vụ phi kiểm toán, danh tiếng của DNKT, tính độc lập của KTV, trách nhiệm giải trình của KTV. Qua đó, nghiên cứu chỉ ra phương hướng nghiên cứu trong tương lai. 1.2 Các nghiên cứu công bố ở trong nƣớc [1] Trần Khánh Lâm (2011), “Xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng cho hoạt động KTĐL tại VN”, luận án tiến sĩ, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM. Luận án nghiên cứu các quan điểm cơ bản về KSCL hoạt động KTĐL, các yếu tố ảnh hưởng đến CLKT, cơ chế KSCL, các chuẩn mực kiểm toán liên quan đến chất lượng của hoạt động KTĐL, quá trình hình thành và phát triển hoạt động KTĐL, sự hình thành cơ chế KSCL tại VN. Về tình hình chung của chất lượng hoạt động KTĐL và các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT, luận án nghiên cứu thông qua hồ sơ kiểm tra hoạt động của các DNKT năm 2009 do BTC và VACPA thực hiện tại 35 công ty kiểm toán. Về tình hình KSCL từ bên trong và bên ngoài, nghiên cứu gửi 110 bảng câu hỏi khảo sát đến 110 công ty kiểm toán và nhận về 69 bảng trả lời (tỷ lệ phản hồi 52%) và sử dụng phương pháp thống kê mô tả bằng phần mềm phân tích dữ liệu SPSS 16.0. Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số các DNKT tại VN còn chưa quan tâm nhiều đến việc KSCL từ bên trong, bên cạnh đó thì vấn đề KSCL từ
7 bên ngoài vẫn đang còn nhiều bất cập. Từ đó nêu lên quan điểm và giải pháp để cải thiện cơ chế KSCL hoạt động KTĐL tại VN. [2] Trần Thị Giang Tân (2011), “Cơ sở lý luận và thực tiễn của KSCL hoạt động KTĐL ở VN”, đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp bộ, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM. Đề tài nghiên cứu lý luận cơ bản về chất lượng và KSCL hoạt động kiểm toán. Khảo sát và đúc kết kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới trong xây dựng các quy định về KSCL đối với hoạt động KTĐL. Đồng thời tiến hành khảo sát thực trạng KSCL đối với hoạt động KTĐL tại VN. Nguồn dữ liệu sử dụng là các báo cáo hoạt động thường niên của 55 DNKT qua 2 năm 2009 và 2010; cùng với báo cáo về KSCL của Vụ chế độ Kế toán – Kiểm toán và VACPA. Từ đó bổ sung về cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập các quy định về KSCL và đề ra các giải pháp mang tính định hướng cho việc thiết lập các quy định KSCL đối với hoạt động KTĐL tại VN. [3] Nguyễn Thị Thảo Nguyên (2013), “Nghiên cứu ảnh hưởng của việc tuân thủ đạo đức nghề nghiệp đến CLKT và đề xuất giải pháp”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM. Luận văn nghiên cứu mối quan hệ giữa CLKT và đạo đức nghề nghiệp. Trong đó, mức độ ảnh hưởng của nhân tố đạo đức nghề nghiệp được xem xét dựa trên sự tác động của tính độc lập, năng lực chuyên môn và việc tuân thủ chuẩn mực chuyên môn đến CLKT. Dữ liệu khảo sát được tổng hợp từ Báo cáo kết quả kiểm tra tình hình hoạt động năm 2010 và 2011. Kết quả cho thấy đa số các công ty đạt điểm chất lượng thấp là do không thực hiện đầy đủ các yếu tố về tính độc lập, năng lực chuyên môn và tuân thủ chuẩn mực chuyên môn. Qua đó, tác giả khẳng định, tính độc lập và tuân thủ các chuẩn mực chuyên môn có ảnh hưởng đáng kể đến CLKT và năng lực chuyên môn có ảnh hưởng nhưng không nhiều đến CLKT.
