Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư - Nghiên cứu trường hợp một số dự án đầu tư trên địa bàn Quận 2

Chia sẻ: Thanh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

61
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những kết quả khoa học thu được thông qua thực hiện đề tài sẽ góp phần bổ sung vào cơ sở thực tiễn, để cùng hoàn thiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các đối tượng có đất bị thu hồi khoa học hơn nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, không để dự án treo, giảm tình trạng khiếu nại, bức xúc của người dân bị giải tỏa, tạo quỹ đất trống để các dự án đầu tư xây dựng phát triển kinh tế - xã hội thực hiện thuận lợi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư - Nghiên cứu trường hợp một số dự án đầu tư trên địa bàn Quận 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LƯƠNG CẨN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP MỘT SỐ DỰ ÁN ĐẦU TƯ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 2, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. SỬ ĐÌNH THÀNH Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực do chính bản thân tôi nghiên cứu và trình bày. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của đề tài nghiên cứu. TP.HCM, ngày tháng năm 2019 Người thực hiện luận văn Lương Cẩn
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ DANH MỤC CÁC BẢNG TÓM TẮT ABSTRACT PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................ix 1.1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................. 3 1.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.4. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 4 1.5. Hệ thống các khái niệm dùng trong nghiên cứu .................................................. 6 1.6. Thiết kế nghiên cứu .............................................................................................. 8 1.7. Các gia đoạn nghiên cứu ...................................................................................... 9 1.8. Kết cấu của đề tài ............................................................................................... 10 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ ......................................................................................................... 11 1.1. Những vấn đề cơ bản về bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất. ............................. 11 1.2. Sự cần thiết phải bồi thường, hỗ trợ khi giải phóng mặt bằng. .......................... 15 1.3. Hướng tiếp cận. .................................................................................................. 16 1.4. Các bước hoạch định và thi hành dự án ............................................................. 17 1.5. Các thủ tục và hướng xử lý việc quy hoạch đất ................................................. 17 1.6. Chế định luật pháp quy hoạch đất và chính sách tái định cư ............................. 18 1.7. Khoản bồi thường............................................................................................... 19
1.8. Phương pháp định giá .........................................................................................20 1.9. Sự chung tay góp sức từ cộng đồng ...................................................................22 1.10. Các tác động kinh tế – xã hội của việc quy hoạch đất. ....................................23 1.11. Thực tiễn quy hoạch đất ở các nước khác trên thế giới. ..................................24 1.12. Các tiêu chí đánh giá thành công của dự án quy hoạch đất .............................26 1.12.1. Tiêu chí thi hành ............................................................................................26 1.12.2. Tiêu chí đánh giá ...........................................................................................28 1.13. Tóm tắt .............................................................................................................29 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG. ............................................................................................................31 2.1. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ ...........................................................................37 2.2. Quy trình thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng ...........................................................................................................................31 2.3. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại TP. HCM ...................................37 2.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan...........................................43 2.5. Tóm tắt. .............................................................................................................46 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................47 3.1. Khu vực nghiên cứu ...........................................................................................47 3.2. Thiết kế câu hỏi nghiên cứu ...............................................................................50 3.2.1. Hướng tiếp cận ................................................................................................50 3.2.2. Cấu trúc bảng hỏi ............................................................................................50 3.3. Chuẩn bị thu thập và tiếp cận dữ liệu .................................................................52 3.4. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................................52 3.4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu trực tiếp ...........................................................52 3.4.2. Thu thập dữ liệu gián tiếp ...............................................................................53 3.5. Các khó khăn trong công đoạn thu thập dữ liệu thực tế .....................................53 3.6. Xử lý dữ liệu .......................................................................................................54 3.7. Các nguyên tắc đạo đức và giám sát chất lượng dữ liệu ....................................54 3.8. Phương pháp phân tích và đánh giá dữ liệu .......................................................54
3.8.1. Các tiêu chí đánh giá ....................................................................................... 54 3.8.2. Hệ thống đánh giá sử dụng trong nghiên cứu ................................................. 55 3.9. Tóm tắt ............................................................................................................... 58 CHƯƠNG 4: TRÌNH BÀY VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ .................................... 59 4.1. Các yếu tố hoạch định và thực hiện dự án ......................................................... 59 4.2. Yếu tố cộng đồng ............................................................................................... 61 4.3. Yếu tố quy hoạch đất.......................................................................................... 63 4.4 Yếu tố bồi thường ............................................................................................... 65 4.5. Yếu tố tái định cư ............................................................................................... 67 4.6. Tác động của dự án ............................................................................................ 69 4.7. Tóm tắt ............................................................................................................... 71 CHƯƠNG 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................. 72 5.1. Sự tham gia của người dân vào việc hoạch định và thi hành dự án ................... 72 5.2. Quy hoạch đất .................................................................................................... 73 5.3. Bồi thường .......................................................................................................... 73 5.4. Chương trình tái định cư .................................................................................... 74 5.5. Tác động của dự án ............................................................................................ 74 5.6. Tóm tắt ............................................................................................................... 74 CHƯƠNG 6. KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ....................................... 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT World Bank (WB): Ngân hàng thế giới. Asian Development Bank (ADB): Ngân hàng phát triển Châu Á. BTHT và TĐC: Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. BT-GPMB: Bồi thường, giải phóng mặt bằng. LGAF: Cơ chế đánh giá việc quản lý đất đai từ World Bank. FAO: Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực. RAP: Kế hoạch tái định cư. RPF: Cơ cấu chính sách tái định cư. ULG (s): Chính quyền thành phố. ULGDP: Dự án phát triển của chính quyền thành phố.
