216
PHƯƠNGPPTHỌCVẼMINHHỌATRUYỆNTRANH
THEOLÝTHUYẾTKẾTNỐICẢMC
NguyễnHồngSơn
Email:sontkdh@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.873
Tómtắt:Nghiêncứuvớimụctiêunângcaochấtlượngđàotạonguồnnhânlựccho
ngànhcôngnghiệpvănhóatruyệntranhViệtNam.Cụthể,nghiêncứusẽđánhgiáhiệntrạng
cácphươngphápgiảngdạyvàsosánhchúngvớicácphươngphápdạyhọckếtnốicảmxúc.
Giảiphápchoviệctựhọcnghệthuậtminhhọatruyệntranhtheolýthuyếtkếtnốicảmxúc,
đểlàmđượcđiềunày,tácgiảsẽthuthậpýkiếntừchuyêngiavàphântíchtàiliệukhoahọc
vềmốiliênkếtgiacảmxúcvớicôngnghệgiáodục.Kếtquảdựkiếnlàmộtmôhìnhgiảng
dạymới,tíchhợpcảmxúcvàcôngnghệvàoquytrìnhdạyhọcminhhọatruyệntranh,giúp
tốiưuhóacôngviệcsửdụngcáccôngcụhiệnđại.Môhìnhnàyđượckỳvọngkhuyếnkhích
ngườihọctựgiáchọctập,tăngcườngtươngtácđểpháttriểntrithức.
Từkhóa:côngnghệgiáodục,minhhọatruyệntranh,phươngphápdạyhọc,thuyếtkếtnốicảm
xúc,tựhọc,tựhọcvẽminhhọatruyệntranh
1
TrườngĐạihọcsưphạmNghệthuậtTrungương
I.Đặtvấnđ
Đàotạonguồnnhânlựcngànhcông
nghiệp văn hóa truyện tranh đang được
nhiềuquốcgiachứngminhlàngànhnghề
pháttriểnmạnhtrênphạmvitoàncầu,nó
khôngchỉlàmộtgiảipháphìnhthứcbề
mặt,màcòntrởthànhmộtlĩnhvựcnghệ
thuật và kinh doanh đầy tiềm năng. Tại
Việt Nam, sự ra đời của nhiều nền tảng
đọctruyệntrựctuyếncùngvớisứcmạnh
củacáccộngđồngsángtạođãcungcấp
nhucầuvềnguồnnhânlựccôngnghiệp
nhóachấtlượngcao,đặcbiệtlàcáchọa
sĩminhhọatruyệntranhchuyênnghiệp.
Xu hướng trên thế giới, “công nghệ là
cáchthứckếthợpcácyếutốđầuvàođể
tạo ra một đầu ra tốt nhất cho nền kinh
tế.Songcũngcónhữngnhàkhoahọclại
hiểu kháiniệm công nghệ phải gắn liền
vớivấnđềcầngiảiquyếtvànhiệmvụcần
thựchiện”(Trần,2006).Bởiphươngpháp
giảngdạytruyềnthốngthườngtậptrung
okỹthuật,nghệthuật,thiếutínhthựctế
chưatậndụngđượctốiđalợiíchcủa
công nghệsố.Bêncạnhđó cũngđềcập
đến tầm quan trọng của công việc quản
217
lý cảm xúc cá nhân, hay còn gọi là “tự
cảm”.Đâylàkhảnăngnhậnbiếtvàđiều
chỉnh cảm xúc củangười sáng tác,giúp
pháttriểncáckỹnăngkhác.TheoDaniel
Goleman, cảm xúclàmộtphảnứngbản
ng,kếthợpgiữatìnhcảm,suynghĩvà
trạngtháitâmsinhlý,cungcấphànhđộng
củaconngười.“Vềcănbản,mọixúccảm
xuấtpháttừsựkíchthíchhànhđộng,đó
phảnứngtứcthìvìbảnnăngsinhtồn”
(Phạm, 2019). Vì vậy quản cảm xúc,
đềcaocảmxúc,kếtnốicảmxúc,cócảm
xúc là chìakhóa vàng cho sự phát triển
thànhcôngtrongmọivấnđềcủacuộc
sống,đặcbiệttrongthờiđại rôbốtcông
nghệđượcxemlàcôngcụlaođộngchính.
Trướcthựctrạngđó,bàiviếthướng
đến việc nghiêncứuvà đềxuấtcácgiải
phápđổimớiphươngphápdạyhọcthiết
kếminhhọatruyệntranhthôngquaviệc
ứng dụng phương tiện dạy học hiện đại
dựatrênthuyếtkếtnốicảmxúc.Đồngthời
đềcaotính“tựhọcnhằmpháthuytínhtự
giáctíchcựcnănglựcđọcsáchvànghiên
cứucủasinhviênđểthựchiệnnhiệmvụ
hoạtđộnggiáodụcởcáctrườngCaođẳng
-Đạihọc,làbiếnquátrìnhđàotạothành
quátrìnhtựđàotạocủasinhviên”(Phan,
2009).Tôitinrằngviệckếthợpcôngnghệ
sốvớilýthuyếtgiáodụcnghệthuậttiên
tiếnsẽtạoramộtmôitrườnghọctậpnăng
động,cungcấpkhảnăngtựhọc,khámphá
kếtnốitrithức.Điềunàycũngtươngtự
nhưmốiquanhệơngtácgiữatácgiả,
cphẩmvàngườixem.Theoquanđiểm
củaDewey(1958),sựkếthợpnàyđãtạo
ra một mối quan hệ tương hỗ, giúp các
sự kiện nghệ thuậtthúc đẩysựthay đổi
tíchcực.Ôngchorằng,nhậnthứcchínhlà
việcnhìnnhậnnhữngkhảnăngchưađạt
đượcvàhànhđộngđểtônvinhmốiliênhệ
củacácsựkiệndẫnđếnkếtquảnhậnthức
đạtđược.“Toperceiveistoacknowledge
unattainedpossibilities…andtherebyto
behave in deference to the connections
of events” (Goldblatt, 2006). Mục tiêu
nghiên cứuchính làđánh giáthựctrạng
dạy học hiện đại, phân tích vai trò của
phươngtiệndạyhọcđốivớithiếtkếminh
họa truyện tranh và tiềm năng của các
côngcụhiệnđạivớiquátrìnhkếtnốicảm
xúc,từđóđềxuấtcácgiảiphápthiếtthực
thúcđẩychấtợngđàotạo,đápứngnhu
cầunguồnnhânlựclaođộngchấtợng
caocủangànhnghệthuậtminhhọatruyện
tranhởViệtNamhiệnnay.
II.Cơsởlýluận
Thiết kế minh họa truyện tranh là
mộtlĩnhvựcnghệthuậtsángtạo,tạohình
nhân vật với khả năng kể chuyện bằng
hìnhảnhthôngquathiếtkếđồhọa.Lĩnh
vựcnàyđãpháttriểntừnhữngbảnvẽđơn
giảntrêngiấyđếncácnềntảngnghệthuật
số hiện đại. Họa sĩ minh họa không chỉ
đơnthuần là người vẽ,màcòn làngười
kiến tạo xã hội, xây dựng nhân vật và
truyềntảicảmxúc,câuchuyệnmộtcách
sinh động. Minh họa cũng đóng vai trò
quantrọngtrongviệccảithiệnkhảnăng
họctậpcủatrẻem,giúpcácemtiếptục,
ghinhớkiếnthứcmộtcáchhệthống,
đồng thời bổ trợ tổ chức bài học hiệu
quả n. “Instructional illustrations are
very important in improving children’s
ability to learn and in helping teachers
to organize learning” (Alkhawaldeh and
Khasawneh, 2021).Để thànhcôngtrong
lĩnhvựcnày,họasĩcầnnắmchắccácquy
trìnhthiếtkế,từlênýtưởngkhaithácnội
dung,phácthảo,xâydựngbảngphâncảnh
đếnsảnphẩmcuốicùnghoànchỉnh.Các
kỹnăngcầnthiếtbaogồm:vẽtay,sửdụng
phần mềm chuyên dụng để kể chuyện
bằnghìnhảnh,khaidiễnkiếnthứcvềgiải
trí, phối cảnhvà màu sắc.Bên cạnhđó,
218
việcsửdụngmáytínhvàcácthiếtbịcông
nghệ thôngtin làmột kỹ năng thiếtyếu
trongxãhộihiệnđại.Dođó,phổbiếnkiến
thứccôngnghệthôngtinởcáccấphọc,
từmầmnonđếnđạihọc,làvôcùngquan
trọngđểgiúpthếhệtrẻtiếpxúcvàphát
triểnkỹnăngnàymộtcáchliêntục.“The
abilitytooperatepersonalcomputersand
relatedITdevicesisanindispensibleskill
inmoderninformationsociety”(Prauzner,
2015).Chúngcóthểđượcphânloạithành
hainhómphươngtiệnchínhđólà;nhóm
phươngtiệntruyềnthống(nhưbảng,phấn,
chgiáokhoa,môhình)vànhómphương
tiện hiện đại (như máy chiếu, máy tính,
phầnmềm,Internet,cácnềntảngdạyhọc
trựctuyến).Giảngviênsửdụngđồng
dạyhọcđểnângcaohiệuquảgiảngdạy
trênlớp,thuhútsựchúýcủangườihọc
tạođộnglựccảmxúchọctậpchohọ.
“Teachers use teaching aids to enhance
classroom instruction, extract learners’
attentionandcreateamotivationtolearn”
(Ordu, 2021). Trong giáo dục, phương
tiệndạyhọcđóngvaitròlàtròchơiquan
trọngtrongcôngcụthểhóanộidung,khơi
gợithúvịvàpháttriểnkỹnăngchongười
học.TheoPoljak(1985),phươngphápdạy
họclàcôngcụhỗtrợgiáoviênthựchiện
các nhiệm vụ giảng dạy. Cần phân biệt
giữatàiliệugiảngdạy(nguồnkiếnthức)
phươngtiệndạyhọc(côngcụlaođộng
củagiảngviên),dùđôikhimộtthứcóthể
vừalàtàiliệuvừalàphươngtiệndạyhọc.
“Technical or teaching aids are toolsfor
work, which include dierent tools that
support the achievement of functional
tasksofteaching”(Čirić,2014).Việcsử
dụng phương pháp dạy học phù hợp rất
quantrọng,đặcbiệttrongcácmônnghệ
thuật và thiết kế minh họa truyện tranh.
Chủ nghĩa kết nối của George Siemens
StephenDownes,mộtlýthuyếttậptin
mạnh mẽrằng kiếnthứckhông chỉ nằm
trongbộnãomàcònđượcphânphốitrên
mạng thông tin mạng. Theo thuyết này,
ihọclàquátrìnhtạovàduytrìcáckết
nối,trongđókhảnăngmkiếmvàkếtnối
thôngtinquantrọnghơnchínhbảnthân
thông tin. Điều này liên quan đến năng
lực tự học, được Trinh and Rijlaarsdam
(2003)địnhnghĩalàkhảnăngtựđộngxác
địnhcơ sở, quảnlý, điều chỉnh vàđánh
giáquátrìnhhọctậpcủabảnthân.Năng
lựcnàygiúpngườihọclàmviệcđộclập
hiệu quả.“Năng lựctựhọcđượcthể
hiệnquaviệcchủthểtựxácđịnhđúngđắn
độngcơhọctậpchomình,cókhảnăngtự
quảnlýviệchọccủamình”(Trịnh,2008).
Dựa trên Thuyết kết nối, giáo dục hiện
đại,đặcbiệtlàcácchươngtrìnhđàotạo
trực tuyến, nên tập trung vào việc giúp
ngườihọctựchủ,sángtạovà thíchứng
vớithếgiớisố.Quátrìnhdạyhọclàquá
trìnhngườidạysángtạoravàpháttriển
nhâncáchcủangườihọc,làmđiềuđó,kết
nốicảmxúcđóngvaitròthiếtyếu.Đây
khôngchỉlàmộtphươngtiệnhữuíchmà
còn là mục tiêu của việc dạy học, giúp
ngườidạyhoạtđộnghiểubiếtsâusắcvề
thế giới quan của người học và tạo mối
quanhệgắnbógiữahaibên.“Việckếtnối
cảm xúc không chỉ là công cụ, phương
tiệnmàcònlànộidung,mụcđíchcủahoạt
độngdạyhọc”(VũandPhạm,2023).Nhờ
vậymàkếtquảcủaviệcdạyvàhọcđược
pháttriểntíchcựchơn.
III.Phươngphápnghiêncứu
Để xây dựng một phương pháp
giảngdạyminhhọatruyệntranhhiệuquả,
nghiêncứunàykếthợpgiữanghiêncứulý
thuyếtvànghiêncứuthựctiễn.Trongphần
lýthuyết,tácgiảsẽphântíchvàtổnghợp
cáctàiliệuliênquanđếnlýthuyếtkếtnối
giáodụccảmxúc.Việcnàygiúplàm
219
rõvaitròcủaviệctạodựngmạnglướitri
thức,đồngthờikhámphácáchthứccảm
xúctácđộngđếnquátrìnhhọctập.Từđó,
có thể đề xuất các giải pháp nhằm giúp
ngườihọcduytrìsựhứngthúvàđộnglực
họctập.Vềthựctiễn,tiếnhànhthuthập
thôngtinvềthựctrạngdạyvàhọctừcả
giảngviênvàsinhviên.Dữliệuthuthập
đượcsẽgiúpxácđịnhnhữngưuđiểm,hạn
chếvàtháchthccủaphươngphápgiảng
dạyhiệntại,từđólàmcơsởđểđềxuấtcác
giảipháp dạy học phù hợp chodạy học
minhhoạtruyệntranhtrongthờiđạisố.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàtholuận
4.1.Thựctrạngdạyhọcminhhọa
truyệntranhhiệnnay
Ứngdụngcácphươngtiệndạyhọc
hiệnđại,đặcbiệtlàminhhọatruyệntranh,
đangdầntrởnênphổbiến.Bêncạnhcác
công cụ truyền thống,nhiềucông cụ kỹ
thuậtsốvàthiếtbịcôngnghệcaođãđược
tíchhợpvàomôitrườnghọcđường.Việc
ymanglạinhiềuưuđiểmnổibậtnhư
ng tính trực quan vàhấpdẫn giúp bài
giảngtrởnênsốngđộnghơn,thuhútsự
chúýcủangườihọc.Nhờcácphươngtiện
y, học sinh, sinh viên có thể tiếp cận
nhiều nguồn tàiliệu đa dạngnhư video,
hìnhảnhvàcácbàihọctươngtác,từđó
ng caokhảnăng tựhọcvàkhám phá.
nnữa,côngnghệcònhỗtrợgiáoviên
trongviệcquảnlýlớphọcvàđánhgiákết
quảhọctập.Sựbùngnổcủacácnềntảng
truyện tranh trực tuyến (webtoon) cũng
cho thấy tiềm năng phát triển lớn trong
việctạoracácsảnphẩmgiáodụccótính
ng tạo cao. Tuy nhiên, việc ng dụng
yvẫncònnhiềuhạnchếvàtháchthức
phíatrước.
4.2.Sosánhdạyhọctruyềnthốngvớidạyhọchiệnđại
BảngsosánhtheoThuyếtkếtnối
Tiêuchí Phươngtindyhctruynthng PhươngtiệndạyhọctheoThuyếtkếtnối
Ưuđiểm
-Tínhtrựcquan:Dễhìnhdung
các kháiniệm cơbản quasách,
bảng,môhình,hìnhảnh.
-Dễtiếpcậnbanđầu:Côngcụ
quen thuộc, không yêu cầu kỹ
ngcôngnghệcao.
-Chiphíthấp:Chiphíđầutưban
đầuthườngthấphơn.
- Tính tương táccao: Cho phép trao đổi, thảo luận đa
chiềugiữagiáoviênvàsinhviên,giữasinhviênvớinhau.
-Khảnăngcậpnhậtnhanh:Dễdàngtruycậpthôngtin
mớinhấttừnhiềunguồn.
-Kếtnốikiếnthức:Giúpsinhviêntựtìmkiếmvàkếtnối
cácnguồntrithứcđadạng.
-Họctậpmọilúc,mọinơi:Chophéptruycậptàiliệuvà
igingngoàigiờhọc.
-Đadạnghóatàinguyên:Sửdụngvideo,âmthanh,hình
ảnh,môphỏng3Dđểminhhọa.
-Họctậpcánhânhóa&cộngtác:Thúcđẩysinhviêntự
họcvàlàmviệcnhómhiệuquả.
Nhược
điểm
- Khó cập nhật: Nội dung cố
định, không linh hoạt tớc sự
thayđổicủakiếnthức.
-Íttươngtác:Hạnchếsựtham
giachủđộngcủasinhviên,chủ
yếulàtruyềnđạtmộtchiều.
- Hạn chế kết nối: Gần như
khôngcó khảng liên kết với
cácnguồntàinguyênbênngoài.
-Yêucầukỹnăngcôngnghệ:Đòihỏicảgiảngviênvà
sinhviênphảicótrìnhđộcôngnghệnhấtđịnh.
-Chiphíđầutưbanđầu:Chiphímuasắmthiếtbịvàhạ
tầngkhácao.
-Vấnđềquảnlývàđánhgiá:Khókiểmsoátquátrìnhtự
họcvàđảmbảotínhcôngbằngtrongđánhgiá.
-Rủirovềantoànthôngtin:Cóthểgặpphảicácvấnđề
liênquanđếnbảomậtdữliệu.
