1
MỤC LỤC
Phần Nội dung Trang
M
ục
l
ục
1
Quy ước viết tắt 1
Phần I. Mở
đầu
1. Mục đích của đề tài
2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến
3. Đóng góp mới về mặt khoa học của đề tài
2
3
4
Phần II.
Nội dung
Chương I: Thực trạng vấn đề mà SK đề cập đến.
Chương II: Những giải pháp (biện pháp) mang tính khả
thi
Chương III: Kiểm chứng các giải pháp đã triển khai của
sáng kiến
5
7
24
Ph
ần
III.
Kết luận
1. Những vấn đề quan trọng nhất được đề cập của SK
2. Hiệu quả thiết thực của SK......
3. Kiến nghị.
25
25
26
Phần IV.
Phụ lục
Tài liệu tham khảo 27
QUY ƯỚC VIẾT TẮT
1. THPT : Trung học phổ thông
2. THCS: Trung học cơ sở
3. SGK: Sách giáo khoa
4. SGV: Sách giáo viên
5. SK: Sáng kiến
2
PH
ẦN I : MỞ ĐẦU
1. Mục đích của sáng kiến:
Từ xưa đến nay, Văn học luôn có vai trò hết sức quan trọng trong đời
sống và trong sự phát triển nhân cách của con người, bởi: “Văn học là nhân
học”. Trong trường phổ thông, môn Ngữ văn cũng đã được các cấp, các ngành
hết qức quan tâm. Nó chiếm thời lượng đáng kể so với các môn học khác. Đó là
môn học thuộc nhóm khoa học xã hội , có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm, nhân cách học sinh. Nó không những
tạo tiền đề cho học sinh có kĩ năng nghe- nói- đọc- viết mà còn rèn cho các em
có kĩ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học, bước đầu giúp các em có
năng lực cảm nhận và bình giá văn học. Văn học đồng thời cũng là môn công
cụ có mối quan hệ chặt chẽ với các bộ môn khác. Do vậy học tốt môn Văn sẽ
giúp các em khám phá, tiếp nhận các môn khoa học khác một cách tốt hơn.
Môn Ngữ văn trong trường THCS gồm ba phân môn: Văn học, Tiếng
Việt và Tập làm văn. Trong thực tế học sinh luôn coi môn Ngữ văn là môn khó
nhất, dài nhất. Theo kết quả điều tra bằng phiếu vào đầu năm học trước nữa ,
nhiều em chưa thực sự yêu thích môn học ý nghĩa và bổ ích này và càng không
thích phần nghị luận văn học.
Để học tốt môn này thì đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề đã được
đề cập bàn luận và thực hiện trong nhiều năm qua, đặc biệt trong mấy năm gần
đây, với việc thực hiện giảng dạy theo chương trình sách giáo khoa mới thì đổi
mới phương pháp dạy học càng được thúc đẩy và phát huy một cách có hiệu
quả.
Đứng trước tình trạng đó, tôi và nhiều đồng nghiệp khác đã không khỏi
băn khoăn. Trong quá trình giảng dạy, tôi đã cố gắng tìm tòi, học hỏi, tìm biện
pháp để giúp các em có kĩ năng làm văn nhất là văn nghị luận. Chính vì vậy tôi
đã chọn đề tài: “Phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn lớp 9 phục vụ cho việc
thi tuyển sinh vào các trường THPT phần Nghị luận văn học”.
Thực tế ở lớp dưới các em đã được học về các kiểu văn bản cụ thể.
3
Chẳng hạn lớp 7 đã học về văn biểu cảm, về văn nghi luận (trong đó có phép
lập luận chứng minh và phép lập luận giải thích). Lớp 8 học tiếp khá kĩ về văn
bản nghị luận, về cách nói và viết bài văn nghị luận có sử dụng các yếu tố biểu
cảm, tự sự và miêu tả. Vì thế các tiết dạy- học phần nghị luận về tác phẩm
truyện (hoặc đoạn trích), nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ ở lớp 9 phải kế
thừa, nâng cao kiến thức đã cung cấp, kĩ năng đã rèn luyện ở các lớp trước. Sự
kế thừa, nâng cao này cần tăng cường hoạt động thực hành của học sinh. Thật
ra, trong một bài nghị luận văn học, người viết thường vận dụng nhiều thao tác,
kĩ năng (giải thích, chứng minh, phân tích, bình giảng.....) và nhiều khi khó có
thể tách bạch một cách rạch ròi các thao tác kĩ năng. Trong thao tác nghị luận
này đã có hoặc đang sử dụng thao tác nghị luận kia. Nhưng thực tế tại trường
THCS của chúng tôi thì học sinh còn yếu ở các kĩ năng, thao tác, vì vậy bài văn
nghị luận chưa mang tính thuyết phục cao. Do vậy mục đích của bài viết nhằm
đưa ra một phương pháp giảng dạy cho phù hợp với đối tượng học sinh, để
nâng kĩ năng làm văn nghị luận đồng thời dần nâng cao điểm thi vào THPT.
2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến :
- Tính mới của sáng kiến: rèn cho học sinh kĩ năng học và làm văn nghị
luận cần phải đi từ những cái căn bản nhất, phát huy tính tích cực và khả năng
sáng tạo của học sinh.
