CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến ngành GD Thị xã Bình Long.
Tôi ghi tên dưới đây:
Số
T
T
Họ và tên
Ngày tháng
năm sinh
Nơi công tác
(hoặc nơi
thường trú)
Chức
danh
Trình
độ
chuyên
môn
Tỷ lệ (%)
đóng góp vào
việc tạo ra
sáng kiến
VŨ THỊ
SỨNG
17/04/1979 Trường THCS
An Lộc, Bình
Long, Bình
Phước
Giáo viên
dạy môn
Ngữ văn
ĐHSP
Văn
100%
Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh bài “Chuyện người con gái Nam Xương–
Ngữ văn 9”
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Vũ Thị Sứng- GV trường THCS An Lộc
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: tháng 10 năm 2020
Mô tả bản chất của sáng kiến:
*Tính mới của sáng kiến:
Giáo dục phổ thông nước ta trong những năm vừa qua đã được đổi mới cả về mục
tiêu, nội dung và phương pháp dạy học gắn với bốn trụ cột của thế kỉ XXI: học để biết,
học để làm, học để tự khẳng định, học để cùng chung sống. Đặc biệt rèn luyện kĩ năng
sống cho học sinh đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định là một trong năm nội dung
của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các nhà
trường phổ thông.
Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển
xã hội. Mục tiêu giáo dục phổ thông chuyển từ trang bị kiến thức cho học sinh sang trang
bị những năng lực cần thiết cho các em đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực
tiễn. Do đó ngoài dạy kiến thức lí thuyết người giáo viên cần giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh. Giáo dục kĩ năng sống càng trở nên cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi vì:
- Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết
định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có kĩ năng sống, các em
sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước.
- Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ,
ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn
thiếu kinh ngiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động,… Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập
quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của
những yếu tố tích cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống,
các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng, thực
2
dụng, dễ bị phát triên lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến hiện
tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông trong thời gian qua như: nghiện hút,
bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa,... chính là do các em thiếu kĩ năng sống
cần thiết như: kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải
quyêt mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp,…
Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn
luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các
em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xậy dựng mối quan
hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và
lành mạnh. Giáo dục kĩ năng sống là hình thành cho các em năng lực làm chủ bản thân,
khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực
trước các tình huống của cuộc sống.
Tóm lại, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục phổ thông.
Tuy nhiên từ thực tế giảng dạy của bản thân cũng như từ việc đi dự giờ đồng nghiệp
tôi thấy rằng việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở một số gáo viên còn mờ
nhạt hoặc có tích hợp nhưng còn gượng gạo và chưa thật phù hợp.
Từ những lí do trên tôi đã mạnh dạn chọn nghiên cứu đề tài này.
* Nội dung sáng kiến: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh bài “Chuyện người con gái
Nam Xương– Ngữ văn 9”
CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Kĩ năng sống là gì?
Theo tài liệu “Giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ Văn ở trường trung học cơ
sở cho giáo viên- của Bộ Giáo dục-Đào tạo” thì:
-Kĩ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực, giúp các cá nhân có
thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hằng ngày.
-Kĩ năng sống không phải tự nhiên có được mà phải hình thành dần trong quá trình
học tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc sống. Quá trình hình thành kĩ năng sống diễn ra
cả trong và ngoài hệ thống giáo dục.
-Kĩ năng sống vừa mang tính cá nhân vừa mang tính xã hội. Kĩ năng sống mang tính
cá nhân vì đó là khả năng của cá nhân, vừa mang tính xã hội vì phụ thuộc vào các giai
đoạn lịch sử của xã hội, chịu ảnh hưởng của truyền thống, văn hóa gia đình, cộng đồng,
dân tộc.
- Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường phổ thông: Giáo dục kĩ năng sống
trong nhà trường phổ thông nhằm các mục tiêu sau:
+Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ
sở đó hình thành cho các em những hành vi thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những
hành vi thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hằng ngày.
+Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển hài
hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
Nguyên tắc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông.
-Tương tác.
3
-Trải nghiệm.
-Tiến trình
-Thay đổi hành vi.
-Thời gian – môi trường giáo dục.
Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông.
- Kĩ năng tự nhận thức.
