Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tổ chức hệ thống kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:143

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đã đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM; xác định điều kiện cần và đủ để tổ chức công tác kế toán quản trị và nội dung kế toán quản trị cần xây dựng ở các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tổ chức hệ thống kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM -------------------------------------- BÙI THỊ HOÀNG YẾN TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TPHCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM -------------------------------------- BÙI THỊ HOÀNG YẾN TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TP HCM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS HÀ XUÂN THẠCH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nội dung trong bài luận văn là do tôi nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của Người hướng dẫn khoa học là PGS.TS Hà Xuân Thạch và các nội dung trích dẫn từ sách, báo, tạp chí, luận án, luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì một công trình nào. Học viên Bùi Thị Hoàng Yến
4 MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ .............................. 14 1.1 Một số vấn đề chung về kế toán quản trị......................................................... 14 1.1.1 Sự hình thành và phát triển của kế toán quản trị........................................... 14 1.1.2 Khái niệm kế toán quản trị ............................................................................ 21 1.1.3 Mục tiêu và nhiệm vụ của kế toán quản trị .................................................. 22 1.1.4 Mối liên hệ giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị ................................. 24 1.2 Nội dung của kế toán quản trị ......................................................................... 28 1.2.1 Dự toán ngân sách ........................................................................................ 29 1.2.2 Hệ thống kế toán chi phí................................................................................ 33 1.2.3 Kế toán các trung tâm trách nhiệm ............................................................... 34 1.2.4 Thiết lập các thông tin kế toán quản trị cho việc ra quyết định .................. 34 1.3 Tổ chức công tác kế toán quản trị trong một tổ chức ................................... 35 1.4 Một số mô hình tổ chức kế toán quản trị trong một tổ chức ....................... 38 1.4.1 Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan .................................. 38 1.4.2 Bài học kinh nghiệm cho việc tổ chức hệ thống kế toán quản trị................. 41 1.5 Đặc điểm tổ chức kế toán quản trị trong đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ................................................................................................................................... 42 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 44 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TP HCM ................................................................................................................................... 45
5 2.1 Giới thiệu chung về hệ thống các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM ..................................................................................................................... 45 2.1.1 Giới thiệu chung về các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM .. 45 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ của các trường............................................................ 46 2.1.3 Quy mô của các trường ................................................................................ 47 2.1.4 Tổ chức bộ máy quản lý của các trường ....................................................... 47 2.1.5 Đặc điểm tài chính của các trường ............................................................... 52 2.1.5.1 Khái niệm tổ chức hành chính sự nghiệp có thu..................................... 52 2.1.5.2 Đặc điểm tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập .......................... 54 2.1.5.3 Đặc điểm tài chính của các trường Cao đẳng nói riêng ........................ 55 2.1.6 Thuận lợi, khó khăn của các trường:............................................................. 57 2.2 Thực trạng về công tác tổ chức kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM ............................................................................... 58 2.2.1 Khái quát quá trình khảo sát.......................................................................... 58 2.2.1.1 Mục tiêu khảo sát .................................................................................... 