Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kế toán để phục vụ cho công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính – Trường hợp phòng giáo dục huyện Mộc Hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đã đưa ra những giải pháp để hoàn thiện hệ thống kế toán để có thể kiểm soát được các khoản chi hoạt động tài Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động tại Phòng Giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kế toán để phục vụ cho công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính – Trường hợp phòng giáo dục huyện Mộc Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ GIÁO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------- VÕ THỊ XUYẾN HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN ĐỂ PHỤC VỤ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH – TRƯỜNG HỢP PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN MỘC HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp.Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ GIÁO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------- VÕ THỊ XUYẾN HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN ĐỂ PHỤC VỤ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH – TRƯỜNG HỢP PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN MỘC HÓA CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ : 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN VĂN THẢO TP.Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Luận văn với đề tài “Hoàn thiện hệ thống kế toán để phục vụ cho công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính – Trường hợp phòng giáo dục huyện Mộc Hóa” là do tôi thực hiện. Các thông tin trình bày trong luận văn được thu thập thực tế từ phía Phòng giáo dục. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. TP.Hồ Chí Minh, ngày…..tháng……năm 2014 Tác giả Võ Thị Xuyến
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh sách các chữ viết tắt, ký hiệu Danh mục các bảng biểu Danh mục phụ lục PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................... 1 2. Tổng hợp các nghiên cứu liên quan ........................................................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 3 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ........................................ 3 5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 3 6. Đóng góp thực tiễn của đề tài .................................................................. 4 7. Kết cấu luận văn ...................................................................................... 4 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT KẾ TOÁN CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH ................................... 5 1.1 Tổng quan về kế toán ................................................................................ 1.1.1 Kế toán và hệ thống kế toán.................................................... 5 1.1.2 Nhiệm vụ kế toán và yêu cầu kế toán trong đơn vị hành chính ............................................................................................... 12 1.2 Tổng quan về đơn vị hành chính trong ngành giáo dục ...................... 13 1.2.1 Khái niệm về đơn vị hành chính ........................................... 13 1.2.2 Đặc điểm hoạt động của đơn vị hành chính trong ngành giáo dục ......................................................................................... 14 1.3 Chi hoạt động trong ngàng giáo dục và nguyên tắc kế toán ................. 20 1.3.1 Khái niệm chi hoạt động ....................................................... 20 1.3.2 Nội dung và phân loại các khoản chi hoạt động trong ngành giáo dục theo mục lục ngân sách nhà nước .......................... 21
1.3.3 Nguyên tắc kế toán các khoản chi hoạt động ...................... 24 1.4 Kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính ngành giáo dục ............................................................................................................... 25 1.4.1 Tổng quan quy trình lập kế hoạch và kiểm soát ................... 25 1.4.2 Lập dự toán chi hoạt động .................................................... 26 1.4.3 Kiểm soát chi hoạt động trong đơn vị hành chính ................ 27 1.4.4 Đáng giá thành quả kiểm soát chi hoạt động ........................ 30 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................... 32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TẠI PHÓNG GIÁO DỤC HUYỆN MỘC HOÁ ....................... 33 2.1 Tổng quan về Phòng giáo dục huyện Mộc Hoá ................................... 33 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của phòng giáo dục huyện Mộc Hoá ................................................................................ 33 2.1.2 Đặc điểm hoạt động của phòng giáo dục huyện Mộc Hoá ... 34 2.1.3 Chế độ quản lý tài chính ....................................................... 