Proust có thể thay đổi cuộc đời của bạn như thế nào: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Proust có thể thay đổi cuộc đời của bạn như thế nào của Alain de Botton, phần 1 gồm 5 chương có nội dung về: làm cách nào để yêu cuộc sống hôm nay, làm cách nào để đọc cho chính bản mình, làm thế nào để đau khổ đúng cách, bộc lộ cảm xúc như thế nào. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Proust có thể thay đổi cuộc đời của bạn như thế nào: Phần 1

Proust Có Thể Thay Đổi Cuộc Đời Bạn Như Thế Nào Tác giả: Alain de Botton Dịch giả: Trần Quốc Tân Nhã Nam phát hành Nhà Xuất Bản Thế Giới 1/2018 —★— ebook©vctvegroup 12/06/2019
Chương một LÀM CÁCH NÀO ĐỂ YÊU CUỘC SỐNG HÔM NAY Hiếm có điều gì khiến con người ta dành nhiều tâm trí cho như là cảm giác không hạnh phúc. Nếu như chúng ta bị một đấng sáng tạo tai quái cho hiện diện trên thế gian này chỉ với mục đích chịu đau khổ, ta hẳn có lý do chính đáng để khen ngợi mình vì phản ứng nhiệt thành của chúng ta với tác vụ ấy. Lý do khiến ta không thể dứt bỏ cảm giác ấy nhiều vô kể: sự yếu đuối của thể xác ta, tính bấp bênh của tình yêu, sự giả dối của đời sống xã hội, sự tương nhượng trong tình bạn, hay tác dụng xoa dịu của thói quen. Vì con người phải đối mặt với những tâm bệnh dai dẳng như thế, hiển nhiên ta có thể trông đợi rằng sự kiện được dự liệu nhiều hơn hết là thời khắc tuyệt diệt của chính ta. Ai năng đọc báo ở Paris vào thập niên 1920 có thể bắt gặp tờ báo có nhan đề L’Intransigeant[1]. Tờ báo nổi tiếng về những phóng sự điều tra, chuyện đồn đại chốn thành thị, rao vặt tổng hợp và những bài xã luận sắc bén. Tờ báo cũng hay đặt ra các câu hỏi đao to búa lớn và nhờ những người nổi tiếng ở Pháp cung cấp câu trả lời. Chẳng hạn, “Ông/ bà nghĩ sự giáo dục lý tưởng dành cho con gái ông/ bà là gì?” Hay là “Ông/ bà có đề xuất gì để cải thiện tình trạng tắc đường ở Paris?” Mùa hè năm 1922, tờ báo đặt ra một câu hỏi
rất phức tạp cho những người cộng tác: Một nhà khoa học Mỹ tuyên bố rằng thế giới sẽ cáo chung, hoặc ít nhất một phần lớn lục địa này sẽ bị phá hủy, và bằng cách bất ngờ như thế, cái chết sẽ là số mệnh chắc chắn cho hàng trăm triệu người. Nếu lời tiên đoán này được xác nhận là đúng, theo ông/ bà, nó sẽ tác động thế nào tới con người từ lúc họ biết được điều chắc chắn nói trên cho đến thời khắc thảm họa ấy xảy ra? Cuối cùng, bản thân ông/ bà sẽ làm gì vào giờ khắc cuối cùng ấy? Người nổi tiếng đầu tiên trả lời kịch bản tàn nhẫn về sự tận diệt cá nhân và hoàn cầu ấy là một nhà văn tiếng tăm lừng lẫy thời bấy giờ, dù giờ đây đã rơi vào quên lãng, Henri Bordeaux; theo ông, biến cố ấy sẽ đẩy một phần đông nhân loại đến ngay nhà thờ gần nhất hoặc cái giường gần nhất, mặc dù bản thân lại né tránh lựa chọn khó khăn ấy, ông nói rằng mình sẽ dành cơ hội cuối cùng này để leo một ngọn núi hòng chiêm ngưỡng vẻ đẹp của phong cảnh và thảm thực