220
4.3. Giải pháp dy học minh ha
truyệntranhtheolýThuyếtkếtnicmxúc
Giảiphápdạyhọcthiếtkếminhhọa
truyệntranhdựatrênlýThuyếtkếtnốicảm
xúckíchthíchquátrìnhhọcthànhmộttrải
nghiệmcánhânhóavàgiàucảmxúc,vượt
quaviệcchỉtậptrungokỹthuậtvẽđểtạo
sứcmạnhgắnkếtcảmxúccủangườihọc
vớitácphẩm.Đểthựchiệnđiềunày,giảng
viêncầnxâydựngmộtmôitrườnghọctập
antoàn,khuyếnkhíchtựdosángtạo,tôn
trọngkhácbiệtvàtránhphánđoán,từđó
sinhviêncảmthấythoảimáixâydựngý
ởng.Phươngphápdạyhọcnênưutiên
kểchuyện-vídụ,yêucầusinhviênchuyn
thểcâuchuyệncánhânhoặcCtíchViệt
Namthànhtruyệntranh-giúphọgắnkết
cảm xúc với từng nhân vật, khung hình.
Đồngthời,cầnhướngdẫnsinhvncách
biểuđạtcảmxúcquanghệthuậtbằngcách
sử dụngc yếu tốthịgiácnhưusắc
(đỏchocơngiận/tìnhu,xanhấmchothư
thái,gầngũi),đưngnétvàbốcụctạocảm
giácthểhiệnnộidung.Phảnhồimangtính
xâydựngphảibaogồmcảkhíacạnhtruyền
cảmxúc,thayvàođóchỉtậptrungolỗi
kỹthuật,bằngcâuhỏicáchcảmnhậncảm
xúccủasinhviêntrongtngkhunghình.
Vídụminhhọagiaobàitậpthiếtkếnhân
vậtdatrênmộtcảmxúccụthể(niềmvui/
nỗibuồn),buộcsinhviênphảisuynghĩvề
biểucảm,ngônngữtạohìnhthểvàtrang
phục,quađórènluyệnkngvẽvàphát
triểnđồngcảmgiữangưivẽvớinhânvật.
Vềmôitrường,cầnthiếtkếcáckhônggian
hoạtđộng,tíchhợpcôngnghệđểkhuyến
khích làm việc nhóm và hình thành các
cộngđồnghọctậptrựctuyến/ngoạituyến
cùng trao đổi kiến thức và phát triển kỹ
năngmềm.Cuốicùng,đánhgiáýkiếnnên
dựatrênsảnphẩmthựctế(bộtruyệntranh,
thiếtkếdựán),kếthợpvớingviệctheo
dõiquátrìnhpháttriểnquanhậtkýhọctập
vàxemtđóngpchcựccủatừngsinh
viênđốivớicộngđồng.
4.3.1. Không gian học tập theo
thuyếtkếtnốicảmxúc
Áp dụng lý thuyết kết nối, không
gian học tập trong lĩnh vực minh họa
truyện tranh được định nghĩa là một
nhđộngkếtnốicảmxúcvàkhámphá
chung,vượtquaquátrìnhtảitruyềnthống
kiến thức. Tri thức không còn giới hạn
trongsáchvởmàmởrộngramạngới
internetbaola,baogồmcácblogcủahọa
sĩ,khóahọctrựctuyếnvàdiễnđàncộng
đồng.Giảngviênđóngvaitròlàcầunối,
giúpngườihọctiếpcậnnhữngnguồntài
nguyên quý giávà kết nốitrực tiếp với
các chuyên gia toàn cầu. Các nền tảng
trựctuyếntrởthành“ngôinhàchung”để
thảoluận,chiasẻ,vàcùngnhautiếnbộ,
đồngthờimởrộngchântrờisángtạobằng
cáchkhámphávàtạophongcáchvàkỹ
thuậthọctừYouTubehaycácblognghệ
thuậthàngđầu,giúpngườihọcthoátkhỏi
lốimònvàtìmthấyphongcáchđộcđáo
của riêng mình.Tận dụngs hỗtrợcủa
phầnmềmđồhọavàbảngvẽđiệntử,môi
trườnghọctậptrởnênlinhhoạtvàtựchủ
tráchnhiệmhơn,chophépngườihọcrèn
luyệnkỹnăngmọilúcmọinơivàliêntục
củngcốsựpháttriểncủabảnthân.
4.3.2.Họctậpchủđộng
Họctậpchủđềlàphươngpháphiện
đại đặt người học vào vị trí trung tâm,
khuyếnkhíchtốiđasựtươngtácvàhợp
c. Phương pháp này bao gồm ba hình
thứccốtlõi:HọctậpdựatrênDựán(thực
hiệndựánkéodàiđểtìmgiảiphápchocác
vấnđềthựctế,rènluyệntưduyphảnbiện
làmviệcnhóm);Họctậpdựatrêncác
vấnđề(tiếptheolàkiếnthứcmớiđểgiải
quyếtcácvấnđềmởra,rènluyệnduy