Lý Tri nệ
H u Lê t Nam , ng i làng Bái ố ậ trong l ch s Vi ị ử ệ ườ Lý Tri nệ (Lê Tri nệ ; ?-1427) là công th n khai qu c nhà Đôi, huy n Lôi D ng, Thanh Hoá, Vi ầ . t Nam ươ ệ ệ
Đánh gi c th i gian kh ờ ặ ổ
i tham gia ườ ơ t kh i nghĩa Lam S n ở ừ ngày đ u, giúp ầ ấ Lê L iợ trong th i gian khó khăn nh t ờ Lê Tri n là ng ệ c a cu c kh i nghĩa. ở ộ ủ
ng Minh là Lý Bân và Ph ng chính mang quân qua Quỳ Châu vào M ng Thôi đánh quân ướ ườ ố ợ ớ ủ ự ủ ặ ị Năm 1420, t ươ Lam S n. Lê Tri n cùng Lê Lý, Ph m V n mang quan ra ch n đ ch, ph i h p v i quân ch l c c a Lê ấ ạ ệ ơ B M ng. L i ph c binh đánh b i quân Minh ở ồ ộ ụ ạ ợ
c ng đánh t ướ Ai Lao (Lào) hai đ ộ ườ ề ớ ợ i bao vây. Lê Tri n đ ệ ượ ệ ớ ị ạ ế ơ i, Lê L i rút v Sách c l nh cùng Lê Lĩnh, Ph m V n mang quân ra ấ ầ c h n 100 ng a, Mã Kỳ và Tr n ắ ượ ơ ự Năm 1422, quân Minh huy đ ng thêm quân n Khôi. Quân đ ch d n đ i binh kéo t ạ ồ ng đ ch là Phùng Quý và h n 1000 quân, b t đ t c t ị ượ ướ ử Hà N iộ ), quân Ai Lao cũng b ch y. Trí thua ch y v Đông Quan ( chi n, chém đ ạ ề ỏ ạ
ng m y tháng. Lê Tri n v n theo sát Lê L i tu n tra v v ơ ị ị ệ ươ ỗ ề ệ ấ ẫ ầ ợ ng sĩ không h tr n i. Năm 1423, quân Lam S n b đ ch vây tuy t l t ề ễ ả ướ
Đ i chi n v i gi c m nh ế ớ ặ ạ ạ
ờ ớ ả ể ủ ơ , Lê Tri n làm h u vi n cho ế ở ạ ệ ệ ng t i. Năm 1425, quân Lam S n vây đánh ệ Ngh Anệ ạ ắ ị Sau th i kỳ gi ng hoà v i quân Minh đ c ng c th c l c, năm 1424, quân Lam S n và quân Minh khai ố ự ự Đinh Lễ ra đánh chi n tr l ậ ơ úp Tây Đô (Thanh Hoá). Lê Tri n đi đ t đánh b i quân Minh, đ ch ph i rút vào c th trong thành. ố ủ ả ườ c phong làm thi u uý. Ông đ ượ ế
ng làm 3 cánh b c ti n. ắ ế Ph m Văn X o ạ ả , Đ Bí, ỗ ướ , Bùi B ra phía Đông b c; Đinh L , Tr nhị ra đánh ư ệ ễ Nguy n Xí ễ ắ ị Tháng 8 năm 1426, Lê L iợ chia quân cho các t Khả, Lê Tri n ra phía Tây b c, ắ L u Nhân Chú Đông Quan.
ng t ng quân Minh là Tr n Trí. ầ ế ườ ủ ặ ầ ệ Ph m Văn X o ạ ng Đ c, ti n lên đ p lu ả, Đ Bíỗ h pợ ạ ậ ế ứ ỹ ở ế ắ t đ n g n Đông Quan, cánh quân c a Lê Tri n g p tham t ắ ế ơ c Trí Ch ở ng Chính Ngh An. An và Chính dem quân v t bi n ra b c ti p vi n cho Đông ướ ả , Tr nh Kh ị phía tây Ninh Giang. Tr n Trí b i tr n li n c u ề ầ ầ ắ ế ạ ượ ươ ươ ở ượ ệ ệ ể Ti n theo đ Trí th y quân Lam S n ít nên mang h t quân ra đánh. Ông cùng ấ s c đánh b i đ ứ vi n Lý An, Ph ệ Quan.
ng H ng Hoá. ệ ừ Vân Nam do V ng An Lão ch huy s p ti n sang theo đ ươ ư ế ắ ỉ ệ ả ạ ạ ả ị ườ ả ế ạ sông Đáy ch y qua Hoài ặ ả ươ , Ch ệ ủ ỉ Hà Tây) uy hi p Đông Quan. Tháng 9 năm 1426, Lê ươ ế ố Nghe tin vi n binh nhà Minh t Lê Tri n bèn cùng Ph m Văn X o chia quân làm hai cánh: Ph m Văn X o cùng Tr nh Kh ti n lên Tây b c đánh ch n V ng An Lão, còn Lê Tri n đóng đ n phía tây Ninh Giang (đo n ồ ắ Đ c, ứ Qu c Oai ng M Tri n đánh tan quân Minh ng Vi L ng. c t ỹ, Thanh Oai c a t nh c u Nhân M c, chém h n 1000 quân đ ch, b t đ ơ ở ầ ắ ượ ướ ượ ụ ệ ị
Tr nh Kh ả ị ả đánh tan vi n binh Vân Nam, quân Minh thua tr n b ch y vào thành Tam ỏ ạ ệ ậ Ph m Văn X o và ạ Giang.