58 2.2.1.2 Đối tượng và phạm vi khảo sát ............................................................... 58 2.2.1.3 Nội dung khảo sát .................................................................................... 59 2.2.1.4 Phương pháp khảo sát ............................................................................. 59 2.2.2 Kết quả khảo sát ............................................................................................. 60 2.3 Đánh giá thực trạng về công tác tổ chức kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM...................................................................... 69 2.3.1 Những kết quả đã đạt được ........................................................................... 69 2.3.2 Những hạn chế, nhược điểm ......................................................................... 71 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế nói trên ..................................................... 72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 74 CHƯƠNG 3: TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TP HCM ..................... 75 3.1 Quan điểm về tổ chức hệ thống kế toán quản trị ........................................... 75 3.2 Nội dung cụ thể tổ chức hệ thống kế toán quản trị ........................................ 77 3.2.1 Hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí .............................................................. 77
6 3.2.2 Lập dự toán ngân sách ................................................................................... 78 3.2.3 Tổ chức kế toán trách nhiệm.......................................................................... 80 3.2.4 Hoàn thiện thông tin kế toán phục vụ cho việc ra quyết định ...................... 81 3.3 Các giải pháp hỗ trợ .......................................................................................... 82 3.4 Một số kiến nghị ................................................................................................. 83 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 87 KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 88
7 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Bộ GD&ĐT: Bộ Giáo dục và Đào tạo BSC: Bảng cân bằng điểm CB-GV-NV: Cán bộ - giáo viên – nhân viên CBCC: Cán bộ công chức CVP: Chi phí - Số lượng Sinh viên - Thu nhập CĐ: Cao đẳng ĐH: Đại học HS-SV: Học sinh – sinh viên KTQT: Kế toán quản trị SV: Sinh viên TCCN: Trung cấp chuyên nghiệp TP HCM: Thành phố Hồ Chí Minh TSCĐ: Tài sản cố định
8 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Tóm tắt 4 giai đoạn của kế toán quản trị…………………………….11 Bảng 1.2: Phân biệt giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính ……....................19 Bảng 2.1: Số lượng bảng câu hỏi khảo sát ở từng bộ phận ở các trường…….53 Bảng 2.2: Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về thiết lập hệ thống kế toán chi phí và phân loại chi phí………...……………………………………………………….…..53 Bảng 2.3: Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về lập dự toán ngân sách ………….54 Bảng 2.4: Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tổ chức kế toán trách nhiệm…....56 Bảng 2.5: Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về thông tin kế toán cho việc ra quyết định…………………………………………………………………………….57 Bảng 2.6: Bảng tổng hợp kết quả khảo sát chung về việc thực hiện hệ thống kế toán quản trị tại đơn vị ……………………………………………………................58
9 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1: Sơ đồ các chức năng kế toán quản trị…………………………….........15 Hình 1.2: Mô hình kết hợp ………………...…………………………………..30 Hình 1.3: Mô hình tách rời ………………..…………………………………...32 Hình 3.1: Mô hình lập dự toán theo đề nghị …………………………………..75 Hình 3.2: Bộ máy kế toán theo đề nghị …………………………………..........79
10 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Trong quá trình hoạt động của các đơn vị trong điều kiện kinh tế thị trường, kế toán vừa là một công việc vừa là một công cụ quan trọng phục vụ việc hạch toán và quản trị hoạt động trong các tổ chức kinh tế. Sự phát triển nhanh chóng và đa dạng của tất cả các hoạt động trong nền kinh tế thị trường đã làm cho hoạt động kế toán hình thành và phát triển theo những định hướng cung cấp thông tin khác nhau, trong đó có kế toán quản trị và chính nền kinh tế thị trường đã làm nổi bật ý nghĩa của kế toán quản trị. Thông tin do kế toán quản trị cung cấp mang tính linh hoạt, phản ánh xu hướng biến động, có tính dự báo, có thể phục vụ cho việc đánh giá và xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp với mục tiêu đã được xác lập. Trong điều kiện Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới và khu vực thì việc phát triển hệ thống kế toán nói chung và kế