SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
******
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY BÀI ĐỌC HIỂU NGỮ VĂN LỚP 10 THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TẠI TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
Lĩnh vực/ Môn: Ngữ văn
1
NĂM HỌC 2023 - 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
******
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY BÀI ĐỌC HIỂU NGỮ VĂN LỚP 10 THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TẠI TRƯỜNG THPT LÊ HỒNG PHONG
Môn : Ngữ văn
Tác giả: Nguyễn Thị Thảo
Đơn vị công tác: Trường THPT Lê Hồng Phong
Số điện thoại: 0948021799
2
NĂM HỌC 2023 - 2024
MỤC LỤC
TT NỘI DUNG TRANG
1 PHẦN MỞ ĐẦU
2Lí do chọn đề tài
3Mục tiêu , nhiệm vụ của đề tài
4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5Phương pháp thực hiện
6Cơ sở lí luận
7Cơ sở thực tiễn
8Nội dung và giải pháp
9Giải pháp 1: Khai thác hiệu quả nguồn học liệu điện tử, ứng
dụng chuyển đổi số trong dạy Đọc hiểu Ngữ văn lớp 10 nhằm
phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh
10 Giải pháp 2: Hướng dẫn học sinh đọc – nghiên cứu kỹ phần
Kiến thức ngữ văn trong sách giáo khoa
11 Giải pháp 3: Dạy đọc – hiểu theo đặc trưng thể loại với một số
phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực
12 Giải pháp 4: Đa dạng hình thức và kỹ thuật sử dụng phiếu học
tập nhằm phát huy năng học tự học và sáng tạo của học sinh
13 Giải pháp 5: Lựa chọn ngữ liệu và xây dựng hệ thống câu hỏi
kiểm tra năng lực đọc hiểu văn bản văn học trong môn Ngữ văn
10.
14 Giải pháp 6: Đánh giá năng lực, phẩm chất người học thông
qua bài đọc - hiểu
15 Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của đề tài
Thực nghiệm sư phạm
16 Khả năng triển khai, áp dụng giải pháp
17 PHẦN KẾT LUẬN
18 Kết luận
19 Kiến nghị
20 Tài liệu tham khảo
21 Phụ lục
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
3
1. Lý do chọn đề tài
Giáo sư Hoàng Tuệ đã từng chia sẻ: “Kỹ năng đọc, viết, nói, nghe không hề
giản đơn là kỹ năng của người có văn hoá mà là kỹ năng lao động của con người.
Phải có kỹ năng đó thì con người ta mới có thể tham gia thực sự vào hoạt động lao
động của xã hội hiện đại”. Vì vậy, khi tham gia giảng dạy bộ môn Ngữ văn, người
giáo viên cần chú trọng tới việc rèn luyện và hình thành cho học sinh bốn kỹ năng
cơ bản này. Trong các kỹ năng trên, kỹ năng đọc được đưa lên làm tiêu chí đầu tiên
trong bốn kỹ năng cơ bản. Bởi vì, phải đọc để nắm bắt thông tin mới có thể hiểu,
cảm thụ, tiếp nhận và sáng tạo các thông tin nắm bắt được thông qua quá trình đọc
và vận dụng nó vào quá trình tạo lập văn bản (viết), từ nội dung viết đó học sinh
mới vận dụng vào trong quá trình giao tiếp (nói và nghe).
Dạy học Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực đòi hỏi giáo viên cần biết
tổ chức các hoạt động học tập, thông qua các hoạt động nhằm giúp các em tự khám
phá và kiến tạo tri thức cho mình. Như vậy, giáo viên không thể nói suốt trong giờ
dạy, nói say mê những điều mình biết về tác phẩm ấy, mà quan trọng là hướng dẫn
các em biết cách tiếp cận, nắm được cách tìm hiểu một văn bản theo đặc trưng thể
loại.
Trong công tác dạy và học của nhà trường hiện nay vẫn còn gặp phải một số
tồn tại như: một số giáo viên còn vẫn quen sử dụng phương pháp giảng cũ, chưa
tích cực tìm tòi đổi mới, nhiều tiết dạy chưa tạo được tính tích cực, chủ động cho
học sinh, nhất là khi dạy phần Đọc hiểu văn bản.
Năng lực đọc hiểu của học sinh, nhất là đối với các em học sinh lớp 10 tại
trường THPT Lê Hồng Phong nhìn một cách tổng quát vẫn còn nhiều tồn tại:
- HS ngại đọc văn bản, không đọc tác phẩm. Hầu hết HS tiếp cận văn bản
một cách thụ động, bị áp đặt và ảnh hưởng nhiều từ cách hiểu của thầy cô giáo
hoặc các tài liệu tham khảo.
- Khả năng tự đọc, tự khám phá, tự hiểu (đọc độc lập) theo cách hiểu của
học sinh cò nhiều hạn chế.
