M C L C
STT N I DUNGTRANG
1 A. Đt v n đ
1
2
B. Gi i quy t v n đ ế
I. C s lí lu n c a v n đơ
II. Th c tr ng c a v n đ 3
III. Các gi i pháp th c hi n 4
IV. Ki m nghi m 12
3 C. K t lu n và đ xu tế
4 Tài li u tham kh o 14
A. ĐT V N Đ
Đi m i Giáo d c là m t trong nh ng nhi m v hàng đu c a n n giáo
d c n c ta trong giai đo n hi n nay. M t trong nh ng v n đ c b n c a ướ ơ
đi m i giáo d c là đi m i ph ng pháp d y h c, trong đó có đi m i ươ
ph ng pháp d y h c môn toán. Toán h c có vai trò và v trí đc bi t quanươ
tr ng trong ch ng trình ph thông cũng nh trong th c ti n cu c s ng. H c ươ ư
t t môn toán h c sinh s có kh năng lĩnh h i các tri th c khác m t cách lôgic
và khoa h c. V n đ đc đt ra đây là làm th nào đ h c sinh h c t t ượ ế
môn toán? Qua quá trình gi ng d y, theo tôi tr c h t c n t o cho h c sinh ướ ế
ni m tin, s h ng thú, đng l c khám phá tri th c m i trong chính con ng i ườ
các em. Mu n làm đc đi u này đòi h i ng i th y ph i đem tri th c m i ượ ườ
đn v i h c sinh m t cách t nhiên nh t, đ các em c m th y nh t mìnhế ư
khám phá ra đc tri th c m i đó. ượ
Qua nghiên c u lí lu n và th c nghi m d y h c cho th y, s d ng B n
đ t duy trong d y h c ki n th c m i giúp HS h c t p m t cách ch đng, ư ế
tích c c và huy đng đc t t c HS tham gia xây d ng bài m t cách hào ượ
h ng. V i s n ph m đc đáo “ki n th c + h i h a” là ni m vui sáng t o hàng ế
ngày c a HS và cũng là ni m vui c a chính th y cô giáo và ph huynh HS khi
ch ng ki n thành qu lao đng c a h c trò c a mình. Cách h c này còn phát ế
tri n đc ượ năng l c riêng c a t ng h c sinh không ch v trí tu (v , vi t gì ế
trên B n đ t duy ư ), h th ng hóa ki n th c (huy đng nh ng đi u đã h c ế
tr c đó đ ch n l c các ý đ ghi), kh năng h i h a (hình th c trình bày, k tướ ế
h p hình v , ch vi t, màu s c), s v n d ng ki n th c đc h c qua sách ế ế ượ
v vào cu c s ng.
Vi c v n d ng B n đ t duy trong d y h c s d n hình thành cho HS ư
t duy m ch l c, hi u bi t v n đ m t cách sâu s c, có cách nhìn v n đ m tư ế
cách h th ng, khoa h c. S d ng B n đ t duy k t h p v i các ph ng ư ế ươ
pháp d y h c tích c c khác nh v n đáp g i m , thuy t trình,… có tính kh ư ế
thi cao góp ph n đi m i PPDH. V i nh ng u vi t đó ư tôi th c hi n đ tài
“Rèn kĩ năng cho h c sinh thi t k B n đ t duy m t s ch đ ki n ế ế ư ế
th c nh m nâng cao s h ng thú và hi u qu trong vi c h c môn Toán”
đ b sung m t ph ng pháp trong vi c h th ng ki n th c giúp h c sinh t ươ ế
ôn t p t t h n. ơ
B. GI I QUY T V N Đ
I. C s lí lu n c a v n đơ
Tr c đây, ướ đ ôn t p ph n lí thuy t c a các ch đ toán ế m t s GV cũng
đã l p b ng bi u, v s đ, bi u đ,… và c l p có chung cách trình bày ơ
gi ng nh cách c a GV ho c c a tài li u, ch không ph i do HS t xây d ng ư
theo cách hi u c a mình, h n n a, các b ng bi u đó ch a chú ý đn hình nh, ơ ư ế
2
màu s c và đng nét. G n đây nhi u GV đã áp d ng thành công d y h c v i ườ
vi c thi t k BĐTD t o m t không khí sôi n i, hào h ng c a c th y và trò ế ế
trong các sinh ho t t chuyên môn cũng nh ho t đng d y h c c a nhà ư
tr ng, là m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a phong trào thi đua ườ Xây
d ng tr ng h c thân thi n, h c sinh tích c c ườ mà B GD&ĐT đang đy
m nh tri n khai .