ủ ự ủ ị ỏ Ngh Anệ ế ạ ắ ợ Đông Quan đ ấ ề ở Thanh Hoá. Vua Minh c 10 v n ng ườ ạ ươ ế ở Th y quân ch l c c a đ ch b đi u V ng Thông mang quân sang ti p vi n. Thông h p binh quân mình liên ti p b i tr n d , Lê L i mang đ i quân ti n ra b c đóng ượ ng cùng đánh đ o quân c a ông: Thông t ợ ệ i tay Lê Tri n chia ba đ ườ ệ ấ i, th y ự ầ c m ế ạ ậ ướ ủ ạ
C S , Ph c u Sa Đôi ( ở ổ ở ươ T Liêmừ ), S n Th và Mã Kỳ ọ ơ m t cánh quân đóng ộ đóng ở ầ c u Thanh Oai, dinh lu các đ o quân n i liên vài ch c d m. ạ ỹ ng Chính và Lý An đóng ố ở ầ ụ ặ
ạ ệ ế ị ừ ụ ỗ ặ c r i gi ủ ộ ế ướ ồ ả ọ ạ ủ ủ ồ ế ổ ổ ng Chính, Chính cũng b ệ Thanh Oai) r i mang quân khiêu chi n tr i c a Th và Kỳ tr ầ ừ ệ ng Minh b ch y v C S . Lê Tri n th a th đánh sang quân Ph ươ ỏ ạ ề ổ ở ụ ế ộ ệ ở c th gi c m nh, Lê Tri n và Đ Bí quy t đ nh ch đ ng đánh t ng cánh quân. Ông đ t ph c binh Tr ế ặ ướ ạ thua ch y. C Lãm (thu c huy n ộ ổ Th và Kỳ mang quân đu i theo, đ n vùng ru ng l y, ph c binh c a Lê Tri n đ ra đánh, quân Minh thua ọ to, hai t ỏ ch y v v i V ng Thông. ướ ạ ề ớ ươ
C S . Thông th y quân b thua đã phòng ươ i c u c u ở ổ ở ỷ ạ ế ả ạ ạ ấ ị ườ ầ ứ Đinh Lễ, Lê Tri n nhân đà th ng l i, hôm sau ti n đánh V ng Thông ệ ợ ắ b tr c, quân Lê Tri n b đánh b i ph i rút ch y. Ông phá hu tr i cũ và sai ng ị ướ ệ ị . Nguy n Xí ễ
c a V ng Thông, bi c thám t ọ ễ ở ử ủ ế ộ ng đánh úp quân Lê Tri n bèn t t Thông đ nh chia ị ạ ng k t u k d Thông vào cánh đ ng T t Đ ng, Chúc Đ ng đ i ộ ươ ồ ố ộ Cao B . Nguy n Xí b t đ Hai cánh quân h p nhau ắ ượ đ ế ự ế ụ ệ ườ phá quân Minh. Thông thua to b ch y v Đông Quan. ươ ỏ ạ ề
B mình vì n c ỏ ướ
ế ắ ậ ắ ạ các thành phía ệ ầ ệ ạ ể ả ố ả ớ ử ừ ế Trung Qu c sang c u Đông Quan. Lê L i nghe tin th ng tr n bèn ti n đ i quân ra b c vây hãm Đông Quan. Lê Tri n c m 2 v n quân vây ợ c a b c là c a xung y u nh t, có th ph i đ i phó c v i quân trong thành và vi n binh t ử ắ b c và t ắ ấ ứ ừ ố
ươ ả ở T Liêm ừ . Lê Tri n vàệ Tháng 2 năm 1427, t ướ Đ Bí c s c đánh nh ng b thua tr n. Ông b t ư ố ứ ng Minh là Ph ậ ng Chính kéo ra ngoài đánh úp đ ng Qu tr n còn Đ Bí b b t ỗ ộ ị ắ [1] ị ử ậ ỗ ị
ệ ươ ề ầ ượ ạ ặ ứ c gi c m nh, Lê L i cho cha ông là Lý Ba Lao làm ch c sát s , c p ứ ấ ầ c Ph c h u. Sau Lê Lăng tr thành đ i th n ự ứ ướ ụ ầ ạ ở ng Lê Tri n nhi u l n phá đ Th ợ 400 m u ru ng, con ông là Lê Lăng làm Phòng ng s , t ộ ẫ [2] nhà H u Lê ậ
mã. Năm 1460, ông l ặ ậ i đ ạ ượ ặ Năm 1428, ông đ qu c. Năm 1484, ượ Lê Thánh Tông t ng ông t c thái b o, Kỳ qu n công và sau đó là Tây Kỳ v c truy t ng làm h u t ng. c truy t ng ch c Nh p n i t ứ ặ ộ ư ướ ố ả ậ ữ ướ ng ươ
