Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH một thành viên Tình thương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chính của nghiên cứu này là đánh giá thực trạng hiệu quả hoạt động kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô Tình thương giai đoạn 2010-2015. Trên cơ sở hướng nghiên cứu chính, đưa ra một khuyến nghị về giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh doanh của tổ chức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH một thành viên Tình thương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ TNHH MỘT THÀNH VIÊN TÌNH THƯƠNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh HỌ TÊN HỌC VIÊN: VŨ KHÁNH CHI Hà Nội - 2017
ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ TNHH MỘT THÀNH VIÊN TÌNH THƯƠNG Ngành: Kinh Doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 Họ và tên học viên: Vũ Khánh Chi Người hướng dẫn: TS Nguyễn Thị Tuyết Nhung Hà Nội - 2017
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................ V LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................... VI DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ ................................................................................ VII DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................ VIII DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................... IX TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ....................................................... X LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ ............................................................................................................ 6 1.1 Khái quát về tổ chức tài chính vi mô ...................................................................... 6 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm .......................................................................................... 6 1.1.2 Vai trò của tổ chức tài chính vi mô ..................................................................... 12 1.2 Hiệu quả hoạt động kinh doanh của TCTCVM .................................................... 14 1.2.1 Khái niệm hiệu quả hoạt động kinh doanh .......................................................... 14 1.2.2 Khái niệm hiệu quả kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô .............................. 16 1.2.3 Sự cần thiết nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của TCTCVM ................ 17 1.2.4 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của TCTCVM ................ 18 1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của TCTCVM ...... 26 CHƯƠNG 2 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TCVM MỘT THÀNH VIÊN TÌNH THƯƠNG ..................................................................................................... 31 2.1. Khái quát về Tổ chức TCVM TNHH Một thành viên Tình thương ......................... 31 2.1.1. Giới thiệu chung ................................................................................................. 31 2.1.2. Các sản phẩm, dịch vụ của TYM ........................................................................ 36 2.1.3. Khách hàng ......................................................................................................... 45 2.1.4. Tình hình hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH 1 thành viên Tình thương ........................................................................................................................... 45 2.2. Thực trạng hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH Một thành viên Tình thương .............................................................................................................. 52
