Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu là trên cơ sở làm rõ sự cần thiết phải thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí và chỉ ra những bất cập trong việc thực thi, luận văn đề xuất giải pháp tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Luật Kinh tế TRẦN HUY ANH Hà Nội-2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh Ngành: Luật kinh tế Mã số: 8380107 Họ và tên học viên: TRẦN HUY ANH Người hướng dẫn khoa học: GS-TS. NGUYỄN THỊ MƠ Hà Nội-2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả, các số liệu nêu trong luận văn là trung thực có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước hội đồng cũng như kết quả luận văn của mình. Hà Nội, ngày 14 tháng 02 năm 2019 Tác giả Trần Huy Anh
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Trường Đại học Ngoại Thương, nhất là các cán bộ, giảng viên khoa sau đại học đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành bản luận văn này. Đặc biệt, tác giả xin trân trọng cảm ơn cô giáo hướng dẫn GS-TS. Nguyễn Thị Mơ đã hết lòng ủng hộ và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Ủy ban nhân dân Thành phố Uông Bí, Cơ quan Kiểm tra - Thanh tra thành phố, Thư viện Trường Đại Học Ngoại Thương đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong việc thu thập thông tin, tài liệu trong quá trình thực hiện luận văn. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn và động viên tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... viii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI ...............................6 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai ...................................................................................................6 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại và khiếu nại liên quan đến đất đai ....................6 1.1.2. Đặc điểm của khiếu nại trong lĩnh vực đất đai .......................................8 1.1.3. Sự cần thiết phải giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................11 1.1.4. Các hình thức giải quyết khiếu nại về đất đai .......................................14 1.1.5. Ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................16 1.2. Pháp luật và thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ..............................................................................................................................17 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và nội dung của pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai ........................................................................................................................17 1.2.2. Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ........26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC THI PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH ........34 2.1. Thực trạng quản lý đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ...34 2.1.1. Đặc điểm về tự nhiên của thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .........34
iv 2.1.2. Những kết quả cụ thể trong công tác quản lý đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .................................................................................39 2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ..............................................................................................................46 2.2.1. Thực trạng khiếu nại về đất đai .............................................................46 2.2.2. Những kết quả đã đạt được khi giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................................................47 2.2.3. Nhận xét chung về giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................54 2.3. Thực trạng thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ..............................................................................55 2.3.1. Thực trạng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của thành phố Uông Bí về thực thi pháp luật trong giải quyết khiếu nại đất đai ..............................................................55 2.3.2. Thực trạng tuân thủ nguyên tắc giải quyết khiếu nại về đất đai ...........59 2.3.3. Thực trạng thực thi các quy định liên quan đến thẩm quyền giải quyết khiếu nại đất đai ........................................................................................................60 2.3.4. Thực trạng thực thi các quy định về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ...................................................................................................................61 2.3.5. Nhận xét về thực trạng thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................62 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT NHẰM TĂNG CƯỜNG THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI ĐẤT ĐAI TẠI THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH TRONG THỜI GIAN TỚI .....................................................................................65 3.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ..65 3.1.1. Loại bỏ những chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu thống nhất của pháp luật đất đai với các quy định của pháp luật khác có liên quan .........................................65
