Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích nhân tố tác động lên lạm phát của Việt Nam giai đoạn 1995-2007 bằng mô hình P-Star

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày tổng quan về lý thuyết lạm phát và mô hình P-Star; lạm phát ở Việt Nam - Diễn biến và mô tả, kiểm định nhân tố tạo ra lạm phát bằng mô hình P-Star. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích nhân tố tác động lên lạm phát của Việt Nam giai đoạn 1995-2007 bằng mô hình P-Star

B GIÁO D C VÀ ÀO T O TRƯ NG I H C KINH T TPHCM Nguy n Hoài B o PHÂN TÍCH NHÂN T TÁC NG LÊN L M PHÁT C A VI T NAM GIAI O N 1995-2007 B NG MÔ HÌNH P-STAR LU N VĂN TH C SĨ KINH T Thành ph H Chí Minh - Năm 2008
B GIÁO D C VÀ ÀO T O TRƯ NG I H C KINH T TPHCM Nguy n Hoài B o PHÂN TÍCH NHÂN T TÁC NG LÊN L M PHÁT C A VI T NAM GIAI O N 1995-2007 B NG MÔ HÌNH P-STAR Chuyên ngành: Kinh t Phát Tri n Mã s : 60.31.05 LU N VĂN TH C SĨ KINH T NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: PGS. TS. Nguy n Tr ng Hoài Thành ph H Chí Minh - Năm 2008
L i cam oan Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a tôi. Các s li u, k t qu phân tích trong lu n văn này là trung th c và chưa t ng ư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác. Nguy n Hoài B o
Con xin ghi nh công ơn Ông và Bà N i mãi mãi. Nguy n Hoài B o
i M cl c M c l c .................................................................................................................... i Danh m c ch vi t t t và ký hi u............................................................................ iv Danh m c các b ng ................................................................................................. v Danh m c các hình ................................................................................................. vi Ph l c .................................................................................................................. vii M U ................................................................................................................ 1 1. Trình bày v n nghiên c u .......................................................................... 1 2. M c tiêu nghiên c u ...................................................................................... 2 3. i tư ng nghiên c u .................................................................................... 3 4. Ph m vi và phương pháp nghiên c u ............................................................. 3 5. K t c u c a tài .......................................................................................... 3 6. Nh ng óng góp c a tài ............................................................................ 4 CHƯƠNG 1 ............................................................................................................ 5 T NG QUAN LÝ THUY T L M PHÁT VÀ MÔ HÌNH P-STAR ....................... 5 3.1. nh nghĩa l m phát và cách o lư ng........................................................ 5 3.2. Quan i m các trư ng phái kinh t vĩ mô v nguyên nhân l m phát ........... 8 1.2.1. L m phát là m t hi n tư ng c a ti n t . ............................................ 9 1.2.2. L m phát không ph i là m t hi n tư ng ti n t ............................... 12 1.2.3. Nhân t kỳ v ng và l m phát .......................................................... 18 1.2.4. L m phát và kinh t h c chính tr . ................................................... 20
