LUẬN VĂN:
Thực hiện pháp luật phòng, chống
HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh
MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Loài người đang phải đối mặt với HIV/AIDS, một đại dịch có sức tàn phá chưa từng
thấy trong lịch sử. Từ khi đại dịch xuất hiện, theo thống kê của Tổ chức UNAIDS, cho đến
nay trên thế giới đã có hơn 20 triệu người chết vì AIDS, khoảng 39.4 triệu người đang
sống chung với HIV/AIDS. Cùng với quá trình phá huỷ dần tuổi thọ, sự phát triển kinh tế -
xã hội và công cuộc xoá đói giảm nghèo, thì HIV/AIDS đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến
lực lượng và năng suất lao động. Khi Việt Nam vững bước vào thế kỷ XXI, mỗi người dân
đều hy vọng về một tương lai ổn định, hạnh phúc và tốt lành. Những niềm hy vọng này đã
và đang bị ảnh hưởng bởi sự hiện diện của HIV/AIDS khi đại dịch này tấn công ngày càng
nhiều cá nhân và gia đình ở Việt Nam và ảnh hưởng về mặt kinh tế của HIV/AIDS ngày
càng được nhận thức rõ hơn.
HIV/AIDS là một nguy cơ lớn đối với loài người, đối với các quốc gia, các dân tộc,
đối với mỗi gia đình và mỗi người, HIV/AIDS đang là hiểm hoạ hàng đầu về việc gây ra
chết chóc, nghèo đói lạc hậu, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều thế hệ ở nhiều quốc gia, dân
tộc. Có ý kiến cho rằng, AIDS có thể gây ra cả tình trạng mất ổn định về chính trị ở một số
quốc gia như châu Phi chẳng hạn. Ở Việt Nam, cho đến nay (2009), HIV/AIDS đã lan
rộng ở 64 tỉnh, thành phố (= 100%), 93 số huyện, 49% số xã phường với 315.171 người có
HIV còn sống, 29.134 người có AIDS còn sống, 4.418 người đã chết. Nói về tính nghiêm
trọng của tình hình đại dịch HIV/AIDS ở Việt Nam, Chỉ thị 54 ngày 30/11/2005 của Ban
Bí thư Trung ương Đảng viết: Cho đến nay, “ở nước ta, tình hình lây nhiễm HIV/AIDS
vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp. HIV/AIDS xuất hiện ở tất cả các tỉnh, thành phố và có xu
hướng ngày càng lan rộng”. Ngoài các nhóm có nguy cơ lây nhiễm cao (tiêm chích ma tuý,
mại dâm, tình dục đồng giới…), “HIV/AIDS đang đe doạ trực tiếp đến sức khoẻ, tính
mạng con người, trật tự an toàn xã hội, đến sự phát triển của đất nước, tương lai của giống
nòi”.
Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS nhấn mạnh: “phòng, chống HIV/AIDS
phải được coi là một nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách và lâu dài”.
Tại Quảng Ninh, trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện đầu tiên vào tháng 6
năm 1994, năm 1996 phát hiện ca nhiễm thứ 2. Đến 31/12/2008 số người nhiễm HIV được
xác định là 6.878 người, số tử vong do AIDS 3.757. Như vậy, đại dịch HIV/AIDS đã
nhanh chóng lan rộng trên khắp địa bàn trong tỉnh, số người nhiễm cả trong 14/14 huyện,
thị, thành phố, 155/186 xã, phường có người nhiễm HIV (số liệu cập nhật tại Trung tâm
Phòng, chống HIV/AIDS Quảng Ninh).
Tình hình lây nhiễm HIV/AIDS ở Quảng Ninh đã gây ra dư luận xấu và tâm lý lo
ngại, gây bất lợi đối với một tỉnh có tiềm năng du lịch, đang trên đà phát triển và hội nhập.
Trong những năm qua, công tác phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh đã có nhiều cố gắng
nhưng hiệu quả đạt được còn thấp. Công tác truyền thông chưa sâu rộng, chưa phong phú,
đa dạng; còn nhiều người chưa nhận thức hết tính nguy hiểm của đại dịch và cách phòng,
chống cho bản thân và cộng đồng. Cấp uỷ, chính quyền một số địa phương chưa tập trung
chỉ đạo cho ngang tầm với mức độ nghiêm trọng của tình hình, chưa huy động được cả
cộng đồng tham gia phòng, chống. Nhiều tổ chức và cá nhân vẫn đứng ngoài cuộc. Còn có
nhiều nơi phó thác trách nhiệm cho ngành y tế. Đây là một vấn đề y tế - xã hội cấp bách và
nghiêm trọng cho cả nước nói chung, tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Vì vậy, việc nghiên cứu
thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS có ý nghĩa quan trọng và thiết thực.