v 3.1.2. Bổ sung các quy định để hướng dẫn cụ thể pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai.........................................................................................................................66 3.2. Nhóm giải pháp nâng cao công tác giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .........................................................69 3.2.1. UBND thành phố Uông Bí cần đổi mới công tác tổ chức thực hiện các quy định về quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai............................................69 3.2.2. UBND thành phố Uông Bí cần nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ giải quyết khiếu nại, tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .........................70 3.2.3. Tăng cường sự giám sát của các cơ quan chức năng và các đoàn thể.......71 3.3. Một số kiến nghị về tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh .................................................72 3.3.1. Kiến nghị đối với các cơ quan chức năng giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................72 3.3.2. Kiến nghị đối với lãnh đạo thành phố Uông Bí và lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh ...........................................................................................................................74 3.3.3. Kiến nghị đối với Thanh tra tỉnh Quảng Ninh và Cơ quan Kiểm tra - Thanh tra thành phố Uông Bí ....................................................................................76 3.3.4. Kiến nghị đối với Sở Tài nguyên Môi trường, thanh tra Sở và các đơn vị quản lý đất đai tại tỉnh Quảng Ninh và thành phố Uông Bí ......................................77 KẾT LUẬN ..............................................................................................................79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................82 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CNQSD Chứng nhận quyền sử dụng GPMB Giải phóng mặt bằng HĐND Hội đồng nhân dân TCQLĐĐ Tổng Cục Quản lý đất đai TNMT Tài nguyên Môi trường TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân KN Khiếu nại HTX Hợp tác xã TA Tòa án
vii DANH MỤC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1 Tình hình dân số thành phố Uông Bí 36 Bảng 1.2 Cơ cấu lao động trong độ tuổi của thành phố Uông Bí 37 Bảng 1.3 Giá trị sản xuất các ngành trong cơ cấu kinh tế thành phố 38 Uông Bí từ năm 2012 đến năm 2016 Bảng 1.4 Tổng hợp các dự án thu hồi đất trên địa bàn thành phố Uông 42 Bí từ năm 2014 đến năm 2018 Bảng 1.5 Tổng hợp số liệu tiếp công dân, tiếp nhận và xử lý đơn thư 47 trên địa bàn thành phố Uông Bí từ năm 2014 đến năm 2018 Bảng 1.6 Tổng hợp kết quả giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố 48 Uông Bí từ năm 2014 đến năm 2018
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Trong thời gian nghiên cứu, tác giả nhận thấy có nhiều công trình nghiên cứu trực tiếp hoặc gián tiếp về thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, ở những mức độ, thời điểm và phạm vi khác nhau, cụ thể: Luận văn thạc sỹ của Lê Hồng Oanh, Hoàn thiện quy chế tiếp công dân và quy trình giải quyết khiếu nại tố cáo của Thanh tra Nhà nước cấp tỉnh và Thành phố, năm 2008. Luận văn thạc sỹ Lữ Ngọc Bình, Tiêu chí đánh giá kết quả công tác Tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, năm 2008. Luận văn thạc sỹ Đặng Anh Tuấn, Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai - Qua thực tiễn tỉnh Thái Nguyên, năm 2010. Luận văn thạc sỹ Nguyễn Thế Thuấn, Tăng cường hiệu lực của pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân Việt Nam hiện nay, năm 2011. Luận văn thạc sỹ Nguyễn Thị Thu Hằng, Giải quyết khiếu nại về đất đai tại khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang, năm 2011. Luận văn thạc sỹ Trần Văn Sơn, Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ chế hành chính nhà nước hiện nay, năm 2011. Luận văn thạc sỹ Nguyễn Ngọc Linh, Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, năm 2015. Luận văn thạc sỹ Bùi Tiến Hưng, Thực thi chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh (giai đoạn 2011- 2016), năm 2018. Mặc dù vậy, các công trình này là tài liệu quan trọng để tác giả nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Có thể thấy chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cụ thể về thực thi pháp luật và phương pháp giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại địa bàn cấp huyện; đồng thời, chưa tổng kết được các nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại về đất đai chiếm tỷ lệ cao để