39 2.1.4 Công tác tổ chức kế toán ....................................................... 39 2.2 Thực trạng công tác kế toán để phục vụ cho công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động tại phòng Giáo dục huyện Mộc Hoá .................. 42 2.2.1 Công tác xây dựng dự toán chi hoạt động ............................ 42 2.2.2 Đo lường thành quả thực hiện kiểm soát các khoản chi hoạt động....................................................................................... 44 2.2.3 Kiểm soát tình hình thực hiện,dự toán chi hoạt động ........... 47 2.3 Những tồn tại trong việc lập dự toán, kiểm soát và đo lường thành quả . kiểm soát chi hoạt động ....................................................................... 49 2.3.1 Tồn tại trong việc lập dự toán ............................................... 49 2.3.2 Tồn tại trong đo lường thành quả ......................................... 50 2.3.3 Tồn tại trong việc kiểm soát chi hoạt động .......................... 52 2.3.4 Nguyên nhân của những tồn tại ............................................ 53 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.......................................................................... 55
CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN ĐỂ PHỤC VỤ CÔNG TÁC KIẾM SOÁT CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TRONG KHU VỰC HÀNH CHÍNH - TRƯỜNG HỢP PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN MỘC HOÁ ................................................................................. 56 3.1 Quan điểm khi hoàn thiện hệ thống kế toán tại phòng Giáo dục huyện Mộc Hoá............................................................................................... 56 3.2 Định hướng nội dung hoàn thiện hệ thống kế toán tại Phòng Giáo dục huyện Mộc Hoá .................................................................................... 57 3.2.1 Vấn đề lập dự toán chi hoạt động ......................................... 57 3.2.2 Vấn đề đo lường thành quả ................................................... 61 3.2.3 Vấn đề kiểm soát chi hoạt động ........................................... 63 3.3 Các giải pháp hỗ trợ thực hiện nội dung hoàn thiện hệ thống kế toán tại Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa ......................................................... 65 3.3.1 Xây dựng mô hình bộ máy kế toán kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị ....................................................... 65 3.3.2 Tổ chức vận dụng chứng từ kế toán...................................... 67 3.3.3 Tổ chức vận dụng tài khoản kế toán, sổ kế toán .................. 67 3.3.4 Đối với Bộ tài chính ............................................................. 69 3.3.5 Đối với Phòng Giáo dục và đào tạo huyện Mộc Hóa ........... 69 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.......................................................................... 71 KẾT LUẬN ................................................................................................ 72 Tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT KTQT: Kế toán quản trị TT: Thông tư BTC: Bộ tài chính UBND: Ủy ban nhân dân BGDDT: Bộ Giáo Dục và đào tạo BNV: Bộ nội vụ BHXH: Bảo hiểm xã hội BHYT: Bảo hiểm y tế KPCĐ: Kinh phí công đoàn BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp TSCĐ: Tài sản cố định KT-XH: Kinh tế -xã hội TNCS: Thanh niên cộng sản CCB: Cựu chiến binh LHPN: Liên hiệp phụ nữ TK: Tài khoản QHNS: Quy hoạch ngân sách NĐ: Nghị định CP: Chính phủ HS: Học sinh QĐ: Quyết định KBNN: Kho bạc nhà nước HCSN: Hành chính sự nghiệp NSNN: Ngân sách nhà nước THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông GDTX: Giáo dục thường xuyên GV: Giáo viên
CVP: Chi phí –sản lượng – lợi nhuận MC: Chi phí biên MR: Doanh thu biên
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Phân tích biến động chi phí của đơn vị ........................................... 47 Bảng 2.2 Tổng kết công tác giáo dục tại huyện Mộc Hóa ........................... 51 Bảng 3.1 Dự toán chi năm học 2012 – 2013 ................................................ 58 Bảng 3.2 Bảng đo lường chỉ tiêu hiệu .......................................................... 62 Bảng 3.3 quả Định mức chi phí được xây dựng tại Phòng giáo dục huyện Mộc Hóa ................................................................................................................ 65 Bảng 3.4 Bảng chi tiết chi hoạt động đề nghị của từng bộ phậncho Phòng Giáo dục huyện Mộc Hoá ....................................................................................... 68 Bảng 3.5 Bảng chi tiết các khoản chi hoạt động phát sinh giữa thực tế so với kế hoạch và định mức đề nghị cho Phòng Giáo dục huyện Mộc Hoá ............... 68 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ1.1 Quy trình lập kế hoạch và kiểm soát chi hoạt động .......................... 27 Sơ đồ 1.2 Quá trình kiểm soát chi phí ............................................................... 31 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức của Phòng Giáo dục huyện MộcHoá ...................... 36 Sơ đồ 2.2 Sơ đồ phòng kế toán ......................................................................... 42 Sơ đồ 3.1 Trình tự lập dự toán ngân sách.......................................................... 60 Sơ đồ 3.2 Tổ chức bộ máy kế toán tại Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa ......... 66
