Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng - Thực tiễn tại tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đề xuất giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên cơ sở nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng - Thực tiễn tại tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT THÁI ĐOÀN MINH NHỰT PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI THEO HỢP ĐỒNG - THỰC TIỄN TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ : 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG - 2023
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT THÁI ĐOÀN MINH NHỰT PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI THEO HỢP ĐỒNG - THỰC TIỄN TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ : 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀO MỘNG ĐIỆP TS. PHÍ THỊ THANH TÂM BÌNH DƯƠNG - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi được sự hướng dẫn khoa học của TS. Đào Mộng Điệp và TS. Phí Thị Thanh Tâm. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Bình Dương, ngày...…tháng……năm 2023 Tác giả Thái Đoàn Minh Nhựt i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình từ nhà Trường, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các cá nhân. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo, Viện Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Thủ Dầu Một và các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Đào Mộng Điệp và TS. Phí Thị Thanh Tâm - Người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ tác giả tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng sinh động, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp từ các quý thầy cô. Bình Dương, ngày……tháng……năm 2023 Tác giả Thái Đoàn Minh Nhựt ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do thực hiện đề tài ......................................................................................... 1 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ......................................................................... 4 2.1. Mục tiêu tổng quát .......................................................................................... 4 2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................ 4 2.3 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 4 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................ 5 3.1. Đề tài khoa học ............................................................................................... 5 3.2. Luận án, Luận văn........................................................................................... 5 3.3. Sách báo và các tài liệu khác .......................................................................... 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, khảo sát ...................................................... 9 4.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 9 4.2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 10 4.3. Các chỉ tiêu khảo sát ..................................................................................... 10 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 10 6. Kết quả nghiên cứu .......................................................................................... 12 7. Đóng góp của nghiên cứu ................................................................................ 12 7.1. Ý nghĩa về mặt khoa học ............................................................................... 12 7.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................... 12 8. Bố cục luận văn nghiên cứu ............................................................................. 12 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM ĐI LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI ........................ 14 1.1. Một số vấn đề lý luận về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................. 14 1.1.1. Khái quát về người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ...................................................................................................................... 14 1.1.2. Khái quát về bảo vệ người lao động Việt nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................................... 25 1.2. Khái quát pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................. 30 iii
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ......................................................................... 30 1.2.2. Khung pháp lý điều chỉnh bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng .................................................................................... 33 1.2.3. Các nội dung cơ bản của pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng .................................................................. 37 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................... 44 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM ĐI LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI THEO HỢP ĐỒNG VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNGError! Bookmark not defined. 2.1. Thực trạng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................. 45 2.1.1. Quy định pháp luật về hợp đồng đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ................................................................................. 45 2.1.2 Biện pháp bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................................... 58 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương ............................................... 62 2.2.1. Kết quả áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương ............................................... 62 2.2.2. Đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương............................. 68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................... 77 Chương 3. HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI LAO ĐỘNG VIỆT NAM ĐI LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI THEO HỢP ĐỒNG ................................................................ 78 3.1 Định hướng hoàn thiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ......................................................................... 78 3.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ................................................................................. 81 3.2.1. Nội dung bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................................... 81 3.2.2. Biện pháp bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................................................................................... 85 iv
3.3 Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật nhằm bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng ............................................. 88 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................... 92 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................... vi v
MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài Người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài từ xưa đến nay luôn chiếm một phần đóng góp quan trọng trong nền kinh tế đất nước ta. Trong những năm gần đây, khi mà quá trình hội nhập hóa - toàn cầu hóa dần trở thành xu hướng phát triển chung mà các quốc gia trên toàn thế giới hướng tới, trong đó có cả Việt Nam, tình trạng người lao động Việt Nam lựa chọn xuất ngoại ra nước ngoài làm việc trở nên đơn giản và phổ biến hơn. Với ưu thế là xã hội hòa bình và phát triển, không phát sinh chiến tranh, cộng thêm nền ngoại giao Việt Nam đạt được những thành tựu liên tiếp trong những năm gần đây như: Việt Nam tham gia vào tổ chức WTO năm 2007, ký kết hiệp định CPTPP (hiệu lực vào 14/1/2019), ký kết hiệp định EVFTA mới đây (hiệu lực 1/8/1020)…đã giúp cho hoạt động đăng ký xuất khẩu lao động của người lao động Việt Nam trở nên dễ dàng và an toàn hơn. Cùng với những thuận lợi về mặt di chuyển hiện nay và chính sách ngoại giao thuận lợi như trên, hoạt động xuất khẩu lao động đã và đang trở thành một trong những lựa chọn đầy hứa hẹn dành cho bộ phận người lao động của nước ta. Xuất khẩu lao động đã mở ra một con đường mới giúp cho người lao động của nước ta có thể thay đổi tình trạng kinh tế của gia đình, cải thiện và nâng cao chất lượng sinh hoạt trong cuộc sống. Đồng thời, hoạt động xuất khẩu lao động cũng là một cơ hội để thể hệ trẻ có thể tích lũy kinh nghiệm làm việc trong những môi trường chuyên nghiệp của các nước phát triển trên thế giới, tiếp xúc nhiều hơn với những kỹ thuật tiên tiến ở nước bạn để hỗ trợ cho quá trình phát triển của Việt Nam sau này. Tuy nhiên, đi cùng với việc số lượng người lao động làm việc ở nước ngoài tăng nhanh chính là những vấn đề vướng mắc không chỉ liên quan đến vấn đề pháp lý, mà còn những hạn chế và bất cập khác xảy ra. Trong đó có những vấn đề vẫn tồn tại nhiều năm vẫn chưa được giải quyết như: Vấn đề liên quan đến tình trạng người lao động bị lừa đảo đi xuất khẩu ra nước ngoài dẫn đến những vụ 1