toán quản trị nói riêng góp phần tạo nên sức mạnh cho các đơn vị kinh tế. Vì vậy việc xây dựng hệ thống kế toán hoàn chỉnh trong đó đề cao vai trò của kế toán quản trị là một vấn đề quan trọng. Tuy nhiên, việc vận dụng kế toán quản trị vào các tổ chức không vì lợi nhuận là một vấn đề còn nhiều quan điểm khác nhau, đặc biệt đối với các cơ sở đào tạo Việt Nam phần lớn hiện nay đang hoạt động như một cơ quan hành chính sự nghiệp. Do đó đây là một vấn đề mang tính cấp thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn giai đoạn hiện nay. Vì thế, tôi đã chọn đề tài "Tổ chức hệ thống kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM ” nhằm làm rõ vấn đề trên. 2. Tổng quan nghiên cứu: Một số tác giả đã có những nghiên cứu về công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng, Đại học và Trung cấp chuyên nghiệp như: 1. Lê Thị Thanh Hương (2002), Vận dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Kinh tế TPHCM: Luận văn đã nghiên cứu thực trạng việc cung cấp và sử dụng thông tin kế toán tại các cơ sở đào tạo Việt Nam, thấy được những hạn chế trong việc cung cấp và sử
11 dụng thông tin kế toán tại các cơ sở đào tạo Việt Nam hiện nay. Từ đó luận văn làm rõ yêu cầu khách quan của việc vận dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt Nam và đưa ra các giải pháp vận dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt Nam hiện nay. 2. Dương Thị Cẩm Vân (2007), Vận dụng kế toán quản trị tại các trường chuyên nghiệp, Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Kinh tế TPHCM : luận văn đã phân tích thực trạng hệ thống kế toán tại các trường chuyên nghiệp (các trường Trung học chuyên nghiệp và Cao đẳng) trên địa bàn tỉnh An Giang và các tỉnh lân cận, chỉ ra những hạn chế của hệ thống làm ảnh hưởng đến công tác của đơn vị, và cuối cùng tác giả vận dụng một số nội dung của kế toán quản trị vào các trường chuyên nghiệp và đưa ra giải pháp để tổ chức thực hiện kế toán quản trị cho các đơn vị trên nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính, nâng cao chất lượng đào tạo cho các trường chuyên nghiệp trên địa bàn tỉnh An Giang và các tỉnh lân cận. 3. Trần Thanh Thúy Ngọc (2010), Tổ chức kế toán quản trị tại trường Cao đẳng Kinh tế TPHCM , Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Kinh tế TPHCM: luận văn đi sâu nghiên cứu về thực trạng tổ chức công tác kế toán và kế toán quản trị tại trường Cao đẳng Kinh tế TPHCM, từ đó luận văn đưa ra những đánh giá chung về tố chức công tác kế toán và kế toán quản trị tại trường, đồng thời tìm ra những nguyên nhân của những hạn chế. Từ đó đề ra những giải pháp tổ chức công tác kế toán quản trị tại đơn vị. 4. Nguyễn Tấn Lượng (2011), Hoàn thiện quản lý tài chính tại các trường đại học công lập tự chủ tài chính trên địa bàn TPHCM, Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Kinh tế TPHCM: luận văn nghiên cứu cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cơ chế quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và các trường đại học công lập nói riêng về mặt lý thuyết. Qua đó luận văn nghiên cứu thực trạng các nguồn lực và việc sử dụng các nguồn lực tài chính tại các trường đại học công lập tự chủ tài chính trên địa bàn TPHCM và đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính cho các đơn vị.
12 Nhìn chung, các đề tài đã nghiên cứu và đã đưa ra được các giải pháp tổ chức công tác kế toán quản trị hữu ích tại đơn vị của mình, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính, nâng cao chất lượng đào tạo cho các trường. Tuy nhiên, theo riêng tôi cho đến nay chưa có tác giả nào nghiên cứu về hệ thống kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. 3. Mục tiêu nghiên cứu: - Hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị đối với tổ chức đơn vị hành chính sự nghiệp có thu. - Đánh giá thực trạng về tổ chức công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. - Xây dựng công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM - Phạm vi nghiên cứu: các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM 5. Phương pháp nghiên cứu:  Lý luận: tổng hợp các tài liệu có liên quan, diễn giải, suy luận các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài.  Thực trạng: Sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng: - Hệ thống hóa lý luận về vận dụng hệ thống kế toán quản trị trong hoạt động dịch vụ công – tổ chức hành chính sự nghiệp có thu. - Phương pháp nghiên cứu định tính: nghiên cứu số liệu sơ cấp bằng việc phỏng vấn và xây dựng bảng khảo sát thực tế về công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM nhằm mục tiêu tìm hiểu xem trên địa bản TPHCM có tỷ lệ bao nhiêu trường đã xây dựng hệ thống kế toán quản trị, từ đó tìm hiểu nguyên nhân và nội dung xây dựng kế toán quản trị tại các trường trên.