vật vùng núi Alps. Một ngôi sao khác ở Paris, nữ diễn viên đã thành danh, Berthe Bovy, không chọn cách tiêu khiển nào cho riêng mình mà chia sẻ với độc giả nỗi e ngại rằng loài người sẽ gỡ bỏ tất cả những sự kiềm chế một khi hành động của họ không còn kéo theo các hậu quả về lâu dài. Lời dự báo u ám ấy cũng giống với ý của một nhà xem tướng tay nổi tiếng ở Paris, Madame Fraya, bà cho rằng con người, thay vì dành giờ phút cuối đời chiêm nghiệm về tương lai ngoài trái đất, sẽ mải mê với những khoái lạc trần tục đến nỗi chẳng còn mấy tâm trí mà sửa soạn tâm hồn cho hậu kiếp - mối
hoài nghi ấy được khẳng định khi một nhà văn khác, Henri Robert, hồn nhiên tuyên bố sẽ dành trọn thời gian cho ván bài Bridge, trận tennis và golf cuối cùng. Người nổi tiếng cuối cùng được hỏi ý kiến về dự định tiền tận thế là một tiểu thuyết gia ẩn dật, ria mép rậm, không hứng thú với golf, tennis hay bài Bridge (mặc dù ông đã thử chơi cờ đam một lần, và hai lần hỗ trợ người khác thả diều), trước đó đã dành mười bốn năm nằm trên cái giường hẹp dưới một đống chăn len mỏng để viết một cuốn tiểu thuyết dài bất thường mà không có lấy một cái đèn ngủ cho tử tế. Từ khi tập đầu tiên ấn hành năm 1913, Đi tìm thời gian đã mất đã được xem là một kiệt tác; một nhà điểm sách Pháp ví tác giả với Shakespeare, một nhà phê bình Ý so sánh ông với Stendhal và một công chúa Áo còn ngỏ ý muốn kết hôn với ông. Mặc dù ông chưa bao giờ đề cao bản thân (“Giá như tôi có thể đánh giá mình cao hơn! Trời ạ! Đó là điều không thể”), và từng ví mình như con bọ chét và sự viết lách của mình như một cục mè xửng không thể tiêu hóa, Marcel Proust vẫn có lý do để hài lòng. Ngay cả Đại sứ Anh ở Pháp, một người giao thiệp rộng và đánh giá cẩn mực, cũng thấy xứng đáng khi dành tặng Proust một lời vinh danh vĩ đại, nếu không phải là một danh hiệu văn chương, và mô tả ông là “người đáng chú ý nhất mà tôi từng gặp - bởi ông ấy vẫn mặc nguyên áo choàng khi ăn tối.” Vốn vẫn nhiệt tình cộng tác với báo chí, và dù gì đây cũng là chuyện lý thú, Proust gửi câu trả lời cho tờ L’Intransigeant và nhà
khoa học người Mỹ chuyên nghiên cứu về thảm họa của nó như sau: Tôi nghĩ cuộc sống sẽ bỗng nhiên trở nên tuyệt vời nếu chúng ta bị đe dọa là sẽ chết như ông nói. Hãy nghĩ đến bao dự án, chuyến đi, mối tình, công trình nghiên cứu mà nó - tức là cuộc đời - vẫn giấu chúng ta, và bị thói lười biếng của chúng ta, vốn đoan chắc sẽ có một tương lai nào đó, biến thành vô hình và trì hoãn vô thời hạn. Nhưng nếu như toàn bộ mối đe dọa ấy không bao giờ có thể xảy ra, thì cuộc sống sẽ lại trở nên tuyệt vời làm sao! À ha! Chỉ cần sự diệt vong không xảy đến lần này, chúng ta sẽ không bỏ lỡ việc thăm thú những cuộc triển lãm tranh mới mở ở Louvre, phủ phục xuống chân cô nàng X, làm một chuyến tới Ấn Độ. Sự diệt vong không xảy ra, chúng ta chẳng làm gì cả, vì ta thấy mình trở lại guồng