Những câu chuyện thiên văn thú vị: Thư viện tri thức dành cho học sinh - Phần 2

Chia sẻ: Nguyệt Thượng Vô Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của cuốn sách "Thư viện tri thức dành cho học sinh: Những câu chuyện thiên văn thú vị" gồm 3 chương, cung cấp cho bạn đọc những mẩu chuyện thú vị về bí mật các vì sao, sự kì diệu của thời gian, các hiện tượng thiên nhiên kì bí,... Mời các bạn cùng đón đọc!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những câu chuyện thiên văn thú vị: Thư viện tri thức dành cho học sinh - Phần 2

Ẽ g1ữ S ũ| 4 Q â s ^ e a ĩ) 1. Trên tròi có bao nhiêu ngôi sao 2. Nguồn gốc tên gọi của các chòm sao 3. Vén tấm mòn bí một về tên các chòm sao 4. Các hành tinh thích chổi trò "mèo vòn chuột" 5. Sao Bắc Cực nằm ỏ đâu? 6. Tinh đổ lò tấm bản đổ tìm kiếm các vì sao Truyền thuyết về các chòm sao: Thiên Bình, Bò Cạp
Bí mật các vì sao I 'ị Bài 1 Trên trời có bao nhiêu ngôi sao Mỗi buổi tối đẹp trời, khi nhìn trên trời có bao nhiêu ngôi sao khống? Muốn đếm chính xác được số ngôi sao trên bâu trời quả là một việc khó khăn. Bải vì có những ngôi sao rất nhỏ, ánh phàn quang yếu, trông nó thoắt ổn thoắt hiện, đặc biệt là những ngôi sao ỏ gần đường chôn tròi, có lúc không thể nhìn thấy bằng mắt thường được. * í v V í J ^ ! Ĩ5 V 'jíi5 '
NHỮNGXĂU^CHUYỆN THllĩTm ^HUVỊ Một điều nữa là: Các ngôi sao cũng giống như Mạt trời, mọc ỏ đằng Đông và lặn ở đằng Tây. Khi bạn còn chưa kịp đếm hết số sao ỏ phía Tây thì chúng đổ lặn mốt rồi; còn khi bạn vừa đếm hết số sao ỏ phưong Đông thì một ngôi sao mói lợi mọc lên, bạn có thể bị nhâm lẫn. Có thể bạn sẽ cho rằng, không có cách nào đếm được số sao trên bâu trời. Thực ra, chắc chắn có thể đếm được cóc vì sao trên bâu tròi mò mắt thường nhìn. Cóc nhò thiên võn học đõ chia cóc ngôi sao trên bầu trời ra thành 88 chòm sao lớn. Bâu tròi phía Bắc (Iđy ranh giói lò xích đạo thiên câu) có 29 chòm sao; bổu tròi phía Nam có 46 chòm sao; phía Nam vò Bắc gần xích đạo thiên cầu có 13 chòm sao. Chỉ cần chúng ta kiên nhẫn, đếm hết chòm sao này rồi đếm sang chòm sao khóc thì chắc chắn có thể đếm được những ngôi sao mò mắt thường nhìn thấy. Cóc nhò thiên văn học còn chia độ sóng của cóc ngôi sao ra thành nhiều cốp bậc: Sao rốt sóng lò sao cấp 1, tiếp theo là cấp 2, cấp 3... Mắt thường có thể nhìn thđy tói sao cốp 6. Thõng qua việc đếm cóc ngôi sao thật tỉ mỉ, những ngôi sao có thể nhìn thấy 112
Bí mật các vì sao u ĩ ỉên vẵ bằng mắt thường trẽn bâu trời thực ra khống nhiều như tưởng tượng của chúng ta. Ví dụ: Sao cốp 1 có 20 ngôi, sao cấp 2 có 46 ngôi, sao cắp 3 có 130 ngôi, sao cốp 4 có 458 ngồi, sao cốp 6 có 4.840 ngôi. Từ sao cốp 1 tói sao cấp 6, nếu cộng lại thì có khoảng 6.974 ngôi sao. Không chỉ như vậy, cùng một lúc, một người chỉ có thể nhìn thấy một nửa số ngôi sao trẽn bầu tròi, nửa còn lại nằm ở bên dưới, chúng ta không nhìn thấy. Do đó, vào bđt cứ thòi gian nào, số ngôi sao mò bạn nhìn thấy cũng chỉ vào khoảng 3.000 ngôi sao.