13 - Phương pháp nghiên cứu định lượng: nghiên cứu số liệu thứ cấp tại một trường Cao đẳng công lập mẫu là trường Cao đẳng Kinh tế đối ngoại Từ đó kết hợp lý luận và thực tiễn để tổ chức công tác kế toán quản trị phù hợp với đặc điểm của từng trường. 6. Những đóng góp mới của luận văn: - Đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán quản trị tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. - Điều kiện cần và đủ để tổ chức công tác kế toán quản trị và nội dung kế toán quản trị cần xây dựng ở các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. 7. Kết cấu luận văn: Lời mở đầu Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán quản trị Chương 2: Thực trạng về tổ chức công tác kế toán quản trị tại tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. Chương 3: Tổ chức hệ thống kế toán quản trị tại tại các trường Cao đẳng công lập trên địa bàn TPHCM. Kết luận Tài liệu tham khảo Phụ lục
14 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 1.1 Một số vấn đề chung về kế toán quản trị: 1.1.1 Sự hình thành và phát triển của kế toán quản trị: Kế toán quản trị đã từng xuất hiện rất lâu trong hệ thống kế toán doanh nghiệp ở các nước có nền kinh tế thị trường phát triển ở vào những năm cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19. Đầu tiên, kế toán quản trị xuất hiện dưới hình thức kế toán chi phí trong doanh nghiệp sản xuất nhỏ nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin chủ yếu cho những nhà quản trị trong nội bộ doanh nghiệp sản xuất kiểm soát chi phí, định hướng sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh, để doanh nghiệp chống đ sức p từ các doanh nghiệp lớn. Sau đó, với thực tiễn hữu hiệu, hiệu quả, kế toán quản trị bắt đầu được chú ý, áp dụng, phát triển rất nhanh trong những loại hình doanh nghiệp khác và cả trong những tổ chức phi lợi nhuận như các cơ quan của Nhà nước, bệnh viện, trường học... Ngày nay, kế toán quản trị có xu hướng hình thành, phát triển trước trong những doanh nghiệp lớn có trình độ khoa học - kỹ thuật - quản trị tiên tiến, điều [29] kiện cơ sở vật chất hiện đại . Cụ thể ở một số quốc gia như: Nhật, Trung Quốc, Singapore, Malaysia, Thái Lan [23]. Tương lai, kế toán quản trị chuyển sang một kỷ nguyên mới, rất gần với quản trị, là một công cụ hợp nhất giữa chiến lược kinh doanh với thị trường, hợp nhất giữa [23] kiểm soát, thông tin phản hồi với thông tin định hướng , và là một bộ phận thiết yếu của quản trị, kế toán chiến lược [33].  Xét về nội dung thông tin kế toán quản trị [13]: Quá trình hình thành, phát triển kế toán quản trị trong doanh nghiệp trải qua hai giai đoạn cơ bản với những nội dung khác nhau: - Giai đoạn thứ nhất, khoảng trước những năm 1950, kế toán quản trị được xem như là một phương pháp kỹ thuật xác định, phân bổ chi phí sản xuất để
15 tính giá vốn sản phẩm chế tạo, giá vốn hàng bán và lập dự toán chi phí sản xuất nhằm cung cấp thông tin tài chính cho nhà quản trị kiểm soát chi phí, định hướng sản xuất; - Giai đoạn thứ hai, khoảng những năm 1965 cho đến nay, kế toán quản trị được xem như là chuyên môn kế toán phản ảnh, cung cấp toàn diện thông tin kinh tế, tài chính cho nhà quản trị thực hiện các chức năng quản trị doanh nghiệp trong nội bộ.  