iv 2.2.1 Về khả năng sinh lời ............................................................................................ 52 2.2.2 Về mức độ bền vững ............................................................................................ 57 2.2.3 Về hiệu quả tín dụng ............................................................................................ 58 2.2.4 Về hiệu quả sử dụng lao động ............................................................................. 61 2.3 Đánh giá chung về hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH Một thành viên Tình thương .................................................................................................... 62 2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................................ 62 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................... 63 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TCVM TNHH MỘT THÀNH VIÊN TÌNH THƯƠNG .............................................................. 65 3.1. Định hướng phát triển của Tổ chức TCVM TNHH Một thành viên Tình thương ... 65 3.1.1 Chiến lược phát triển của ngành TCVM của Chính phủ đến năm 2020 ............. 65 3.1.2 Định hướng phát triển của TYM đến năm 2020 .................................................. 66 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH Một thành viên Tình thương .................................................................................................... 70 3.2.1 Tăng cường nâng cao năng lực nhân sự ............................................................. 70 3.2.2 Đầu tư phát triển công nghệ và hệ thống thông tin quản lý ................................ 71 3.2.3 Đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển sản phẩm........................................................ 71 3.2.4 Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông và marketing.......................................... 72 3.2.5 Nâng cao hiệu quả các hoạt động hỗ trợ sản xuất kinh doanh cho khách hàng . 73 3.2.6 Tăng cường năng lực quản lý rủi ro.................................................................... 73 3.2.7 Cải tiến hình thức thu gửi tiền ............................................................................. 74 3.2.8 Cung cấp các sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng............................................. 74 3.2.9 Xây dựng kế hoạch hoạt động và chi phí phù hợp với tình hình tài chính .......... 74 KẾT LUẬN......................................................................................................................... 75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 76 PHỤ LỤC............................................................................................................................ 79
v LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi và chưa từng được công bố. Các số liệu và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi xin chịu trách nhiệm về nội dung của Luận văn và lời cam đoan này. TÁC GIẢ Vũ Khánh Chi
vi LỜI CẢM ƠN Luận văn Thạc sỹ với đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức Tài chính vi mô TNHH một thành viên Tình thương” là thành quả của quá trình tích lũy kiến thức của tác giả trong suốt thời gian học tập tại trường Đại học Ngoại thương, dưới sự chỉ dẫn của các thầy, cô trong trường. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các giảng viên đã trang bị cho tác giả những kiến thức quý báu trong quá trình đào tạo tại trường. Lời cảm ơn đặc biệt, tác giả xin trân trọng gửi tới TS.Nguyễn Thị Tuyết Nhung, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành luận văn thạc sỹ. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam, Ban Tổng Giám đốc Tổ chức Tài chính vi mô TNHH Một thành viên Tình Thương đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. TÁC GIẢ Vũ Khánh Chi
vii DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Các đơn vị cung cấp dịch vụ TCVM ở Việt Nam ......................................8 Hình 2.1: Cơ cấu tổ chức của TYM ..........................................................................33 Hình 2.2: Các sản phẩm, dịch vụ của TYM ..............................................................36 Hình 2.3: Tăng trưởng số lượng nhân viên của TYM ..............................................47 Hình 2.4: Tăng trưởng thành viên giai đoạn 2011 - 2015 .........................................48 Hình 2.5: Tăng trưởng Dư nợ vốn giai đoạn 2011 - 2015 .......................................48 Hình 2.6: Tăng trưởng tiết kiệm của TYM giai đoạn 2011 - 2015 ...........................50 Hình 2.7: Khả năng sinh lời của TYM từ 2011 – 2015 ............................................52 Hình 2.8: Chỉ số bền vững của TYM từ 2011 - 2015 ...............................................57 Hình 2.9: Tỷ lệ chi phí hoạt động trên dư nợ của TYM 2011 – 2015 ......................59 Hình 2.10: Tỷ lệ chi phí hoạt động trên tổng tài sản của TYM 2011-2015 ..............60 Hình 2.11: Hiệu quả sử dụng lao động của TYM 2011-2015...................................61
viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính vi mô ............................................6 Bảng 1.2: Đặc trưng của các TCTCVM so với các tổ chức tín dụng khác và lợi ích đối với khách hàng ....................................................................................................10 Bảng 1.3: Tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của TCTCVM .......23 Bảng 2.1: Danh mục sản phẩm vốn của TYM năm 2016 .........................................38 Bảng 2.2: Quy trình phát vốn của TYM ...................................................................41 Bảng 2.3: Quy trình thu vốn, tiết kiệm của TYM tại Cụm .......................................42 Bảng 2.4: Danh mục sản phẩm tiết kiệm của TYM ..................................................43 Bảng 2.5: Quy trình thu tiết kiệm của TYM .............................................................44 Bảng 2.6: Tăng trưởng mạng lưới hoạt động của TYM từ 2011 - 2015 ...................46 Bảng 2.7: Số liệu về dư nợ cho vay và số khách hàng vay vốn của TYM ...............49 Bảng 2.8: Kết quả một số hoạt động phi tài chính ....................................................50 Bảng 2.9: Số liệu cơ cấu vốn giai đoạn 2011 – 2015 ................................................51 Bảng 2.10: Sức sinh lời trên tổng tài sản của TYM từ 2011 - 2015 .........................53 Bảng 2.11: So sánh ROA, ROE của TYM từ 2011 - 2015 .......................................55 Bảng 2.12: Sức sinh lời trên vốn chủ sở hữu của TYM từ 2011 - 2015 ...................56 Bảng 2.13: Chỉ số tự bền vững hoạt động và tự bền vững tài chính của TYM ........58 Bảng 2.14: Tỷ lệ hoàn trả và chất lượng danh mục của TYM ..................................60
ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Tiếng Việt Tiếng Anh NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội NHTM Ngân hàng thương mại OSS Độ bền vững hoạt động Operational self- sustainability FSS Độ bền vững tài chính Financial self- sustainability PAR Danh mục cho vay có rủi ro Porfolio at risk QTDND Quỹ tín dụng nhân dân ROA Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản Return on asset ROE Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu Return on equity ROS Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu Return on sales Hoặc: sức sinh lời trên doanh thu thuần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TCVM Tài chính vi mô TCTD Tổ chức tín dụng TYM Tổ chức tài chính vi mô trách nhiệm hữu hạn một thành viên Tình Thương TCTCVM Tổ chức tài chính vi mô
x TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Ngành Tài chính vi mô thế giới đã có sự phát triển mạnh mẽ trong khoảng 30 năm qua và có đóng góp không nhỏ vào sự phát triển của các quốc gia đang phát triển. Sự ra đời của các Tổ chức tài chính vi mô là sự tất yếu của quá trình phát triển này nhằm tạo sự phát triển bền vững của ngành Tài chính vi mô. Nhằm đáp ứng đòi hỏi khách quan này, các Tổ chức tài chính vi mô phải hoạt động ngày càng trở nên độc lập hơn và chuyên nghiệp hơn, hướng tới trở thành các trung gian tài chính chính thức trong hệ thống tài chính quốc gia. Bản chất của hoạt động TCVM là hoạt động vì mục tiêu xã hội. Tuy nhiên, mục tiêu này chỉ có thể được thực hiện một cách lâu dài và bền vững khi các hoạt động TCVM ít phụ thuộc vào các nguồn tài trợ mang tính trợ cấp. Đặt trong bối cảnh đó, cần xem xét, phân tích đánh giá các TCTCVM là các doanh nghiệp, hoạt động sinh lời như các ngành kinh doanh khác. Hoạt động sinh lời của TCVM sẽ góp phần tăng trưởng nguồn vốn, tăng số lượng khách hàng được tiếp cận các dịch vụ TCVM, qua đó góp phần xóa đói, giảm nghèo, tăng thu nhập, nâng cao phúc lợi xã hội cho những người nghèo nhất. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích hiệu quả kinh doanh của các TCTCVM là điều cần thiết. Là một trong những tổ chức tài chính vi mô đầu tiên ở Việt Nam, sau 25 năm hoạt động và phát triển, Tổ chức Tài chính vi mô TNHH Một thành viên Tình thương đã đạt được những thành tích đáng kể, đóng góp chung vào sự phát triển của ngành TCVM và công cuộc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam. Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số vấn đề cần giải quyết nhằm giúp TYM kinh doanh hiệu quả và phát triển bền vững trong tương lai. Đề tài nghiên cứu “Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức Tài chính vi mô TNHH Một thành viên Tình thương” với mục đích dựa trên phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh của TYM trong giai đoạn 2011 – 2015 để đề xuất các giải pháp phát triển TYM trong thời gian tới. Bằng các phương pháp nghiên cứu, luận văn đã hoàn thành các nhiệm vụ sau:
xi Thứ nhất, luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về tổ chức tài chính vi mô, đặc điểm của TCVM và vai trò của nó trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, luận văn cũng khái quát hóa về hiệu quả hoạt động kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô, các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô trong xu thế phát triển của ngành TCVM. Tác giả đã đề xuất một số chỉ số cơ bản để đánh giá hiệu quả kinh doanh của TCTCVM với vai trò là một trung gian tài chính trong hệ thống tài chính quốc gia. Thứ hai, luận văn đã phân tích, đánh giá tình hình kinh doanh của TYM trong 5 năm kể từ sau khi trở thành Tổ chức tài chính vi mô hoạt động theo Luật các tổ chức tín dụng (2010); đi sâu vào phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh thông qua các chỉ số tài chính. Từ đó có những đánh giá chung về kết quả đạt được và những hạn chế làm cản trở hiệu quả kinh doanh của TYM. Thứ ba, từ những phân tích ở chương 2, căn cứ vào bối cảnh phát triển ngành TCVM cũng như định hướng phát triển của TYM trong giai đoạn 2017 – 2020, luận văn đã đưa ra các gợi ý về giải pháp phát triển TYM nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của TYM.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, với đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng và Nhà nước, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tích ấn tượng về phát triển kinh tế và đặc biệt trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, trong đó có phần đóng góp đáng khích lệ của hoạt động tài chính vi mô. Tài chính vi mô đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người nghèo, người có thu nhập thấp tiếp cận các dịch vụ tài chính, ngân hàng một cách thuận tiện và phù hợp. Thực tế đã chứng minh, tài chính vi mô là hoạt động có ý nghĩa xã hội sâu sắc và ngày càng lớn mạnh ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Năm 2010, Quốc hội thông qua Luật các Tổ chức tín dụng, trong đó khẳng định tổ chức Tài chính vi mô là một loại hình tổ chức tín dụng trong hệ thống các tổ chức tín dụng của Việt Nam; Năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2195/QĐ-TTg về việc “Phê duyệt đề án xây dựng và phát triển hệ thống tài chính vi mô tại Việt Nam đến năm 2020” đã cho thấy một bước tiến dài đối với lĩnh vực tài chính vi mô tại Việt Nam, đồng thời khẳng định sự thừa nhận của Nhà nước về vai trò và vị trí của TCVM trong hệ thống tài chính, ngân hàng Quốc gia. Tuy nhiên, để thực hiện mục tiêu “xây dựng và phát triển hệ thống tổ chức TCVM an toàn, bền vững, hướng tới phục vụ người nghèo, người có thu nhập thấp, các doanh nghiệp siêu nhỏ” như Đề án đặt ra, cần nhìn nhận các TCTCVM là doanh nghiệp, hoạt động sinh lời như các ngành kinh doanh khác. Hoạt động sinh lời của TCVM sẽ góp phần tăng trưởng nguồn vốn, tăng số lượng khách hàng được tiếp cận các dịch vụ TCVM, qua đó góp phần xóa đói, giảm nghèo, tăng thu nhập, nâng cao phúc lợi xã hội cho những người nghèo nhất. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích hiệu quả kinh doanh của các TCTCVM là điều cần thiết. Trong hàng trăm tổ chức tài chính vi mô ở Việt Nam hiện nay, Tổ chức Tài chính vi mô TNHH Một thành viên Tình Thương (TYM) là tổ chức tài chính vi mô đầu tiên được cấp phép chính thức, hoạt động theo Luật tín dụng. Là mô hình tín dụng vi mô đầu tiên được triển khai tại Việt Nam với mục tiêu xóa đói giảm nghèo,
2 TYM đã góp phần mang lại cơ hội cải thiện cuộc sống cho các hộ nghèo, đặc biệt là phụ nữ nghèo trên phạm vi cả nước. Mặc dù vậy, để góp phần đáp ứng nhu cầu vốn để sản xuất, kinh doanh của 146.243 hộ nghèo tính đến 2015 (Bộ Thông tin Truyền thông, 2015) mà vẫn đảm bảo tính an toàn, bền vững của tổ chức, TYM cần có những đánh giá và giải pháp cụ thể. Xuất phát từ thực tế trên, đề tài “Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH 1 thành viên Tình thương” được tác giả lựa chọn làm đề tài Luận văn Thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Tài chính vi mô được biết đến từ những năm 1970 và đến những năm 1980 đã có sự phát triển mang tính bước ngoặt bởi sự ra đời của Ngân hàng Grameeen Banglades. Cho đến nay hoạt động tài chính vi mô đã phát triển theo cả chiều rộng và chiều sâu. Do vậy các công trình nghiên cứu về hoạt động tài chính vi mô khá đa dạng và phong phú, nhưng liên quan cụ thể đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô còn hạn chế (ít học giả nhìn nhận hiệu quả kinh tế của TCTCVM ở góc độ là một doanh nghiệp hoạt động kinh doanh sinh lời). Các công trình như vậy sẽ bao gồm các công trình liên quan đến hoạt động tài chính vi mô và sự phát triển bền vững của các tổ chức tài chính vi mô, các nghiên cứu liên quan đến đánh giá hiệu quả kinh doanh của các tổ chức tài chính (điển hình là các ngân hàng thương mại) và các công trình phân tích nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động tài chính vi mô hay tổ chức tài chính vi mô. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu về hoạt động tài chính vi mô gồm có: Công trình trong nước có nghiên cứu của Nguyễn Kim Anh và Lê Thanh Tâm về “Mức độ bền vững của các tổ chức tài chính vi mô Việt Nam: thực trạng và một số khuyến nghị”, trong đó tập trung vào hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về sự bền vững của TCTCVM (bền vững hoạt động, bền vững tài chính và bền vững thể chế), phân tích thực trạng mức độ bền vững của các TCTCVM phục vụ người nghèo, người thu nhập thấp ở Việt Nam và đưa ra một số khuyến nghị để giúp phát triển bền vững các TCTCVM Việt Nam. Một nghiên cứu khác của Nguyễn Kim Anh là Báo cáo “Chuyển đổi tổ chức tài chính vi mô tại Việt Nam: bài học kinh nghiệm
3 của các tổ chức tài chính vi mô” đã tập trung phân tích, đánh giá, tổng hợp kinh nghiệm chuyển đổi của 3 TCTCVM tiêu biểu. Bài viết của Lê Hà Diễm Chi (Đại học Ngân hàng Tp.Hồ Chí Minh) trên tạp chí Nghiên cứu và phát triển số 32 (42) dựa vào số liệu từ 15 TCTCVM và các chỉ số kinh tế tài chính để phân tích và đánh giá rằng, hiệu quả hoạt động của các TCTCVM được nghiên cứu trên góc độ hiệu quả tài chính chịu sự ảnh hưởng ngược chiều của quy mô tổng tài sản và tác động thuận chiều của yếu tố lãi suất đến hiệu quả tài chính. Bài viết của Hoàng Vũ Hiệp với đề tài “Tín dụng vi mô tại Quỹ tình thương TYM ở thành phố Hà Nội: mức độ hiệu quả, nhân tổ ảnh hưởng và giải pháp” trên tạp chí Kinh tế và phát triển số 224 (Hoàng Vũ Hiệp 2016, tr.100-108) đã tập trung đánh giá hiệu quả của hoạt động tín dụng vi mô với nghiên cứu điển hình Quỹ tình thương TYM dựa trên việc phân tích định lượng các chỉ số chi phí hoạt động trung bình, chi phí trên mỗi khách hàng và các yếu tố phát sinh chi phí (giá trị khoản vay trung bình, năng suất cán bộ). Trong Luận án tiến sỹ kinh tế của mình, tác giả Vũ Quang Mạnh (Vũ Quang Mạnh 2015) ứng dụng các mô hình hồi quy để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các