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1-5: Hệ thống các khái niệm .............................................................................. 7 Hình 1-6: Thiết kế nghiên cứu .................................................................................... 8 Hình 1-9: Quá trình tham gia của cộng đồng ............................................................ 23 Hình 2-1: Biểu đồ kết quả thực hiện công tác bồi thường từ năm 2010 đến 2017: ......... 42 Hình 3-1: Bản đồ hành chính Quận 2 ....................................................................... 47 Hình 3-2: Biểu đồ diện tích 11 phường: ................................................................... 48 Hình 3-3: Biểu đồ các loại đất của Quận 2: .............................................................. 49 Hình 4-3: Quy trình và thủ tục quy hoạch đất........................................................... 64 Hình 4-6: Biểu hiện phát triển môi trường sau khi đường Lương Định Của hoàn thành .......................................................................................................................... 69
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1-4: Ma trận nghiên cứu.....................................................................................5 Bảng 1-12.1: Tóm tắt các chuẩn thi hành dự án ở nhiều nước khác nhau ................26 Bảng 1-12.2: Các tiêu chuẩn của LGAF trong đánh giá quá trình thu hồi đất .........29 Bảng 2-1. Kết quả thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn Quận 2 từ năm 2010 – 2017 ......................................................................................41 Bảng 3-1. Các đơn vị hành chính cấp phường tại Quận 2 ........................................48 Bảng 3-2. Thống kê các loại đất của Quận 2 ............................................................49 Bảng 3-8: Hệ thống đánh giá các yếu tố, các biểu hiện và các tiêu chí ....................55 Bảng 4-1: Tóm tắt kết quả việc hoạch định và thi hành dự án..................................60 Bảng 4-2: Tóm tắt các kết quả tham gia từ phía cộng đồng .....................................62 Bảng 4-3: Tóm tắt kết quả thủ tục quy hoạch đất .....................................................65 Bảng 4-4: Tóm tắt kết quả về khoản bồi thường và phương pháp định giá ..............67 Bảng 4-5: Tóm tắt kết quả tái định cư .......................................................................68 Bảng 4-6: Tóm tắt các tác động của dự án ................................................................70 Bảng 5-6: Bảng đánh giá tổng kết .............................................................................75
TÓM TẮT Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là một trong những vấn đề nóng bỏng ở Việt Nam nói chung và Thành Phố Hồ Chí Minh nói riêng, xã hội và người dân luôn quan tâm vì vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của họ. Tuy nhiên, làm thế nào để người dân bị thu hồi đất hài lòng với chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của Nhà nước là một việc làm rất khó thực hiện ngay cả khi nhiều quyết định về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã được ban hành nhằm mang lại cuộc sống tốt hơn cho người dân bị thu hồi đất. Đề tài "Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Nghiên cứu trường hợp của một số dự án đầu tư tại Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh". Bài viết này nhằm đánh giá quá trình thu hồi đất để thực hiện dự án vốn dựa trên các tiêu chí và chuẩn thi hành của một dự án thành công. Dữ liệu cần thiết được thu thập về các khía cạnh của quy trình thực hiện và lập kế hoạch dự án, tham gia cộng đồng, thu hồi đất (quy trình và thủ tục), bồi thường, tái định cư và tác động của dự án. Các dữ liệu thu thập được phân tích dựa trên các chỉ số. Sau đó, kết quả được đánh giá dựa trên tiêu chí thực hiện tốt của từng khía cạnh. Từ kết quả, thấy rằng lập kế hoạch và thực hiện dự án, tham gia cộng đồng tuân thủ đúng các tiêu chí. Các dự án các thủ tục thu hồi đất cần rõ ràng và minh bạch do đó khía cạnh này không hoàn toàn tuân thủ các tiêu chí. Khía cạnh bồi thường cũng được phát hiện là không tuân thủ đầy đủ các tiêu chí thực hiện đúng mặc dù có một thực tế bồi thường cho tất cả các dân tộc bị ảnh hưởng có quyền sở hữu hợp pháp đối với đất đai. Các khía cạnh tái định cư và tác động của dự án cũng không hoàn toàn tuân thủ các tiêu chí thực hành tốt trong Quận 2; vì việc hỗ trợ cho các hộ dân bị ảnh hưởng có phần hạn chế. Nhìn chung, dựa trên kết quả của nghiên cứu này, kết luận rằng quá trình thu hồi đất cho các dự án vốn thực hiện ở Quận 2 không hoàn toàn tuân thủ các tiêu chí. Mặc dù có những hạn chế trong thực hiện các dự án, chính quyền địa phương cũng đang dần cải thiện hiệu quả của nó và phần lớn các mục tiêu dự án đã đạt được. Từ khóa: Bồi thường, Hỗ trợ, Tái định cư, Thu hồi đất, Người bị ảnh hưởng, Sự tham gia.
