Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài "Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương" là hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước dựa trên các nghiên cứu về lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT LẠI THÁI HÒA PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC QUA THỰC TIỄN TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ : 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌ NH DƯƠNG – 2023
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT LẠI THÁI HÒA PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC QUA THỰC TIỄN TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ : 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRỊNH THỤC HIỀN TS. TRƯƠNG THẾ MINH BÌNH DƯƠNG – 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi được sự hướng dẫn khoa học của TS. Trịnh Thục Hiền. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Bì nh Dương, ngày 27 tháng 10 năm 2023 Tác giả Lại Thái Hòa
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình từ nhà Trường, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các cá nhân. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo, Viện Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Thủ Dầu Một và các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đế n TS. Trịnh Thục Hiền - Người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ tác giả tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng sinh động, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp từ các quý thầ y cô. Bình Dương, ngày 27 tháng 10 năm 2023 Tác giả Lại Thái Hòa ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Lý do thực hiện đề tài ...................................................................................1 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ....................................................................3 2.1. Mục tiêu tổng quát .................................................................................3 2.2. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................3 2.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................4 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu ...................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, khảo sát ..................................................7 4.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................7 4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................7 4.3. Các chỉ tiêu khảo sát ..............................................................................8 5. Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................8 6. Kết quả nghiên cứu ......................................................................................9 7. Đóng góp của nghiên cứu ...........................................................................10 7.1. Ý nghĩa về mặt khoa học ......................................................................10 7.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................10 8. Dự kiến bố cục luận văn nghiên cứu ...........................................................10 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC ................................................................................................ 12 1.1. Khái quát về ô nhiễm nguồn nước ...........................................................12 1.1.1. Khái niệm ô nhiễm nguồn nước.........................................................12 1.1.2. Đặc điểm của ô nhiễm nguồn nước....................................................13 1.1.3. Nguyên nhân của ô nhiễm nguồn nước ..............................................13 1.1.4. Hậu quả của ô nhiễm nguồn nước .....................................................15 1.2. Khái quát về pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ............................16 1.2.1. Khái niệm pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước .........................16 1.2.2. Đặc điểm và yêu cầu của pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ...18 1.2.3. Nhiệm vụ của pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ....................20 1.3. Lược sử pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ..............................22 iii