việc thương tâm như “vụ án của 39 công dân tử vong trên container sang Anh”1, hay những vấn đề liên quan đến tiền môi giới dịch vụ và tiền phí của các trung tâm dịch vụ, hay những vấn đề như thời gian làm việc, đãi ngộ nơi làm việc, tiền lương công nhân mà các công ty bản địa đã cung cấp không đúng với hợp đồng đã ký với người lao động Việt Nam... Ngoài ra còn rất nhiều vấn đề khác nhau vẫn đang diễn ra xâm hại đến quyền và lợi ích của người lao động Việt Nam. Tuy rằng Đảng và Nhà nước đã nhận ra tình hình trên và cũng đã có những hành động liên quan để bảo vệ người lao động Việt Nam như việc ban hành “Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng được ban hành năm 2006”, gần đây nhất là “Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng năm 2020” hay việc tham gia đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại tự do chứa đựng các điều khoản về quyền của người lao động. Trong đó, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cùng Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam–EU (EVFTA) được đánh giá là hai hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có quy định chặt chẽ nhất về quyền của người lao động mà Việt Nam tham gia. Cùng với đó, các cam kết trong khuôn khổ trong Cộng động kinh tế ASEAN (AEC) cũng có những thỏa thuận liên quan đến quyền của người lao động và là một trong những cam kết mang ảnh hưởng lớn tới chính sách về người lao động của Việt Nam trong những năm gần đây. Tuy nhiên do thời gian ban hành và thực hiện vẫn còn ngắn, nên nó vẫn còn những vấn đề thiếu sót rất cần các cơ quan quản lý người lao động nước ngoài của Việt Nam quan tâm và giải quyết như: quyền lợi pháp lý, quy định pháp luật, chính sách trong pháp luật Việt Nam; phần lớn người lao động xuất thân từ nông dân dễ bị lừa gạt; thiếu hiểu biết về pháp luật và phong tục bản địa của nước sở tại dẫn đến vấn đề bài xích người lao động Việt Nam khi tham gia công việc tại nước tiếp nhận lao động; các vụ tai nạn lao động do thiếu an toàn kỹ thuật trong môi trường làm việc; các vụ tự sát do áp lực việc làm tại nơi làm việc…., chúng là những vấn 1 “39 nạn nhân tại Anh đều là người Việt”, https://thanhnien.vn/39-nan-nhan-tai-anh-deu-la-nguoi-viet- post898865.html 2
đề vẫn còn đang diễn ra hiện nay và chưa có những biện pháp thật sự hữu hiệu từ các cơ quan quản lý. Bình Dương là một điểm sáng trong bản đồ kinh tế Việt Nam với nhiều thành tựu về thu hút đầu tư và phát triển công nghiệp, đô thị. Thế mạnh của công nghiệp Bình Dương là chế biến thực phẩm, sản phẩm hàng tiêu dùng và các loại nông, lâm sản có giá trị xuất khẩu cao. Gắn liền với sự phát triển mạnh về số lượng doanh nghiệp thì nhu cầu sử dụng lao động ngày càng cao, số lượng lao động nhập cư ngày càng tăng. Chính vì lẽ đó, Bình Dương ngày càng nhiều người tiềm đến để làm việc và học tập , không những thế Bình Dương là tỉnh đi đầu trong cải cách thủ tục hành chính và có chích sách hỗ trợ người lao động tốt do tỉnh là thủ phủ công nghiệp lớn. Vì thế ngày càng nhiều người đến Bình Dương để có cơ hội tìm kiếm việc làm trong đó có xuất khẩu lao động chiếm một phần đóng góp cho sự phát triển của tỉnh. Với số lượng lao động ngày càng lớn nên quan hệ lao động cũng có nhiều diễn biến phức tạp; đặc biệt là việc áp dụng 3 chế độ bảo hiểm tai nạn lao dộng . Thực tiễn cho thấy, một số doanh nghiệp hiện vẫn còn cố tình “nợ” BHXH, trong đó có bảo hiểm tai nạn lao động; hoặc người sử dụng lao động không thực hiện thủ tục về hồ sơ hưởng bảo hiểm tai nạn lao động cho người lao động xảy ra khá phổ biến…vvv. Từ đó, làm suy giảm hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo hiểm tai nạn lao động trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. Tóm lại, những vấn đề trên chính là những thách thức lớn mà cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan ngoại giao và những cơ quan tư pháp của Việt Nam cần phải giải quyết nếu như muốn thấy đất nước phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai, đặc biệt là khi quá trình toàn cầu hóa và hoạt động xuất khẩu lao động sẽ tiếp tục phổ biến rộng rãi, trở thành một trong những yếu tố phát triển chủ chốt cho nền kinh tế - xã hội quốc gia tại tương lai. Chính vì những lý do đó, cho nên tác giả đã chọn đề tài “Pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng - Thực tiễn tại tỉnh Bình Dương”, qua đây tác giả đã tìm hiểu những quy định pháp luật cũng như đánh giá việc thực thi pháp luật, từ đó đưa ra 3
một số giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật nhằm bảo vệ người lao động Việt Nam đang làm việc tại nước ngoài. 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Luận văn đề xuất giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên cơ sở nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 2.2. Mục tiêu cụ thể Mục tiêu cụ thể của luận văn bao gồm: Thứ nhất, làm rõ cơ sở lý luận pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Thứ hai, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương. Thứ ba, đề xuất giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. 2.3 Câu hỏi nghiên cứu - Cơ sở lý luận về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng hiện nay như thế nào? - Bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng được quy định trong pháp luật hiện hành như thế nào? Thực trạng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng có những hạn chế, bất cập và vướng mắc gì? - Thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương hiện nay như thế nào? 4
- Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng cần có định hướng và giải pháp nào? - Giải pháp nào để nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh BÌnh Dương? 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu Trong những năm qua, để phục vụ công tác chuyên môn, nghiệp vụ cũng như nhu cầu nghiên cứu; một số cá nhân, tổ chức làm trong lĩnh vực lao động đã có những đề tài, luận án, luận văn,… về các vấn đề liên quan đến lĩnh vực này như: 3.1. Đề tài khoa học Đề tài “Lao động di trú trong pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam” của Khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Nhà xuất bản Lao Động – Xã Hội, Hà Nội, 2011. Theo đó, đề tài đã cung cấp những lý luận pháp luật nền tảng về thuật ngữ “lao động di trú” và các vấn đề pháp lý liên quan, một cách gọi vĩ mô hơn của cách gọi “người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài” của nước ta. Tác phẩm tập hợp các bài viết, công trình nghiên cứu của các giảng viên Khoa Luật và một số chuyên gia về vấn đề bảo vệ lao động di trú nói chung và người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài nói riêng như: TS. Lê Thị Hoài Thu , “Pháp luật hiện hành về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng”; Đặng Nguyên Anh, “Xuất khẩu lao động, một số vấn đề chính sách và thực tiễn”; GS.TS Nguyễn Đăng Dung - Vũ Công Giao, “Khuôn khổ pháp lý quốc tế về bảo vệ người lao động di trú”, Vũ Công Giao - Lã Khánh Tùng “Bảo vệ người lao động di trú ở Khu vực Đông Nam Á”... Có thể thấy đề tài đã đóng góp quan trọng cho các hoạt động nghiên cứu sau này, tuy nhiên tác phẩm bao trùm quá rộng, vì vậy những vấn đề về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài vẫn còn khá khái quát và không đi sâu vào thực tiễn. 3.2. Luận án, Luận văn - Luận án tiến sĩ Luật học của Thạc sĩ Tống Văn Bằng, “Vấn đề lao động Việt Nam làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo hiệp định hợp tác lao động giữa Việt 5
Nam và các nước - Lý luận và thực tiễn” vào năm 2020 tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Theo đó, luận án cũng đóng góp rất nhiều những nghiên cứu lý luận pháp luật về lao động làm việc ở nước ngoài trong pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế. Đồng thời qua bài luận án này, tác giả của bài viết đã đánh giá được thực trạng các hiệp định hợp tác lao động của Việt Nam và thực tiễn thực hiện các hiệp định này, qua đây đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả thực thi hiệp định hợp tác lao động giữa Việt Nam với các quốc gia khác. - Luận văn Thạc sĩ Luật học (2010) “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng” của Lô Thị Phương Châm, chuyên ngành Luật Kinh Tế, Trường Đại Học Quốc Gia Hà Nội. Trong bài luật văn này bên cạnh việc phân tích các vấn đề pháp lý liên quan hoạt động về đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, tác giả cũng đưa ra được những thực trạng về hoạt động đi làm việc tại nước ngoài của công dân Việt Nam, qua đó đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về vấn đề này để từ đó có cơ sở đưa ra những kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam nói chung và pháp luật về Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài nói riêng. - Luận văn Thạc sĩ Luật học (2014), “Bảo vệ Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng - Thực trạng và giải pháp” của Nguyễn Đặng Phước Tâm, chuyên ngành Luật Kinh Tế, Trường Đại Học Quốc Gia Hà Nội. Trong đó luận văn đã phân tích những vấn đề lý luận chung cũng như quy định pháp luật trong một số vấn đề về hoạt động bảo vệ người lao động làm việc tại nước ngoài, đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật và đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật nhằm bảo vệ người lao động nói chung và bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài nói riêng. - Luận án “How do Vietnamese policies designed to protect the rights of migrant worker need to be changed to enhance their effectiveness?” của Nguyễn Phương Trang, Victoria University of Wellington (2015). Trong luận án này tác 6
giả đã tập trung phân tích trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là nước đưa người lao động trong việc bảo vệ quyền của người lao động di cư theo các công ước quốc tế đã được Liên hợp quốc và Tổ chức lao động quốc tế thông qua. Phân tích các chính sách hiện hành và đưa ra một số ý nghĩa nhằm cải thiện các chính sách và thực tiễn có liên quan ở Việt Nam nhằm bảo vệ tốt hơn quyền của người lao động di cư. 3.3. Sách báo và các tài liệu khác - Cuốn sách chuyên khảo “Lao động di trú trong pháp luật quốc tế và Việt Nam”, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (2011). Cuốn sách đã phân tích vấn đề di cư quốc tế trong pháp luật các nước và Việt Nam; những thuận lợi và những khó khăn, thách thức mà Chính phủ và người lao động di trú phải đối mặt. - Cuốn sách “Labour migration in Asia: Building effective institution” (Nhập cư ở Châu Á: Xây dựng những thiết