ABSTRACT Compensation, support, and resettlement are the emerging issues in Vietnam in general and Ho Chi Minh City in particular. Those of the matters are interesting because of the direct effects on local people lives. However, it is really difficult to make the local people satisfied with the compensation, support, and resettlement policies even though a lot of decisions have been issued to make the better life for the people, whose land was recovered. The thesis on “Compensation, support and resettlement policy: Research case of a number of investment project in Distric 2, Ho Chi Minh City.” This paper aimed at evaluating the process of land acquisition for capital project implementation based on good practice criteria and indicators of Distric 2. The required data were collected on the aspects of project planning and implementation processes, public participation, land acquisition (processes and procedures), compensation, resettlement, and project impacts. The collected data are analysed based on indicators. Then the results are assessed based on good practice criteria of each aspect. From the results, it is found that project planning and implementation, and public participation practices are in adherence to the good practice criteria. Projects lack clear and transparent land accquisition procedures and hence this aspect is not fully in adherence to the good practice critaeria. The compensation aspect is also found to be not fully in adherence to the good practice criteria though there is a practice of compensating all affected peoples despite of their legal title of ownership to land. The resettlement and project impact aspects are not also fully in adherence to the good practice criteria in Distric 2; since there is limited rehabilitation assistance to the affected peoples. Generally, based on the results and the findings of this research, it is concluded that the land acquisition process for the implementation capital projects in Distric 2 is not fully in adherence to the good practice criteria in general terms. Despite of the drawbacks of the projects activities, the local government is in a better position of improving its performance and the majority of project objectives are achieved. Key Words: Compensation, Support, Resettlement, Land Acquisition, Affected Peoples, Participation.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Khi quy mô dân số của khu vực đô thị tăng, cần có thêm đất đai cho nhà ở, cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng (Viitanen, Vo, Plimmer, & Wallace, 2010). Cơ quan chính quyền trung ương và địa phương có trách nhiệm cung cấp các dịch vụ và cơ sở hạ tầng như đường giao thông, hệ thống cống rãnh thoát nước, cung cấp nước, điện cho các cư dân để điều chỉnh lại sự phát triển và quản lý đất đai (Kitay, 1985; Kombe, 2010; Williamson, Enemark, Wallace, & Rajabifard, 2010). Do đó, Chính phủ phải thực thi các quyết định minh bạch và kịp thời nhằm xác định các thủ tục thu hồi đất và bồi thường công bằng cho người dân bị ảnh hưởng trong suất quá trình thực hiện dự án (Burns, Deininger, Selod, & Dalrymple, 2010). Ngoài ra, các quy trình và thủ tục thu hồi đất phải đảm bảo cho việc đáp ứng các phúc lợi xã hội (Burns cùng cộng sự, 2010). Quyền thu hồi đất có thể được thực hiện hoặc trực tiếp vận hành theo hiến pháp hoặc được pháp luật ban hành, thông qua bồi thường và thanh toán cho các chủ sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản (Mahalingam & Vyas, 2011). Việc thu hồi đất nhằm đáp ứng cơ sở hạ tầng, các dịch vụ công cộng cũng cần các cơ chế chính sách phục hồi và các chế định về việc tái định cư phù hợp (Upadhyay & Sinha, 2009). Việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng công cộng có thể gây ra nhiều tác động khác nhau, cả tích cực và tiêu cực (Li, Ng, & Skitmore, 2012; Mahalingam & Vyas, 2011). Việc đầu tư khiến một địa phương trở nên dễ tiếp cận hơn, từ đó sẽ thu hút nhiều đầu tư khác (Carvallo Salas, 2006). Nói các khác, các dự án phát triển nhằm vào lợi ích kinh tế chung cho mọi người dân, kể cả những người bị di dời do tác động của dự án. Tuy nhiên, việc thu hồi đất để mở rộng hệ thống đường cần thực hiện song hành với việc tái định cư. Các chế định luật pháp và chính sách rõ ràng nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực của quá trình tái định cư. Tuy nhiên, nguyên tắc cơ bản vẫn là việc cam kết minh bạch, có trách nhiệm và công bằng trong các thủ tục thu hồi đất, đảm bảo bồi thường đầy đủ và kế hoạch tái định