NHỮNGiCĂUịCtj
— { Bài học từ viện bảo tàng > Trên trời có bao nhiêu ngôi sao? Ông Trương Ngọc Khánh, chủ nhiệm Câu lạc bộ thiên văn nghiệp dư H à Nội cho biết: Vào một dêm dẹp trời, chúng ta có thể quan sát dưỢc bằng mắt thường khoảng 3 . 0 0 0 ngôi sao trên bầu trời dêm. Những ngôi sao này có dộ sáng từ cấp 1 dến cấp 6. Trong khi dó, theo số liệu nghiền cứu năm 2 0 1 0 của cấc nhà thiên văn học, các ngồi sao trong vũ trụ quan sát dưỢc bằng kính thiên văn mạnh nhất lên tối 3 0 0 nghìn tỉ tỉ (3 X 10^^) sao. Tính đến thời điểm này, chúng ta biết dưỢc vũ trụ chứa nhiều hơn 8 0 tỉ thiên hà, mỗi thiên hà có khoảng từ 1 0 triệu (1 0 ^ ) đến nghìn tì ( 1 0 ’ ^) sao. Tuy nhiên, thực tế còn nhiều diều mà chúng ta chưa thể quan sát thấy dưỢc, nền số lượng sao trong vũ trụ chính xác là bao nhiêu cũng còn là mọt ân so. ■^
NHƠNGÌCÃUXHUYỆN THÌẼN VĂN THỦ VỊ Nguồn gốc tên gọi của các chòm sao Tên gọi của 12 chòm sao Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên Bình, Bò Cạp, Nhân Mở, Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư đõ xuất hiện từ thế kỉ thứ XIII trước công nguyên, tên gọi này là do hai nước Babylon và Assyrian cổ đợi đặt ra, được lưu truyền cho tới ngày nay. Hai nước Babylon vò Assyrian cổ bắt nguồn từ khu vực gần với nước Iraq hiện nay, nơi này nằm gần hai dòng sống
Bí mật các vì sao I imm.* Euphrates và sồng Tigris, từng cho ra đời nền vỡn hóa thượng cổ vô cùng phong phú. Mặc dù nước Babylon vò Assyrian cổ đđ trỏ thành những cói tên của lịch sử, nhưng chúng ta không thể vì thế mà phủ nhộn việc họ đõ quy cóc ngồi sao thành cóc chòm sao, vò vận dụng trí tựỏng tượng phong phú của mình để đặt cho cóc chòm sao này những truyền thuyết đẹp hoặc những cồu chuyện thần thoại lõng mạn. Mặc dù tên gọi chỉ lò một danh từ thay thế, nhưng những ngôi sao trên bầu tròi cũng giống như cóc sinh vạt trên mặt đốt, để tiện quan sót, phõn biệt, chúng ta cần đạt cho nó một cói tên hoặc kí hiệu khóc nhau. ...
NHỮrỊĨ^CÃU CHUYỆN TH|Ên WANYHU%Ị Các quốc gia Ai Cộp, Hi Lạp và Ấn Độ cổ đại tới ngày nay mặc dù đđ suy tòn, nhưng tìm hiểu về tình hình khi đó, vẩn không thể phủ định ròng họ đở để lợi những di sản văn hóa phong phú. Họ lợi dụng sự thay đổi của cóc hiện tượng tự nhiên, quy nạp cóc ngôi sao ở gần nhau và phân chia bầu tròi ra thành nhiều khu vực, đây chính lò nguồn gốc của cóc vì sao. Khi có được những nhận thức này, đi sâu vào tìm hiểu một vì sao nào đó thì mói không bị nhầm lẫn. BẮC Huyền vũ I k Chòm (ịổu ngú Vĩm ông bích ‘Ỷ \ I ĐÔNG Kỳo^ Ồ ^ I * Phương Bác I >J I Thanh 5 > long ^^°".^^hư ơ ng Tứ . T â y *^'^r lâu T â y ^ lũu ’phụ p h ư ơ n g pPhU Dhưonoí vị vị Ạ1 Thi i- i thốt I I th ấ tt^ ^ áng Tâ y ^ >^iaỆ ,^^tham Bach hổ / i Chándỉ^"- ịễu quỷ fnh NAM il18 Zhu tước I
Bí mật các vì sao 1 * m n m Khi nhìn lên bâu trời sao, chúng ta chắc chắn sẽ phát hiện ra cố những ngôi sao rốt sóng, có những ngôi sao lại tối hon. Các nhò thiên văn học đõ đặt tên các ngôi sao này theo trình tự từ sáng tói tối vói hệ chữ cói Hi Lạp, đồng thòi trước mỗi chữ cói Hi Lạp lại thêm vào đó tên gọi của chòm sao. Nhưng sau khi đõ dùng hết một lượt 24 chữ cói Hi Lạp để đột tên cóc tên chòm sao, thì những ngôi sao tiếp theo sẽ phải đặt tên thế nào đây? Dùng cóc chữ số để tiếp tục đặt tên lò được rồi! Ví dụ: Ngôi sao thứ 61 chòm sao Bọ Cạp. Cho dù cóc nhò thiên vỗn học tÌỄ tục phát hiện ra cóc ngôi sao mói, chỉ cồn dùng phưong pháp tưong tự tiếp tục đặt tên lò được.
{ Bài học từ viện bảo tàng ^ mm mm mm mm « mm « r . mm ì— mm mm M ^ Tên gọi các chòm sao của Trung Quốc Trung Quốc là một đất nưổc có lich sử văn hóa lâu từ th ế kỷ X I trưổc công nguyên^ họ đã có thể phân biệt đước rất nhiều các vì tinh tú. Ngưòi Trung Quốc cổ
Bí mật các vì sao I V én tấm màn b í mật v ể tên các chòm sao Sau khi đọc xong cỡu chuyện dưới đây, bạn có thể biết hoặc đoán được vì soo cóc ngôi soo ở vùng Bắc bón cầu lại đo dạng như thế, vò tên cóc vì soo ở Bắc bón cầu vò Nom bón cầu vì soo lại có sự khóc biệt đến vậy? Nghe nói, quốc vương Hi Lạp có một người con gói vô cùng xinh đẹp lò công chúa Andromedo. ^ ^ 3
Nh
Bí mật các vì sao CỨU được cõng chúa. Sau đ ó , Perseus cưới Andromeda, họ sinh được bảy người con trai vò hai người con gói, mỗi người cai quản một vùng. Câu chuyện thần thoại lõng mạn vò thú vị này dở được lưu truyền ỏ đốt nước Hi Lạp cổ từ thế kỉ thứ II sau cống nguyên. Từ câu chuyện này, chúng ta biết được tên cóc chòm sao trẽn bâu trời như chòm Tiên Vương (Cepheus), chòm Tiên Hậu (Cassiopeia), chòm Tiên Nữ (Andromeda), chòm Anh Tiên (Perseus), chòm Phi AAỔ vò chòm Kình Ngư là đột theo tên cóc nhân vật trong truyện. Nhờ thiên vốn học của Hi Lạp cổ đại, Ptolemy đđ dùng cóc tên trong truyện thần thoại Hi Lạp để đặt tên cho 48 chòm sao trên trời, đây là tên các chòm sao lâu đời nhốt trong lịch sử phương Tây; đồng thời, trong số 88 chòm sao thông dụng tr | toàn thế giới, tđ't cả vỗ những cói tên đó. Trong số 88 chòm có khoảng m ột nửa cc chòm sao được đ ặ t th tên của cóc loài động vật, V số đó 4
NHỮNG^GÃU^CHỰYỆN TÌHÍEN v Ằ n THUVỊ được đặt theo tên của các nhân vật trong thân thoại Hi Lạp, số còn lại thì đặt theo tên của các thiết bị vò dụng cụ. Ngoài ra, một số tên cóc loài dị thú cũng được đặt tên cho cóc vì sao như Chòm sao Khổng Tước, Chòm sao Phượng Hoàng, Chòm sao Có Kiếm ... cũng mói được đưa vào danh sách 88 chòm sao thông dụng trẽn quốc tế từ nỗm 1928. Dù vói cói tên não đi nửa, tên tròn đầy màu sắc lổng mạn của những nhân vật thần thoại, hay lò những cói tên của thiết bị vò dụng cụ thông dụng, hoặc lò tên cOa cóc loài dị thú... thì chúng ta cũng biết thêm được nhiều kiến thức về sự phát triển của nhân loai vò lịch sử của vũ trụ.
— 1 Bài học từ viện bảo tàng ) Truyển thuyết vể chòm sao Anh Tiên (Perseus) A n h hùng Perseus là con trai của thẩn Zeus. N ữ thần trí tuệ Athena bắt chàng nghĩ cách để lấy đầu ma nữ M edusa, và hứa sau dó sẽ dưa chàng lên thiên giói. Trên dầu của M edusa toàn là rắn dộc^ chỉ cẩn nhìn mụ ta một cái là người dó sẽ lập tức biến thành dá. Perseus mang con ếch biết bay ở chân/ trên dầu là chiếc mũ tàng hình/ nhờ ánh phản quang của chiếc khiên dồng/ dã tránh dưởc ánh mắt của M edusa/ dùng sức mạnh của mình d ể chặt dứt dầu nữ quái vật/ cưỗi con ngựa bay nhảy ra từ người của M edusa d ể rời khỏi nđi dó. Trên dường trỏ về/ chàng cứu dưỢc công chúa Andromeda và kết hôn với nàng. CucM cùng/ chàng dâng tặng dầu của M edusa cho nữ thần A thena. N ữ thần thực hiện lời hứa của mình/ đưa Perseus lên trồi, trở thành chòm sao A n h Tiên. Đồng thời/ nàng cũng dưa công chúa Andromeda lên trời/ trở thành chòm sao Tiên Nữ. H ai người họ lúc nào cũng dựa vào nhau trên bầu trời.