- Phần lớn HS chỉ nắm được bề nổi của văn bản – tác phẩm; ví dụ học một
truyện ngắn thì chỉ biết cốt truyện (truyện kể việc gì, ai là nhân vật chính, chuyện
ấy xảy ra thế nào...). Cơ bản HS chỉ nắm được vậy và thế cũng được coi là có học
bài, đã học tác phẩm. Khi phải trả lời các câu hỏi khám phá bề sâu như chủ đề, ý
nghĩa tư tưởng, cảm hứng của tác phẩm là phần lớn HS không làm được, chỉ nói
lại, thuộc lòng những gì thầy cô cho chép, cho ghi.
- HS chưa biết liên hệ, vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm sống và sự
trải nghiệm của bản thân để hiểu và thưởng thức, khám phá và làm rõ thêm giá trị
của tác phẩm từ phương diện người đọc. Tức là các em chưa thấy sự tác động của
văn bản văn học đối với nhận thức, tình cảm người đọc. Các em chưa thấy văn học
4
không chỉ giúp người đọc nhận thức xã hội, hiểu con người và cuộc sống bên ngoài
mà còn giúp chúng ta nhận thức và hiểu sâu sắc chính bản thân mình.
Từ thực tế đó, tôi luôn băn khoăn, trăn trở làm sao để học sinh thực sự hứng
thú với môn Ngữ văn, để môn học không còn nhàm chán, đối phó và đưa môn Ngữ
văn trở về đúng vị trí – môn học công cụ. Với những nỗi niềm đó đã thôi thúc tôi
lựa chọn đề tài: “Một số giải pháp dạy học đọc hiểu Ngữ văn 10 theo hướng phát
triển năng lực tại Trường THPT Lê Hồng Phong”
Không chỉ xuất phát từ thực tế dạy học tại Trường THPT Lê Hồng Phong, đề
tài này còn có nhiều điểm mới. Đề tài được kế thừa từ những thành tựu nghiên cứu
trước đó nhưng đã được hệ thống lại một cách đầy đủ, toàn diện. Các biện pháp
nhằm phát triển năng lực đọc hiểu văn bản văn học trong môn Ngữ văn lớp 10. Rèn
cho học sinh kỹ năng đọc – hiểu văn bản từ đó hình thành các năng lực Ngữ văn
cho học sinh, nâng cao chất lượng bộ môn tại nhà trường. Đây cũng là mục tiêu
hướng tới của Chương trình GDPT 2018.
Đề tài sáng kiến đã góp phần chia sẻ với đồng nghiệp một số phương pháp
dạy đọc – hiểu Ngữ văn hiệu quả: từ khâu hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà
đến hoạt động tổ chức dạy – học trên lớp, hướng dẫn HS luyện tập, vận dụng và
kiểm tra đánh giá; xây dựng hệ thống ngữ liệu đọc hiểu cho học sinh; GV nắm
được phương pháp dạy học Ngữ văn theo đặc trưng thể loại và HS đọc – hiểu văn
bản theo đặc trưng thể loại của văn bản đó.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Giáo sư Hoàng Tuệ đã từng chia sẻ: “Kỹ năng đọc, viết, nói, nghe không hề
giản đơn là kỹ năng của người có văn hoá mà là kỹ năng lao động của con người.
Phải có kỹ năng đó thì con người ta mới có thể tham gia thực sự vào hoạt động lao
động của xã hội hiện đại”. Vì vậy, khi tham gia giảng dạy bộ môn Ngữ văn, người
giáo viên cần chú trọng tới việc rèn luyện và hình thành cho học sinh 4 kỹ năng cơ
bản này. Trong các kỹ năng trên, kỹ năng đọc được đưa lên làm tiêu chí đầu tiên
trong 4 kỹ năng cơ bản. Bởi vì, phải đọc để nắm bắt thông tin mới có thể hiểu, cảm
thụ, tiếp nhận và sáng tạo các thông tin nắm bắt được thông qua quá trình đọc và
vận dụng nó vào quá trình tạo lập văn bản (viết), từ nội dung viết đó học sinh mới
vận dụng vào trong quá trình giao tiếp (nói và nghe).
Do vậy, biện pháp được tôi nghiên cứu và áp dụng với mục tiêu:
+ Rèn cho học sinh kỹ năng đọc – hiểu văn bản từ đó hình thành các năng
lực Ngữ văn cho học sinh, nâng cao chất lượng bộ môn tại nhà trường.
+ Chia sẻ với đồng nghiệp một số phương pháp dạy đọc – hiểu Ngữ văn hiệu
quả: từ khâu hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà đến hoạt động tổ chức dạy –
học trên lớp, hướng dẫn HS luyện tập, vận dụng. GV nắm được phương pháp dạt
học Ngữ văn theo đặc trưng thể loại và HS đọc – hiểu văn bản nắm được đặc trưng
của thể loại văn bản đó.
5