TCTCVM Việt Nam, và phát hiện ra năm nhân tố ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê gồm: lợi tức trên danh mục cho vay danh nghĩa, cơ cấu vốn, chi phí trung bình trên mỗi người vay, cơ chế cho vay đồng trách nhiệm. Từ đó tác giả đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường sự tự bền vững về hoạt động của các TCTCVM. Một số nghiên cứu quan trọng của các tổ chức quốc tế (Tổ chức Lao động quốc tế ILO, Nhóm công tác tài chính vi mô Việt Nam, Ngân hàng Citi Bank...) đã thực hiện phân tích định tính các tổ chức tài chính vi mô ở Việt Nam. Các nghiên cứu nêu trên phần nào đã đưa ra một bức tranh tổng quát về tình hình hoạt động, mức độ hiệu quả hoạt động, các nhân tố tác động chính đến hiệu quả hoạt động của các TCTCVM tại Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, trong xu thế phát triển của các TCTCVM để trở thành các tổ chức tín dụng chuyên nghiệp, hướng nghiên cứu vào mức độ hiệu quả tài chính, các nhân tố tác động đến hiệu quả của một TCTCVM ở góc độ là doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ ngân hàng lại chưa
4 được thực hiện. Vì vậy, hướng nghiên cứu của luận văn này hy vọng sẽ đưa ra những đánh giá cụ thể và giải pháp cụ thể đối với hoạt động kinh doanh một tổ chức TCVM cụ thể là tổ chức tài chính vi mô TNHH một thành viên Tình thương. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chính của nghiên cứu này là: Đánh giá thực trạng hiệu quả hoạt động kinh doanh của tổ chức tài chính vi mô Tình thương giai đoạn 2010-2015. Trên cơ sở hướng nghiên cứu chính, tác giả sẽ đưa ra một khuyến nghị về giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh doanh của tổ chức. Để thực hiện mục tiêu trên, cần thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động kinh doanh của tổ chức TCVM - Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của TYM giai đoạn 2011 - 2015, sử dụng một chỉ số tài chính cơ bản. - Phân tích các nhân tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của TYM. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của TYM. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hiệu quả hoạt động kinh doanh của TYM, nhìn nhận từ góc độ hiệu quả kinh tế. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức Tài chính vi mô TNHH Một thành viên Tình Thương TYM trong khoảng thời gian 5 năm (2011 – 2015). Đây là khoảng thời gian đủ để phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của TYM, với tư cách là một doanh nghiệp đặc biệt kinh doanh trong lĩnh vực tài chính tiền tệ theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng (2010). 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần Lời mở đầu và Kết luận, nội dung luận văn được triển khai theo kết cấu 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về hiệu quả hoạt động kinh doanh của Tổ chức tài chính vi mô.
5 Chương 2: Phân tích hiệu quả kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH 1 thành viên Tình thương Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của Tổ chức TCVM TNHH 1 thành viên Tình thương
6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ 1.1 Khái quát về tổ chức tài chính vi mô 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm 1.1.1.1 Khái niệm Tài chính vi mô (TCVM), theo định nghĩa của Ngân hàng phát triển châu Á (2011), là việc cung cấp một loạt các dịch vụ tài chính như nhận tiền gửi, cung ứng khoản vay, dịch vụ thanh toán, chuyển tiền và bảo hiểm cho người nghèo và hộ gia đình có thu nhập thấp và các doanh nghiệp nhỏ của họ. Tại Việt Nam, thuật ngữ TCVM được đề cập tương đối phổ biến, nhưng được hiểu theo một khái niệm khác tương đương, đó là tài chính quy mô nhỏ. Theo định nghĩa tại Nghị định 28/2005/NĐ-CP thì “Tài chính quy mô nhỏ là hoạt động cung cấp một số dịch vụ tài chính, ngân hàng nhỏ, đơn giản cho các hộ gia đình, cá nhân có thu nhập thấp, đặc biệt là hộ gia đình nghèo và người nghèo”. Tổ chức tài chính vi mô (TCTCVM), theo Joanna Ledgerwood (1999), là những chủ thể cung cấp dịch vụ tài chính với quy mô rất nhỏ, dù là chính thức hay phi chính thức. Những chủ thể này bao gồm các ngân hàng, hợp tác xã tài chính, tổ chức tài chính quy mô nhỏ, các tổ chức phi chính phủ (NGOs). Bảng dưới đây sẽ liệt kê và phân loại các đơn vị cung cấp dịch vụ TCVM theo nhóm: Bảng 1.1: Các nhà cung cấp dịch vụ tài chính vi mô Khu vực chính thức Khu vực bán chính Khu vực phi chính thức thức - Ngân hàng thương mại, - Liên minh tín dụng, - Các đơn vị, cá nhân, chính sách, đầu tư và phát hợp tác xã cho vay và nhóm dân cho vay triển tiết kiệm. thương mại - Ngân hàng phục vụ nông - Hiệp hội tín dụng - Các thương gia, chủ thôn - Ngân hàng hợp tác xã hiệu