Việc tác giả chọn Quảng Ninh là nơi tìm hiểu khảo sát thực hiện pháp luật phòng,
chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh là do:
Quảng Ninh là tỉnh trọng điểm về tệ nạn nhiễm HIV/AIDS, mặt khác, chỉ có những
đề tài được nghiên cứu về thực trạng nhiễm HIV/AIDS mà chưa có đề tài khoa học nào về
thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
Với những lý do trên em chọn đề tài “Thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở
tỉnh Quảng Ninh” để làm luận văn thạc sĩ Luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Thực hiện pháp luật là một trong những nội dung quan trọng của lý luận chung về
nhà nước và pháp luật nói chung và đối với hoạt động phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh
Quảng Ninh nói riêng, là một nội dung quan trọng nhằm góp phần bảo đảm các quyền con
người trong bối cảnh đại dịch HIV/AIDS và cũng nhằm phòng ngừa, chăm sóc, điều trị và
giảm thiểu tác động tiêu cực của HIV/AIDS, mà còn là phương thức cơ bản, một giải pháp
có hiệu quả trong phòng, chống HIV/AIDS nói chung, trong dự phòng – bảo vệ sức khoẻ
cộng đồng nói riêng, đưa ra các giải pháp bảo đảm việc thực hiện pháp luật, nâng cao hiệu
quả, hiệu lực thực hiện pháp luật.
Trong thời gian vừa qua ở nước ta đã có một số công trình và bài viết của các nhà khoa
học, nhà quản lý nghiên cứu về HIV/AIDS, nhưng chủ yếu là nghiên cứu dưới góc độ là các
chuyên đề, các báo cáo, hầu như chưa có công trình khoa học nào về vấn đề thực hiện pháp luật
phòng, chống HIV/AIDS cụ thể là:
- Tổ chức Care với chuyên đề: “Chăm sóc và hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS tại nhà”
(2003).
- Dự án SMARTWORK Việt Nam hướng dẫn nhà quản lý và công đoàn về chương
trình, chính sách phòng ngừa HIV/AIDS tại nơi làm (2005).
- Viện Nghiên cứu quyền con người viết chuyên đề về “HIV/AIDS và quyền con
người” (năm 2006).
- Viện Nghiên cứu quyền con người viết chuyên đề về “Tôn trọng và bảo vệ quyền
con người của người nhiễm HIV” (năm 2007).
- Ngoài ra, còn một số bài nghiên cứu được đăng tải trên các tạp chí như: AIDS và
cộng đồng, Tạp chí của Cục Phòng, chống HIV/AIDS – Bộ Y tế, số 10(117), 2008, Hà
Nội.
- Dự án phòng, chống HIV/AIDS cho thanh niên viết cẩm nang đào tạo “Kỹ năng
sống trong phòng, chống HIV/AIDS cho thanh niên” (2008).
- Bên cạnh đó, có một số bài báo được đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng
như Báo Pháp luật Việt Nam, Báo Quảng Ninh.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, các bài viết nêu trên chỉ đề cập đến một số
khía cạnh và ở mức độ nhất định về những khó khăn thách thức của người nhiễm
HIV/AIDS, quyền lợi của những người nhiễm HIV/AIDS, thực trạng, giải pháp nhằm ngăn
chặn HIV/AIDS… mỗi đề tài, mỗi bài viết, mỗi chuyên đề lại đưa ra hướng nghiên cứu
theo một hướng khác nhau, mà chưa có một đề tài nào nghiên cứu toàn diện về vấn đề thực
hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích của luận văn
Dưới phương diện lý luận chung về nhà nước và pháp luật, đề tài tập trung:
- Làm rõ thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
- Xác định rõ thực trạng thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng
Ninh.
- Đưa ra các giải pháp, khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác thực hiện pháp
luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để thực hiện được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Phân tích làm rõ khái niệm thực hiện pháp luật, làm cơ sở xây dựng khái niệm thực hiện
pháp luật phòng, chống HIV/AIDS để rút ra có đặc thù gì khác.
- Phân tích và làm rõ những yếu tố đặc thù về kinh tế - xã hội khiến dịch HIV/AIDS
lây nhiễm cao và nhanh ở Quảng Ninh.
- Thu thập các nguồn thông tin (có thể từ điều tra, giám sát dịch tễ) để làm rõ thực
trạng về việc thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
- Từ thực tế của tỉnh liên hệ với tình hình nhiễm HIV/AIDS trên cả nước để làm rõ
tính đặc thù của của thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS, các hình thức thực hiện
pháp luật phòng, chống HIV/AIDS và tình trạng lây nhiễm HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
- Rút ra được những đặc điểm của dịch HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh để có dự báo xu
hướng biến động của dịch trong những năm tới, từ đó đưa ra các giải pháp và khuyến nghị
thích hợp nhằm thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Một số vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật như: Khái niệm thực hiện pháp luật,
khái niệm thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS, làm rõ các hình thức, nội dung và
vai trò của thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS, thực trạng thực hiện pháp luật
phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề ra các giải pháp nhằm bảo
đảm cho việc thực hiện pháp luật phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh Quảng Ninh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu