5
Tuy nhiên, tính cách là m t hình t ng xã h i – l ch s xu t hi n trongộ ượ ộ ị ử ấ ệ
hi n th c khách quan. Do đó ch c năng khái quát c a nhân v t cũng mang tínhệ ự ứ ủ ậ
ch t l ch s . Trong th i c đi, khi nhi m v c a xã h i con ng i là chinhấ ị ử ờ ổ ạ ệ ụ ủ ộ ườ
ph c thiên nhiên, khai phá đa bàn c trú, t o d ng dân t c, ch ng ngo i xâm,ụ ị ư ạ ự ộ ố ạ
thì xu t hi n các nhân v t th n tho i nh N Oa đi đá vá tr i, L c Longấ ệ ậ ầ ạ ư ữ ộ ờ ạ
Quân và Âu C đ ra trăm tr ng, S n Tinh, Thu Tinh, … ơ ẻ ứ ơ ỷ
ng v i xã h i phân hoá giai c p trên c s ch đ t h u, nhân v tỨ ớ ộ ấ ơ ở ế ộ ư ữ ậ
văn h c l i khái quát các tính cách đi kháng v m t ph m ch t. Đó là nh ngọ ạ ố ề ặ ẩ ấ ữ
nhân v t c tích v i các tính cách ng i giàu, k nghèo (ậ ổ ớ ườ ẻ Cây tre trăm đtố),
ng i ác ng i thi n, có ý nghĩa xác đnh nh ng chu n m c giá tr quan tr ngườ ườ ệ ị ữ ẩ ự ị ọ
trong quan h xã h i gi a ng i v i ng i (ệ ộ ữ ườ ớ ườ T m Cám, Th ch Sanhấ ạ ).
Nhân v t văn h c trong dân gian nói chung, do đc đi m truy n mi ngậ ọ ặ ể ề ệ
th ng mang n i dung tính cách cô đng, đn gi n m c dù có giá tr khái quátườ ộ ọ ơ ả ặ ị
cao và b n v ng. Nhân v t văn h c vi t ngay t đu có kh năng khái quátề ữ ậ ọ ế ừ ầ ả
tính cách m t cách đy đn, nhi u m t, chi ti t, (ch ng h n nhân v t anhộ ầ ặ ề ặ ế ẳ ạ ậ
hùng ca c a Hôme). Theo Hêghen, Asin trong Iliat đã khái quát m t tính cáchủ ộ
đa d ng, nhi u m t: yêu m Têlit, khóc th ng s ph n Brêđêit khi nàng bạ ề ặ ẹ ươ ố ậ ị
c p đi, dám n i gi n ch ng Agamennông khi danh d b xúc ph m. Asin vuiướ ổ ậ ố ự ị ạ
t i dũng c m, th ng b n, đng th i chàng cũng r t nóng n y, hung hăng,ươ ả ươ ạ ồ ờ ấ ả
hay h n thù, tàn b o v i k thù. Nh ng chàng kính tr ng ng i già ngay khiằ ạ ớ ẻ ư ọ ườ
ng i đó là cha c a k thù mình. Hêghen cho r ng có th nói đó là m t conườ ủ ẻ ằ ể ộ
ng i và m i nhân v t lo i đó là m t th gi i riêng bi t, linh đng. Trong ườ ỗ ậ ạ ộ ế ớ ệ ộ Sử
Ký c a T Mã Thiên, ta cũng b t g p nhi u nhân v t c th , sinh đng nhi uủ ư ắ ặ ề ậ ụ ể ộ ề
m t nh v y. Ch ng h n nh H ng Vũ quy t đoán, li u lĩnh trong tr n Cặ ư ậ ẳ ạ ư ạ ế ề ậ ự
L c, kh ng khái cao th ng trong b a ti c H ng Môn và nghĩa khí, đmộ ả ượ ữ ệ ở ồ ượ
tình bi tráng trong b c “m t l ” Cai H . M i nhân v t nh v y đu mangướ ạ ộ ở ạ ỗ ậ ư ậ ề
nh ng tính cách có ý nghĩa, có giá tr xu t hi n trong th i c a nó. Nh ng nhânữ ị ấ ệ ờ ủ ữ
v t khái quát n i b t nh ng tính cách có ý nghĩa ph bi n sâu xa s là nh ngậ ổ ậ ữ ổ ế ẽ ữ
nhân v t đi n hình. Tuy nhiên, không ph i nhà văn nào trong tác ph m nàoậ ể ả ẩ
cũng xây d ng đc nh ng hình t ng c a mình. M t hình t ng ch đcự ượ ữ ượ ủ ộ ượ ỉ ượ
g i là hình t ng đi n hình khi hình t ng y khái quát đc nh ng nét,ọ ượ ể ượ ấ ượ ữ
nh ng tính cách con ng i, nh ng t t ng, nh ng hi n t ng có ý nghĩaữ ườ ữ ư ưở ữ ệ ượ