8 [4] Nguyễn Thị Ngọc Mai (2013), “Đánh giá tầm quan trọng của một số thuộc tính cá nhân của KTV đối với CLKT của các công ty KTĐL ở VN”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM. Luận văn nghiên cứu các thuộc tính cá nhân cần có của một KTV chuyên nghiệp nhằm nâng cao CLKT. Bảng câu hỏi khảo sát về 23 thuộc tính cá nhân cần có của một KTV chuyên nghiệp đã được gửi đến các nhân viên đang làm ở các vị trí khác nhau trong các DNKT tại TP.HCM. Kết quả cho thấy nhóm thuộc tính như khả năng chịu đựng áp lực, tinh thần trách nhiệm, kiến thức, tính cẩn thận, làm việc có phương pháp được cho là những thuộc tính quan trọng nhất đối với một KTV. [5] Lâm Huỳnh Phương (2013), “Ảnh hưởng của việc luân chuyển KTV đến chất lượng hoạt động kiểm toán BCTC tại VN”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM. Luận văn nghiên cứu mối quan hệ tuyến tính giữa CLKT BCTC (được đại diện bằng giá trị DA) và biến nhiệm kỳ của KTV, các biến kiểm soát như loại KTV, tỷ số nợ trên tổng tài sản của công ty năm đó, tốc độ tăng trưởng về quy mô và dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh của công ty trong năm nghiên cứu. Số liệu dùng để phân tích được thu thập từ BCTC của 39 công ty hiện đang niêm yết trên Sàn chứng khoán TP.HCM (HoSE) và Hà Nội (HNX) từ năm 2000 đến năm 2012 và được tổng hợp vào phần mềm Excel, sau đó được phân tích thống kê bằng phần mềm SPSS. Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính đa biến cho thấy nhiệm kỳ kiểm toán không có mối quan hệ với CLKT. Bên cạnh đó, kết quả kiểm chứng về khoản thời gian luân chuyển 3 năm là chưa phù hợp cũng được tác giả chứng minh. Do vậy, tác giả kiến nghị tăng thời gian luân chuyển KTV lên ít nhất là 5 năm nhằm tận dụng những am hiểu của KTV về khách hàng, qua đó nâng cao CLKT. Tóm lại, sau khi tìm hiểu một cách tương đối về các nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn dự kiến thực hiện, tác giả nhận định được một số tồn tại và khe hở nghiên cứu như sau:
9 - Các nghiên cứu chủ yếu tập trung nghiên cứu về hoạt động KTĐL, còn các hoạt động kiểm toán khác như kiểm toán nhà nước hay kiểm toán nội bộ tại VN chưa được khai thác để nghiên cứu. - Đối với các nghiên cứu ngoài nước, thì chưa có nghiên cứu nào có bằng chứng thực nghiệm tại VN. - Đối với các nghiên cứu trong nước thì chưa có nghiên cứu nào xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT và kiểm định sự phù hợp của mô hình tại VN. Bên cạnh đó, các nghiên cứu thường chỉ lựa chọn nghiên cứu sự tác động của một hay hai nhân tố đến CLKT. Đây là khe hở nghiên cứu quan trọng dẫn đến lý do lựa chọn đề tài của luận văn này. Như vậy, trên cơ sở tiếp cận những nghiên cứu có liên quan đồng thời dựa vào những tồn tại và khe hở nghiên cứu đã xác định ở trên, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu “Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại Việt Nam – Khảo sát trên địa bàn TP.HCM” với mục tiêu góp phần nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại VN. TÓM TẮT CHƢƠNG 1 Chương 1 trình bày về một số các nghiên cứu có liên quan đến đề tài nghiên cứu được công bố ở ngoài nước và trong nước. Từ đó, xác định các khe hở nghiên cứu để làm cơ sở chứng minh tính cần thiết khi lựa chọn đề tài nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu được lựa chọn với mục tiêu góp phần nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập tại VN. Đây là nghiên cứu đầu tiên tại VN tập trung nghiên cứu nhiều nhân tố ảnh hưởng đến CLKT bằng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp phương pháp nghiên cứu định lượng. Bên cạnh đó, nghiên cứu hướng đến xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT và kiểm định sự phù hợp của mô hình tại VN.