ii 1.2.5. Tóm t t các lý thuy t l m phát ........................................................ 20 3.3. L i ích c a giá c n nh......................................................................... 21 3.4. Mô hình P-Star ......................................................................................... 22 1.4.1. Gi i thi u ....................................................................................... 22 1.4.2. Mô hình P-Star và n n kinh t “ óng” ............................................ 24 1.4.3. Mô hình P-Star và n n kinh t “m - nh ” ...................................... 27 1.4.4. Mô hình P-Star t ng quát ................................................................ 29 3.5. Nh ng b ng ch ng th c nghi m c a mô hình P-Star ................................ 30 CHƯƠNG 2 .......................................................................................................... 33 L M PHÁT VI T NAM: DI N BI N VÀ MÔ T .......................................... 33 2.1. L ch s l m phát c a Vi t Nam ................................................................ 33 2.2. L m phát trong giai o n nghiên c u (1995-2007) ................................... 37 2.3. Tranh lu n v nguyên nhân l m phát trong giai o n nghiên c u.............. 40 2.3.1. L m phát là v n c a o lư ng. ................................................... 41 2.3.2. L m phát là do nh p kh u. .............................................................. 44 2.3.3. L m phát là hi n tư ng ti n t ........................................................ 47 CHƯƠNG 3: ......................................................................................................... 52 KI M NH NHÂN T T O RA L M PHÁT B NG MÔ HÌNH P-STAR ....... 52 3.1. Nh n d ng mô hình kinh t lư ng............................................................. 52 3.2. Mô t s li u và ki m nh tính ch t c a các bi n ..................................... 54 3.2.1. Mô t các bi n cơ s ....................................................................... 54 3.2.2. Neo t giá c a ng Vi t Nam ........................................................ 55 3.2.3. Ki m nh th ng kê các bi n .......................................................... 58 3.3. Ư c lư ng các giá tr cân b ng ................................................................. 60
iii 3.4. Chênh l ch giá và ki m nh tính ch t các bi n h i qui............................. 64 3.5. L a ch n mô hình thích h p ..................................................................... 67 3.6. Phân tích k t qu th c nghi m .................................................................. 69 3.7. K t lu n và g i ý chính sách ..................................................................... 71 3.7 1. K t lu n v k t qu th c nghi m..................................................... 71 3.7 2. Mô hình P-Star trong phân tích l m phát Vi t Nam ........................ 72 3.7 3. G i ý chính sách ............................................................................. 73 DANH M C CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ....................................................... 77 TÀI LI U THAM KH O ..................................................................................... 78 Tài li u tham kh o ti ng Vi t................................................................................. 78 Tài li u tham kh o ti ng Anh................................................................................. 79 PH L C.............................................................................................................. 83
iv Danh m c ch vi t t t và ký hi u Vi t t t Tên ti ng Vi t Tên ti ng Anh ADB Ngân hàng phát tri n Châu Á Asia Development Bank IMF Quĩ Ti n t Qu c t International Monetary Fund USD ng ô la M United States dollar VND Vi t Nam ng Viet Nam Dong WB Ngân hàng Th gi i World Bank WTO T ch c Thương m i Th gi i World Trade Organization Ký hi u Tên ti ng Vi t T ti ng Anh π L m phát Inflation AD T ng c u Aggregate Demand AS T ng cung Aggregate Supply CPI Ch s giá tiêu dùng Consumer Price Index E T giá h i oái (danh nghĩa) Exchange rate ER T giá h i oái th c Real Exchange rate GAPD Chênh l ch giá trong nư c Domestic Price Gap GAPF Chênh l ch giá nư c ngoài Foreign Price Gap GDP T ng s n ph m qu c n i Gross Domestic Product GDPdeflator GDP i u ch nh GDP deflator M Kh i lư ng ti n Money P M c giá Prices T T ng s giao d ch Transaction Y T ng s n lư ng th c Output V Vòng quay ti n Velocity