Xét về tr ng t thông tin [10]: Quá trình hình thành và phát triển của kế toán quản trị trải qua 5 giai đoạn cơ bản với các trọng tâm thông tin khác nhau: Giai đoạn 1: Trước năm 1950 Từ sau cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 1 vào cuối thế kỉ 18 đến đầu thế kỉ 19 đã đặt ra nhiều thách thức đối với những người hành nghề kế toán. Vào thời điểm này, nhờ có sự phát triển của khoa học kĩ thuật, các xưởng dệt thủ công chuyển sang những nhà máy dệt, hình thành ngành công nghiệp sợi, dệt. Và khi có sự xuất hiện của ngành giao thông đường sắt thì hầu hết tất cả các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực dệt, luyện kim, đường sắt đều trở nên phức tạp, khối lượng nghiệp vụ kế toán bùng nổ đáng kể. Lúc này, nhiệm vụ của nhân viên kế toán không còn là việc ghi bút toán k p một cách đơn thuần nữa mà họ được yêu cầu phải làm sao đơn giản hóa thông tin, cung cấp thông tin để có thể kiểm soát được chi phí và định giá bán sản phẩm . Cũng vào thời điểm này, thuật ngữ "Kế toán quản trị" chưa xuất hiện trong hệ thống kế toán Anglo - Saxon nhưng thay vào đó thuật ngữ "Kế toán chi phí" đã xuất hiện để định nghĩa quy trình tính toán chi phí, xác định giá thành, kiểm soát tình hình tài chính của doanh nghiệp. Mặc dù kế toán quản trị chưa được ghi nhận đến thời điểm trước thế kỉ 19, nhưng công việc thu thập, xử lý các thông tin kinh tế tài chính đã có và những người chủ kinh doanh đã biết sử dụng những số liệu thông tin kinh tế trong quá khứ để lập dự toán cho kì hoạt động kế tiếp. Đỉnh cao là vào năm 1920, ông Donaldson Brown, giám đốc tài chính của công ty Dupont đã giới thiệu công thức tính toán tỷ lệ ROI. Sau đó, các công ty
16 Dupont và General Motor đã tuyên bố là người tiên phong trong việc áp dụng một số kỹ thuật phân tích trong công tác quản trị của mình. Tuy nhiên trong thời kì này dù có nhiều bằng chứng chứng minh cho sự xuất hiện của lĩnh vực kế toán quản trị nhưng trong xã hội bấy giờ kế toán quản trị chưa xuất hiện nổi bật, mà tiềm ẩn dưới dạng kế toán chi phí như là một hoạt động kỹ thuật cần thiết để đảm bảo đạt được các mục tiêu của doanh nghiệp. Giai đoạn 2: Vào những năm 1965 Dấu mốc quan trọng cho sự ra đời của kế toán quản trị là quyển sách đầu tiên về kế toán quản trị của Robert Anthony được xuất bản vào năm 1956 như là một dấu mốc quan trọng của sự ra đời kế toán quản trị. Quyển sách này tập trung vào ba vấn đề chính: Giới thiệu kế toán quản trị là gì, làm thế nào có thể hệ thống và phân tích vấn đề mới để ra quyết định, giới thiệu các công cụ kiểm soát chi phí thích hợp. Từ sau khi có sự giới thiệu về kế toán quản trị của Robert Anthony thì nhiều công cụ kế toán quản trị đã được phát triển trong suốt giai đoạn này. Sự quan tâm của kế toán quản trị đã chuyển biến mạnh mẽ vào việc cung cấp thông tin cho hoạt động lập kế hoạch và kiểm soát của nhà quản trị, thông qua việc sử dụng các kỹ thuật như phân tích để ra quyết định và kế toán trách nhiệm. Sự phát triển công cụ kế toán quản trị đã phản ánh được các lý thuyết kinh tế nhưng tất cả đều dựa trên ba giả thuyết cơ bản: - Các hoạt động diễn ra hàng ngày ở các cấp quản lý và điều hành. - Môi trường kinh tế bên ngoài ổn định, ít chịu tác động của giá và nhu cầu thị trường. - Mục đích chủ yếu của kế toán quản trị là phục vụ cho việc ra quyết định. Chính các giả thuyết này đã khiến cho các kỹ thuật quản trị mới bị giới hạn xung quanh việc là làm sao xây dựng được công cụ phục vụ cho việc ra quyết định, làm sao giải quyết những vấn đề truyền thống là tăng lợi nhuận và tăng tính hiệu quả. Ngoài ra, những kỹ thuật mới trong thời kỳ này không xem x t các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp như những thay đổi về công nghệ, những thay đổi về nhu cầu sản phẩm hay những sáng tạo của đối thủ cạnh tranh…Có thể nói, đặc điểm của kế toán