- Sáng kiến với các giải pháp ( biện pháp) được trình bày khác, mới so
với giải pháp ( biện pháp) cũ trước đây là:
Trước đây, các giải pháp đưa ra đã chú ý tới đối tượng học sinh, phát huy
tính tích cực của học sinh. Giáo viên cũng đã chú ý tới rèn kĩ năng tìm hiểu đề,
tìm ý, kĩ năng viết đoạn và làm bài của học sinh; khi giảng dạy đã có chú ý tới
tính tích hợp giữa các phân môn. Tuy nhiên, qua quá trình ôn tập cho học sinh
tôi nhận thấy ngoài những giải pháp đã thực hiện trên thì giáo viên cần phải chú
ý cả việc rèn cho học sinh kĩ năng trình bày khoa học, ngắn gọn, rõ ràng, mạch
lạc và sáng tạo. Trong quá trình học và làm văn nghị luận các em cần kết hợp
linh hoạt nhuần nhuyễn, tự nhiên giữa phân tích, chứng minh cụ thể với nhận
4
xét, đánh giá khái quát, giữa lý lẽ với dẫn chứng, bình vừa là phương pháp tư
duy, vừa là kỹ năng làm bài mà giáo viên cần chú ý rèn luyện cho học sinh. Khi
ôn tập kiểu bài nghị luận văn học, giáo viên cũng thực hiện qua 4 bước: Tìm
hiểu đề và tìm ý, lập dàn ý, viết văn, sửa lỗi. Có như vậy học sinh mới có kỹ
năng làm một bài văn thành thạo. Với các giải pháp mới sẽ phát huy tối đa tính
tích cực, sáng tạo của học sinh, chủ yếu là học sinh hoạt động giáo viên chỉ là
người hướng dẫn, gợi mở.
- Ưu điểm nổi bật của sáng kiến được áp dụng vào thực tiễn tại đơn
vị:
Khi tôi vận dụng phương pháp dạy học như vậy trong quá trình dạy và ôn
thi đối với học sinh lớp 9 thì tôi nhận thấy các em đã nắm tương đối chắc được
phương pháp làm văn nghị luận. Các em đã biết vận dụng lí thuyết vào thực
hành điều đó được thể hiện rõ trong các kì thi vào lớp 10 hai năm gần đây đã có
những tiến bộ .
3. Đóng góp của sáng kiến để nâng cao chất lượng quản lý, dạy và học:
Phần nghị luận văn học được giảng dạy ở học kì II của lớp 9 với thời lượng
cho phần giảng dạy lí thuyết không nhiều song yêu cầu về kĩ năng rất cao.
Trong khi đó mỗi tác phẩm truyện hoặc đoạn trích hay đoạn thơ, bài thơ lại có
cách cảm khác nhau. Để giúp các em có được kĩ năng tốt nhất trong bài viết
này căn cứ vào kinh nghiệm cùng với sự hiểu biết của bản thân tôi cố gắng đi
tìm một phương pháp hay nhất để giúp các em làm được những bài văn nghị
luận có sức thuyết phục người đọc, người nghe, với hy vọng nó sẽ có tác dụng
ít nhiều cho sự tìm tòi sáng tạo của đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy phần
nghị luận văn học để giúp học sinh thi vào THPT đạt kết quả cao nhất.
- Giúp giáo viên nhận thấy việc hướng dẫn học sinh nhận diện đề và
phương pháp làm bài văn nghị luận là hợp lý và cần thiết.
- Giúp học sinh nhận diện được đề và có phương pháp làm bài văn nghị
luận có hiệu quả cao và ngày càng thấy yêu môn học.
5
PH
ẦN
II. N
ỘI DUNG
Chương I
THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ MÀ SÁNG KIẾN ĐỀ CẬP ĐẾN
Thứ nhất: Theo đánh giá của nhiều giáo viên có kinh nghiệm khi giảng
dạy phần kiến thức này khó khăn lớn nhất từ phía học sinh là tư duy lập luận
logic của các em chưa được định hình. Điều này cũng có lý do vì chương trình
lớp dưới chủ yếu là văn miêu tả, trần thuật, kể chuyện... nên thói quen của các
em vẫn chỉ là tư duy hình ảnh theo phản ánh một chiều đối với hiện thực khách
quan. Nguyễn Đình Thi đã từng viết: “ Tác phẩm nghệ thuật nào cũng được xây
dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại
cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một
lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống
chung quanh”. Để cảm nhận được “cái mới mẻ” đó thì học sinh phải cảm thụ
được tác phẩm để làm rõ vấn đề. Đấy là điều mà văn nghị luận đòi hỏi yêu cầu
cao hơn về tính khoa học, tính logic, tính biện chứng. Từ đó mà sự tiếp nhận
kiến thức mới đối với các em rất hạn chế, ảnh hưởng rất nhiều đến sự lắng đọng
kiến thức mà giáo viên muốn truyền thụ đến các em. Kiểu bài nghị luận đối với
học sinh bậc THCS là kiểu bài khó, với nghị luận văn học lại càng phức tạp
hơn. Trong thực tế giảng dạy SGK và SGV hướng dẫn còn chung chung nhiều
phần chưa bám sát vào yêu cầu của tiết dạy để làm nổi bật vấn đề, một tiết dạy
lượng kiến thức nhiều, giáo viên khó định liệu, lựa chọn kiến thức để truyền tải
đến học sinh. Hơn nữa giờ luyện nói lại càng khó hơn, có tiết luyện nói yêu cầu
giải quyết 4 đề bài, trong khi đó học sinh lại không thích học văn, trên lớp chưa
chịu tập trung học và làm bài khi giáo viên yêu cầu, vì chúng vừa dài vừa trừu
tượng, cho nên nhiều tiết dạy tập làm văn học sinh chưa hiểu bản chất của vấn
đề. Do đó học ôn thi vào THPT là việc làm cần thiết để rèn luyện kĩ năng làm
văn cho học sinh. Bên cạnh đó những giờ dạy phụ đạo học sinh ôn tập cho thi
vào THPT tất cả đều tuỳ thuộc vào giáo viên dạy, mỗi giáo viên có một cách
dạy khác nhau, nhưng cũng đã đảm bảo kiến thức cho học sinh khi thi. Song