quay của cuộc sống thường nhật, nơi sự lơ là làm thui chột khao khát. Tuy vậy ta không cần đến sự diệt vong để thấy yêu cuộc sống hôm nay. Chỉ cần nghĩ rằng ta là con người, và cái chết có thể đến ngay tối nay. Cảm xúc chợt gắn chặt với cuộc đời khi ta nhận ra cái chết lơ lửng trước mặt cho thấy cái chúng ta đã thấy chán ngán chừng nào còn không có cái kết trước mắt, hóa ra, không phải bản thân cuộc sống, mà là phiên bản thường ngày của nó trong cảm nhận của chúng ta, rằng những bất mãn của chúng ta là kết quả của một lối sống cụ thể
nào đó, chứ không phải là do bất cứ thứ gì thê lương không thể thay đổi trong kinh nghiệm của con người. Khi ta từ bỏ niềm tin lâu đời về sự bất diệt của con người, ta sẽ được nhắc nhở về các khả năng ta chưa từng thử qua, lẩn quất bên dưới bề mặt của một sự tồn tại dường như không đáng mong muốn, dường như vĩnh hằng. Tuy nhiên, nếu sự thừa nhận thích đáng về cái chết khuyến khích ta đánh giá lại các mối ưu tiên của mình, ta có thể hỏi các mối ưu tiên ấy nên là gì. Chúng ta có thể mới chỉ sống được nửa đời người khi bắt đầu phải đối mặt với những dấu hiệu của cái chết, nhưng chính xác thì một đời trọn vẹn bao hàm những điều gì? Nhận thức giản đơn về kết cục tất yếu của mình không đảm bảo rằng ta sẽ nghiệm ra được câu trả lời sáng suốt nào đấy khi ta phải điền nốt vào phần còn lại của cuốn nhật ký. Chỉ cần nghe tiếng tích tắc của đồng hồ, ta đã hoảng loạn đến mức có thể phải viện tới một hành động điên rồ ngoạn mục nào đó. Những câu trả lời mà các nhân vật nổi tiếng ở Paris gửi cho tờ L’Intransigeant khá là mâu thuẫn: chiêm ngưỡng khung cảnh dãy Alps, chiêm nghiệm về tương lai ngoài trái đất, chơi tennis, chơi golf. Nhưng liệu có điều gì trong số ấy là cách sử dụng thời gian hiệu quả trước khi lục địa này tan rã? Các gợi ý của Proust (về Louvre, tình yêu, Ấn Độ) cũng chẳng giúp ích hơn là bao. Trước tiên, chúng trái với những gì người ta biết về tính cách của ông. Ông chưa từng là người năng ghé các bảo tàng, ông không đặt chân đến Louvre từ hơn chục năm, và thà ngắm nghía những bức tranh chép còn hơn là phải đối diện với tiếng trò
chuyện của đám người đi xem triển lãm trong bảo tàng (“Người ta nghĩ tình yêu văn chương, hội họa và âm nhạc đã trở nên cực kỳ phổ biến, trong khi thực tế chẳng có người nào biết một tí gì về chúng cả”). Người ta cũng không rõ về mối quan tâm của ông với tiểu lục địa Ấn Độ, và dẫu sao chuyến đi gian nan ấy - phải đáp xe lửa xuống Marseilles, từ đó lên tàu thủy chở bưu phẩm đến thành phố cảng Port Said, rồi lại mất mười ngày trên con tàu chở khách của hãng vận tải P&O băng qua biển Ả Rập - cũng khó mà là lịch trình lý tưởng cho một người hầu như không muốn bước chân ra khỏi giường. Còn với cô nàng X, mặc cho nỗi buồn rầu của mẹ ông, Marcel chưa bao giờ tỏ ra xao động trước vẻ hấp dẫn của cô, hay của bất kỳ cô gái nào, từ cô A tới cô Z; và