B n đ t duy còn g i là S đ t duy, L c đ t duy…là hình th c ghi ư ơ ư ượ ư
chép nh m tìm tòi đào sâu, m r ng m t ý t ng, h th ng hóa m t ch đ ưở
hay m t m ch ki n th c…b ng cách k t h p vi c s d ng đng th i hình ế ế
nh, đng nét, màu s c, ch vi t v i s t duy tích c c. ườ ế ư
B não c a con ng i đc coi là m t th gi i bí n. Não trái ghi nh các ườ ượ ế
thông tin b ng các kí t , đng th ng, con s . Não ph i giúp ta x lí các ườ
thông tin v nh p đi u, màu s c, hình nh…T tr c đn nay, chúng ta ướ ế
th ng quen v i vi c ghi chép thông tin b ng t ng , g ch đu dòng, tóm ýườ
Nh v y, chúng ta ch s d ng 50% kh năng c a b não khi ghi nh n thôngư
tin. Năm 1960, Tony Buzan đã nghiên c u ra ph ng pháp B n đ t duy ươ ư
(Mind Map), đã giúp con ng i t n d ng tri t đ kh năng ghi nh n thông tinườ
c a b não.
V i m t kĩ thu t hình h a có đng nét, có màu s c có t ng , hình nh ườ
đc d a trên s t ng t ng và k t n i, b n đ t duy giúp chúng ta t doượ ưở ượ ế ư
suy nghĩ và phát huy ti m năng sáng t o c a b não. H c sinh không còn th
đng ng i nghe giáo viên gi ng bài r i ghi bài m t cách máy móc mà trái l i
các em sáng t o ra tác ph m c a riêng mình qua s đnh h ng, g i ý c a ướ
giáo viên. Ngoài vi c dùng b n đ t duy trong d y và h c, b n đ t duy ư ư
còn giúp h c sinh nâng cao năng l c t h c, t ki m tra.
Vì sao ph i s d ng B n đ t duy trong vi c d y, h c và h th ng ki n ư ế
th c? B n đ t duy s giúp chúng ta sáng t o h n, ti t ki m th i gian h n, ư ơ ế ơ
ghi nh t t h n, có th nhìn th y b c tranh t ng th …Khi l p m t b n đ ơ
ki n th c, ngoài vi c nh và hi u ki n th c m i còn giúp chúng ta n m ki nế ế ế
th c sâu, kĩ h n. Dùng B n đ t duy đ d y, giáo viên s có m t đnh ơ ư
h ng rõ r t, m t k ho ch c th n m v ng và trình bày nh ng n i dung cướ ế ơ
b n m t cách đn gi n h n đ h c sinh d hi u, d n m b t đc tính h ơ ơ ượ
th ng và m i quan h c a nh ng tri th c mà không r i vào nh ng chi ti t v n ơ ế
v t, th y u ho c không th y rõ tính h th ng c a bài h c. ế
Quy trình l p b n đ t duy: ư
- Tr c h t, chúng ta b t đu b ng t trung tâm v i hình nh c a ch đ.ướ ế
Sau đó, n i các nhánh chính (c p m t ) đn hình nh trung tâm, n i các nhánhế
c p hai đn các nhánh c p m t…b ng các đng k ( ế ườ luôn s d ng màu s c
vì màu s c cũng có tác d ng kích thích não nh hình nh ư ). Các đng k càngườ
g n hình nh trung tâm càng đc tô đm h n, dày h n. Khi chúng ta n i các ượ ơ ơ
đng v i nhau, chúng ta có th hi u và nh nhi u h n do b não chúng taườ ơ
3
làm vi c b ng s liên t ng. ( ưở các đng cùng m t c p đ ph i có cùngườ
màu s c).
- L u ý: M i t ho c ý nên đng đc l p và đc n m trên m t đng k .ư ượ ườ
Nên dùng đng k cong thay vì các đng th ng vì các đng cong đc tườ ườ ườ ượ
ch c rõ ràng s thu hút đc s chú ý c a m t nhi u h n. Ngoài ra c n b trí ượ ơ
thông tin đu quanh hình nh trung tâm.
II. Th c tr ng v n đ
Tr ng THPT Lê Vi t T o là ngôi tr ng có tu i đi còn khá tr đóngườ ế ườ
g n tr ng THPT L ng Đc B ng nên vi c tuy n sinh đu vào t ng đi ườ ươ ươ
khó khăn , h u h t h c sinh có h c l c trung bình và y u , m t b ng chung ế ế
v nh n th c c a h c sinh ch a cao. Vi c h c hành c a các em ch a đc ư ư ượ
các b c ph huynh quan tâm đúng m c, d n đn vi c l là c a h c sinh trong ế ơ
vi c h c. V môn Toán nói riêng các em càng ng i do ki n th c l p d i ế ướ
không v ng, m t s em h c khá môn Toán nh ng v n “s môn h c này. Là ư
giáo viên tr c ti p gi ng d y tôi nh n th y h c sinh đây ngoài kh năng ế
nh n th c ch a t t các em còn dành r t ít th i gian đ h c bài nhà. Lí do ư
đc đa ra ch y u là do s “n i ti ng” khó và khô khan c a môn toán, đcượ ư ế ế
bi t là v i h c sinh tr ng THPT Lê Vi t T o. Năm h c 2016 2017 đc ườ ế ượ
phân công gi ng d y 2 l p 10A, 10B đu năm h c tôi đã th c hi n m t
kh o sát v th i gian dành cho vi c h c môn toán nhà và thu đc k t qu ượ ế
h t s c đáng bu n nh sau:ế ư
L p kh o sát Th i gian h c trong 1 ngày
Không h cD i 30ướ
phút
30 đn 60ế
phút
Trên 60
phút
L p 10A(45HS)19 16 6 4
L p 10B(42HS)19 15 6 2
T ng38 31 12 6
H i nh ng em có dành th i gian h c môn toán nhà thì ph n l n các
em tr l i lí do có h c là đ đi phó v i vi c ki m tra bài cũ, s ít còn l i h c
có ch đnh và m c tiêu c th .
