ViÖn khoa häc x∙ héi ViÖt nam
Häc ViÖn khoa häc x∙ héi
NguyÔn ThÕ Hïng
n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña Ngμnh
C«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt nam trong qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Chuyªn ngµnh: Qu¶n lý kinh tÕ
M· sè : 62.34.01.01
Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Hµ Néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: Häc viÖn Khoa häc X· héi,
ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. TS. NguyÔn Th¾ng
2. TS. §ç H÷u Hµo
Ph¶n biÖn 1: GS.TS. NguyÔn §×nh Phan
Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. Bïi TÊt Th¾ng
Ph¶n biÖn 3: GS.TS. NguyÔn KÕ TuÊn
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Häc viÖn, häp
t¹i Héi tr−êng tÇng 1 Häc viÖn Khoa häc X· héi, 477 §−êng NguyÔn
Tr·i, Thanh Xu©n, Hµ Néi.
vµo håi ………giê ………ngµy……..th¸ng ……. n¨m 2010
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: Th− viÖn Quèc gia
Th− viÖn Häc viÖn Khoa häc X· héi
1
Më §Çuđ
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi :
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ë trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi sang nÒn kinh
tÕ thÞ tr−êng víi nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc lín. Trong thêi gian qua, thùc
hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc møc t¨ng tr−ëng kh¸
cao trong khu vùc. Mét sè ngµnh ®· cã c¸c mÆt hµng v−¬n lªn c¹nh tranh
®−îc víi hµng ngo¹i vµ cã chç ®øng trªn thÞ tr−êng n−íc ngoµi nh− g¹o, chÌ,
cµ phª, hµng dÖt may, giµy da, hµng thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ. Tuy
nhiªn, lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng thuéc c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh−
gi¸ nh©n c«ng rÎ, hµm l−îng lao ®éng cao ®ang bÞ c¸c n−íc trong khu vùc
nh− Trung quèc, Th¸i Lan c¹nh tranh gay g¾t. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn cao so víi c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc vµ
trªn thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn khi ViÖt Nam cam kÕt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh khu vùc (AFTA), song ph−¬ng (hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i
ViÖt-Mü) vµ ®· chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ
giíi (WTO) th× vÊn ®Ò cÊp thiÕt ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ
ph¶i n©ng cao ®−îc n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn th−¬ng
truêng, ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp trong, ngoµi n−íc vµ tiÕp tôc
ph¸t triÓn.
Tuy ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nh−ng n¨ng lùc c¹nh tranh mét sè
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ViÖt Nam vÉn cßn h¹n chÕ, ch−a thÓ ®¸p øng
®−îc yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ. C¬ khÝ lµ mét trong c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp chñ chèt còng n»m trong t×nh tr¹ng chung ®ã. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn
®¹i hãa ®Êt n−íc kh«ng thÓ t¸ch rêi sù ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ. §©y lµ mét
ngµnh ®−îc §¶ng vµ chÝnh phñ ViÖt Nam x¸c ®Þnh lµ ngµnh chiÕn l−îc quan
träng cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, ngµnh c¬ khÝ n−íc ta hiÖn
nay vÉn ë tr×nh ®é thÊp vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu, ®Çu t− dµn tr¶i, ph©n
2
t¸n vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan. C¸c s¶n
phÈm c¬ khÝ hiÖn nay míi chØ ®¸p øng ®−îc mét phÇn nhu cÇu ®Æt ra. HiÖn t¹i
hµng n¨m ViÖt nam ph¶i nhËp khÈu mét sè l−îng lín c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ (cã
gi¸ trÞ nhiÒu tû ®« la) phôc vô cho s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh. Do ®ã, nghiªn cøu
thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n¨ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña ngµnh c¬ khÝ lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch vµ hîp lý.