17 quản trị trong giai đoạn này là sự định hình lại lĩnh vực kế toán quản trị đã có từ trước, giới thiệu các lý thuyết kinh tế để khẳng định và bổ sung cho các kỹ thuật kế toán quản trị truyền thống đã tồn tại trước đâyvà khẳng định niềm tin là kế toán quản trị có thể cung cấp các mô hình và các công cụ hiệu quả để hỗ trợ cho nhà quản trị trong việc ra quyết định. Vì thế, trong giai đoạn này, kế toán quản trị chỉ dừng lại ở vai trò là một hoạt động quản lý gián tiếp. Kế toán quản trị mang ý nghĩa như là sự hỗ trợ từ một nhà quản trị gián tiếp đối với nhà quản trị trực tiếp thông qua việc cung cấp thông tin cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Giai đoạn 3: Vào những năm 1985 Đây là thời kỳ của sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật, sự toàn cầu hóa kinh tế ngày càng nhanh chóng, sự cạnh tranh quyết liệt giữa các doanh nghiệp… Vì vậy, kế toán quản trị không còn dừng lại ở vị trí là một phần của kế toán tài chính, tham gia gián tiếp vào quản lý mà trở thành một bộ phận cấu thành quá trình quản lý để tất cả các nhà quản lý có thể tiếp cận với thông tin. Trong xu thế đó, kế toán quản trị được đòi hỏi phải phục vụ sao cho tốt nhất các công việc dự báo, tổ chức điều hành, kiểm soát và ra quyết định. Chính nhu cầu thông tin này đã hình thành nên ngành kế toán quản trị riêng biệt. Từ đó, ngành kế toán bắt đầu hình thành hai thái cực cơ bản và phát triển nhanh chóng: - Một là, cung cấp thông tin về trách nhiệm vật chất – pháp lý của doanh nghiệp nhằm đảm bảo sự kiểm tra, giám sát của các cá nhân, doanh nghiệp có quyền lợi kinh tế liên quan. - Hai là, cung cấp thông tin cho công việc quản trị các hoạt động trong doanh nghiệp của các nhà quản trị như lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm tra và ra quyết định. Đây chính là nền tảng hình thành nên sự tách rời kế toán thành kế toán tài chính và kế toán quản trị để đẩy nhanh sự phát triển và tính hữu ích của kế toán quản trị ở những nước phát triển, những doanh nghiệp có quy mô lớn, có sự phân quyền, phân cấp trong quản lý.
18 Hơn nữa, vào những năm đầu của thập niên 80 của thế kỷ 20, những nhà nghiên cứu và những người thực hành kế toán quản trị nhận thấy những nội dung của kế toán quản trị trước đây không còn thích hợp để giải quyết các vấn đề mà nhà quản trị phải đối mặt. Vì vậy, các nhà nghiên cứu về kế toán quản trị bắt đầu mở rộng hướng nghiên cứu kế toán quản trị sang: - Mở rộng kế toán quản trị sang lĩnh vực phi tài chính. - Tìm hiểu nhiều hơn về những vấn đề đương thời và nhu cầu thông tin của nhà quản trị để xây dựng mô hình kế toán quản trị phù hợp hơn. - Các hướng dẫn thực hành đổi mới hơn Khoảng thời gian từ năm 1980 đến năm 1995 được xem như một “luồng gió mới” thổi vào kế toán quản trị làm cho kế toán quản trị phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Kế toán quản trị tập trung quan tâm vào việc làm giảm hao phí nguồn lực sử dụng trong các quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, thông qua việc sử dụng các kỹ thuật phân tích quá trình và chuyển từ kế toán chi phí sang quản trị chi phí. Giai đoạn 4: Vào những năm 1995 Kế toán quản trị chuyển sang quan tâm đến việc tạo ra giá trị bằng cách sử dụng hiệu quả các nguồn lực thông qua việc sử dụng các kỹ thuật đánh giá các yếu tố tạo nên giá trị cho khách hàng, giá trị cho cổ đông, sự thay đổi trong quy trình hoạt động kinh doanh nội bộ và học hỏi – phát triển. Giai đoạn 5: Vào những năm 2000 Từ năm 2000 đến nay, kế toán quản trị chuyển sang quản lý nguồn lực một cách chiến lược bằng cách phân tích quy trình giá trị các bên liên quan, quản lý rủi ro và báo cáo phát triển bền vững. Mục tiêu của KTQT ngày nay là tạo thêm giá trị cho đơn vị thông qua việc sử dụng nguồn lực tốt nhất. Các giá trị bao gồm: - Giá trị cho sản phẩm, dịch vụ của đơn vị phục vụ khách hàng - Giá trị cho cổ phiếu của đơn vị trên thị trường chứng khoán