2 cư hợp lý nhằm tránh thiệt hại của người dân (Li cùng cộng sự, 2012). Việc thiết lập các thủ tục rõ ràng để quản lý quá trình quy hoạch đất như hoạch định, minh bạch các quyết định, hệ thống định giá và quy trình tiếp nhận phản hồi, bồi thường công bằng, quyền sở hữu đất, các khiếu nại và hoàn trả đất là những yếu tố cần được xem xét (FAO, 2008, p. 15). Theo Điều 54, Hiến pháp năm 2013 đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 6, thông qua ngày 28 tháng 11 năm 2013 có nêu: “1. Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật.”. Do đó, công tác thu hồi đất cần được thực hiện chặc chẽ đúng quy định pháp luật. Thành phố Hồ Chí Minh là một thành phố lớn với quy mô và mật độ dân số cao nhất nước, là trung tâm kinh tế - văn hóa - khoa học kĩ thuật hàng đầu và có vị trí quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Đặc biệt đối với Quận 2 được thành lập ngày 01/4/1997 trên cơ sở 5 xã nông nghiệp của huyện Thủ Đức cũ, với quỹ đất khá lớn, đặc điểm điều kiện tự nhiên đa dạng có bán đảo Thủ Thiêm đầy đủ điều kiện và tiềm năng trở thành một trong những đô thị sầm uất, năng động và hiện đại bậc nhất Việt Nam và mang tầm cỡ Đông Nam Á. Bên cạnh nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, quận còn phải tập trung tổ chức thực hiện công tác thu hồi đất cho khoảng hơn 45 dự án, trong đó có các dự án, công trình trọng điểm của Thành phố đã, đang và sẽ được triển khai trên địa bàn quận, như: Khu đô thị mới Thủ Thiêm; Dự án đầu tư xây dựng nhà máy xử lý nước thải Nhiêu Lộc – Thị Nghè; Dự án xa lộ Hà Nội – giai đoạn 2, tuyến metro Bến Thành – Suối Tiên; dự án Khu đô thị An Phú – An Khánh và một số dự án đầu tư xây dựng mở rộng đường như dự án Xây dựng trục đường số 1, số 2 vào khu tái định cư 38,4ha Bình Khánh; dự án mở rộng đường Lương Định Của và Nút giao thông đường Trần Não – Lương Định Của ... Vì vậy, đây chính là một địa điểm giàu tiềm năng thu hút các nhà đầu tư khai thác và xây dựng. Nhiều dự án đã, đang và sẽ được xây dựng nhằm tạo động lực cho sự phát triển về mọi mặt của Quận 2. Các khu công nghiệp, khu chung cư, trung tâm thương mại, các công trình giao thông ... đang được đầu tư xây dựng
3 nhằm đáp ứng cho quy luật phát triển tất yếu. Tuy nhiên, song song đó là công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các hộ dân bị giải tỏa đang được triển khai trên địa bàn quận. Từ trước đến nay, đối với bất cứ dự án nào, công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư luôn tốn rất nhiều thời gian để giải quyết xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan. Ngoài ra, chính sách chăm lo giải quyết các vấn đề về cuộc sống của người dân để họ có thể ổn định cuộc sống sau khi chuyển đến nơi ở mới cũng đang là vấn đề nan giải đối với các cấp chính quyền Thành phố. Vì vậy, nghiên cứu này đánh giá về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Nghiên cứu trường hợp một số dự án đầu tư trên địa bàn Quận 2. Sự đánh giá dựa trên các lý thuyết của tiêu chuẩn và các chỉ số từ Cơ chế Đánh giá Quản lý Đất đai từ World Bank (LGAF), một số nước khác, cũng như quy định pháp luật và chính sách hiện hành tại Việt Nam. Xác định các thủ tục quy hoạch đất, sự tham gia của cộng đồng trong việc hoạch định và thực hiện dự án cũng như vai trò của họ, chính sách bồi thường, hỗ trợ và kế hoạch tái định cư. Từ những nội dung trên và bản thân đã công tác hơn 16 năm tại Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng, là nơi trực tiếp thực hiện công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, bố trí tái định cư, tiếp cận trực tiếp với chính sách của từng dự án và được sự đồng ý của thầy hướng dẫn, tôi thực hiện nghiên cứu đề tài “Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Nghiên cứu trường hợp một số dự án đầu tư trên địa bàn Quận 2”. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Nghiên cứu trường hợp một số dự án đầu tư trên địa bàn Quận 2. 1.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Dự án đầu tư xây dựng mở rộng đường Lương Định Của và Nút giao thông đường Trần Não – Lương Định Của; Dự án đầu tư xây dựng trục đường số 1, số 2 kết nối giao thông và khu 1,36ha lân cận khu tái định cư 38,4ha Bình Khánh trên