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 01: Thông tư liên tịch số 47/2011/TTLT-BGD ĐT-BNV ngày 19/10/2011 Phụ lục 02: Danh sách trường học thuộc quản lý của Phòng Giáo Dục huyện Mộc Hoá Phụ lục 03: Nội dung xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, quy chế quản lý và sử dụng tài sản công 2013-Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa Phụ lục 04: Dự toán kinh phí năm 2013 Phụ lục 05: Dự toán kinh phí quý II/2013 Phụ lục 06: Phỏng vấn đánh giá bộ phận Phụ lục 07: Bảng câu hỏi phỏng vấn
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Kế toán là công cụ phục vụ cho công tác quản lý điều hành và kiểm soát hoạt động kinh tế tài chính. Hệ thống kế toán cần phải được tổ chức chặt chẽ, phù hợp và phải bao gồm những bộ phận cấu thành cần thiết cho mối quan hệ tương quan lẫn nhau để hệ thống kế toán vận hành một cách trôi chảy và hợp lý. Những bộ phận này hình thành và hoạt động theo những quy định chung của nhà nước vừa theo quy định cụ thể của đơn vị kế toán để phù hợp với các đặc điểm hoạt động và yêu cầu quản lý. Là thành viên chính thức của WTO, Việt Nam thực sự hội nhập vào thị trường quốc tế. Hệ thống giáo dục Việt Nam đang chuyển mình vươn lên phát triển trong tầm cao mới. Hệ thống giáo dục tác động trực tiếp tới đời sống, ý thức của mỗi người dân, giúp cho nhận thức ngày càng tiến bộ, được đổi mới hơn. Chính vì vậy Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa cũng góp một phần không nhỏ vào quá trình phát triển giáo dục chung của tỉnh nhà. Để thích nghi với yêu cầu trong thời kỳ đổi mới, Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa đã không ngừng đổi mới công tác quản lý, trong đó có công tác quản lý tài chính. Tuy nhiên, để chủ động chi tiêu trong nguồn tài chính hiện có, đơn vị cần triệt để kiểm soát các khoản chi chưa thực sự cần thiết đưa ra những thông tin quan trọng cho các nhà quản lý trong việc hoạch định, tổ chức thực hiện, kiểm soát, đánh giá và ra quyết định. Đặc biệt, sau khi nghị định 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 và nghị định 117/2013/NĐ-CP ngày 07/10/2013 của chính phủ về việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị hành chính ra đời, đề tài “Hoàn thiện hệ thống kế toán để phục vụ cho công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính – Trường hợp phòng giáo dục huyện Mộc Hóa” là một vấn đề mang tính cần thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn giai đoạn hiện nay.
2 2. Tổng hợp các nghiên cứu liên quan - Đề tài: “Định hướng cho việc hợp nhất chế độ kế toán doanh nghiệp và hành chính sự nghiệp”, Đề tài nghiên cứu khoa học của tác giả PGS.TS Võ Văn Nhị, 2009.Tác giả đã có một định hướng trong việc hợp nhất giữa hai chế độ kế toán doanh nghiệp và hành chính sự nghiệp.Những kết quả nghiên cứu của đề tài đã xác lập những cơ sở hữu ích trong việc sửa đổi hệ thống kế toán hành chính sự nghiệp hiện hành. - Đề tài: “Hoàn thiện nội dung tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục đại học thuộc đại học quốc gia TP.HCM”, luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Lâm Thị Thảo Trang, 2013. Đề tài đã đánh giá được tình hình tổ chức công tác kế toán, đưa ra được các ưu nhược điểm của hệ thống kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục thuộc đại học quốc gia TP.HCM. Từ đó tác giả đã đưa ra các kiến nghị , giải pháp để hoàn thiện nội dung công tác kế toán tại các đơn vị này. - Đề tài:”Hoàn thiện hệ thống kế toán áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp có thu ở Việt Nam”, luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Trần Hoàng Tâm, 2013. Đề tài đã đánh giá được thực trạng áp dụng kế toán tại các đơn vị sự nghiệp có thu , đưa ra các nhận định nhược điểm, hạn chế mà chế độ kế toán áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp có thu còn tồn tại. Từ đó đề tài đã xây dựng những giải pháp hữu ích trong việc hoàn thiện hệ thống kế toán áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp có thu ở Việt Nam hiện nay. Từ những nghiên cứu trên, tác giả đã có thêm nền tảng lý thuyết và thực tế của hệ thống kế toán tại đơn vị hành chính từ đó tác giả nghiên cứu thêm để hoàn thiện nội dung kế toán tại đơn vị hành chính để phục vụ công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính-trường hợp phòng giáo dục huyện Mộc Hoá.