ix đưa ra các biện pháp cải thiện tình hình. Một số công trình đã tiếp cận Luật Khiếu nại năm 2011, tuy nhiên một số vấn đề phát sinh từ năm 2011 đến nay chưa có nhiều nghiên cứu, đặc biệt là chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Xuất phát từ đó, có thể cho rằng việc nghiên cứu tìm hiểu và tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh trong tình hình hiện nay là một đề tài mới và có tính ứng dụng cao.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Việc quan tâm đến lợi ích của nhân dân là trách nhiệm của Đảng và Nhà nước. Khiếu nại là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp ghi nhận. Quyền khiếu nại liên quan chặt chẽ với các quyền và nghĩa vụ cơ bản khác của công dân, là quyền dân chủ trực tiếp, là một nội dung quan trọng của chế định dân chủ xã hội chủ nghĩa để công dân thông qua đó tích cực tham gia vào việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Công tác giải quyết khiếu nại đặc biệt là các khiếu nại về đất đai của công dân là nhiệm vụ trước mắt, thường xuyên, lâu dài của các cấp, các ngành và của cả hệ thống chính trị, là một trong những nội dung quan trọng trong bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở, góp phần to lớn trong công cuộc phát triển kinh tế. Chính vì vậy, pháp luật về giải quyết khiếu nại thuộc lĩnh vực đất đai đã hình thành, liên tục được bổ sung để hoàn thiện nhằm giúp cho việc giải quyết khiếu nại về đất đai ngày càng tốt hơn. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai lại gặp nhiều khó khăn. Điều này dễ nhận thấy không chỉ ở phạm vi cả nước mà đặc biệt là ở thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai ở thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian qua tuy đã có chuyển biến tích cực, cơ bản đáp ứng được yêu cầu song còn nhiều hạn chế, dẫn tới có đến hơn 95% các vụ việc khiếu nại là về lĩnh vực đất đai (Ủy ban nhân dân thành phố Uông Bí, Báo cáo các năm 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 về kết quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, các năm 2014, 2015, 2016, 2017, 2018). Vấn đề đặt ra ở đây là vì sao vẫn còn có tình trạng này. Có rất nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân chủ yếu là do việc thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai chưa tốt. Vậy giải pháp nào để tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai, từ đó thúc đẩy việc giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí. Để có câu trả lời, cần phải có sự nghiên cứu vấn đề nay một cách cụ thể cả về lý luận và thực tiễn. Với những lý do trên, là một công chức hiện đang công tác tại cơ quan Kiểm tra - Thanh tra thành phố Uông Bí - Cơ quan giúp việc cho Thành ủy, UBND
2 thành phố Uông Bí về giải quyết khiếu nại và là người đang trực tiếp tham gia giải quyết khiếu nại và nhận thấy rõ những bất cập, hạn chế của những quy định về giải quyết khiếu nại, công tác giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố hiện nay nên tôi chọn vấn đề: “Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài cho Luận văn Thạc sỹ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu Liên quan đến đề tài nghiên cứu về giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai nói riêng. Tiêu biểu trong số đó có: Lê Hồng Oanh, Hoàn thiện quy chế tiếp công dân và quy trình giải quyết khiếu nại tố cáo của Thanh tra Nhà nước cấp tỉnh và Thành phố, năm 2008. Lữ Ngọc Bình, Tiêu chí đánh giá kết quả công tác Tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, năm 2008. Đặng Anh Tuấn, Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai - Qua thực tiễn tỉnh Thái Nguyên, năm 2010. Nguyễn Thế Thuấn, Tăng cường hiệu lực của pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân Việt Nam hiện nay, năm 2011. Nguyễn Thị Thu Hằng, Giải quyết khiếu nại về đất đai tại khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang, năm 2011. Trần Văn Sơn, Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ chế hành chính nhà nước hiện nay, năm 2011. Nguyễn Ngọc Linh, Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, năm 2015. Bùi Tiến Hưng, Thực thi chính sách giải quyết khiếu nại, tố cáo về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh (giai đoạn 2011-2016), năm 2018. Tuy nhiên những công trình nghiên cứu nêu trên chủ yếu phân tích về cải cách thủ tục hành chính và đánh giá công tác tiếp dân trong khiếu nại, tố cáo nói chung.
3 Mặc dù vậy, các công trình này là tài liệu quan trọng để tác giả nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai. Có thể thấy chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cụ thể về pháp luật và phương pháp giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại địa bàn cấp huyện; đồng thời, chưa tổng kết được các nguyên nhân dẫn đến tình trang khiếu nại về đất đai chiếm tỷ lệ cao để đưa ra các biện pháp cải thiện tình hình. Mặt khác, qua các nghiên cứu trên cho thấy, có những nội dung các tác giả nghiên cứu ở thời điểm Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998, đã được sửa đổi, bổ sung năm 2005. Một số công trình đã tiếp cận Luật Khiếu nại năm 2011, tuy nhiên một số vấn đề phát sinh từ năm 2011 đến nay chưa có nhiều nghiên cứu, đặc biệt là chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ sự cần thiết phải thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí và chỉ ra những bất cập trong việc thực thi, luận văn đề xuất giải pháp tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Để đạt mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ: Làm rõ các vấn đề lý luận về khiếu nại đất đai, về giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai, pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai và sự cần thiết phải thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai. - Đánh giá thực trạng thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh hiện nay. - Phân tích sự cần thiết phải thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai đối với thành phố Uông Bí.
4 - Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai của thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề liên quan đến khiếu nại đất đai, giải quyết khiếu nại đất đai, pháp luật về khiếu nại và thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Liên quan đến giải quyết khiếu nại về đất đai có rất nhiều vấn đề. Trong khuôn khổ của một Luận văn Thạc sỹ, nội dung nghiên cứu tập trung phân tích vấn đề giải quyết khiếu nại về đất đai khi nhà nước thu hồi và giải quyết khiếu nại về đất đai khi bị lấn chiếm, tranh chấp. - Về không gian: Hoạt động thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại về lĩnh vực đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: Khi phân tích thực trạng, tác giả lấy mốc từ năm 2011-năm ban hành luật Khiếu nại hiện hành cho đến nay. Khi có đề xuất giải pháp, tác giải đề xuất giải pháp cho đến năm 2020 và xa hơn. 5. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng như: phương pháp tổng hợp, phương pháp hệ thống hóa, phương pháp so sánh, phương pháp lịch sử và phương pháp so sánh luật học. Cụ thể: - Tại Chương 1 của Luận văn, tác giả sử dụng phương pháp hệ thống hóa, phương pháp phân tích để luận giải nhằm làm rõ những vấn đề lý luận có liên quan như khái niệm về khiếu nại, khiếu nại về lĩnh vực đất đai; khái niệm về thực thi pháp luật, nội dụng của pháp luật về khiếu nại về đất đai. - Tại Chương 2, tác giả sử dụng phương pháp so sánh luật học để phân tích có so sánh các quy định của pháp luật nhằm chỉ ra những tiến bộ cùng những bất cập trong các quy định của pháp luật Việt Nam về khiếu nại về đất đai. Ở chương này,
5 tác giả cũng sử dụng các phương pháp phân tích, phương pháp thống kê để làm rõ thực trạng thực thi pháp luật về khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. - Tại Chương 3, tác giả áp dụng các phương pháp phân tích, luận giải và hệ thống hóa để luận giải cho những giải pháp hoàn thiện pháp luật cũng như các kiến nghị để tăng cường thực thi pháp luật về khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, bảng biểu nội dung luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận liên quan đến thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai Chương 2: Thực trạng thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị về hoàn thiện pháp luật nhằm tăng cường thực thi pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai tại thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới.