1.3.1. Giai đoạn trước năm 1986 .................................................................22 1.3.2. Giai đoạn từ 1986 đến trước năm 1998 ..............................................23 1.3.3. Giai đoạn từ năm 1998 đến năm 2012 ...............................................24 1.3.4. Giai đoạn từ sau năm 2012 đến nay ...................................................25 Kết luận Chương 1 ............................................................................................27 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG ....................................................................28 2.1. Thực trạng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ..........................28 2.1.1. Nguyên tắc kiểm soát ô nhiễm nguồn nước .......................................30 2.1.2. Chủ thể tham gia pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ...............32 2.1.3. Quy hoạch, kế hoạch trong lĩnh vực kiểm soát ô nhiễm nguồn nước .40 2.1.4. Xây dựng, ban hành, công bố quy chuẩn kỹ thuật môi trường nước 433 2.1.5. Cấp, thu hồi giấy phép tài nguyên nước .............................................46 2.1.6. Xử lý vi phạm pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ...................48 2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương ............................................................................................51 2.2.1. Giới thiệu khái quát về tỉnh Bình Dương ...........................................51 2.2.2. Tình trạng ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương ..........55 2.2.3. Thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương...................................................................................58 2.3. Đánh giá áp dụng thực hiện quy định pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương ................................................................ 63 2.3.1. Những mặt đạt được ..........................................................................63 2.3.2. Những khó khăn, vướng mắc ............................................................65 2.3.3. Nguyên nhân .....................................................................................67 Kết luận Chương 2 ............................................................................................70 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC ...............................................................................................................71 3.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước .......71 iv
3.2. Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước .......................................................................................................................73 3.3. Đề xuất giải pháp về nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ..........................................................................................77 Kết luận Chương 3 ............................................................................................81 KẾT LUẬN .......................................................................................................82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... vii v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ đầy đủ BLDS Bộ luật Dân sự BLHS Bộ luật Hình sự TNMT Tài nguyên và Môi trường UBND Ủy ban nhân dân vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài Trong giai đoạn hiện nay, nước ta đang từng bước phát triển thành nước công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Chính vì vậy, hàng loạt các khu công nghiệp được hình thành ồ ạt, kéo theo đó là người dân cũng tập trung tới các khu đô thị, khu công nghiệp để làm việc, sinh sống. Do đó, một trong những vấn đề nóng bỏng, gây bức xúc trong xã hội chính là ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trường và không thể không kể đến đó chính là vấn đề ô nhiễm nguồn nước. Giải quyết vấn đề này trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa không chỉ là đòi hỏi cấp thiết đối với các cấp quản lý, các doanh nghiệp mà đó là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội. Vì vậy, việc đánh giá kết quả thực tiễn hoạt động phòng chống ô nhiễm nguồn nước là một hoạt động vô cùng ý nghĩa đối với chính người dân chúng ta. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, pháp luật Việt Nam hiện hành cũng có nhiều chế định liên quan. Qua đó, tạo cơ sở pháp lý chung để những nhà quản lý doanh nghiệp áp dụng vào thực tiễn hoạt động của công ty mình nhằm cải tạo môi trường, cũng như kịp thời ngăn chặn những hành vi xâm phạm nghiêm trọng gây ô nhiễm nguồn nước, suy thoái môi trường, ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống của người dân. Có thể thấy, pháp luật về bảo vệ môi trường nước nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng đã được Đảng và Nhà nước rất quan tâm. Cụ thể, Đảng đã đưa ra quan điểm: “Bảo vệ môi trường phải là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và nghĩa vụ của mọi công dân, nhằm hạn chế, tiến tới ngăn chặn căn bản tình trạng ô nhiễm môi trường tại các làng nghề, lưu vực sông, khu và cụm công nghiệp, khu đô thị và khu dân cư tập trung ở nông thôn, trong đó phải chú trọng bảo vệ môi trường nước.”1 Theo tinh thần này, hiện nay có thể thấy có rất nhiều các văn bản pháp luật quy định về vấn đề này. Cụ thể như: Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, Luật Tài nguyên nước năm 2012, Bộ luật Dân sự năm 2015, Bộ luật hình sự năm 2015 cùng với các nghị định, thông tư hướng dẫn thi 1 Đại hội XI, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. 1