đã từ rất lâu rồi ông không còn buồn thắc mắc liệu cô có người em trai nào không, sau khi kết luận rằng một cốc bia lạnh còn mang đến nguồn khoái cảm đáng tin cậy hơn là làm tình. Nhưng hóa ra ngay cả nếu muốn làm theo các khuyến nghị của mình, Proust cũng ít có cơ hội. Chỉ bốn tháng sau khi gửi câu trả lời đến L’Intransigeant, với dự đoán rằng một chuyện như thế này sẽ kéo dài đến vài năm, ông bị cảm và qua đời, hưởng dương năm mươi mốt tuổi. Ông đã được mời đến một bữa tiệc và, mặc dù có triệu chứng của một cơn cúm nhẹ, ông vẫn quấn ba cái áo khoác trên người, cộng thêm hai tấm chăn và đi ra ngoài nguyên như thế. Trên đường về nhà, ông phải đứng đợi taxi ở một khoảng sân lạnh lẽo, thế là ông bị cảm lạnh. Trận cảm tiến triển thành một cơn sốt cao, lẽ ra đã bị kiềm chế nếu Proust không bỏ ngoài tai lời khuyên
của các bác sĩ được mời đến nhà khám cho ông. Sợ rằng họ sẽ cản trở việc viết lách của mình, ông không để họ tiêm tinh dầu long não, và vẫn tiếp tục viết, không ăn hay uống được bất cứ thứ gì ngoài sữa nóng, cà phê và trái cây hầm. Cơn cảm lạnh chuyển thành viêm phế quản, rồi biến chúng thành viêm phổi. Những tia hy vọng phục hồi được nhen lên trong chốc lát khi ông ngồi dậy trên giường và đòi ăn món cá bơn nướng, nhưng đến khi cá được mua về và nấu xong thì ông lại có cảm giác buồn nôn và không thể ăn được miếng nào. Ông qua đời vài tiếng sau đó vì khối áp xe trong phổi vỡ ra. May mắn thay, những suy nghĩ của Proust về cách sống không chỉ giới hạn trong một câu trả lời quá ngắn ngủi và có phần khó hiểu cho một câu hỏi giả tưởng trên báo - bởi vì, cho đến lúc chết, ông vẫn miệt mài viết ra một cuốn sách hòng đưa ra câu trả lời, dù với một hình thức hơi quá mở rộng và phức tạp về cách kể, cho một câu hỏi vốn không phải là không tương đồng với câu hỏi được gợi ý từ dự báo của nhà khoa học giả tưởng người Mỹ kia. Nhan đề của cuốn sách dài ấy cũng nói lên điều đó. Mặc dù Proust chưa bao giờ thích cái tên này, nhiều lần ông nhắc đến nó như là “không thích hợp” (1914), “sai lạc” (1915) hay “xấu xí” (1917), Đi tìm thời gian đã mất vẫn có ưu điểm là đã chỉ ra chủ đề trung tâm của cuốn tiểu thuyết một cách khá rõ ràng: cuộc đi tìm những nguyên do đằng sau sự uổng phí và mất mát thời gian. Nó hoàn toàn không phải hồi ức lần tìm về một thời kỳ lãng mạn hơn, mà là một câu
chuyện mang tính thực tế, áp dụng với toàn thể nhân loại, về cách ngưng hoài phí thời gian và bắt đầu chấp nhận cuộc đời. Mặc dù lời tiên báo về một tận thế sắp đến hẳn nhiên khiến cho điều đó trở thành mối quan tâm hàng đầu trong tâm trí của bất cứ ai, cuốn cẩm nang của Proust vẫn thắp lên hy vọng rằng chủ đề này có thể neo giữ tâm trí chúng ta chút ít trước khi sự hủy diệt cá nhân và hoàn cầu đến gần; và rằng nhờ thế mà ta có thể học cách điều chỉnh các mối ưu tiên của mình trước khi bắt đầu chơi ván golf cuối cùng và khuỵu ngã.