6 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại và khiếu nại liên quan đến đất đai 1.1.1.1. Khái niệm về khiếu nại Khiếu nại là một thuật ngữ thường được sử dụng rộng rãi trong đời sống xã hội và trong hoạt động quản lý nhà nước. Tùy thuộc vào mục đích và góc độ nghiên cứu mà khiếu nại được hiểu theo những nghĩa khác nhau. Khiếu nại theo gốc tiếng Latinh: “Complant” nghĩa là “sự phàn nàn, phản ứng, bất bình của người nào đó về vấn đề có liên quan” (Viện khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Từ điển luật học, Nxb Tư pháp, tr. 422, 784, 758, Nxb Từ điển Bách Khoa, 2006). Theo cuốn thuật ngữ pháp lý phổ thông thì khiếu nại là “Việc yêu cầu cơ quan nhà nước, trước tiên là tổ chức xã hội hoặc người có chức vụ giải quyết việc vi phạm quyền hoặc lợi ích hợp pháp của bản thân người khiếu nại hay người khác” (Viện Ngôn ngữ học (1986), Thuật ngữ pháp lý phổ thông, Nxb Pháp lý, Hà Nội, 1986). Theo Đại từ điển tiếng Việt, khiếu nại được hiểu là “thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y” (Nguyễn Như Ý (1998), Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội). Dưới góc độ lý luận dùng quyền để bảo vệ quyền con người, người ta quan niệm khiếu nại là một trong những phương thức bảo vệ quyền chủ thể: Khiếu nại được sử dụng khi quyền chủ thể của bản thân công dân khiếu nại hoặc của người do mình bảo hộ bị vi phạm do quyết định hoặc hành vi trái pháp luật thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các cơ quan quản lý nhà nước hoặc nhân viên nhà nước. Về phương diện xã hội, khiếu nại là việc công dân tha phán, phàn nàn, phản đối, không đồng ý với một việc làm hoặc một quyết định (hành vi) của cơ quan nhà nước làm ảnh hưởng tới quyền lợi, lợi ích của công dân. Về phương diện pháp lý, khiếu nại là quyền cơ bản của công dân, tổ chức trong mỗi quốc gia được pháp luật của quốc gia đó quy định trong Hiến pháp và bảo đảm
7 thực hiện bằng quyền lực nhà nước. Khiếu nại có thể được hiểu là ý kiến, là thông tin phản hồi của công dân, tổ chức đối với những hoạt động của bộ máy nhà nước trong quá trình quản lý xã hội mà họ cho rằng hoạt động đó đã tác động, xâm phạm ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình (Điều 2, Luật Khiếu nại năm 2011). Khiếu nại là việc cá nhân, tổ chức yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại một việc làm mà họ cho là không đúng đắn, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến quyền, lợi ích chính đáng của họ và đòi bồi thường thiệt hại do việc làm không đúng đó gây ra. Khiếu nại có thể mang tính chất hành chính nếu nó liên quan đến các quyết định không đúng của cơ quan quản lý hành chính (ở Trung ương hoặc ở từng địa phương, ở cơ quan hành chính). Khiếu nại cũng có thể mang tính dân sự nếu nó liên quan đến các quyết định của các cơ quan dân sự. Trong phạm vi của luận văn này, khiếu nại được nghiên cứu là khiếu nại về đất đai, do đó nó là khiếu nại hành chính. Khiếu nại về đất đai là khiếu nại của người sử dụng đất yêu cầu các cơ quan quản lý hành chính về đất đai xem xét lại các quyết định, các việc làm của cơ quan quản lý đất đai mà họ cho là đã vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Khái niệm về khiếu nại đất đai có thể hiểu như sau: Khiếu nại về đất đai là khiếu nại của người sử dụng đất yêu cầu các cơ quan quản lý hành chính vể đất đai xem xét lại các quyết định, các việc làm của cơ quan quản lý đất đai mà họ cho là đã vi phạm quyền và lợi ích của người sử dụng đất.