hành khác có liên quan đã tạo nên hành lang pháp lý vô cùng quan trọng trong công tác kiểm soát ô nhiễm nguồn nước của nước ta. Cụ thể, tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã phân định khá rõ về từng loại tài nguyên, theo đó đã dành hẳn một Mục 1, Chương II quy định về “Bảo vệ môi trường nước”. Như vậy, có thể thấy vấn đề môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng, cho đến thời điểm hiện tại, đây là một trong những vấn đề có tầm chiến lược quan trọng luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Tuy nhiên, do tác động của nhiều yếu tố khác nhau khiến cho những chủ trương này chưa mang lại những kết quả mà Đảng và Nhà nước hướng tới, cũng như bộc lộ những điểm chưa phù hợp với tình hình xã hội. Chính vì vậy, những bất cập trong các quy định này là một trong những nguyên nhân khiến cho những vụ ô nhiễm môi trường nước vẫn diễn ra trong thực tế. Do đó, đòi hỏi phải có sự điều chỉnh về mặt luật pháp để phù hợp với thực tế phát sinh trong giai đoạn hiện nay. Bình Dương như đã biết là một địa bàn có hệ thống sông ngòi rất phong phú, đa dạng. Tuy nhiên, thời gian gần đây tình trạng môi trường nước tại đây có dấu hiệu suy giảm theo thời gian và ô nhiễm ngày càng trầm trọng. Cụ thể, đối với môi trường nước mặt qua chương trình quan trắc môi trường các lưu vực sông thuộc chương trình quan trắc của tỉnh thông qua các chỉ số chất lượng nước (WQI) và giá trị các thông số đặc trưng cho chất lượng môi trường nước mặt cho thấy trong thời gian qua, một số nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương có dấu hiệu ô nhiễm nghiêm trọng như: Nước suối nổi bọt, đổi màu, có mùi hôi, … Ví dụ như, tại khu vực ven suối Cây Sao, ở phường Tân Bình, thành phố Dĩ An hay vụ việc ô nhiễm hồ chứa nước Tân Vĩnh Hiệp và kênh Suối Chợ - Tân Phước Khánh, thị xã Tân Uyên nguồn nước có bọt trắng nổi lên sau cơn mưa do hàm lượng chất ô nhiễm và hàm lượng chất hữu cơ vượt quá quy chuẩn nhiều lần, ... Đối với môi trường nước ngầm một số khu vực như phường Vĩnh Phú, phường Thuận Giao của Thành phố Thuận An, phường Dĩ An của Thành phố Dĩ An, chất lượng nước ngầm ở đây vẫn bị nhiễm hữu cơ, nồng độ Amoniac (NH3-N), nhu cầu oxy hóa học các hợp chất trong nước (COD), sắt (Fe) vượt quy chuẩn cho phép, một số nơi còn có tình trạng nước nhiễm mặn, … 2
Hiểu được tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm nguồn nước nói riêng cũng như xuất phát từ tình hình thực tiễn tại địa bàn tỉnh Bình Dương, tác giả chọn đề tài “Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường nước qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương” để làm đề tài nghiên cứu. Với mong muốn đưa ra những đánh giá về thực tiễn áp dụng pháp luật trong vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Từ đó, đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật, cũng như nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác này, góp phần thực hiện tốt các chủ trương, đường lối mà Đảng và Nhà nước đối với vấn đề chú trọng bảo vệ môi trường nước. 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu tổng quát của đề tài là hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước dựa trên các nghiên cứu về lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 2.2. Mục tiêu cụ thể Bên cạnh mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể của Luận văn bao gồm: Thứ nhất, làm rõ cơ sở lý luận pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước, cụ thể phân tích về khái niệm, đặc điểm, vai trò của kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Thứ hai, đánh giá thực trạng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước được quy định trong các văn bản pháp luật hiện hành Thứ ba, đánh giá những ưu điểm và hạn chế về thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Đồng thời, đưa ra những nguyên nhân dẫn tới những bất cập, hạn chế này. Thứ tư, đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. 3
2.3. Câu hỏi nghiên cứu Thứ nhất, cơ sở lý luận của pháp luật về ô nhiễm nguồn nước nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng là gì? Thứ hai, pháp luật hiện hành về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước gồm những nội dung gì? Thứ ba, các yếu tố nào đã ảnh hưởng đến việc áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên thực tiễn? Thứ tư, những hạn chế nào của pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện? Thứ năm, những giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước theo pháp luật hiện hành? 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hiện nay, các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề ô nhiễm nguồn nước nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng khá nhiều. Tuy nhiên, đa số những công trình nghiên cứu hiện nay vẫn quan tâm nhiều hơn đến hoạt động bảo vệ môi trường nước hay kiểm soát chất lượng môi trường nước. Tính đến thời điểm hiện tại việc nghiên cứu các vấn đề liên quan tới kiểm soát ô nhiễm nguồn nước được các tác giả nghiên cứu ở những khía cạnh và ở nhiều cấp độ khác nhau. Trong đó, một số công trình nghiên cứu có vai trò là tài liệu giúp tác giả trong việc nghiên cứu đề tài được kể đến như: - Đoàn Tiến Dũng (2017), “Xử lý vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường trên địa bàn Quảng Bình”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Trên cơ sở nghiên cứu các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường, tìm hiểu và đánh giá đúng thực trạng áp dụng tại tỉnh Quảng Bình, tác giả Đoàn Tiến Dũng đã đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm pháp luật bảo vệ 4
môi trường, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển bền vững kinh tế - xã hội tại Quảng Bình nói riêng và cả nước nói chung. - Nguyễn Quốc Hùng (2017), “Pháp luật về phòng chống và khắc phục ô nhiễm nguồn nước - Thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Bình”, Luận văn Thạc sĩ luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tại đây, qua việc nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành có liên quan đến công tác phòng chống, khắc phục ô nhiễm nguồn nước, tác giả Nguyễn Quốc Hùng đã đánh giá về thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, trên cơ sở đó đánh giá những bất cập và nguyên nhân dẫn đến các bất cập đó để tìm ra những hướng khắc phục vấn đề này trong thời gian tới. - Lê Thị Kiều Oanh (2018), “Pháp luật kiểm soát ô nhiễm nguồn nước và thực tiễn áp dụng trên địa bàn Thành phố Hà Nội”, Luận văn Thạc sĩ luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Theo đây, dựa vào việc nghiên cứu các quy phạm pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước, từ đó tìm hiểu đánh giá đúng thực trạng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước thực tế trên địa bàn Hà Nội. Phân tích, đánh giá và đưa ra một số giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. - Đỗ Thị Hường (2020), “Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường nước ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sỹ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trong công trình này, tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lý luận hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường nước; Nghiên cứu những quy định pháp luật về ở một số nước trên thế giới, rút ra những bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam; Đưa ra những số liệu thực tế về tình hình bảo vệ môi trường nước trong thời gian qua để đề ra những giải pháp tiếp tục hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường nước ở Việt Nam trong những năm tiếp theo. - Hồ Anh Tuấn, (2022), “Kiểm soát ô nhiễm nguồn nước theo pháp luật Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sỹ, Học viện Khoa học xã hội. Theo đây, bài luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật kiểm soát ô nhiễm môi trường nước trong giai đoạn từ năm 2012 đến 5
nay, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật kiểm soát ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, những vấn đề này lại chưa đưa ra cái nhìn cụ thể nhất đối với đề tài nghiên cứu, do đó tác giả đưa ra một số tài liệu được các tác giả đề cập đến, hỗ trợ tác giả trong quá trình nghiên cứu vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước như: - Đại học Luật Hà Nội (2015), Giáo trình Luật Môi trường, NXB Công an nhân dân. - Đỗ Thị Hường (2019), “Thực hiện pháp luật bảo vệ môi trường biển Việt Nam: Thực trạng và những vấn đề đặt ra”, Tạp chí Thông tin khoa học lý luận chính trị chính trị, số 1/ 2019. - Lê Kim Nguyệt (2014), “Trách nhiệm của cơ quan nhà nước và cộng đồng dân cư trong kiểm soát ô nhiễm môi trường làng nghề Việt Nam”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 12 (273). - Đỗ Thị Hường (2020), “Pháp luật về bảo vệ môi trường nước ở một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam”, Tạp chí Thông tin khoa học lý luận chính trị, Số 5 năm 2020. - Nguyễn Thị Hạnh (2021), “Hoàn thiện các quy định pháp luật về tài nguyên nước ở Việt Nam”, Tạp chí Công thương, tháng 05 năm 2021. - Trần Linh Huân (2021), “Pháp luật về kiểm soát, xử lý ô nhiễm môi trường nước - Một số bất cập và kiến nghị hoàn thiện”, Tạp chí Nhân lực Khoa học xã hội, số 05.2021. Có thể thấy, những vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường nước nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng được khá nhiều tác giả quan tâm. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại chưa có một công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách khái quát cũng như cụ thể nhất về vấn đề “Pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương”. Do đó, đây là công trình đầu tiên và không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đây. Như vậy, tác giả hi vọng Luận văn này sẽ đóng góp vào những phần kiến thức pháp luật vẫn còn 6