4 địa bàn Quận 2. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với một số dự án phát triển cơ sở hạ tầng, dự án đầu tư xây dựng mở rộng đường Lương Định Của và nút giao thông Trần Não - Lương Định Của; Dự án đầu tư xây dựng trục đường số 1, số 2 kết nối giao thông và khu 1,36ha lân cận khu tái định cư 38,4ha Bình Khánh; dựa theo các tiêu chí đánh giá một dự án thành công. 1.4. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi chính dành cho nghiên cứu là chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho dự án đầu tư ở Quận 2 được thực hiện như thế nào? Các câu hỏi nghiên cứu cụ thể bên dưới cần được trả lời, dựa theo các tham khảo tài liệu, cũng như các dữ liệu trực tiếp và gián tiếp. 1. Trình bày thực tiễn thu hồi đất trong việc thực hiện dự án đầu tư; Các quy trình và thủ tục thu hồi đất trong thực tiễn ra sao và chúng ăn khớp với việc thực hiện dự án đầu tư như thế nào? 2. Đánh giá vai trò của cộng đồng; Cộng đồng đóng góp gì trong việc hoạch định và thực hiện dự án? 3. Đánh giá cách giải quyết vấn đề tái định cư cho người bị ảnh hưởng; Ảnh hưởng việc tái định cư được giải quyết như thế nào?
5 Bảng 1-4: Ma trận nghiên cứu Nhiệm vụ Dữ liệu cần Câu hỏi nghiên cứu nghiên cứu thu thập Các quy trình và thủ tục thu Các nghiên cứu 1. Trình bày thực tiễn hồi đất trong thực tiễn ra trước về thu hồi đất, thu hồi đất trong việc sao và chúng ăn khớp với tài liệu dự án, báo thực hiện dự án đầu tư; việc thực hiện dự án đầu tư cáo và phỏng vấn về như thế nào? quy hoạch đất. Cộng đồng đóng góp gì 2. Đánh giá vai trò của Các nghiên cứu trong việc hoạch định và cộng đồng; trước về thu hồi đất, thực hiện dự án? chính sách và tài liệu 3. Đánh giá cách giải dự án, báo cáo và quyết vấn đề tái định cư Ảnh hưởng việc tái định cư phỏng vấn về quy cho người bị ảnh được giải quyết như thế nào? hoạch đất. hưởng; Dữ liệu trực tiếp và gián tiếp; phỏng vấn các Nguồn dữ liệu bên liên quan. Phương pháp thu thập dữ Các bài báo khoa học, tư liệu báo cáo về dự liệu án, phỏng vấn các bên liên quan. Phân tích định tính, định lượng của các dữ Phương pháp phân tích liệu và đồ thị. * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa khoa học Hệ thống và xây dựng các tiêu chí đánh giá cho một dự án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thành công, làm cơ sở tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý, xây dựng quy trình, chính sách thực hiện công tác quy hoạch, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có hiệu quả, đồng thời cân nhắc để hoàn thiện những quy định pháp luật, chủ trương, chính sách, khi Nhà nước thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, thu hồi đất cho các dự án đang thực hiện và các dự án
6 triển khai trong thời gian tới. Những kết quả khoa học thu được thông qua thực hiện đề tài sẽ góp phần bổ sung vào cơ sở thực tiễn, để cùng hoàn thiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các đối tượng có đất bị thu hồi khoa học hơn nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, không để dự án treo, giảm tình trạng khiếu nại, bức xúc của người dân bị giải tỏa, tạo quỹ đất trống để các dự án đầu tư xây dựng phát triển kinh tế - xã hội thực hiện thuận lợi. Ý nghĩa thực tiễn Thông qua kết quả của đề tài nghiên cứu, đầu tiên giúp cho bản thân tôi nhận thức sâu sắc hơn về công tác quy hoạch, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của mình đang thực hiện, các tiêu chí đánh giá và chuẩn thi hành cho một dự án thực hiện thành công ở nhiều nước trên thế giới, đồng thời giúp các nhà hoạch định chính sách, các đồng nghiệp, các lãnh đạo thực hiện công tác bồi thường nhìn nhận rõ hơn về thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó tham khảo để xây dựng chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đúng quy định pháp luật, phù hợp thực tiễn tại mỗi địa phương có dự án triển khai, nhằm hướng đến mục đích cuối cùng là phải hợp lòng dân, phục vụ lợi ích của người dân; đưa giải pháp thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dần dần đi vào chuẩn quốc tế, khoa học, hiệu quả hơn, hạn chế tình trạng khiếu nại, nhất là khiếu nại đông người. 1.5. Hệ thống các khái niệm dùng trong nghiên cứu Hệ thống các khái niệm nghiên cứu được thiết lập nhằm định hướng cho nghiên cứu và giải thích các câu hỏi một cách rõ ràng. Việc tiến hành các dự án đầu tư cần có các thủ tục quy hoạch đất rõ ràng, bên cạnh khoản bồi thường, chương trình tái định cư minh bạch, cũng như các tác động của dự án và sự tham gia của người dân để có được sự đồng thuận cao.