8 1.1.2. Đặc điểm của khiếu nại trong lĩnh vực đất đai Thứ nhất, đặc điểm về các bên tham gia vào quan hệ khiếu nại: Khiếu nại không chỉ là quyền công dân mà còn là quyền của con người. Quyền khiếu nại của công dân đã được công nhận trong Hiến pháp (Điều 30, Hiến pháp năm 2013) và được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật (Luật Khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn thi hành) nhằm điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh trong khiếu nại. Nói cách khác, khiếu nại về đất đai cũng là quyền của người có quyền sử dụng đất và quyền này là quyền đã được luật hóa trong Luật Đất đai 2013 (Điều 204, Luật Đất đai năm 2013) và Luật Khiếu nại 2011 (Điều 2, Luật Khiếu nại năm 2011). Quyền khiếu nại được bảo đảm thực hiện bởi Nhà nước và hệ thống giám sát. Để bảo đảm quyền khiếu nại của công dân, Nhà nước thiết lập cơ chế giải quyết khiếu nại, gồm các cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại và trình tự, thủ tục khi giải quyết khiếu nại. Bên cạnh đó, Nhà nước thiết lập một hệ thống các cơ quan kiểm tra, giám sát, gồm: giám sát từ các cơ quan quyền lực nhà nước, công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại và sự giám sát của xã hội. Khiếu nại về đất đai được thực hiện theo trình tự, thủ tục pháp lý nhất định, bắt buộc các chủ thể sử dụng đất và các cơ quan nhà nước khi tham gia vào quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại phải tuân thủ, tạo nên sự thống nhất và hiệu quả trong việc giải quyết khiếu nại về đất đai. Đặc điểm về căn cứ pháp lý để khiếu nại: bộ phận của khiếu nại hành chính và được tiến hành bởi các chủ thể có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến quản lý và sử dụng đất. Trong quan hệ khiếu nại về đất đai, chủ thể khiếu nại là những người có quyền sử dụng đất. Quyền sử dụng đất của các chủ thể được xác lập dựa trên quyết định giao đất, cho thuê đất của Nhà nước, được Nhà nước cho phép nhận chuyển nhượng từ các chủ thể khác hoặc được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất hợp pháp đối với diện tích đất đang sử dụng. Người sử dụng đất được xác định gồm 07 nhóm đối tượng,đó là: các tổ chức trong nước; tổ chức kinh tế nhận chuyển quyền sử dụng đất; hộ gia đình, cá nhân trong nước; cộng đồng dân cư được; cơ sở tôn giáo; tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, tổ chức thuộc Liên hợp quốc, tổ chức liên
9 chính phủ; người Việt Nam định cư ở nước ngoài về đầu tư hoặc về sống ổn định tại Việt Nam; tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vào Việt Nam theo pháp luật về đầu tư. Các chủ thể trên có thể là bên đi khiếu nại, một khi quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại (Điều 5, Luật Đất đai năm 2013, trang 3-4). Thứ hai, đặc điểm về nội dung khiếu nại: khiếu nại trong lĩnh vực đất đai có nội dung rất đa dạng, phức tạp. Theo đó, hoạt động quản lý và sử dụng đất trong nền kinh tế thị trường diễn ra rất đa dạng, phong phú với việc sử dụng đất vào nhiều mục đích khác nhau, với diện tích, nhu cầu sử dụng khác nhau. Sự phức tạp về nội dung khiếu nại thể hiện ở các vấn đề: Khiếu nại quyết định hành chính về thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư; khiếu nại về việc cấp, thu hồi giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất; khiếu nại liên quan đến việc giải quyết các tranh chấp về đất đai; khiếu nại đòi lại đất trước đây đưa vào hợp tác xã nông nghiệp hay tập đoàn sản xuất nông nghiệp; khiếu nại quyết định giao đất; khiếu nại quyết định xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm quản lý và sử dụng đất đai… Ngoài ra, còn có khiếu nại về việc thực hiện thủ tục cấp giấy CNQSDĐ, chuyển quyền sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, về thuế, lệ phí về quản lý và sử dụng đất đai. Thứ ba, đặc điểm về tính chất và đối tượng khiếu nại: Khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai là thực quyền chính trị - pháp lý giữa người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thực chất là quan hệ giữa người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất với Nhà nước. Người sử dụng đất thực hiện quyền khiếu nại các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về đất đai đối với các cơ quan Nhà nước chính là thực hiện các quyền chính trị - pháp lý của mình theo quy định của pháp luật. Đây chính là đặc điểm cơ bản của khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Khiếu nại gắn với quyền khiếu nại là quyền tự do, dân chủ của công dân và được pháp luật công nhận, bảo hộ. Quyền khiếu nại là quyền để bảo vệ quyền, là công cụ pháp lý để công dân bảo vệ quyền và lợi ích đang bị quyết định hoặc hành vi trái pháp luật của tổ chức, cá nhân, cơ quan nhà nước xâm phạm. Nội dung của quyền khiếu nại gắn với tổng thể quyền và nghĩa vụ pháp lý của công dân và nhà nước; mục