7 - Ngân hàng theo mô hình - Các dự án phát triển, tổ - Quỹ tương trợ, nhóm/tổ hợp tác xã chức phi chính phủ tiết kiệm. - Tổ chức phi ngân hàng (NGO) cung cấp TCVM - Công ty tài chính, đầu khác - Các quỹ tiết kiệm tạo tư phi chính thức - Công ty tài chính việc làm - Các hiệp hội tiết kiệm, - Ngân hàng tiết kiệm - Các nhóm tương hỗ hiệp hội tín dụng - Công ty bảo hiểm - TCTCVM được cấp phép theo Luật tổ chức tín dụng Nguồn: Ledgerwood, 1998, tr.13 Các đơn vị thuộc khu vực chính thức được chính phủ ủy quyền và phải tuân theo các quy định và sự kiểm soát của ngành ngân hàng. Các đơn vị bán chính thức tuy không phải tuân theo các quy định của hoạt động ngân hàng những lại do các cơ quan chính phủ cấp phép hoạt động và chịu sự giám sát của các cơ quan này, còn các trung gian tài chính phi chính thức hoạt động ngoài quy định và sự kiểm soát của chính phủ. TCTCVM theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành là “là loại hình tổ chức tín dụng chủ yếu thực hiện một số hoạt động ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu của các cá nhân, hộ gia đình có thu nhập thấp và doanh nghiệp siêu nhỏ” (Luật các Tổ chức tín dụng, 2010). Như vậy, TCTCVM là loại hình doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, nhằm cung cấp các dịch vụ TCVM, bao gồm: tín dụng vi mô, nhận tiết kiệm bắt buộc, tiền gửi tự nguyện và thực hiện một số dịch vụ thanh toán cho các hộ gia đình, cá nhân có thu nhập thấp (Chính phủ, 2007). Quan điểm này phù hợp với xu hướng phát triển của hoạt động TCVM trên thế giới nhằm đảm bảo tính bền vững, phát huy được hết những ưu điểm nổi bật của hoạt động TCVM trên cả khía cạnh thực hiện xã hội và khía cạnh kinh doanh. Căn cứ vào hình thức pháp lý, TCVM Việt Nam chia làm ba mô hình: TCTCVM chính thức, TCTCVM bán chính thức và TCTCVM không chính thức.
8 Khu vực chính thức Khu vực bán chính Khu vực phi chính thức thức - Ngân hàng thương mại: - Các dự án phát triển - Các đơn vị, cá nhân, Ngân hàng tiết kiệm bưu của các tổ chức phi chính nhóm dân cho vay điện Liên Việt, ngân hàng phủ (NGO) thương mại Nông nghiệp và phát triển - Quỹ xã hội các cấp của - Cửa hiệu cầm đồ, thế nông thôn Việt Nam các NGO chấp - Ngân hàng chính sách xã - Tỏ chức chính trị xã - Nhóm cộng đồng: hội hội: hội phụ nữ, hội nông tương hỗ, nhóm tiết kiệm - Quỹ tín dụng nhân dân dân, liên đoàn lao động, tín dụng, nhóm kinh - TCTCVM được cấp phép đoàn thanh niên... doanh... theo Luật tổ chức tín dụng - Tổ chức dân sự xã hội - Cho vay, chuyển tiền tư - Công ty bảo hiểm - Liên minh hợp tác xã nhân - Cho vay bạn bè, anh em Hình 1.1: Các đơn vị cung cấp dịch vụ TCVM ở Việt Nam 1.1.1.2 Đặc điểm Các TCTCVM có thể khác nhau về quy mô và mục đích hoạt động, nhưng đều có đặc trưng như sau: nhóm khách hàng mục tiêu gồm cá nhân, hộ gia đình có thu nhập thấp, doanh nghiệp siêu nhỏ; quy mô khoản vay và tiền gửi tương đối nhỏ; sử dụng cơ chế cho vay và thu hồi theo nhóm những người tương tự nhau, nhằm đảm bảo tỷ lệ hoàn trả cao; quy định lãi suất cao hơn lãi suất ngân hàng; yêu cầu tiết kiệm bắt buộc. Các TCTCVM của Việt Nam cũng như hoạt động TCVM ở Việt Nam có những đặc trưng sau đây (Dương Ngọc Linh, 2006): - Tập trung ở nông thôn hơn thành thị, với phụ nữ nghèo là đối tượng chính: Đại đa số khách hàng của các TCTCVM ở Việt Nam là phụ nữ nghèo ở vùng nông thôn và các tổ chức này chỉ triển khai hoạt động tại một hoặc vài tỉnh với số lượng vài huyện và và chục xã. Hơn nữa, các điểm chương trình thường rải rác, không tập trung.