3 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là: - Đánh giá hiệu quả của hệ thống kế toán trong kiểm soát các khoản chi hoạt động tại đơn vị. - Đề xuất những nội dung để hoàn thiện hệ thống kế toán trong lập dự toán kiểm soát và đánh giá thành quả từ các khoản chi hoạt động tài Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại Phòng Giáo dục. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Lập dự toán,kiểm soát và đánh giá thành quả các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính. - Phạm vi nghiên cứu: Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa. - Thời gian nghiên cứu: các báo cáo kế toán trong năm 2011,2012 và 2013. 5. Phương pháp nghiên cứu Vì là đề tài thuộc dạng ứng dụng nên đề tài được thực hiện bằng phương pháp định tính kết hợp với định lượng , trong đó là định tính là chủ yếu, thông qua các công cụ: Quan sát, phỏng vấn, phân tích và tổng hợp: - Thông qua phỏng vấn để xác định vấn đề nghiên cứu. - Tác giả sử dụng giáo trình kế toán công, kế toán tài chính, kế toán quản trị, các quy định của nhà nước về ngân sách chi hoạt động trong đơn vị hành chính để xây dựng cơ sở lý luận. - Thông qua khảo sát thực tế để thu thập dữ liệu định tính , định lượng (dữ liệu thứ cấp) phục vụ cho việc phân tích tổng hợp thực trạng từ đó đề ra các giải pháp.
4 6. Đóng góp mới của đề tài Đưa ra những giải pháp để hoàn thiện hệ thống kế toán để có thể kiểm soát được các khoản chi hoạt động tài Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát các khoản chi hoạt động tại Phòng Giáo dục. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận Kết cấu chính của luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý thuyết kế toán các khoản chi hoạt động trong đơn vị hành chính Chương 2: Thực trạng công tác kế toán các khoản chi hoạt động tại Phòng Giáo dục huyện Mộc Hóa. Chương 3: Hoàn thiện hệ thống kế toán để kiểm soát các khoản chi hoạt động trong khu vực hành chính -trường hợp Phòng giáo dục huyện Mộc Hoá.
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT KẾ TOÁN CÁC KHOẢN CHI HOẠT ĐỘNG TRONG ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH 1.1 Tổng quan về kế toán 1.1.1 Kế toán và hệ thống kế toán 1.1.1.1 Bản chất của kế toán Có nhiều quan điểm khác nhau về bản chất của kế toán và điều này ảnh hưởng đến việc phát triển các lý thuyết về kế toán.(Trần Hoàng Tâm,2013) Tuy nhiên ở mọi cách tiếp cận thì kế toán luôn luôn được xác định để phục vụ cho nhu cầu sử dụng của các đối tượng khác nhau. Qua đó, có thể thấy bản chất của kế toán được mô tả như sau: - Kế toán là một hệ thống bao gồm nhiều bộ phận được gắn kết mật thiết với nhau trong mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, cùng vận hành trong một hệ thống. - Kế toán là một hệ thống đặc trưng riêng của từng tổ chức cụ thể, nhất định với cơ cấu tổ chức và vận hành hệ thống phụ thuộc vào quy mô, đặc điểm hoạt động và yêu cầu quản lý của tổ chức đó. - Kế toán là một hệ thống thông tin cung cấp những thông tin có tính hệ thống và tổng hợp về các hoạt động kinh tế - tài chính, một trong những nội dung hoạt động có ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của một tổ chức. Hơn nữa những thông tin mà kế toán cung cấp phải có tính hữu dụng cho các đối tượng sử dụng ở bên trong đơn vị nhằm thực hiện các chức năng quản trị và cho các đối tượng bên ngoài có thể hiểu và đánh giá đúng tình hình tài chính và tình hình kinh doanh của đơn vị nhằm thực hiện các quyết định kinh doanh. Các đặc điểm trên cho thấy kế toán luôn luôn có sự vận động, phát triển không ngừng để tự hoàn thiện nhằm đảm bào phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế- xã hội, của cơ cấu tổ chức doanh nhiệp cũng như tính đa dạng của các
6 đối tượng sử dụng . Hơn thế nữa, kế toán là một quá trình tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn lực một cách hợp lý nhằm đảm bào cho các hoạt động của đơn vị hoạt động một cách ổn định. Vì vậy, cũng có thể thấy rằng kế toán vừa có chức năng thông tin vừa có chức năng kiểm tra, giám sát. Với 2 chức năng này kế toán không chỉ phản ánh được tình hình tài sản, sự vận động tài sản cũng như tình hình tài chính của đơn vị mà còn kiểm tra giám sát các hoạt động kinh tế, tài chính của đơn vị. Chức năng thông tin thực hiện thu thập, xử lý, tổng hợp thông tin về tài sản và sự vận động của nó cũng như cung cấp thông tin về hoạt động của tổ chức một cách thường xuyên, liên tục, toàn diện để phục vụ nhu cầu sử dụng của các đối tượng khác nhau. Thông tin của kế toán được tổng hợp, phân loại và xử lý theo một nguyên tắc thống nhất được pháp luật công nhận và do vậy nó có tính pháp lý và trung thực. Chức năng kiểm tra thực hiện xem xét, đối chiếu và kiểm soát các hoạt động kinh tế, tài chính của đơn vị theo yêu cầu quản lý và việc chấp hành luật pháp, chấp hành nội quy, quy chế hoạt động của đơn vị. Những quy định, nguyên tắc kế toán và yêu cầu của kế toán chức năng kiểm tra phải được thực hiện đồng thời với quá trình phản ánh các nghiệp vụ phát sinh nhằm mục đích đảm bảo các hoạt động kinh tế tài chính của đơn vị đi đúng hướng và mục đích. Và căn cứ vào tính chất của thông tin và đối tượng nhận thông tin thì kế toán được phân biệt thành kế toán tài chính và kề toán quản trị. Kế toán tài chính thực hiện vệic cung cấp thông tin về tình hình tài sản, nguồn vốn cũng như tình hình và kết quả hoạt động của một tổ chức để phục vụ cho nhu cầu sử dụng của các đối tượng bên trong lẫn bên ngoài đơn vị. Kế toán quản trị thực hiện công việc cung cấp thông tin về quá trình hình thành, phát sinh doanh thu và chi phí thực hiện các kế hoạch ngắn hạn và dài hạn để phục vụ cho yêu cầu quản lý trong nội bộ đơn vị.
7 Kế toán tài chính và kế toán quản trị có mối quan hệ chặt chẽ trong quá trình tổ chức thực hiện nhằm đảm bảo thông tin cung cấp phản ánh được các sự kiện đạ, đang và sắp xảy ra trong hoạt động của đơn vị. Từ một số vấn đề lý luận trên, có thể nói rằng kế toán là khoa học và nghệ thuật trong việc ghi nhận, thu thập, đánh giá giá trị tài sản của một tổ chức và qua đó cung cấp những thông tin về nguồn hình thành và sự vận động của tài sản trong các tổ chức (bao gồm cả các tổ chức hoạt động vì lợi nhuận và các tổ chức phi lợi nhuận)…. Khi nghiên cứu kế toán dưới góc độ là một hệ thống thông tin trong hệ thống quản lý thì đó là một khoa học vế quá trình thu thấp thông tin ,xử lý, tổng hợp và chuyển tải thông tin thông qua một hệ thốgn các phương pháp mang tính đặc thù. Còn khi nghiên cứu kế toán dưới góc độ là một công cụ quản lý thì đó là một nghệ thuật vận dụng công cụ này vào điều kiện cụ thể vế môi trường pháp lý và kinh doanh trong hoạt động của một tổ chức để tạo ra những thông tin có tình hữu ích cao cho các đối tượng sử dụng. Tuy nhiên cần khẳng định rằng dù nghiên cứu kế toán dưới khía cạnh khoa học hay nghệ thuật thì khi bàn đến bản chất của kế toán đều phải xác định rằng kế toán có hai chức năng là chức năng thông tin vá chức năng kiểm tra. Hai chức năng này gắn kết với nhau trong quá trình thực hiện công tác kế toán và tạo cho kế toán có vai trò đặc biệt quan trong đối với quản lý hoạt động kinh tế nói chung và quản lý hoạt động kinh tế nói chung và quản lý hoạt động của từng đơn vị kế toán nói riêng. 1.1.1.2 Vai trò của kế toán Kế toán có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin đối với đơn vị kế toán và các đối tượng khác có liên quan có nhu cầu sử dụng thông tin. Đó là các nhà quản trị của bẩn tâan doanh nghiệp và các đối tượng bên ngoài như cổ đông, nhà đầu tư , người cho vay, khách hàng, nhà cung cấp và chính phủ (các cơ quan thuế, cơ quan quản lý tài chính). Đối với mỗi đối tượng khác nhau vai trò của thông tin được cung cấp cũng khác nhau và có thể chia làm 2 nhóm đối tượng sử
8 dụng là các nhóm đối tượng bên trong (đơn vị kế toán) và nhóm các đối tượng bên ngoài. - Đối với các đối tượng bên trong đơn vị kế toán: Kế toán là công cụ quản lý giúp cho doanh nghiệp theo dõi thường xuyên tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của mình; là công cụ quản lý quan trọng đối với nhà quản trị ở các cấp độ khác nhau trong bản thân doanh nghiệp để thực hiện quá trình quản lý và điều hành đơn vị theo mục tiêu chung. Kế toán cung cấp thông tin giúp doanh nghiệp làm cơ sở hoạch định chương trình hành động cho từng giai đoạn, từng thời kỳ và là cơ sở cho người quản lý ra các quyết định phù hợp. Kê toán cung cấp thông tin cho các nhà quản trị trong việc liên kết các quá trình quản lý với nhau và liên kết đơn vị với môi trường bên ngoài. Chất lượng các thông tin kế toán ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động quản lý và điều hành đơn vị. - Đối với các đối tượng bên ngoài đơn vị kế toán: Kế toán là một công cụ cung cấp thông tin quan trọng cho các đối tượng bên ngoài trong việc thực hiện tổng hợp thông tin, đánh giá và ra quyết định. Đối với đơn vị kiểm toán độc lập và kiểm toán nhà nước: thông tin kế toán là cơ sở để đơn vị kiểm toán đánh giá việc chấp hành chính sách, chế độ kinh tế, tài chính do Nhà nước quy định của đơn vị. Đối với các đối tượng khác (cổ đông, ngân hàng, nhà cung cấp…) : kế toán là công cụ cung cấp thông tin để thực hiện việc kiểm tra, đánh giá, tổng hợp và ra các quyết định phù hợp và thông tin kế toán là cơ sở để các đối tượng trên có những quyết định nhằm bảo vệ quyền lợi kinh tế của mình hay phát triển các giao dịch kinh tế trong tương lai. Nói cách khác với vai trò tạo ra thông tin, kế toán đã biến những thông tin rời rạc gắn liền với các nghiệp vụ phát sinh tại đơn vị thành những thông tin tổng hợp có tính hệ thống về tình hình hoạt động của đơn vị. Và kế toán không những cung cấp thông tin cho các đối tượng bên trong mà còn cả các đối tượng bên
9 ngoài đơn vị kế toán. Qua đó kế toán tạo ra một ngôn ngữ chung làm cầu nối nơi phát sinh và nơi cần thông tin. Và cầu nối này chính là cơ sở để các đối tượng hiểu biết về đơn vị kế toán từ đó đánh giá, tổng hợp thông tin và ra các quyết định cần thiết. 