- Kĩ năng xác định giá trị.
- Kĩ năng kiểm soát cảm xúc.
- Kĩ năng ứng phó với căng thẳng.
- Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ.
- Kĩ năng thể hiện sự tự tin.
- Kĩ năng giao tiếp.
- Kĩ năng lắng nghe tích cực.
- Kĩ năng thể hiện sự cảm thông.
- Kĩ năng thương lượng.
- Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn.
- Kĩ năng hợp tác .
- Kĩ năng tư duy phê phán.
- Kĩ năng tư duy sáng tạo.
- Kĩ năng ra quyết định.
-Kĩ năng giải quyết vấn đề.
- Kĩ năng kiên định.
- Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm.
- Kĩ năng đạt mục tiêu.
- Kĩ năng quản lí thời gian.
- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin.
Cách tiếp cận và phương pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà
trường phổ thông.
Việc giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường phổ thông được thực hiện qua dạy học
các môn học và hoạt động giáo dục nhưng không phải là lồng ghép thêm kĩ năng sống
vào nội dung mà theo một cách tiếp cận mới là sử dụng các phương pháp dạy học tích
cực tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm trong kĩ năng sống quá trình học tập.
Phương pháp dạy học để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là hướng vào người
học, dạy học phát huy tính tích cực của học sinh như: phương pháp giải quyết vấn đề,
phương pháp đóng vai…
* Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống môn ngữ văn ở trường trung học cơ sở.
Giáo dục kĩ năng sống thông qua các giờ học Ngữ văn theo phương pháp tích cực ở
trường THCS nhằm giúp HS:
Về kiến thức
-Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc cũng như những giá trị tốt
đẹp của nhân loại: góp phần củng cố, mở rộng và bổ sung, khắc sâu kiến thức đã học về
quyền và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội, về nghề nghiệp.
4
- Nhận thức được sự cần thiết của các kĩ năng sống giúp cho bản thân sống tự tin, lành
mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và
tinh thần của bản thân và người khác.
- Nhận thức được những giá trị cốt lõi làm nền tảng cho các kĩ năng sống.
Về kĩ năng
- Có kĩ năng làm chủ bản thân, có trách nhiệm, biết ứng xử linh hoạt, hiệu quả và tự tin
trong các tình huống giao tiếp hằng ngày.
- Có suy nghĩ và hành động tích cực, tự tin, có những quyết định đúng đắn trong cuộc
sống.
- Có kĩ năng quan hệ tích cực và hợp tác, biết bảo vệ mình và người khác trước những
nguy cơ ảnh hưởng đến sự an toàn và lành mạnh của cuộc sống (tệ nạn xã hội,
HIV/AIDS, bạo lực, nạn xâm hại tinh thần, thể xác…) giúp HS phòng ngừa những hành
vi, nguy cơ có hại cho sự phát triển của cá nhân.
Về thái độ
- Hứng thú và có nhu cầu được thể hiện các kĩ năng sống mà bản thân đã rèn luyện
được đồng thời biết động viên người khác cùng thực hiện các kĩ năng sống đó.
- Hình thành và thay đổi hành vi, nhất là những hành vi liên quan đến lối sống lành
mạnh có trách nhiệm với bản thân, bè bạn, gia đình và cộng đồng.
- Có ý thức về quyền và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội;
có ý thức nghề nghiệp.
*THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Có một thực tế hiện nay là học sinh chưa nhận thức được tầm quan trọng của môn
Ngữ văn. Do vậy, các em không chuẩn bị và soạn bài trước ở nhà. Các em cho rằng học
văn “ chán, buồn ngủ” bởi toàn nghe cô (thầy) giảng.
*Về phía người dạy: khi lồng ghép giáo dục kĩ năng sống tôi gặp phải những khó khăn
sau:
-Việc đổi mới phương pháp dạy – học chưa đồng bộ, chưa tích cực trong việc đổi mới
phương pháp. Bản thân trực tiếp đứng lớp bộ môn Ngữ Văn đã có ý thức và đi vào đổi
mới phương pháp dạy – nhưng việc thực hiện đôi lúc còn mang tính chất hình thức, hoặc
qua một thời gian đổi mới phương pháp dạy – học thì quay trở lại với phương pháp dạy
học cũ.