v Danh m c các b ng B ng 1. 1 Quan h gi a chênh l ch s n lư ng, vòng quay ti n và l m phát............ 26 B ng 2. 1 Cơ c u tính CPI c a Vi t Nam ............................................................... 39 B ng 2. 2 Giá c tăng v t c a m t s hàng hoá c a năm 2004 so v i 2003(%) ..... 45 B ng 2. 3 Thay i d tr ngo i h i c a Vi t Nam (2000-2006)............................ 49 B ng 3. 1 Mô t các bi n cơ s và ký hi u s d ng................................................ 54 B ng 3. 2 Tóm t t th ng kê các bi n ...................................................................... 55 B ng 3.3 K t qu ki m nh ADF (bi n s d ng giá tr ) ........................................ 58 B ng 3.4 Giá tr t i c a th ng kê τ (tau) cho m u nghiên c u. ............................... 59 B ng 3.5 K t qu ki m nh ADF (bi n s d ng logarit) ....................................... 60 B ng 3.6 K t qu ki m nh tính d ng c a các bi n h i qui: l m phát, chênh l ch giá trong nư c và nư c ngoài dư i d ng m c và sai phân. ..................................... 65 B ng 3. 7 Ma tr n tương quan gi a các bi n h i qui .............................................. 65 B ng 3.8 K t qu ư c lư ng. ................................................................................. 68 B ng 3. 9 Ki m nh tương quan chu i Breusch-Godfrey LM. .............................. 69
vi Danh m c các hình Hình 2. 1 L m phát c a Vi t Nam giai o n 1986-2006 ........................................ 34 Hình 2. 2 Tăng trư ng Vi t Nam,Thái Lan và Trung Qu c 1988 – 2006 (%)......... 36 Hình 2. 3 T l t ng u tư trong GDP c a Vi t Nam 1995 – 2006 (%)................. 36 Hình 2. 4 Cơ c u u tư c a Vi t Nam 1995 – 2006 (%) ....................................... 37 Hình 2.5 L m phát c a Vi t Nam tính theo CPI và GDPdeflator 1995-2007 (%) ... 38 Hình 2.6 Ch s giá c a Vi t Nam trong t ng nhóm hàng chi ti t 2000 – 2007 ...... 40 Hình 2.7 T c tăng giá c a nhóm lương th c th c ph m hàng tháng so v i m c t c tăng giá chung trong các năm. ..................................................................... 44 Hình 2. 8 Giá d u thô trên th gi i trong giai o n 1995 – 2007 ............................ 45 Hình 2.9 Tăng trư ng M2 c a Vi t Nam, Thái Lan và Trung qu c qua các năm.... 47 Hình 2.10 Ki u h i c a Vi t Nam, s li u th ng kê chính th c (tri u ô la)........... 49 Hình 2.11 T giá h i oái c a Vi t Nam và Trung Qu c ....................................... 50 Hình 3.1 Bi n ng t giá c a VND so v i m t s ng ti n m nh. ...................... 56 Hình 3.2 T tr ng (%) c a t ng kim ng ch xu t nh p kh u c a t ng nư c trong 10 i tác thương m i chính. ...................................................................................... 57 Hình 3.3 Giá tr cân b ng c a thu nh p, vòng quay ti n và t giá Vi t Nam 1995Q2 – 2007Q2............................................................................................................... 63 Hình 3.4 GAPD và GAPF d ng m c và I(1). ......................................................... 66
vii Ph l c Ph l c I - Công th c tính ch s giá ...................................................................... 83 Ph l c II - Tóm t t k t qu các nghiên c u s d ng mô hình P-Star trên th gi i . 84 Ph l c III - Tóm t t v ki m nh ADF ................................................................ 86 Ph l c IV - K t qu chi ti t ki m nh ADF các bi n ........................................... 87 Ph l c V - Quá trình h i qui và ki m nh mô hình t ng quát .............................. 96 Ph l c VI - K t qu h i qui v i gi nh Vi t Nam là n n kinh t “ óng” (closed economy)............................................................................................................. 100 Ph l c VII - K t qu h i qui v i gi nh Vi t Nam là n n kinh t m , nh nhưng t giá c nh hoàn toàn. ...................................................................................... 101 Ph l c VIII - GAPD, GAPF và l m phát trong giai o n 2004-2007 .................. 102