19 Để phục vụ cho các mục tiêu của nhà quản lý, KTQT hiện đại đã phát triển các công cụ và kỹ thuật phù hợp. Theo đó, các công cụ này bao gồm: công cụ hỗ trợ cho việc hiểu biết thị trường; công cụ cho kế hoạch chiến lược; công cụ đánh giá kết quả; công cụ quản lý và phát triển tri thức. Như vậy, có thể thấy hiện nay KTQT ở các nước tiên tiến đã phát triển vượt xa khỏi hình thái ban đầu của nó là hệ thống dự toán ngân sách nhằm phục vụ cho việc kiểm soát chi phí. KTQT ngày nay đã có những bước tiến rất xa để trở thành một bộ phận không thể tách rời của quản trị doanh nghiệp. Từ năm 2000 trở đi, KTQT xuất hiện trong các đơn vị công như các trường học, bệnh viện,… nhằm mục đich hỗ trợ cho việc quản trị trong các tổ chức của Nhà nước. Đặc biệt là trong các tổ chức giáo dục trên thế giới, với các mục tiêu như: - Nhấn mạnh hơn quyền tự chủ của các trường Đại học, Cao đẳng, cả trong học tập và quản lý các vấn đề khác. - Sử dụng các mô hình kế toán quản trị đề phân bổ kinh phí công để thúc đẩy hoạt động có hiệu quả hơn. - Đảm bảo chất lượng của quá trình giáo dục. KTQT hiện đại đã chuyển sang một hình thái mới, hình thái phát triển tầm nhìn chiến lược đi kèm với sự hỗ trợ mạnh mẽ của công nghệ thông tin. Tóm lại, tuy quá trình hình thành và phát triển của kế toán quản trị được ghi nhận thành năm giai đoạn, nhưng chúng ta có thể thấy được những điểm quan trọng trong quá trình này như sau: - Sự thay đổi từ giai đoạn này sang giai đoạn khác đó là quá trình đan xen vào nhau và chuyển hoá dần dần. - Mỗi giai đoạn của quá trình phát triển thể hiện sự thích nghi với những điều kiện mới đặt ra cho các doanh nghiệp và một khi các doanh nghiệp thay đổi theo điều kiện mới thì kế toán quản trị cũng thay đổi theo. - Mỗi giai đoạn là sự kết hợp giữa cái mới và cái cũ, trong đó cái cũ được kết cấu lại để phù hợp với cái mới theo ý nghĩa các điều kiện mới của môi trường quản trị.
20 * Tóm tắt 5 giai đoạn như sau: Bảng 1.1: Tóm tắt 5 giai đoạn của kế toán quản trị [22] CÁC GIAI ĐOẠN NỘI DUNG CỦA CÁC KĨ THUẬT TỪNG GIAI ĐOẠN ĐƯỢC SỬ DỤNG Giai đoạn 01 : Trước Xác định chi phí và Lập dự toán và kế toán những năm 1950 kiểm soát tài chính chi phí Giai đoạn 02 : Vào Thông tin để hoạch Phân tích quyết định và những năm 1965 định và kiểm soát tài kế toán trách nhiệm chính hoạt động sản xuất kinh doanh Giai đoạn 03 : Vào Thông tin để giảm Phân tích quy trình và tái những năm 1985 những tổn thất nguồn cấu trúc hệ thống lực kinh tế sử dụng của quy trình sản xuất kinh doanh Giai đoạn 04 : Vào Thông tin để sử dụng Sử dụng công nghệ những năm 1995 có hiệu quả các nguồn thông tin và tài nguyên lực kinh tế tạo ra giá trị tri thức để kiểm tra các mới. tiêu thức về giá trị khách hàng, giá trị cổ đông và đổi mới tổ chức Giai đoạn 05 : Vào Quản lý nguồn lực một Phân tích quy trình giá những năm 2000 cách chiến lược. trị các bên liên quan, quản lý rủi ro và báo cáo phát triển bền vững KTQT đi vào trong các tổ chức hành chính sự nghiệp trên thế giới