Yếu tố tự thuật trong tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
Nguyễn Thị Phượng Lớp K56 Cao học Văn học
1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI
VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THỊ PHƯỢNG
YẾU TỐ TỰ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
CỦA MA VĂN KHÁNG
(Qua Đám cưới không có giấy giá thú, Ngược
dòng nước lũ, Một mình một ngựa)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Hà Nội-2013
Yếu tố tự thuật trong tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
Nguyễn Thị Phượng Lớp K56 Cao học Văn học
2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ
NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THỊ PHƯỢNG
YẾU TỐ TỰ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
CỦA MA VĂN KHÁNG
(Qua Đám cưới không có giấy giá thú,
Ngược dòng nước lũ, Một mình một ngựa)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 01 21
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS Nguyễn Bá Thành
Hà Nội-2013
Yếu tố tự thuật trong tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
Nguyễn Thị Phượng Lớp K56 Cao học Văn học
3
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 5
1. Mục đích, ý nghĩa của đề tài .................................................................... 5
2. Lịch sử vấn đề .......................................................................................... 7
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 11
4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 13
5. Đóng góp của luận văn: ......................................................................... 14
6. Bố cục khoá luận .................................................................................... 14
PHẦN NỘI DUNG ......................................................................................... 15
Chƣơng 1. TIỂU THUYẾT CỦA MA VĂN KHÁNG TRONG NỀN
TIỂU THUYẾT ĐƢƠNG ĐẠI VIỆT NAM ................................................ 15
1.1 Tổng quan về tiểu thuyết đương đại Việt Nam ................................... 15
1.2 Tiểu thuyết của Ma Văn Kháng trong bối cảnh tiểu thuyết Việt Nam
đương đại ................................................................................................... 18
1.3 Nhận diện tiểu thuyết có khuynh hướng tự thuật của Ma Văn Kháng
và tiểu thuyết tự thuật ................................................................................ 22
1.3.1 Tự thuật là gì? ............................................................................. 22
1.3.2 Phân biệt một số khái niệm ........................................................ 26
1.3.3 Đám cưới không có giấy giá thú, Ngược dòng nước lũ,Một mình
một ngựa như những tiểu thuyết tự thuật ? ......................................... 37
Chƣơng 2. YẾU TỐ TỰ THUẬT QUA CÁC NHÂN VẬT TRUNG TÂM
TRONG TIỂU THUYẾT CỦA MA VĂN KHÁNG ................................... 42
2.1 Mối quan hệ giữa hồi kí với tiểu thuyết Đám cưới không có giấy giá
thú, Ngược dòng nước lũ, Một mình một ngựa của Ma Văn Kháng ......... 42
2.2 Cái tôi cá nhân trong tiểu thuyết có yếu tố tự thuật của ...................... 44
2.2.1 Quan niệm về cái tôi trong tiểu thuyết có yếu tố tự thuật .......... 45
2.2.2 Sự khám phá cái tôi trong tiểu thuyết có yếu tố tự thuật ........... 49
Yếu tố tự thuật trong tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
Nguyễn Thị Phượng Lớp K56 Cao học Văn học
4
2.3 Sự thể hiện cái tôi sáng tạo của nhà văn trong tiểu thuyết Đám cưới
không có giấy giá thú, Ngược dòng nước lũ, Một mình một ngựa ............ 64
Chƣơng 3. NGHỆ THUẬT TRẦN THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ... 74
3.1 Điểm nhìn và ngôi kể ........................................................................... 74
3.1.1 Trần thuật từ ngôi thứ ba và sự biểu thị sắc thái đánh giá ........ 75
3.1.2 Trần thuật từ ngôi thứ nhất, thứ hai và sự đa dạng hóa điểm nhìn .. 81
3.2 Ngôn ngữ trần thuật ............................................................................. 85
3.2.1 Ngôn ngữ đậm chất sinh hoạt đời thường .................................. 85
3.2.2 Ngôn ngữ giàu chất thơ .............................................................. 90
3.3 Giọng điệu trần thuật ........................................................................... 93
3.3.1 Giọng điệu trữ tình, hoài niệm ................................................... 94
3.3.2 Giọng điệu triết lí, suy tư ............................................................ 98
3.3.3 Giọng điệu mỉa mai, suồng sã .................................................. 107
KẾT LUẬN ................................................................................................... 113
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 117
Yếu tố tự thuật trong tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
Nguyễn Thị Phượng Lớp K56 Cao học Văn học
5
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Mục đích, ý nghĩa của đề tài
Ma Văn Kháng là một trong những tác giả tiêu biểu của văn học Việt
Nam đương đại. Gần tám mươi tuổi đời và trên năm mươi năm cầm bút, với
tinh thần miệt mài, cần mẫn, với niềm say mê, đau đáu với nghề, Ma Văn
Kháng thực sự “giàu có” trong khu vườn văn chương của mình: với gần hai
chục tiểu thuyết, trên hai trăm truyện ngắn, và một hồi kí văn chương đầy đặn...
đã phần nào đáp ứng lòng mong mỏi của không chỉ đồng nghiệp mà cả với
đông đảo công chúng yêu văn chương ông. Có thể nói văn chương của Ma Văn
kháng luôn thấm đẫm chất đời và mang hơi thở cuộc sống, nó không chỉ in
đậm dấu ấn phong cách nghệ thuật của nhà văn, mà ngay từ khi ra đời nó đã dự
báo tính thời đại của đời sống văn học và tinh thần nhân văn mới mẻ.
Có được điều này là do văn chương của nhà văn được khơi từ mạch
nguồn ấm áp của chính cuộc sống. Mỗi trang viết của ông không chỉ thấm
đẫm những quan niệm nhân sinh, thế sự mà dường như soi thấu tâm can, gan
ruột con người, mỗi tác phẩm vừa là tiếng nói đồng cảm, sẻ chia với nỗi đau
khổ của con người vừa đấu tranh quyết liệt cho cái đẹp, cái thiện ở cuộc đời.
Thành tựu của Ma Văn Kháng kết tinh ở hai thể loại: tiểu thuyết và
truyện ngắn. Đặc biệt ở thể loại tiểu thuyết, từ tác phẩm đầu tiên Đồng bạc
trắng hoa xoè(1979) cho đến tác phẩm gần nhất Chuyện của Lý(6/2013), Ma
Văn Kháng luôn tỏ ra là một cây bút vững vàng, sung sức... Nhà văn cũng là
người đoạt nhiều giải thưởng có giá trị trong và ngoài nước. Những giải
thưởng ấy chính là sự ghi nhận đóng góp của Ma Văn Kháng vào văn học
Việt Nam đương đại. Nhiều tiểu thuyết của ông đã được chuyển thể thành
kịch bản văn học và dựng thành phim như: Mùa lá rụng trong vườn, Đám
cưới không có giấy giá thú...
Ma Văn Kháng cũng là một trong số những nhà văn đi tiên phong trong
công cuộc đổi mới văn học. Sự nghiệp sáng tác đồ sộ của ông giống như một
nam châm có sức mạnh kì lạ thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu phê bình và