1 M Đ U 1. Trình bày v n đ nghiên c u L m phát tính b ng CPI năm 2008 c a Vi t Nam cho n tháng Tám là 22,14 ph n trăm. ây là t l l m phát cao nh t k t 10 năm qua và cũng là t l cao nh t so v i t t c các n n kinh t trong khu v c ông Nam Á. L m phát cao cho n th i i m này là m t quá trình tích lu t khá lâu. L m phát b t u cao t năm 2004 (9,6 ph n trăm) và khi ó m c dù có m t s gi i pháp ng n h n t Chính ph , ch ng h n như tăng t l d tr b t bu c i v i h th ng ngân hàng thương m i nh m th t ch t ti n t , nhưng l m phát trong giai o n 2004-2007 v n ti p t c tăng v t. Trong giai o n này, thay vì gi m l m phát ph i tr thành m c tiêu ưu tiên cao nh t trong các m c tiêu qu n lý vĩ mô thì Chính ph v n ti p t c xem tăng trư ng kinh t là quan tr ng hàng u. S thi u quan tâm này xu t phát t nh ng nh n nh trái ngư c nhau v nguyên nhân t o ra l m phát, không ít trong s ó xem l m phát tăng cao là k t qu c a nh ng nguyên nhân khách quan ch không ph i t chính sách ch quan c a chính Chính ph . Th c t , m t cách t ng quát, có hai dòng ý ki n trái ngư c nhau. Dòng ý ki n th nh t là cho r ng l m phát có th b t ngu n t giá th gi i tăng ( i di n là giá d u l a và giá lương th c tăng) và như v y s tăng giá c a các m t hàng này trên th gi i lan truy n sang giá n i a là m t i u hi n nhiên. Gi i pháp kh dĩ ch ng l m phát c a nhóm này là h n ch s lan truy n thông qua thu quan và can thi p giá tr c ti p trên th trư ng n i ia, ch ng h n như tr giá xăng d u. Ngư c l i, nhóm ý ki n th hai ph n bi n r ng s gia tăng c a l m phát b t ngu n t nguyên nhân bên trong ch không ph i t bên ngoài. C th , nhóm này cho r ng cung ti n ã tăng quá cao trong su t giai o n trên chính là nguyên nhân d n n l m phát cao. M c dù hai nhóm ý ki n trên u có lu n c cho riêng mình, nhưng ph n l n u là nh ng nh n nh ch quan và thi u nh ng b ng ch ng th c nghi m tin c y.
2 Hơn th n a, nh ng s ki n nh hư ng n l m phát này ngày càng di n ra ph c t p, giá d u trong năm 2007 và n a u năm 2008 ti p t c leo thang, cung ti n trong nư c ti p t c m r ng, dòng v n u tư gián ti p và tr c ti p v n tràn vào Vi t Nam sau khi qu c gia này tr thành thành viên c a T ch c Thương m i Th gi i….Trong năm 2007, s m c a trên th trư ng v n và s tăng v t v kh i lư ng thương m i trên th trư ng hàng hoá ã làm cho các bi n s gây ra l m phát vô cùng ph c t p. i u này ã d n n các ngh chính sách không theo m t hư ng nh t quán và th m chí nh ng tranh lu n i l p v n ti p t c t n t i. Trong b i c nh trên, m t nghiên c u th c nghi m gi i thích các nguyên nhân l m phát c n ư c ti n hành m t cách nghiêm túc. Nghiên c u này òi h i ph i d a trên m t n n t ng lý thuy t cũng như các b ng ch ng nghiên c u trư c ây m t cách v ng ch c và nh t quán. K t qu c a nghiên c u th c nghi m này cũng s tránh i các nh n nh ch quan và có tính ch t s ki n t ó có th ưa ra m t ngh chính sách thích h p và có cơ s , nh t là trung h n. Hơn n a, l m phát là m t hi n tư ng t ng h p c a r t nhi u y u t và vì th s r t sai l m n u lý gi i nó ch b ng m t nguyên nhân nào ó và xem ó như là i u duy nh t r i bác b các nguyên nhân còn l i. Chính vì nhu c u th c t này tác gi ã l a ch n v n nghiên c u “Phân tích nhân t tác ng lên l m phát c a Vi t Nam giai o n 1995- 2007 b ng mô hình P-Star”. Mô hình ư c l a ch n trong nghiên c u này có kh năng lý gi i l m phát m t cách t ng h p nh t, nó cho phép xem xét ng th i hai nhóm nguyên nhân bên trên. 2. M c tiêu nghiên c u Th nh t, ki m ch ng tính thích h p c a mô hình P-Star trong phân tích nhân t gây ra bi n ng l m phát c a Vi t Nam trong giai o n nghiên c u. Th hai, trên cơ s c a m c tiêu th nh t, nghiên c u này s tr l i câu h i r ng nhân t quan tr ng nh hư ng lên l m phát c a Vi t Nam trong giai o n nghiên c u là b t ngu n t âu. T chính sách ch ng bên trong hay là do s lan truy n t bên ngoài m t cách b ng?