Chương hai LÀM CÁCH NÀO ĐỂ ĐỌC CHO CHÍNH BẢN THÂN Proust sinh ra trong một gia đình rất coi trọng việc giúp cho người khác cảm thấy dễ chịu hơn. Cha ông là bác sĩ, một người bệ vệ, để râu quai nón với tướng mạo điển hình của thế kỷ 19, dáng vẻ uy quyền và ánh nhìn hữu ý có thể khiến ai nhìn vào cũng cảm thấy mình yếu đuối. Ở ông toát lên sự vượt trội về đạo đức vốn có sẵn trong những người làm nghề y, một nhóm hiển nhiên có giá trị với xã hội được bất kỳ ai từng khổ sở vì chứng bệnh từ ho khan hoặc vỡ ruột thừa công nhận, và bởi thế có thể gợi ra cảm giác thừa thãi không dễ chịu ở những ai theo nghề nghiệp ít được chứng nhận về giá trị hơn. Bác sĩ Adrien Proust có xuất phát điểm khiêm tốn, là con một người bán tạp hóa tỉnh lẻ chuyên làm nến sáp cho giáo dân và nhà thờ. Sau khi theo đuổi ngành y một cách xuất sắc, với đỉnh cao là luận văn Các hình thức khác nhau của chứng nhũn não, bác sĩ Proust chuyên tâm vào việc nâng cao tiêu chuẩn chung về vệ sinh công cộng. Ông đặc biệt quan tâm đến việc ngăn chặn lây lan dịch tả và dịch hạch, đi tới nhiều nơi bên ngoài nước Pháp để tư vấn cho các chính phủ nước ngoài về các bệnh truyền nhiễm. Ông được tưởng thưởng xứng đáng cho những nỗ lực của mình, được tặng thưởng
huân chương Hiệp sĩ Bắc Đẩu Bội tinh và phong học hàm giáo sư về dịch tễ học ở Trường Y thuộc Đại học Paris. Thị trưởng thành phố cảng Toulon, nơi một thời bị dịch tả hoành hành, đã trao cho ông chìa khóa biểu tượng vào thành phố và tên ông được đặt cho một bệnh viện dành cho bệnh nhân bị cách ly để kiểm soát dịch bệnh ở Marseilles. Khi ông mất vào năm 1903, Adrien Proust là một bác sĩ có tên tuổi trên thế giới, và hầu như không ai hoài nghi khi ông tóm tắt sự tồn tại của mình bằng suy nghĩ, “Tôi đã hạnh phúc suốt cả cuộc đời mình!” Quả thực không khó hiểu nếu như Marcel cảm thấy mình hơi vô giá trị khi đặt cạnh cha và e sợ mình là nhân tố phá hoại trong cuộc đời mãn nguyện ấy. Ông chưa bao giờ nung nấu một khát vọng nghề nghiệp nào được coi như biểu hiện của sự bình thường trong một gia đình tư sản vào cuối thế kỷ 19. Văn chương là điều duy nhất ông quan tâm, mặc dù trong phần lớn tuổi trẻ, ông không có vẻ quá quyết tâm, hay tỏ ra có khả năng, với việc viết lách. Vì là đứa con trai ngoan, trước tiên ông cố gắng làm điều gì đó được cha mẹ ưng thuận. Ông từng có suy nghĩ xin vào làm tại Bộ Ngoại giao, hoặc trở thành một luật sư, một nhà môi giới chứng khoán hay một phụ tá ở bảo tàng Louvre. Tuy vậy cuộc săn tìm sự nghiệp của ông có vẻ khá khó khăn. Hai tuần làm việc với một luật sư đã đủ làm ông khiếp hãi (“Trong những thời khắc kinh khủng nhất của mình, tôi chưa từng tuởng tượng được ra thứ gì khủng khiếp hơn một văn phòng luật”) và ý nghĩ trở thành một nhà ngoại giao bị gạt bỏ khi ông nhận ra mình sẽ phải đi khỏi Paris và xa rời người mẹ yêu quý. “Tôi còn biết
