0
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 3
===== =====
SÁNG KIẾN
ĐỀ TÀI:
NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
QUA DẠY ĐỌC VĂN BẢN “THU HỨNG” CỦA ĐỖ PHỦ
(NGỮ VĂN 10 - BỘ KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG)
LĨNH VỰC: NGỮ VĂN
Tác giả : Trần Thị Hồng
Tổ bộ môn : Ngữ văn
Năm thực hiện : 2023-2024
Số điện thoại : 0989343782
Email : Hongtranql3@gmail.com
Đơn vị công tác : Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 3
Nghệ An, tháng 5 năm 2024
MỤC LỤC
BẢNG QUY ƢỚC VIẾT TẮT
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi tài liệu khảo sát ..................................................... 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................................... 2
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 3
6. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................................ 3
7. Cấu trúc SKKN .............................................................................................................. 3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ........................................................................ 4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN
CỨU .................................................................................................................................... 4
1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................................. 4
1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu ................................................ 4
1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................ 6
1.2.1. Bài “Vẻ đẹp của thơ ca” và văn bản “Thu hứng” trong chương trình Ngữ văn
10 ......................................................................................................................................... 6
1.2.2. Những thuận lợi của việc rèn luyện năng lực tự học cho học sinh THPT qua
dạy đọc văn bản “Thu hứng” của Đỗ Phủ. ....................................................................... 6
1.2.3. Những khó khăn của việc rèn luyện năng lực tự học cho học sinh THPT qua
dạy đọc văn bản “Thu hứng” của Đỗ Phủ. ....................................................................... 7
CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP “NÂNG CAO NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO HỌC SINH QUA DẠY ĐỌC VĂN BẢN “THU HỨNG” CỦA ĐỖ PHỦ”
(NGỮ VĂN 10, BỘ KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG) ........................... 10
2.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 10
2.1.1. Tuân thủ đặc trưng của hoạt động đọc.................................................................. 10
2.1.2. Tuân thủ nguyên tắc dạy học theo đặc trưng thể loại .......................................... 10
2.2. Một số biện pháp nâng cao năng lực tự học cho học sinh qua dạy đọc văn bản “
Thu hứng” của Đỗ Phủ .................................................................................................... 11
2.2.1. Hướng dẫn kĩ năng đọc sách, tìm kiếm tài liệu cho học sinh .............................. 11
2.2.2. Sử dụng đa dạng các hình thức, kĩ thuật dạy học tích cực .................................. 13
2.2.3. Đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá ................................................................... 19
2.2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin .............................................................................. 20
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................................. 23
3.1. Mục đích và yêu cầu thực nghiệm ........................................................................... 23
3.2. Nội dung thực nghiệm .............................................................................................. 23
3.2.1. Bài dạy thực nghiệm .............................................................................................. 23
3.2.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ........................................................................ 23
3.2.3. Thời gian thực nghiệm ........................................................................................... 24
3.3. Tiến trình thực nghiệm ............................................................................................. 24
3.3.1. Các bước tiến hành thực nghiệm ................................................................... 24
3.2. Thiết kế giáo án thực nghiệm ................................................................................... 24
3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm .................................................................................. 43
3.4.1. Tiêu chí đánh giá .................................................................................................... 43
3.4.2. Hình thức đánh giá ................................................................................................. 43
3.4.3. Kết quả đạt được: ................................................................................................... 43
3.5. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ............................. 44
3.5.1. Mục đích khảo sát .................................................................................................. 44
3.5.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ...................................................................... 44
3.5.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................................. 45
3.5.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ... 45
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 48
1. Kết luận ........................................................................................................................ 48
2. Ý nghĩa của đề tài ......................................................................................................... 49
3. Phạm vi áp dụng ........................................................................................................... 49
4. Kiến nghị, đề xuất ........................................................................................................ 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
BẢNG QUY ƢỚC VIẾT TẮT
CNTT
Công nghệ thông tin
GV-HS
Giáo viên - Học sinh
THPT
Trung học phổ thông
THCS
Trung học cơ sở
PPDH
Phương pháp dạy học
SGK
Sách giáo khoa
TN
Thực nghiệm
ĐC
Đối chứng
TNSP
Thực nghiệm sư phạm
SKKN
Sáng kiến kinh nghiệm
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 (Khóa XI)
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đã chỉ ra nhiệm vụ của ngành giáo dục hiện
nay là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của
người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung
dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật
và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Nghị quyết đã chỉ rõ năng lực tự
học của học sinh là một trong những năng lực cốt lõi; phát triển năng lực tự học là
điều kiện tiên quyết để đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục hiện nay.
1.2. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (năm 2018) được áp dụng cho
khối THPT từ năm học 2022-2023. Chương trình mới có nhiều sự thay đổi từ mục
tiêu, cấu trúc, nội dung, hình thức đến phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá.
Đặc biệt chương trình giáo dục phổ thông mới không còn sử dụng chung một bộ
sách giáo khoa và ưu tiên lựa chọn các dạng bài tập nhằm phát huy khả năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn…Vì vậy người dạy còn thiếu kinh nghiệm; người học
còn bỡ ngỡ, chưa theo kịp với yêu cầu.
1.3. Trong chương trình dạy học hiện hành, yêu cầu đổi mới phương pháp đặt
ra vấn đề phát huy vai trò chủ động, tích cực của học sinh trong quá trình dạy học,
giáo viên thay vì làm hộ học trò nay chuyển sang vai trò người định hướng, dẫn
đường, người trọng tài trong quá trình học tập của học sinh. Tuy nhiên, từ lí thuyết
đến thực tế vẫn còn một khoảng cách không nhỏ. Phần lớn GV vẫn chịu ảnh hưởng
của chương trình và phương pháp dạy học cũ nên vẫn khai thác kiến thức nhiều
hơn là cung cấp phương pháp cho HS chiếm lĩnh văn bản cùng loại. Kết quả là
nhiều HS sau khi rời ghế nhà trường vẫn không có khả năng phát hiện và cảm thụ,
không có khả năng tự học những văn bản ngoài sách giáo khoa, khả năng tự học
những vấn đề thực tế cuộc sống, kĩ năng nói và viết cũng hạn chế.
Hơn thế, đặt trong bối cảnh hiện tại, kiến thức bùng nổ, việc học theo chương
trình, theo khóa đào tạo hay sự hướng dẫn của GV sẽ không thể thỏa mãn nhu cầu
về tri thức của người học, cũng như đòi hỏi cao của xã hội. Vì vậy con đường
nhanh nhất và khả thi nhất chính là rèn luyện cho HS khả năng tự học, phương
pháp tự chiếm lĩnh tri thức. Đây cũng chính là cốt lõi trong nhiệm vụ đổi mới
chương trình giáo dục mới mà Đảng và nhà nước ta hướng đến.
1.4. Trong chương trình sách giáo khoa Ngữ văn 10 (bộ Kết nối tri thức với
cuộc sống), “Thu hứng”(Đỗ Phủ) là một trong những văn bản thơ được chọn học
trong bài Vẻ đẹp thơ ca. Đây là một tác phẩm mẫu mực của thơ Đường luật Trung
Quốc, chứa đựng nhiều triết lí sâu sắc về cuộc sống. Tuy nhiên đây là một tác
phẩm khó khi có nhiều đơn vị kiến thức mang tính hàn lâm, thời lượng ngắn nên
người dạy còn lúng túng, người học thường cảm thấy khó khăn, nặng nề. Trong khi