1.1.1.3 Hệ thống kế toán- các bộ phận cấu thành hệ thống kế toán Với vai trò cực kỳ quan trọng là cung cấp thông tin về quản lý và sử dụng các nguồn lực được giao tại đơn vị. Hệ thống kế toán cần phải được tổ chức chặt chẽ, phù hợp và phải bao gồm những bộ phận cấu thành cần thiết tổng mối quan hệ tương quan lẫn nhau để hệ thống kế toán vận hành một cách trôi chảy và hợp lý. Những bộ phận này hình thành và hoạt động vừa theo những quy định chung của nhà nước vừa theo những quy định cụ thể của đơn vị kế toán để phù hợp với các đặc điểm hoạt động và yêu cầu quản lý. Các bộ phận cấu thành của hệ thống kế toán tuy có khác nhau ở mỗi đơn vị tuỳ thuộc cách thức tổ chức và vận hành bộ máy kế toán tại đơn vị đó nhưng chung quy tất cả các hệ thống kế toán ở các đơn vị hành chính đều được cấu thành từ những bộ phận cơ bản nhất chi phối đến toàn bộ công tác kế toán tại đơn vị. Với tính cách là một hệ thống thông tin nhằm cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng thì hệ thống kế toán bao gồm các phân hệ có mối quan hệ qua lại với nhau, từ quá trình thu thập thông tin ban đầu đến quá trình tạo ra thông tin đầu ra: - Hệ thống các văn bản pháp lý: Hệ thống này bao gồm hện thống các văn bản pháp ý theo quy định của nhà nước để chỉ đạo, hướng dẫn,kiểm soát và điều chỉnh các nội dung trong hoạt động kế toán. Đó là các văn bản luật về kế toán, chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán, các thông tư hưỡng dẫn thực hiện hoặc bổ sung….. Hệ thống các văn bản pháp lý giúp các đơn vị định hướng cho công tác kế toán, tổ chức bộ máy kế toán, xác định những thông tin cần thu thập cho công tác kế toán,cách thức xử lý và tổng hợp thành các báo cáo kế toán cung cấp cho các đối tượng sử dụng có liên quan.
10 - Hệ thống thông tin đầu vào: thực hiện công việc ghi nhận và thu thập nguồn dữ liệu đầu vào liên quan tất cả các hoạt động khác nhau trong đơn vị kê toán. Hệ thống thông tin đầu vào liên quan đến chế độ chứng từ kế toán, quy định loại chứng từ , biểu mẫu chứng từ,các yếu tố phải có của chứng từ, phương pháp lập chứng từ để căn cứ pháp lý cho việc ghi sổ vừ kiểm tra, trình tự luân chuyển chứng từ và nội dung việc kiểm tra chứng từ. Ngoài ra, chế độ chứng từ cũng quy định việc lưu trữ chứng từ, sử dụng, quản lý,in và phát hành biểu mẫu chứng từ kê toán. Chứng từ kế toán là những giấy tờ và vật mang tính phản ánh nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh và đã hoàn thành, làm căn cứ ghi sổ kế toán. Chứng từ kế toán tạo nên hệ thống thông tin đầu vào, là nguồn cung cấp dữ liệu cho hệ thống xử lý thông tin. Đặc điểm của phân hệ này là thông tin có tính chất rời rạc gắn liền với từng nghiệp vụ kinh tế thuộc từng hoạt động khác nhau. Hệ thống này hình thành nguyên liệu đầu vào cho hệ thống xử lý thông tin (hệ thống cơ sở dữ liệu). - Hệ thống xử lý thông tin: bao gồm hệ thống tài khoản và hệ thống sổ kế toán Hệ thống xử lý thông tin thực hiện việc phân loại và xử lý thông tiin đầu vào có tính rời rạc thành thông tin có tính hệ thống theo thời gian,theo đối tượng kế toán và theo từng loại hoạt động của đơn vị kế toán thông qua hệ thống tài khoản kế toán để phản ánh các đối tượng đó. Hệ thống tài khoản kế toán là mô hình xử lý thông tin gắn liền với từng đối tượng kế toán để cung cấp thông tin về số hiện có và tình hình vận động các đối tượng kế toán trong quá trịnh hoạt động của đơn vị, qua đó phục vụ cho việc lập các báo cáo kế toán có liên quan. Hệ thống tài khoản là bộ phận trọng yếu nhưng rất linh hoạt để luôn thích ứng với sự thay đổi đối tượng kế toán trong sự phát triển, thay đổi của đơn vị kế toán và của nền kinh tế quốc gia. Hệ thống tài khoản