làm gì nữa, khi mà tôi đã quyết định không trở thành luật sư, bác sĩ hay tu sĩ...?” Chàng Proust hai mươi hai tuổi ngày một tuyệt vọng tự hỏi. Đáng lẽ ông đã có thể trở thành một thủ thư. Ông nộp đơn và được chọn vào một vị trí không được trả lương ở thư viện Mazarine[2]. Đó lẽ ra là một chốn lý tưởng cho ông, nhưng Proust thấy nơi này bụi bặm đến mức lá phổi của ông không chịu nổi bèn xin một đợt nghỉ ốm cứ kéo dài ra mãi, trong đó có những ngày ông nằm trên giường, có những ngày ông đi nghỉ dưỡng, nhưng chẳng mấy khi ông ngồi bên bàn viết. Cuộc sống của ông hình như khá hấp dẫn, ông năng tổ chức những bữa tiệc tối, ra ngoài dự tiệc trà và tiêu tiền như nước. Người ta có thể tưởng tượng nỗi buồn phiền của cha ông, một con người thực tế, chưa bao giờ tỏ ra hứng thú với nghệ thuật cho lắm (mặc dù ông từng phục vụ trong đội y tế của đoàn opéra Comique và quyến rũ được một ca sĩ opera người Mỹ, người gửi cho ông một bức hình chụp bà bận đồ như đàn ông trong chiếc quần nhiều tầng diêm dúa dài đến gối). Sau khi liên tục không đi làm, xuất hiện ở chỗ làm hầu như mỗi năm chỉ một ngày hoặc ít hơn, thì ngay cả những người quản lý thư viện bao dung hiếm thấy của Marcel rốt cuộc cũng mất kiên nhẫn và sa thải ông sau năm năm kể từ khi ông được nhận vào làm. Đến lúc ấy thì không chỉ người cha vốn đã thất vọng mà tất cả mọi người cũng đều thấy rõ rằng Marcel sẽ không bao giờ có được một công việc tử tế - và sẽ mãi mãi phải dựa vào tiền của gia đình để theo đuổi sở thích văn chương vốn không đem lại lợi lộc gì và mang tính tài tử.
Bởi thế thật khó mà hiểu được mối tham vọng mà Proust giãi bày với người hầu gái[3] khi cả cha và mẹ ông đều đã qua đời, và rốt cuộc ông đã bắt tay vào viết cuốn tiểu thuyết của mình. “Céleste này,” ông nói, “giá mà tôi có thể chắc chắn về việc mình làm với những cuốn sách như cha tôi làm với người bệnh nhỉ.” Làm việc với những cuốn sách giống như cách ngài Adrien đã từng làm với người mắc bệnh tả và dịch hạch ư? Người ta không cần phải là thị trưởng Toulon để nhận ra bác sĩ Proust có khả năng giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của người khác, còn Marcel định chữa lành cái gì với bảy tập của bộ sách Đi tìm thời gian đã mất? Công trình ấy có thể là một cách để vượt qua một chuyến đi bằng xe lửa chậm chạp băng qua vùng thảo nguyên Siberia, nhưng liệu có ai muốn tuyên bố rằng nó hữu ích ngang với một hệ thống vệ sinh công cộng được vận hành bài bản? Nếu chúng ta gạt bỏ những tham vọng của Marcel, thì đó là bởi nỗi hoài nghi cụ thể với các đặc tính chữa lành của tiểu thuyết, hơn là vì nghi ngờ toàn bộ giá trị của các tác phẩm in ấn. Ngay cả bác sĩ Proust, tuy khó cảm thông với thiên hướng của con trai về nhiều mặt, cũng không ác cảm với mọi thể loại sách, và thực ra, ông cũng là một tác giả có nhiều đầu sách, và trong một thời gian dài từng được biết đến ở các hiệu sách nhiều hơn con trai mình. Tuy vậy, không giống cậu con trai, tính thiết thực trong các trước tác của bác sĩ Proust thì không có gì phải bàn cãi. Trong ba