3 Th ba, d a trên k t qu th c nghi m, tác gi s ngh chính sách kh dĩ trong v n ki m soát l m phát Vi t Nam. 3. Đ i tư ng nghiên c u Nghiên c u này th c hi n trên c s d li u c a Vi t Nam trong giai o n t quí 2 năm 1995 n quí 2 năm 2007. Toàn b nh ng nh n nh, phân tích và k t lu n chính là b i c nh c a n n kinh t Vi t Nam. Tuy nhiên, khi phân tích nhân t bên ngoài có nh hư ng n l m phát c a Vi t Nam – như m t n n kinh t nh và m c a thì n n kinh t M s i di n như là nư c ngoài, khi ó VND neo danh nghĩa vào USD. 4. Ph m vi và phương pháp nghiên c u Ph m vi nghiên c u c a tài này là nh ng v n liên quan n l m phát cũng như bi n ng c a nó. Các nhân t t o nên l m phát trong ng n h n và dài h n cũng ư c ki m ch ng ây. tr l i cho các câu h i ph n m c tiêu nghiên c u. Ngoài các phương pháp mô t th ng kê cơ b n và nh n nh v n theo l i di n d ch ho c qui n p, nghiên c u này d a vào phương pháp nh lư ng ki m ch ng gi thuy t. Ngư i vi t s th c hi n các h i qui th c nghi m trên cơ s c a gi thuy t mô hình kinh t lư ng P- Star. Nh ng h i qui này ư c th c hi n b ng ph n m m Eviews phiên b n 5. 5. K t c u c a tài Ngoài l i m u, danh m c b ng, danh m c hình, danh m c các ch vi t t t, ph l c, tài li u tham kh o, tài g m 3 chương n i dung: Chương 1: T ng quan v lý thuy t l m phát và mô hình P-Star. M c tiêu c a chương này là tóm t t nh ng lý thuy t có liên quan nv n l m phát c a m t n n kinh t . Sau ó chúng tôi phân tích chi ti t v s phát tri n cũng như ng d ng c a mô hình P-Star trong phân tích l m phát. Chương này làm cơ s cho các v n phân tích th c nghi m c a các chương sau.
4 Chương 2: L m phát Vi t Nam: di n bi n và mô t . M c tiêu c a chương 2 là mô t b i c nh phát tri n kinh t và l m phát c a c a Vi t Nam. Chương này c bi t nh n m nh nh ng di n bi n chi ti t c a l m phát trong giai o n mà nghiên c u này th c hi n. Nh ng ý ki n phân tích trong cùng ch này cũng ư c c p nh m m c ích làm rõ cho tính th c ti n và lý do ch n tài. N i dung c a chương này cũng là cơ s cho các gi thuy t c n ki m ch ng chương 3. Chương 3: Ki m nh nhân t t o ra l m phát b ng mô hình P-Star. ây là chương chuy n t i m c tiêu c a tài này. Các mô hình nh m ki m nh gi thuy t các nhân t t o ra l m phát ư c th c hi n ây. Chương này s trình bày k t qu c a mô hình h i qui mà tác gi l a ch n và ó cũng là cơ s cho toàn b nh n nh, k t lu n cũng như ngh chính sách c a tài này. Cũng trong chương này, tác gi ưa ra nh ng k t lu n quan tr ng và t ó ngh chính sách trong vi c ki m soát l m phát Vi t Nam. 6. Nh ng đóng góp c a đ tài Th nh t, ây là nghiên c u nh lư ng u tiên ng d ng mô hình P-Star trong phân tích bi n ng l m phát Vi t Nam. Th hai, tài này cung c p m t b ng ch ng nh lư ng v nhân t t o ra l m phát Vi t Nam trong giai o n 1995-2007. Th ba, tài này cũng cung c p m t b ng ch ng có cơ s cho ngh chính sách ti n t c a Vi t Nam trong ch “l m phát.”