7 Hình 1-5: Hệ thống các khái niệm Dự án đầu tư Cần Cộng đồng góp sức Chưa hẳn cần Cần Quy hoạch đất (Các quy trình, thủ tục, bồi thường & tái định cư) Đánh giá Tiêu chí đánh giá (LGAF, báo cáo dự án, Thực tiễn) Các yếu tố ● Hoạch định & thực hiện dự án ● Sự tham gia của cộng đồng ● Quy hoạch đất ● Bồi thường ● Tái định cư ● Tác động của dự án Theo Hình 1-5, sự góp sức từ phía cộng đồng đóng vai trò khá quan trọng trong việc triển khai dự án. Tuy nhiên, việc thu hồi đất cho các dự án phát triển cũng cần nên tránh, chỉ trừ trường hợp cấp bách như dự án nằm ngay trên khu vực đã có dân cư sinh sống. Trong trường hợp đó, chính quyền cần có các quy trình và thủ tục dự án rõ ràng, cũng như các khoản bồi thường và chương trình tái định cư minh bạch dành cho những cá nhân bị ảnh hưởng. Ngoài ra, người dân cũng cần được có ý kiến trong quá trình quy hoạch đất nhằm ngăn chặn các xung đột cũng
8 như tiến hành các dự án được tốt. Theo cơ cấu này, nghiên cứu chỉ chú trọng vào các yếu tố hoặc các hoạt động quan trọng nhất trong dự án dựa theo các tiêu chí đánh giá từ Cơ chế Đánh giá Quản lý Đất đai từ World Bank (LGAF), các bản báo cáo các dự án hoặc thực trạng tại các quốc gia nhằm đào sâu vấn đề nghiên cứu. Kết quả đánh giá sẽ cho ta biết liệu các quy trình quy hoạch đất cho dự án đầu tư ở có tuân thủ các tiêu chí đánh giá một dự án thành công hay không. Cơ cấu đánh giá dự án được thiết lập và tóm tắt ở Bảng 3-8. 1.6. Thiết kế nghiên cứu Hình 1-6: Thiết kế nghiên cứu Tham khảo Trước khi nghiên cứu thực tế /nghiên cứu bản giấy Định hình vấn đề, mục đích và câu hỏi nghiên cứu Xác định các dữ liệu cần thu thập DL gián tiếp DL trực tiếp Nghiên cứu thực tế - Dự án quy hoạch đất - Phỏng vấn chính quyền đô thị - Ghi nhận đóng góp từ cộng đồng - Phỏng vấn các hộ bị ảnh hưởng - Các tài liệu về dự án - Phỏng vấn người đại diện công dân - Hình ảnh Tổng hợp và xử lý dữ liệu Sau khi nghiên cứu thực tế Phân tích và đánh giá dữ liệu Thảo luận Báo cáo đề tài Kết luận & kiến nghị