Chính vì th cùng nhi u th h h c sinh tr i qua nh ng kì thi T tế ế
Nghi p, tôi luôn trăn tr làm th nào đ giúp h c sinh h th ng ki n th c và ế ế
ôn t p m t cách t t nh t? Đc bi t là v i đi t ng h c sinh tr ng có đu ượ ườ
vào th p nh tr ng THPT Lê Vi t T o. Đi v i b môn Toán, h c sinh ư ườ ế
không nh ng ph i chăm h c mà còn ph i có ph ng pháp h c phù h p m i ươ
có th n m v ng ki n th c c b n. M t th c tr ng đáng lo ng i trong quá ế ơ
trình ôn t p là khi giáo viên h i bài, h c sinh đã n m h u h t ki n th c, ế ế
nh ng khi ki m tra l i thì h c sinh đã quên ho c có s nh m l n tai h i. ư
4
Khi s d ng B n đ t duy trong gi ng d y và h th ng hóa ki n th c, ư ế
tôi nh n th y h c sinh h ng thú, tích c c h n so v i các ph ng pháp khác. ơ ươ
Trong năm h c 2015 2016 tôi b c đu đã thi t k B n đ t duy cho m t ướ ế ế ư
s ch đ môn toán 10 và môn toán 11, đng th i cũng h ng d n cho h c ư
sinh cách thi t k m t B n đ t duy cho riêng mình.ế ế ư
III. Gi i pháp và t ch c th c hi n
Trong gi i h n c a đ tài này tôi ch đa ra cách thi t k B n đ t ư ế ế ư
duy cho các ch đ ki n th c sau đây: ế
+ Véct trong m t ph ng (ch ng 1 hình h c 10 – ch ng trình chu n)ơ ươ ươ
+ Giá tr l ng giác c a m t cung (ch ng 6 đi s 10 – ch ng trình chu n) ượ ươ ươ
+ Phép đng d ng (ch ng 1 hình h c 11 – ch ng trình chu n) ươ ươ
+ Dãy s (ch ng 3 gi i tích 11 – ch ng trình chu n) ươ ươ
V i các ch đ ki n th c trên, trong năm h c 2012 2013 tôi t ch c ế
h ng d n th c hi n cho h c sinh 2 l p 10A và 11A trong các ti t T ch nướ ế
bám sát
V i m i m t ch đ ki n th c tôi th c hi n các ho t đng sau đây: ế
Ho t đng 1: L p BĐTD
M đu bài h c GV cho HS l p BĐTD theo nhóm v i các g i ý liên
quan đn ch đ ki n th c.ế ế
Ho t đng 2: Thuy t minh v BĐTDế
Cho m t vài HS ho c đi di n c a các nhóm lên báo cáo, thuy t minh ế
v BĐTD mà nhóm mình đã thi t l p. Ho t đng này v a giúp GV bi t rõ ế ế
vi c hi u bi t ki n th c c a các em, v a là m t cách rèn cho các em kh năng ế ế
trình bày ý t ng tr c đông ng i, giúp các em t tin h n, m nh d n h n,ưở ướ ườ ơ ơ
đây cũng chính là đi m mà h c sinh M ng Lát c n rèn luy n. ườ
Ho t đng 3: T ch c cho HS th o lu n, ch nh s a, hoàn thi n BĐTD
T ch c cho HS th o lu n, b sung, ch nh s a đ hoàn thi n BĐTD v
m t ki n th c nào đó. GV s là ng i c v n, tr ng tài giúp HS hoàn ch nh ế ườ
BĐTD, t đó d n đn ki n th c tr ng tâm c a bài h c. ế ế
Ho t đng 4: C ng c ki n th c b ng m t BĐTD ế
Cho HS lên trình bày, thuy t minh v ki n th c thông qua m t BĐTDế ế
mà các em v a thi t k và c l p đã ch nh s a, hoàn thi n ho c m t BĐTD ế ế
mà GV đã chu n b s n (v b ng ph ho c in trên gi y A 0). BĐTD là m t
s đ m nên không yêu c u t t c các nhóm HS có chung m t ki u BĐTD,ơ
GV ch nên ch nh s a cho HS v m t ki n th c và góp ý thêm v đng nét ế ườ
v và hình th c (n u c n). ế
1. Ch đ: Véct - Ch ng I – Hình h c 10 (ch ng trình chu n) ơ ươ ươ
Đây là n i dung m i, r t quan tr ng c a môn Toán c p THPT. N i
dung này là c s là công c đ h c sinh làm quen v i ph ng pháp t a đơ ươ
trong m t ph ng, v i ph ng pháp t a đ, h c sinh s b c đu nghiên c u ươ ướ
5