mươi tư cuốn sách, ông tận tụy với việc tìm hiểu những cách thức phong phú nhằm cải thiện tình trạng sức khỏe của người dân, các tựa sách của ông trải rộng từ một nghiên cứu về Việc phòng ngừa dịch hạch của châu Âu cho đến một vấn đề thuộc chuyên môn sâu và mới mẻ ở thời điểm đó, Chứng nhiễm độc chì quan sát thấy ở các công nhân sản xuất pin. Nhưng có lẽ bác sĩ Proust nổi tiếng nhất với giới độc giả nhờ một số cuốn sách truyền tải cô đọng, sinh động và bằng thứ ngôn ngữ dễ hiểu tất cả những vấn đề mà người ta có thể muốn biết về một cơ thể khỏe mạnh. Sẽ không có gì là mâu thuẫn với tinh thần chung của các tham vọng của ông khi miêu tả ông là nhà tiên phong và bậc thầy về viết sách hướng dẫn cách tự chăm sóc sức khỏe. Cuốn sách hướng dẫn độc giả tự thực hành thành công nhất của ông có tên Các yếu tố về vệ sinh; sách được xuất bản năm 1888, với đầy đủ minh họa và nhắm đến các thiếu nữ, những người được cho là rất cần lời khuyên về việc cải thiện sức khỏe để sinh ra một thế hệ công dân Pháp mới khỏe mạnh cường tráng, bù đắp cho sự hao hụt sau một thế kỷ tiến hành những cuộc phiêu lưu quân sự hao tổn xương máu. Vì mối quan tâm đến một lối sống lành mạnh chỉ nổi lên kể từ thời bác sĩ Proust, nên có lẽ cũng hữu ích khi điểm qua một vài lời khuyến nghị sâu sắc của vị bác sĩ này.
BÁC SĨ PROUST CÓ THỂ THAY ĐỔI SỨC KHỎE CỦA BẠN NHƯ THẾ NÀO (i) Đau lưng Xuất hiện hầu như do sai tư thế. Khi một thiếu nữ khâu vá, cô nên chú ý không cúi về phía trước, bắt tréo chân hay ngồi bên một cái bàn thấp, bởi như thế sẽ chèn ép các cơ quan tiêu hóa quan trọng, ngăn cản sự lưu thông máu và kéo căng cột sống, vấn đề này được minh họa trong hình vẽ cảnh báo bên dưới: Thay vào đó cô nên làm theo tư thế của thiếu nữ này:
(ii) Áo nịt ngực Bác sĩ Proust không che giấu mối ác cảm với những vật dụng thời trang này, ông mô tả chúng như là thứ để tự gây hại cho cơ thể và phi lý (để phân biệt rõ cho những ai lo lắng về mối tương quan giữa thon và đẹp, ông cảnh báo độc giả, “Một phụ nữ gầy khác xa với một phụ nữ mảnh mai”). Nhằm cảnh báo các cô gái từng bị áo nịt ngực cuốn hút, bác sĩ Proust thêm vào một hình minh họa để cho thấy tác động tai hại của chúng với cột sống. (iii) Tập thể dục Thay vì giả vờ mảnh mai và cân đối nhờ các dụng cụ nhân tạo, bác sĩ Proust đề xuất một chế độ tập thể dục thường xuyên, bao gồm một số bài tập mẫu thiết thực, không quá sức, ví dụ như nhảy từ tường xuống...