NHỮNG^CÃUXHUỴỆN ,ĩiitx.i i: w y i I '; V # . V; ^ í Ị t o ' “ THÍÊN VĂN THÚ VỊ Các hành tinh thích chơi trò "mèo vờn chuôt" Khi cái buốt giá của m ùa đống qua đi, những cơn mưa xuân khiến cỏ cổy đâm chồi nảy lộc. Tiếng côn trùng rỉ rả, tiếng chim hót von cùng báo hiệu mùa xuân đổ tới. Những cành lá non mơn mởn giơ tay vẫy chào bâu trời. Đ êm xu â n , n g ô i sao Bdc Cực mọc lẽn ở phương Bắc đúng giờ đỡ định. Nếu bạn từng quan sót tỉ mỉ, chắc chắn sẽ phát hiện ra: M ọi ngôi sao 126
Bí mật các vì sao I đều quay xung quanh sao Bắc Cực, sự chuyển động này diễn ra theo chu kì từng tuần. Nếu quan sót kĩ hơn, bạn còn phát hiện: Sự thay đổi vị trí cóc ngôi sao không phải lò đúng một ngày một đêm quay được một vòng, mò lò mỗi ngày sẽ sớm 3 phút 56 giây. Nếu đúng 9 giờ tối nay, ỏ hướng chính Nam xuất hiện sao Sirius thì ngày mai, 8 giờ 56 phút tối, ngôi sao Sirius sẽ x u đ t hiện. M ỗ i hõm x u ấ t hiện sớm 3 phút 56 giây, một nõm sau sẽ sớm đúng 24 tiếng, chúng ta lại có thể nhìn thấy sao Sirius xuất hiện ở hướng chính Nam vào đúng 9 giờ tối. C hò m s a o Bọ C ạp và o đ ê m m ù a hẻ râ't són g, nhưng tới đ ê m thu, nó Igi chuyển động dồn về
phía Tây, và chòm sao Phi Mã sẽ nổi bột trên nền trời phía Nam; ^m mùa Đống, chòm sao Orion sẽ "đuổi" chòm sao Phi Mở về phía Tỡy; tới đêm mùa xuân, chòm sao Sư Tử lợi được ngồi lẽn chiếc "ngai vàng" của Ĩ1. Các hiện tượng xuất hiện c. .trên bổu trời sao - "vạn động chu kì" khiến chúng k ta đ cóc m ùa khóc nhau, và o cđc th a 'n g vđ ca'c ngày khóc nhau, I q uan s đ t được những sự thay đổi của cóc vì sao. Chẳng nhẽ các ngôi sao thực sự hiếu động vò nghịch ngợm như vậy sao? Người cổ đại rốt tin tưởng vào điều này, bỏi vì họ khống biết, sỏ dĩ thế giói này đa dọng như vậy lò vì hòng ngày Trói đđt vẩn tự quay quanh mình vò quay xung quanh Mặt tròi! Cứ mỗi 24 tiếng đồng hồ. Trói đốt lại tự quay từ Tây sang Đống, do đó những ngôi sao mò chúng ta nhìn thấy "vận động chu kì" từ Đông sang Tây. Tưong tự, sự thay đổi dần dần phía sau 1281
Bí mật các vì sao lên V bầu tròi sao cũng là do nguyên lí quay xung quanh Một trời của Trói đất. Chính vì như vậy nên vào mùa đông và mùa hè, khi Trói đất nằm ỏ cóc vị trí khóc nhau trên quỹ đạo quanh Mặt trời, chúng ta nhìn thấy bầu tròi sao cũng khóc nhau. Còn khi Trói đất đồng thòi tự quay quanh mình và quay xung quanh Một trời, đưong nhiên khiến cóc ngôi sao mò chúng ta nhìn thấy mỗi ngày đều mọc lẽn vò lặn đi sớm hon hôm trước. Sau khi hiểu được điều này, chúng ta sẽ không còn tưỏng rằng cóc ngôi sao nghịch ngợm choi trò mèo vờn chuột vói chúng ta nửa. Thực ra chủ yếu nhốt lò vì chúng ta quan sót cóc ngôi sao trẽn một Trói đất luôn chuyển động nên mói sinh ra ảo giác. Cũng giống như chúng ta ngồi trong ô tô nhìn ra ngoài, luôn cảm thấy cảnh vạt bên ngoài đang chạy về phía sau vạy!