CHƯƠNG 1 T NG QUAN LÝ THUY T L M PHÁT VÀ MÔ HÌNH P-STAR 3.1. Đ nh nghĩa l m phát và cách o lư ng “L m phát (inflation) là s tăng lên c a m c giá c chung theo th i gian” (Mankiw, 2003). nh nghĩa này cũng ng ý r ng l m phát không ph i là hi n tư ng giá c a m t vài hàng hoá hay nhóm hàng hoá nào ó tăng lên. Và nó cũng không ph i là hi n tư ng giá c chung tăng lên “m t l n”. N u s tăng lên m t l n c a giá c thì hi n tư ng này ch d ng là l i m t cú s c v giá ch chưa ph i là l m phát. L m phát là s tăng giá “liên t c”. Ngay t u, nh nghĩa này cũng ã t o ra nh ng câu h i c n ư c tr l i th u áo. Th nào là giá c chung? Th nào là tăng m t l n? gi m b t s tranh lu n th nào là nhóm hàng cá bi t ho c th nào là s tăng lên m t l n hay liên t c, các nhà kinh t th ng kê xu t ra các lo i l m phát mang tính “chính xác” v i nh nghĩa c a nó hơn như là l m phát cơ b n (core inflation) hay l m phát cơ s (underlying inflation). V i các ch s l m phát này, b ng các phương pháp th ng kê khác nhau, các nhà th ng kê tìm cách lo i tr i các bi n ng nh t th i như các cú s c v giá d u, y u t th i ti t … th y ư c xu hư ng cơ b n và n nh c a giá c .1 V m t tính toán, l m phát là ph n trăm thay i c a ch s giá chung trong n n kinh t theo t ng giai o n, nó có th là tháng, quí ho c năm. 1 Có th tham kh o bài “Better measures of core inflation” c a Julie K. Smith, bài trình bày t i H i th o o lư ng Giá c cho Chính sách ti n t (Price Measuring ofr Monetary Policy) t ch c t i Federal Reserve Bank of Dallas ngày 24-25/5/2007 t i: http://www.dallasfed.org/news/research/2007/07price.cfm (Smith, 2007). Trong lu n văn này, khái ni m l m phát hi u m t cách t ng quát là s tăng lên c a m c giá chung. Khi c p n l m phát c th c a Vi t Nam thì l m phát tính theo CPI và l m phát tính theo GDPdeflator ư c s d ng. Hi n t i Vi t Nam chưa công b các ch s l m phát cơ b n.
6 o lư ng m c giá chung này, các nhà th ng kê xây d ng hai ch s giá o lư ng. Th nh t là ch s giá tiêu dùng (CPI) và th hai là GDP i u ch nh (GDPdeflator). C hai ch s này u tính toán m c giá trung bình (có tr ng s ) c a toàn b hàng hoá và d ch v trong n n kinh t . S khác bi t duy nh t gi a hai lo i ch s này là quan i m c a r hàng hoá làm tr ng s tính toán. CPI là m t t s ph n ánh giá c a m t r hàng hoá trong nhi u năm so v i chính giá c a r hàng ó m t năm nào ó. Th ng kê g i ó là năm cơ s hay năm g c (based year). Nghĩa là, r hàng hoá ư c l a ch n tính giá là không thay i trong nhi u năm. Ch s giá này ph thu c vào năm ư c ch n làm g c và s l a ch n r hàng hoá tiêu dùng. CPI có m t s như c i m cơ b n. Th nh t, m c bao ph c a ch s giá này ch gi i h n i v i m t s hàng hoá tiêu dùng và do v y không ph n nh bi n ng giá c a hàng hoá tư b n. Th hai, tr ng s c nh d a vào t ph n chi tiêu i v i m t s hàng hoá cơ b n c a ngư i dân thành th mua vào năm g c và do v y nó không ph i nh úng và y nh