chế hiệu quả), ILO, Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) và tổ chức hợp tác kinh tế và Phát triển (OECD), (2016). Cuốn sách đã chỉ ra các mô hình quản lý lao động nước ngoài tại các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Singapore. - Lê Thị Thùy Nhi (2018), “Pháp luật bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng” đăng trên Tạp chí Pháp luật và Thực tiễn số 37/2018; Lê Lâm Sơn (2021), “Bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng” đăng trên Tạp chí Khoa học Kiểm sát số 03/2021. Theo đó cả 2 tác giả đã đề cập về thực trạng quy định về bảo vệ quyền lợi của người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật. - Phạm Anh Thắng (2023), “Đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài: Những dấu ấn và vấn đề đặt ra trong tình hình mới” được đăng trên Tạp chí của Ban tuyên giáo trung ương tháng 5/2023. Bài viết đã khẳng định hoạt động tạo việc làm và đưa người lao động trong nước đi làm việc ở nước ngoài đã đạt được nhiều thành quả, tuy nhiên để phát huy kết quả này cần phải triển khai 7
đồng bộ nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động đưa người lao động Việt Nam sang nước ngoài làm việc, góp phần bảo vệ những đối tượng này. - T.Lan (2022), “Bảo đảm quyền của người lao động đi làm việc ở nước ngoài” được đăng trên Báo điện tử của Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 01/2022, trong đó tác giả đã chỉ ra thời gian vừa qua tình hình lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài bị ảnh hưởng rất nhiều từ đại dịch Covid-19, do đó đã đưa ra một số những giải pháp cụ thể để bảo vệ nhóm những người lao động đặc biệt này. - Bài báo “A New Portrait of Indentured Labour: Vietnamese Labour Migration to Malaysia” của tác giả Lê Thu Hương đăng trên Tạp chí Khoa học xã hội Châu Á (2010) nghiên cứu về tình trạng lao động Việt Nam sang Malaysia, qua đó đưa ra những hạn chế và các kiến nghị. - Kamibayashi, C. 2013. “Suy nghĩ lại các quyền tạm thời của người lao động nước ngoài: Điều kiện sống của thực tập sinh kỹ thuật trong chương trình thực tập kỹ thuật Nhật Bản.” Viện Nghiên cứu Kinh tế - So sánh, Đại học Hosei, Tokyo. Tại công trình này tác giả đã đánh giá về thực tiễn hoạt động bảo vệ quyền của người lao động nước ngoài, qua đó chỉ ra thực tiễn những điều kiện sống của thực tập sinh trong chương trình thực tập kỹ thuật của Nhật Bản. - Tài liệu “Assessment of Labour Provisions in Trade and Investment Arrangements” của ILO năm 2016. Tài liệu đã làm rõ những vấn đề về sự phát triển của các điều khoản về lao động trong các hiệp định thương mại và đầu tư, mối liên hệ giữa lao động và thương mại và đưa ra các khuyến nghị nhằm thực thi các điều khoản lao động. - Bài viết “Labour Provisions in Trade Agreements with Developing Economies: The Case of TPPA and ASEAN Member Countries” Sanchita Basu Das, Rahul Sen, Sadhana Srivastava đăng trên tạp chí ISEAS Economic Working Paper năm 2017 đã đề cập đến tác động của toàn cầu hóa đến thị trường lao động cũng như tầm quan trọng của các điều khoản về lao động trong các hiệp định thương mại và tác động của các điều khoản về lao động đến các quốc gia đang phát 8
triển như Brunei, Malaysia, Việt Nam. Tuy nhiên, vấn đề về quyền của người lao động trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới chưa được đề cập và nghiên cứu sâu trong các tài liệu này. Nhìn chung lại, tác giả nhận thấy các công trình nghiên cứu đã phân tích quy định của pháp luật về bảo vệ người lao động Việt nam đi làm việc ở nước ngoài; Đánh giá thực trạng, gợi mở một số giải pháp và kinh nghiệm của một số nước về việc quản lý, bảo vệ người lao động khi làm việc ở nước ngoài,... mà chưa đi sâu vào phân tích pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Đồng thời, chưa có bất kỳ công trình nào cụ thể, chi tiết về áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng qua thực tiễn địa bàn tỉnh Bình Dương. Do đó, việc tác giả thực hiện đề tài này thể hiện tính mới và không trùng lập. Trên cơ sở đó, tác giả sẽ kế thừa các nội dung cơ cản sau đây: Thứ nhất, kế thừa một số vấn đề lý luận pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài như khái niệm, đặc điểm, các hình thức về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Thứ hai, kế thừa một số quan điểm khoa học về đề xuất giải pháp kiến nghị hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc tại nước ngoài theo hợp đồng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, khảo sát 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy phạm pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thông qua nghiên cứu Bộ luật lao động, Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và các văn bản pháp luật có liên quan. Đề tài cũng nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương qua 9
nghiên cứu các báo cáo đánh giá tình hình người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu (i) Phạm vi về nội dung nghiên cứu Trong luận văn này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, Bộ luật lao động, các điều ước quốc tế, quy định pháp luật quốc tế và văn bản pháp luật khác có liên quan đến nội dung việc bảo vệ và các biện pháp bảo vệ người lao động đi làm việc ở nước ngoài. (ii) Phạm vi không gian nghiên cứu Nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương. (iii) Phạm vi thời gian nghiên cứu Luận văn tập nghiên cứu trong giai đoạn 2019 đến 2022. 4.3. Các chỉ tiêu khảo sát Việc khảo sát được thực hiện với một số quốc gia có số lượng người lao động Việt Nam đến làm việc cao, cụ thể việc khảo sát dựa trên các tiêu chí sau: - Sự phù hợp của các quy định pháp luật về bảo vệ người lao động của Việt Nam làm việc ở nước ngoài. - Các chính sách hỗ trợ và bảo vệ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc tổ chức thực hiện pháp luật về bảo vệ người lao động của Việt Nam làm việc tại một số quốc gia khác. - Thực trạng thực hiện pháp luật về bảo vệ người lao động của Việt Nam làm việc tại nước ngoài theo hợp đồng tại tỉnh Bình Dương. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu, luận văn có sử dụng sự kết hợp các phương pháp nghiên cứu chủ yếu gồm phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ 10
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam liên quan đến vấn đề bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc tại nước ngoài. 5.2 Phương pháp nghiên cứu Ngoài ra đề tài còn được nghiên cứu bằng các phương pháp nghiên cứu đặc trưng trong hoạt động nghiên cứu pháp lý gồm: - Phương pháp phân tích: Phân tích những quy định pháp luật về bảo vệ người lao động đang làm việc ở nước ngoài để làm rõ những vấn đề pháp lý liên quan. - Phương pháp tổng hợp: tổng hợp các văn bản quy phạm pháp luật dùng để điều chỉnh đối tượng nghiên cứu của đề tài, tổng hợp các vụ việc, các số liệu, tài liệu, báo chí liên quan đến vấn đề bảo vệ người lao động Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài. - Phương pháp so sánh - đối chiếu: So sánh các quy định pháp luật của Việt Nam đối với các quy định pháp luật của các nước khác và quốc tế, so sánh quy định trong văn bản pháp luật đã hết hiệu lực và quy định trong văn bản pháp luật hiện hành để rút ra những điểm tiến bộ và bất cập của pháp luật. - Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Dữ liệu được thu thập từ các văn bản quy phạm pháp luật, sách, giáo trình, các công trình khoa học, tạp chí chuyên ngành liên quan đến bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, báo cáo hàng năm của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương,… có giá trị trong việc đưa ra những dẫn chứng rõ ràng, đảm bảo tính chính xác, logic, thuyết phục cho luận văn cũng như đáp ứng tính thực tiễn. - Phương pháp liệt kê: Trên cơ sở thu thập được các số liệu từ các nguồn thứ cấp, thông tin được tiến hành phân loại, phân nhóm theo nội dung và mục đích trình bày từ đó làm căn cứ để áp dụng các phương pháp nghiên cứu khác, cụ thể: 11
- Phương pháp tổng hợp, quy nạp, diễn dịch khi phân tích và đề xuất giải pháp bảo vệ người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (Chương 1, Chương 2 và Chương 3). 6. Kết quả nghiên cứu Luận văn hướng đến mục tiêu đóng góp những vấn đề lý luận pháp lý liên quan đến vấn đề về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Từ đó, góp phần hoàn thiện pháp luật về về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Luận văn đề xuất định hướng, các giải pháp mang tính khoa học nhằm góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên cơ sở đánh giá thực trạng lĩnh vực pháp luật này tại Việt Nam nói chung và tỉnh Bình Dương nói riêng. 7. Đóng góp của nghiên cứu 7.1. Ý nghĩa về mặt khoa học Luận văn hướng đến mục tiêu đóng góp những vấn đề lý luận pháp lý liên quan đến vấn đề bảo vệ người lao động đi làm việc ở nước ngoài, từ đây góp phần hoàn thiện pháp luật về chế định bảo vệ người lao động đi làm việc ở nước ngoài. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn phân tích, chứng minh thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại địa bàn tỉnh Bình Dương. Qua đó, chỉ rõ nguyên nhân của hạn chế, vướng mắc từ thực tiễn, làm cơ sở cho đề xuất các giải pháp khắc phục. Luận văn là nguồn tài liệu tham khảo cho các chủ thể liên quan đến bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Đồng thời, có thể được sử dụng là tài liệu học tập cho người học trong chương trình đào tạo cử nhân luật chuyên ngành luật kinh tế tại các cơ sở đào tạo. 12
8. Bố cục luận văn nghiên cứu Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài Chương 2. Thực trạng pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng và thực tiễn thực hiện tại tỉnh Bình Dương Chương 3. Hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bảo vệ người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 13