... nhảy lò cò vòng quanh... ... vung tay...
và giữ thăng bằng trên một chân. Có người cha am tường về thể dục thẩm mỹ, về tác hại của áo nịt ngực và các tư thế ngồi khi may vá thêu thùa, Marcel hẳn đã có thể bị coi là hấp tấp hoặc đơn giản là quá tham vọng nếu so sánh công trình của đời mình với thành tựu của tác giả cuốn sách Các yếu tố về vệ sinh. Thay vì chỉ trích ông là không có cơ sở, hãy đặt câu hỏi là liệu ta có thể trông mong bất kỳ cuốn tiểu thuyết nào chứa đựng các đặc tính chữa lành, và liệu bản thân thể loại này có thể mang lại sự giải tỏa nào đó lớn hơn một viên aspirin, cuộc dạo bộ đồng quê hay ly martini nguyên chất. Bớt khắt khe hơn, ta có thể cho đó là khuynh hướng thoát ly thực tại. Bị bỏ lại ở những chốn quen thuộc, biết đâu ta lại hứng thú mua một cuốn sách bìa mềm trên sạp báo ở ga tàu (“Tôi bị cuốn hút bởi ý tưởng đến với một phạm vi độc giả rộng hơn - kiểu người mua một bản sách in kém chất lượng trước lúc lên tàu”, Proust nói rõ). Một khi ta bước lên toa tàu, ta có thể tách mình ra khỏi khung cảnh hiện tại và bước vào một thế giới dễ chịu hơn, hay ít nhất là khác một cách dễ chịu, thỉnh thoảng dứt ra để ngắm cảnh vật vụt qua, trong khi tay vẫn giữ trang sách in kém chất lượng ở đoạn vị nam
tước cáu bẳn đeo kính một mắt chuẩn bị bước vào phòng khách - cho tới khi ga đến của chúng ta được báo trên loa, phanh tàu phát ra những tiếng rít miễn cưỡng và ta lại trở về với thực tại, với biểu tượng là nhà ga và bầy bồ câu xám lảng vảng đang mổ miếng bánh bị vứt lại với vẻ gian giảo (trong hồi ký của mình, Céleste, cô giúp việc của Proust, nhắn nhủ những ai cảm thấy lo lắng khi mới tiếp xúc với cuốn tiểu thuyết của Proust là nó được viết ra không phải để đọc trong khi đi từ bến tàu này đến bến tàu khác). Dù những cái thú của việc dùng một cuốn tiểu thuyết làm công cụ để đưa ta bay lên một thế giới khác là gì, thì đó cũng không phải phương cách duy nhất để đối đãi với thể loại này. Đó chắc chắn không phải là phương cách của Proust, và có lẽ không phải phương pháp hiệu quả cho lắm để thỏa mãn những tham vọng chữa lành cao đẹp mà Proust bày tỏ với Céleste. Để hình dung suy nghĩ của Proust về việc chúng ta nên đọc sách thế nào, tốt nhất là xem cách Proust ngắm tranh. Sau khi Proust mất, bạn ông, Lucien Daudet, viết về quãng thời gian bên cạnh ông, trong đó có mô tả về lần họ ghé thăm bảo tàng Louvre cùng nhau. Mỗi khi xem tranh, Proust đều có thói quen cố gắng tìm ra sự tương đồng giữa các nhân vật được vẽ trong tranh với những người ông biết trong đời thực. Daudet kể là họ đi vào phòng tranh treo một bức vẽ của Domenico Ghirlandaio[4]. Bức tranh có tên Ông già và cậu bé, được vẽ vào những năm 1480, mô tả một người đàn ông có vẻ mặt nhân hậu với một cụm nhọt ở chóp mũi.