ng cơ c u chi tiêu khác nhau trong toàn xã h i, c bi t nh ng xã h i có s phân tán nông thôn – thành th . Th ba, b i vì tr ng s c a r hàng hoá là c nh m t năm “g c”, do v y không ph n ánh s bi n i trong cơ c u hàng hoá tiêu dùng cũng như s thay i trong phân b chi tiêu c a ngư i tiêu dùng cho nh ng hàng hoá khác nhau theo th i gian. GDPdeflator, thì ngư c l i v i CPI, là m t t s ph n ánh giá c a m t r hàng hoá trong nhi u năm so v i giá c a chính r ó nhưng v i giá c a năm g c. Như v y, r hàng hoá ư c l a ch n tính giá là có s khác bi t trong giai o n tính toán. V cơ b n, s khác bi t gi a các r hàng hoá trong các th i i m tính giá là không nhi u b i vì cơ c u tiêu dùng c a dân chúng thư ng mang tính n nh trong ng n h n. GDPdeflator là lo i ch s có m c bao ph r ng nh t. Nó bao g m t t c các hàng hoá và d ch v ư c s n xu t trong n n kinh t và tr ng s tính toán ư c i u ch nh tuỳ thu c vào m c óng góp tương ng c a các lo i hàng hoá và d ch v
7 vào giá tr gia tăng. V m t khái ni m, ây là ch s i di n t t nh t cho vi c tính toán t l l m phát trong n n kinh t . Tuy nhiên, ch s giá này không ph n ánh tr c ti p s bi n ng trong giá hàng nh p kh u cũng như s bi n ng c a t giá h i oái. Như c i m chính c a ch s giá này là không th hi n ư c s thay ic a ch t lư ng hàng hoá khi tính toán t l l m phát. Hơn n a, v m t th ng kê ch s giá này thư ng ư c tính toán ch m hơn so v i CPI và có th ph n nh tr di n bi n giá c a n n kinh t vì nó ư c tính toán căn c vào GDP th c và GDP danh nghĩa, mà k t qu th ng kê c a hai lo i GDP này trong n n kinh t thư ng ư c công b tr t m t quí n m t năm (tuỳ vào cơ quan th ng kê c a t ng qu c gia). B i vì tính ch t khác bi t như trên, v m t lý thuy t, CPI thư ng phóng i m c giá sinh ho t. Còn i v i GDPdeflator thì ngư c l i, nghĩa là có khuynh hư ng ánh giá th p m c giá này (Chung, 2002).2 Chính vì s thi u hoàn h o c a c hai ch s , m t ch s trung bình nhân c a c CPI và GDPdeflator ư c ngh và g i là ch s Fisher (Fisher Index) theo tên c a nhà kinh t h c Irving Fisher.3 Ba ch s trên là giá tr cơ s , các cơ quan th ng kê c a các nư c có th ư c tính ch s giá theo m t s c i m khác nhau nh m ph c v cho nh ng phân tích khác nhau c a n n kinh t . Ví d như ch s giá tiêu dùng nông thôn, thành th , ch s giá bán buôn, ch s giá công nghi p, ch s giá nh p kh u,… Tóm l i, v i m t nh nghĩa ơn gi n, song v th c nghi m thì có nhi u cách o lư ng l m phát và nó tuỳ thu c vào ch s giá chung nào c a n n kinh t ư c áp d ng. Cho dù b ng phương pháp nào i chăng n a thì v n có nh ng h n ch ho c v phương pháp lu n l n th c hành. gi m b t hai sai l m này, vi c phân tích l m phát ph i d a trên nhi u ch s i ch ng khác nhau và trong m t b i c nh th i gian 2 Ph m Chung và Tr n Văn Hùng, 2002, Kinh t Vĩ mô Phân tích, NXB i h c Qu c gia Thành ph H Chí Minh. 3 Ph l c I trình bày công th c tính toán 3 ch s giá v a nêu.
8 tương i dài tránh các nh n nh nh t th i. ng th i s thi u tin c y này cũng là m t ph n nguyên nhân c a các cu c tranh lu n không ch trong v n tính toán mà còn làm cho các phân tích căn nguyên c a l m phát tr nên ph c t p. Ph n 1.2 bên dư i chúng tôi ti p t c trình bày s tranh lu n này. 3.2. Quan đi m các trư ng phái kinh t vĩ mô v nguyên nhân l m phát Có l , nh nghĩa l m phát ơn gi n bao nhiêu thì gi i thích nguyên nhân d n n l m phát l i ph c t p b y nhiêu. V m t lý thuy t, giá c t ng quát trong n n kinh t là giá cân b ng gi a t ng cung và t ng c u hàng hoá và d ch v . Và do v y, m t s tăng lên liên t c c a giá có th b t ngu n t s tăng lên liên t c c a t ng c u ho c t ng cung và cũng có th là c hai. N u giá c tăng lên b t ngu n t s tăng lên c a phía c u nhanh hơn phía cung thì g i là l m phát c u kéo (demand-pull inflation); và ngư c l i n u chi phí c a các doanh nghi p tăng lên do ti n lương tăng, lãi su t, thu ho c giá c u vào nh p kh u tăng…khi ó t ng cung b s t gi m, hàng hoá thi u h t và làm giá tăng lên thì g i là l m phát chi phí y (cost-push inflation). Trên th c t , không ph i lúc nào cũng d dàng phân bi t âu là s tăng lên c a l m phát b t ngu n t chi phí y hay là c u kéo. Hơn n a, l m phát h u h t là s bi n ng c a k t qu t ng h p t phía cung l n phía c u. i u này d n ns c n thi t ph i phân tích nhân t t o ra l m phát các hư ng có tính kh thi cao hơn, c bi t i v i kh năng cung c p nh ng công c cho chính sách ki m soát l m phát. Cùng là ch l m phát, nhi u trư ng phái kinh t khác nhau có cách ti p c n khác nhau. Ch ng h n, có s khác bi t gi a l m phát trong ng n h n và dài h n; l m phát gi a n n kinh t óng so v i n n kinh t m ; l m phát trong cơ c u th trư ng c nh tranh hoàn h o hay c quy n; lý thuy t l m phát v i gi nh thông tin là hoàn h o hay không hoàn h o ….. Các m c bên dư i, chúng tôi trình bày nh ng n i dung chính v s tranh lu n có liên quan n l m phát c a các nhóm trư ng phái kinh t vĩ mô t c i n n hi n i. M t cách t ng quát, có b n nhóm ti p c n gi i thích l m phát: nhóm th
9 nh t, l m phát b t ngu n ch y u là t ti n t ; nhóm th hai là l m phát b t ngu n t nh ng nhân t phi ti n t ; nhóm th ba là l m phát b t ngu n t kỳ v ng và nhóm cu i cùng, th tư, là l m phát b t ngu n t các y u t kinh t chính tr . Cũng nên lưu ý r ng, trong t ng nhóm này l i có nh ng quan i m tranh lu n khác nhau. Ch ng h n như, m c dù cùng ng ý v i nhau kh i ti n hay t c tăng cung ti n trong n n kinh t là nguyên nhân chính t o ra l m phát. Nhưng gi a các nhà kinh t trong nhóm Tân c i n (neo-classical) l i gi i thích cơ ch lan truy n khác v i nhóm c a nh ng nhà kinh t g i là trư ng phái ti n t (monetarism). 1.2.1. L m phát là m t hi n tư ng c a ti n t . a. Quan i m c a C i n và Tân c i n Nh ng nhà kinh t h c C i n (classical) và Tân c i n (neo-classical)4 s d ng thuy t s lư ng ti n (quantity theory of money) gi i thích cho l m phát. Thuy t s lư ng ti n t d a trên phương trình trao i như sau: [1.1] MV = PT Trong ó là M là kh i lư ng cung ti n, V là vòng quay c a ti n, P là m c giá chung trong n n kinh t và T là kh i lư ng giao d ch th c (the real volume of transactions) và gi thuy t T này b ng v i s n lư ng trong n n kinh t là Y. Trong khuôn kh c a lý thuy t này thì t ng cung (AS) ư c gi nh là cho trư c m c tòan d ng, hay nói cách khác là s n lư ng ang tình tr ng cân b ng dài h n. [1.2] AS = Y V i Y là t ng s n lư ng th c ư c xác nh b i hàm s n xu t trong dài h n. Trong khi ó t ng c u (AD) ư c xác nh như sau: [1.3] AD = (M.V)/P 4 Nh ng i di n cho nhà kinh t h c C i n là David Hume, Adam Smith, David Ricardo và John Stuart Mill; i di n cho nh ng nhà kinh t h c Tân c i n là Leon Walras, Alfred Marshall, Irving Fisher và Arthur C. Pigou.