- Khi soạn bài có phần giáo dục kĩ năng sống nhưng lại chỉ thể hiện ở các đề mục
trong giáo án (chỉ là hình thức) trên thực tế giáo dục kĩ năng sống nào cho các em và đưa
vào phần nào của bài dạy thì lại không xác định cụ thể.
- Trong quá trình dạy, giáo viên chưa đặt học sinh vào tình huống “có vấn đề” để các
em trao đổi thảo luận đưa ra ý kiến.
- Đôi khi bản thân vẫn còn có tình trạng áp đặt các em phải theo ý kiến chủ quan của
mình vì thế không phát huy được tính tích cực sáng tạo nơi các em.
- Hình thức kiểm tra đánh giá (kiểm tra miệng- năm nay gọi là kiểm tra thường
xuyên) chưa phong phú đa dạng. Nếu câu hỏi tình huống đặt ra học sinh xử lí tốt hợp lí
chúng ta nên khuyến khích ghi điểm để động viên khích lệ các em.
*Về phía người học:
5
Một thực tế đáng lưu tâm là không ít học sinh hiện nay rơi vào tình trạng lười đọc
văn bản nhất là tác phẩm truyện hoặc đoạn trích, cứ thấy bài dài là chán và vì chán nên
việc tiếp thu bài không hiệu quả.
Khi soạn bài, nhiều em thường mở google ra chép đề đối phó với việc kiểm tra của
giáo viên chính vì thế các em không nắm được tác phẩm, không biết rõ tác phẩm đó viết
về nhân vật nào? Nhân vật đó có đặc điểm gì nổi bật?... không phát hiện là tình huống
truyện hay tình huống có vấn đề vì thế không ấn tượng về tác phẩm.
MỘT VÀI BIỆN PHÁP CỦA BẢN THÂN
Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài:
Muốn cho tiết dạy đọc hiểu văn bản đạt hiệu quả cần hướng dẫn học sinh chuẩn bị
bài. Giáo viên chỉ cần hướng dẫn cụ thể văn bản – học sinh sẽ hình thành thói quen – trở
thành yêu cầu bắt buộc khi soạn một tác phẩm truyện. Việc hướng dẫn cũng không mất
quá nhiều thời gian. Yêu cầu học sinh trước khi soạn bài cần:
- Đọc kĩ văn bản.
- Nắm những ý chính về phần giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh nào và ở thời kì nào?
- Tác phẩm có những nhân vật nào? Mỗi nhân vật có điểm nổi bật là gì?
Việc nắm được tác giả, tác phẩm sẽ rất thuận lợi trong quá trình khai thác văn bản.
Xác định mục tiêu cần đạt cho bài dạy: cụ thể trong phần kĩ năng cần xác định giáo
dục những kĩ năng nào cho học sinh và đưa vào phần nào của bài học? Xây dựng hệ
thống câu hỏi như thế nào? Xác định nhiệm vụ giao cho các em là gì? Các em làm việc cá
nhân hay nhóm để hoàn thành nhiệm vụ đó? Yêu cầu sản phẩm là gì? (dự kiến các câu trả
lời- định hướng cách xử lí nếu có những câu trả lời không phù hợp…)
Ví dụ cụ thể: bài “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1/Kiến thức:
- Bước đầu làm quen với thể loại truyền kì.
- Cảm nhận vẻ đẹp truyền thống trong tâm hồn người phụ nữ Việt Nam qua nhân vật Vũ
Nương.
- Hiểu được giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và sáng tạo của Nguyễn Dữ trong tác
phẩm.
2/Kĩ năng:
- Biết cách đọc - hiểu một văn bản truyện trung đại.
- Nhận ra ngôi kể, phương thức biểu đạt, tình huống.
- Rèn luyện thêm cách kề tóm tắt tác phẩm tự sự.
2/Phẩm chất:
- Cảm thông và trân trọng vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội
phong kiến xưa.
-Giáo dục các em tình yêu thương con người, biết thông cảm và sẻ chia những bất hạnh
của người khác.
3Năng lực:
-Năng lực chung: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực tự quản bản thân.