ChÝnh v× lý do ®ã mµ t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi: ” N©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ ” lµm luËn ¸n tiÕn sü.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu:
Liªn quan ®Õn c¬ së lý luËn vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh ®· cã
nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc sau: ViÖn nghiªn cøu qu¶n
lý kinh tÕ trung −¬ng (2003), N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia; B¹ch
Thô C−êng (2002), Bµn vÒ c¹nh tranh toµn cÇu; D.G.McFetridge(1995),
Competitiveness: Concepts and Measures, Occasional Paper No5, Industry
Canada; M.Porter (1990), The Competitive Advantage of Nation, New York,
Free Press;Vâ TrÝ Thµnh (2001), TÝnh c¹nh tranh: Quan niÖm vµ khung khæ
ph©n tÝch, Dù ¸n ph©n tÝch “ ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ tÝnh c¹nh tranh ë ViÖt
nam”. Trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn, c¸c t¸c gi¶ ®· tr×nh bµy nh÷ng
quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸c ph−¬ng ph¸p,
c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh ë c¸c cÊp ®é: quèc gia, ngµnh,
doanh nghiÖp, s¶n phÈm.
VÒ ngµnh c¬ khÝ, cho ®Õn nay ë ViÖt nam ®· cã mét sè c«ng tr×nh vµ ®Ò
tµi nghiªn cøu vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp nh−:
Unido, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− (1999), Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp
ViÖt Nam; ViÖn nghiªn cøu chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp - Bé C«ng
nghiÖp (2003), §Ò tµi: ”Nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhãm hµng c¬ khÝ
ViÖt nam” ; Héi khoa häc kü thuËt c¬ khÝ ViÖt Nam (2000): “§¸nh gi¸ tæng
3
qu¸t hiÖn tr¹ng c¬ khÝ ViÖt Nam: §Ò xuÊt gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ
trong giai ®o¹n 2000-2010”; NguyÔn Kh¾c Minh (2005),“ N¨ng suÊt vµ hiÖu
qu¶ cña mét sè ngµnh s¶n xuÊt ë ViÖt Nam ” trong nh h−ëng cña tiÕn bé
c«ng nghÖ ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ, NXB Khoa häc vµ kü thuËt. Ngoµi ra cßn
mét sè nghiªn cøu kh¸c vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ®−îc ®¨ng
trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc vµ tr×nh bµy t¹i c¸c héi th¶o. C¸c nghiªn cøu trªn ®·
cã nh÷ng ®ãng gãp lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ ph¸t
triÓn cña ngµnh c¬ khÝ, ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ xÐt ®Õn t¸c ®éng cña nh÷ng
c¸c yÕu tè kh¸c nhau ®Õn ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh.
Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña
ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cÇn ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu lµm s¸ng tá. §Æc biÖt lµ
trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ n−íc ta vµ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ®ang trong qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vÒ n¨ng lùc
c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ trong t×nh h×nh míi vµ dù b¸o, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i
ph¸p cho ph¸t triÓn dµi h¹n vÉn lµ mét yªu cÇu ®Æt ra víi c¸c nhµ nghiªn cøu.
3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n: lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh
c«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: luËn ¸n tËp trung ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc
c¹nh tranh cña mét sè nhãm ngµnh chñ yÕu cña c¬ khÝ chÕ t¹o ViÖt Nam nh−:
s¶n xuÊt m¸y mãc vµ thiÕt bÞ; s¶n xuÊt c¸c dông cô chÝnh x¸c; s¶n xuÊt c¸c
s¶n phÈm tõ kim lo¹i; s¶n xuÊt xe vµ c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i. Thêi gian
nghiªn cøu: tõ n¨m 2000 cho ®Õn nay.
4. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n
LuËn ¸n nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ x©y dùng
khung ph©n tÝch ¸p dông cho ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam. Ph©n tÝch
thùc tr¹ng vµ ®¸nh gi¸ vÒ tiÒm n¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh c«ng
nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam. X¸c ®Þnh ®−îc c¸c nguyªn nh©n, c¸c yÕu tè lµm h¹n