thiếu sót trong vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Từ đó, ta có thể rút ra được những bất cập, hạn chế trong hệ thống pháp luật ở Việt Nam hiện hành. Đồng thời, đưa ra những đề xuất để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật có liên quan đến vấn đề kiểm soát ô nhiễm môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, khảo sát 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn này là những quy định pháp luật Việt Nam, đặc biệt chú trọng đến Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Luật Tài nguyên nước năm 2012 sửa đổi, bổ sung năm 2018 có liên quan đến vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. 4.2. Phạm vi nghiên cứu (i) Phạm vi về nội dung nghiên cứu Trong luận văn này, tác giả chỉ tập trung về các quy định tại pháp luật Việt Nam hiện hành, đặc biệt là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Luật Tài nguyên nước năm 2012 nhằm làm rõ vấn đề cần nghiên cứu liên quan đến chủ đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Từ việc nghiên cứu nội dung pháp luật về vấn đề này có thể đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật không chỉ đối với việc kiểm soát ô nhiễm nguồn nước mà còn trên tất cả các lĩnh vực có liên quan. (ii) Phạm vi không gian nghiên cứu Trong đề tài này, tác giả nghiên cứu vấn đề bảo vệ môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng trên phạm vi địa bàn tỉnh Bình Dương theo quy định tại pháp luật Việt Nam hiện hành. Việc nghiên cứu vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước tập trung vào các trường hợp luật định cũng như dựa trên tình hình thực tế của xã hội, nhất là trong thời gian vừa qua khi mà tình hình bùng phát dịch bệnh Covid-19 vừa qua cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hoạt động sản xuất không chỉ của các khu công nghiệp mà còn tới đời sống của người dân. Do đó, việc nghiên cứu về vấn đề môi 7
trường nói chung và nguồn nước nói riêng trong giai đoạn này là một nhiệm vụ rất cần thiết. (iii) Phạm vi thời gian nghiên cứu Có thể thấy, các bài nghiên cứu trước đây, hầu hết các tác giả đều lấy thời gian từ năm 2014 để nghiên cứu lý luận, vì thời điểm này là thời gian Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 được ban hành. Tuy nhiên, trong bài nghiên cứu này, tác giả đã phân tích pháp luật hiện hành điều chỉnh trực tiếp về hoạt động kiểm soát ô nhiễm nguồn nước, cụ thể là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Luật Tài nguyên nước năm 2012 và những văn bản pháp luật có liên quan về vấn đề này. Bên cạnh đó, tác giả chọn mốc thời gian từ năm 2019- 2021 để nghiên cứu thực tiễn vì tính chất đặc thù của giai đoạn này, nổi bật nhất trong khoảng thời gian này chính là sự kiện đại dịch Covid-19 diễn ra trên toàn cầu vô cùng phức tạp, đã ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động bảo vệ môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. 4.3. Các chỉ tiêu khảo sát Việc khảo sát được thực hiện chủ yếu trên phạm vi tỉnh Bình Dương, cụ thể việc khảo sát dựa trên các tiêu chí sau: - Sự phù hợp của các quy định pháp luật hiện hành về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. - Các chính sách, đường lối của Đảng và Nhà nước trong việc tổ chức xây dựng và thực hiện pháp luật về vấn đề kiểm soát ô nhiễm môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. - Thực trạng thực hiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Trong quá trình nghiên cứu, luận văn có sử dụng, kết hợp các phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam 8
liên quan đến vấn đề bảo vệ môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. Đồng thời, bám sát với tình hình thực tế của tỉnh Bình Dương trong việc phân tích về thực trạng và công tác áp dụng pháp luật liên quan đến đề tài nghiên cứu. Qua đó, tạo điều kiện giúp cho công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội một cách hiệu quả. Đồng thời, tạo nên một môi trường sống bảo đảm sức khỏe cho con người, góp phần xây dựng một đất nước phát triển lành mạnh. Ngoài ra, đề tài còn được nghiên cứu bằng các phương pháp nghiên cứu đặc trưng trong hoạt động nghiên cứu pháp lý bao gồm: - Phương pháp phân tích: Phân tích những quy định pháp luật hiện hành về vấn đề môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng để làm rõ những vấn đề pháp lý liên quan. - Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các văn bản quy phạm pháp luật dùng để điều chỉnh đối tượng nghiên cứu của đề tài. Tổng hợp các vụ việc, các số liệu thực tế, tài liệu, báo chí, tạp chí liên quan đến vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước theo quy định pháp luật hiện hành. - Phương pháp so sánh: Phương pháp này được sử dụng để so sánh thực tiễn hoàn thiện pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước ở một số quốc gia trên thế giới. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam hiện nay. 6. Kết quả nghiên cứu Luận văn dự kiến sẽ làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn pháp lý về môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. Cụ thể làm rõ các vấn đề về ô nhiễm nguồn nước; khái quát pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước; lịch sử và thực trạng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Thông qua những phân tích về thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong thời gian qua. Đồng thời, đánh giá được tình hình thực tiễn, những khó khăn vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật hay những vấn đề mà pháp luật còn thiếu sót. Từ những phân tích, đánh giá này tác giả đưa ra những đề xuất về định hướng cũng như giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam, các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp 9
dụng pháp luật về vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trong thời điểm hiện nay và có ý nghĩa cho cả tương lai. 7. Đóng góp của nghiên cứu 7.1. Ý nghĩa về mặt khoa học Luận văn hướng đến mục tiêu đóng góp những vấn đề lý luận pháp lý liên quan đến đề tài kiểm soát ô nhiễm nguồn nước. Từ đây, góp phần hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường nói chung và pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước nói riêng. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài nghiên cứu có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong các cơ sở đào tạo về ngành luật và dành cho các sinh viên có sự quan tâm đặc biệt đối với lĩnh vực này. Đồng thời, phổ biến những điều chưa rõ về vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước trên thực tế đối với người dân. Bên cạnh đó, qua Luận văn này giúp tác giả có cái nhìn sâu hơn đối với vấn đề. Từ đó, có thể đưa ra cái nhìn khách quan về thực trạng xã hội, để có thể đề xuất những kiến nghị không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả của pháp luật về vấn đề kiểm soát ô nhiễm nguồn nước mà còn ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực pháp lý khác liên quan. Bên cạnh đó, những kiến nghị, đề xuất này có thể sẽ là cơ sở góp phần nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nước đối với lĩnh vực môi trường. Qua đó, là điều kiện để xây dựng một môi trường sống lành mạnh, đảm bảo sức khỏe cho con người. Ngoài ra, đề tài cũng có thể dùng để làm tư liệu, tài liệu cho các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực có liên quan. 8. Dự kiến bố cục Luận văn nghiên cứu Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo; phần chính của luận văn có 03 chương và những nội dung cơ bản như sau: Chương 1. Tổng quan về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước Chương 2. Thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước tại tỉnh Bình Dương 10
Chương 3. Định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về kiểm soát ô nhiễm nguồn nước 11
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ KIỂM SOÁT Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC 1.1. Khái quát về ô nhiễm nguồn nước 1.1.1. Khái niệm ô nhiễm nguồn nước Tại khoản 14 Điều 2 Luật Tài nguyên nước năm 2012 định nghĩa ô nhiễm nguồn nước như sau: “Ô nhiễm nguồn nước là sự biến đổi tính chất vật lý, tính chất hóa học và thành phần sinh học của nước không phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho phép, gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật.” Như vậy, có thể thấy định nghĩa này được đưa ra về cơ bản đã phù hợp với quy định tại Luật Bảo vệ môi trường hiện hành. Do đó, có thể hiểu khái niệm này một cách cụ thể như lấy một lượng nước nhất định tại một thời điểm xác định trong quá khứ so với một lượng nước tương tự ở thời điểm hiện tại thì có sự thay đổi về tính chất vật lý, hóa học, thành phần sinh học. Nếu so với những quy chuẩn, tiêu chuẩn về chất lượng nguồn nước đã đặt ra thì lượng nước ở thời điểm hiện tại đã vượt quá mức cho phép và điều này gây ảnh hưởng một cách tiêu cực tới đời sống của con người cũng như môi trường sống của sinh vật. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, để phân loại ô nhiễm nguồn nước có thể dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau như: - Căn cứ theo nguồn gốc của ô nhiễm nguồn nước bao gồm: Ô nhiễm nguồn nước theo nguồn gốc tự nhiên như mưa, tuyết tan, gió bão, lũ lụt đưa vào môi trường nước các chất thải bẩn, các sinh vật có hại kể cả xác chết của chúng, ... và ô nhiễm nguồn nước theo nguồn gốc nhân tạo như quá trình thải các chất độc hại chủ yếu dưới dạng lỏng như các chất thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vào môi trường nước. - Căn cứ theo bản chất của các tác nhân gây ô nhiễm nguồn nước có thể chia ô nhiễm nguồn nước thành các loại như ô nhiễm vô cơ, hữu cơ, ô nhiễm hóa chất, ô nhiễm sinh học, ô nhiễm bởi các tác nhân vật lý. 12