9 - Phương pháp cho vay qua nhóm được sử dụng phổ biến: các chương trình TCVM không cho vay trực tiếp đến từng cá nhân mà thông qua các nhóm. Việc thành lập các nhóm theo nguyên tắc tự nguyện. Nhóm được TCTCVM trao quyền chủ động, ra quyết định đối với các vấn đề liên quan đến nhóm vay, đặc biệt là việc bình xét vốn vay. - Món vay nhỏ, sử dụng chủ yếu cho mục đích sản xuất kinh doanh tạo thu nhập: mức vay ban đầu phổ biến nhất từ 1-3 triệu đồng trong thời gian dưới 12 tháng, sau đó các món vay có thể tăng dần theo các chu kỳ vay vốn. Theo cách này, người nghèo sẽ quen dần với việc sư dụng các món vay từ nhỏ đến lớn, tăng hiệu quả sử dụng vốn vay. Định hướng chính của các TCTCVM với khách hàng mới là sử dụng vốn vay vào mục đích tạo lập và phát triển sản xuất kinh doanh nhằm tăng thu nhập mà không được dùng cho mục đích tiêu dùng. - Trả dần vốn: phương pháp trả nợ dần cà gốc và lãi là phương thức phù hợp với người nghèo, kỳ hạn trả thường là theo tuần hoặc theo tháng. Với cơ chế này, tiền dùng để trả nợ không hoàn toàn từ nguồn thu trực tiếp do các hoạt động được đầu tư từ vốn vay mang lại mà người vay có thể kiếm từ nhiều nguồn khác nhau như bán sản phẩm nông nghiệp (rau, thịt, cá,...), làm thuê, làm nghề phụ... - Tiết kiệm là yêu cầu bắt buộc với người vay như là phương thức đảm bảo cho khoản vay: khác với các tổ chức tài chính khác hay Ngân hàng định mức khoản tiết kiệm nhỏ nhất từ 100.000đ đến 500.000đ, các TCTCVM huy động những món gửi tiết kiệm rất nhỏ, chỉ từ 5.000đ nhưng thường xuyên hàng tuần, hàng tháng với thủ tục gửi rất đơn giản. - Lãi suất tín dụng cao hơn lãi suất các ngân hàng do TCTCVM chủ yếu cho vay các khoản vay nhỏ. Vì thế chi phí hoạt động bị đội lên tính trên cùng một doanh số khi các ngân hàng cho vay những khoản vaylớn. Ngoài ra, các TCTCVM thường cung cấp dịch vụ đến tận nơi nên chi phí cho tổ chức sẽ cao hơn nhưng khách hàng là người được hưởng lợi do chi phí của họ giảm và cơ hội tiếp cận dịch vụ tăng. Không những vậy, khách hàng của các TCTCVM chủ yếu là người nghèo, người có thu nhập thấp sống ở nông thôn, vùng sâu vùng xa nên tài sản đảm bảo rất hạn chế,