0
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 4
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM QUẢN LÝ GIÁO DỤC
ĐỀ TÀI
HIỆU QUẢ TỪ CÔNG TÁC CHỈ ĐẠO VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN
CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO & NGHIÊN CỨU
KHOA HỌC TẠI TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 4
Ngƣời thực hiện: CAO THANH TUẤN
Bí thƣ chi bộ, hiệu trƣởng trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 4
Số điện thoại: 0983677063
QUỲNH LƢU, THÁNG 02 NĂM 2020
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT đã xác định
phải đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tiếp cận năng lực: đổi
mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa
đức, trí, thể, mĩ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Trong đó, các phẩm chất và
năng lực của học sinh sẽ dần được hình thành và phát triển thông qua các môn
học và các hoạt động giáo dục trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm trong nhà
trường phổ thông cần được hiểu là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng
dẫn của các nhà giáo dục, từng cá nhân HS được tham gia trực tiếp vào các hoạt
động khác nhau trong nhà trường cũng như ngoài xã hội với vai trò là chủ thể
của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và
phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 ( khóa XI) về đổi mới căn bản và toàn diện
giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình
thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa
học”.
Từ năm 2012, Bộ trưởng Bộ trưởng Bộ GDĐT đã ban hành Thông tư số
38/2012/TT-BGDĐT về quy chế Cuộc thi khoa học kĩ thuật (KHKT) dành cho
học sinh trung học (Vietnam Sience and Engineering Fair-ViSEF) với mục đích
là khuyến khích học sinh trung học nghiên cứu, sáng tạo khoa học, công nghệ,
kỹ thuật và vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn
cuộc sống. Như vậy, việc tổ chức học sinh tham gia nghiên cứu khoa học là đa
dạng hóa các hình thức tổ chức và phương thức dạy học, góp phần thúc đẩy đổi
mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam.
Qua các cuộc thi “nghiên cứu KHKT” do Bộ GDĐT, Sở GD&ĐT tỉnh Nghệ
An tổ chức, đã giúp học sinh phát huy khả năng yêu thích nghiên cứu khoa học,
vận dụng các kiến thức từ sách vở đi vào thực tiễn, định hướng nghề nghiệp,
tương lai của các em sau này.
Trong những năm qua trên cương vị là hiệu trưởng trường THPT Quỳnh Lưu
4, một trường nằm ở khu vực Tây huyện Quỳnh Lưu, chất lượng đầu vào còn rất
thấp, nếu chỉ quan tâm tới hoạt động giáo dục văn hóa mà thiếu quan tâm đến
các hoạt động khác như hoạt động trải nghiệm & nghiên cứu khoa học thì việc
định hướng nghề nghiệp cũng như trang bị cho học sinh kiến thức để sau này cá
em có thể đảm bảo sự thành công trong cuộc sống và sự nghiệp rất hạn chế. Xác
định được đặc điểm, tình hình học sinh nhà trường như vậy, với vai trò là người
đứng đâu đơn vị, bản thân tôi đã xây dựng kế hoạch, chỉ đạo tổ chức thực hiện
các hoạt động trải nghiệm & nghiên cứu khoa học cho học sinh và đã đạt được
những thành công nhất định. Từ những việc làm của bản thân, tôi đúc kết thanh
đề tài sáng kiến kinh nghiệm với tên gọi “Hiệu quả từ công tác chỉ đạo và tổ
chức thực hiện cá hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học
2
tại trƣờng THPT Quỳnh Lƣu 4” để làm cẩm nang cho bản thân, đồng nghiệp
và học sinh.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. Cơ sở khoa học của đề tài
1. Cơ sở lý luận:
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong
chương trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều
cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó
hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản
thân. Hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá
trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện
đại.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động thực sự cần thiết giúp HS hiểu sâu
sắc và toàn diện hơn các bài học trên lớp, đáp ứng được mục tiêu giáo dục toàn
diện, tiệm cận mục tiêu của UNESSCO: “Học để biết, học để làm, học để chung
sống và học để tự khẳng định mình”.
Đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, đây là hoạt động sáng tạo của các nhà
nghiên cứu khoa học nhằm nhận thức thế giới, tạo ra hệ thống tri thức có giá trị
để sử dụng vào cải tạo thế giới, phục vụ trực tiếp cho sự phát triển của xã hội. Vì
thế nó là 1 hoạt động mang tính xã hội rộng rãi. Mục đích của hoạt động nghiên
cứu khoa học là giúp người nghiên cứu khoa học tìm tòi, phát hiện quy luật vận
động của sự vật hiện tượng và vận dụng những quan điểm ấy để tạo những
thông tin mới, ứng dụng vào sản xuất tạo ra của cải vật chất hay tạo ra các giá trị
tinh thần để thoả mãn nhu cầu của con người. Ngày 28 tháng 9 năm 2018, Bộ
Giáo dục và Đào tạo có Quyết định số 3950/QĐ-BGDĐT về việc ban hành Thể
lệ Cuộc thi “Học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp” năm 2018 (SWIS-
2018).
Như vậy, qua các cuộc thi “nghiên cứu KHKT”, “ý tưởng sáng tạo khởi
nghiệp” nhằm giúp học sinh phát huy khả năng yêu thích nghiên cứu khoa học,
vận dụng các kiến thức từ sách vở đi vào thực tiễn, làm đa dạng hóa các hình
thức tổ chức dạy học.
2. Thực trạng về các hoạt động trải nghiệm & nghiên cứu khoa học trên phạm
vi cả nước, địa phương và tại đơn vị.
Được chọn lựa trưở thành các hoạt động giáo dục trọng tâm trong chương
trình giáo dục phổ thông mới, các hoạt động trải nghiệm & nghiên cứu khoa
học đã được các Sở GD&ĐT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các cơ
sở giáo dục trực thuộc quan tâm, chỉ đạo và tổ chức hoạt động khá hiệu quả. Thể
hiện nổi bật ở các hoạt động ở các trường THPT trong toàn quốc, trên tỉnh Nghệ
3
An và đơn vị trường THPT Quỳnh Lưu 4 nói riêng. Đặc biệt là thành tích nổi
bật của nhiều đơn vị tại các cuộc thi sáng tạo khoa học cấp tỉnh và cấp quốc gia,
các Hội thi có sự tham gia của học sinh bậc THPT…
Tuy nhiên,ở một số đơn vị trường học, các hoạt động đó chủ yếu được tổ
chức theo lối cũ với các hình thức còn chưa phong phú và học sinh thường được
chỉ định, phân công tham gia một cách bị động. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo
chưa xác định rõ các hoạt động đó sẽ hướng tới hình thành những kỹ năng gì,
năng lực gì cho học sinh, điều này chưa phù hợp với chương trình giáo dục đổi
mới hiện nay. Hoạt động nghiên cứu khoa học được tổ chức mang tính đối phó,
chưa thực chất, học sinh chưa có động lực để đầu tư nghiên cứu, khám phá các
lĩnh vực khoa học mới mẻ.
Để góp phần thực hiện mục tiêu của cấp học, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao
của sự nghiệp giáo dục và đào tạo theo tinh thần nghị quyết số 29 - NQ/TW của
BCH TW Đảng Khóa XI và thực hiện phong trào thi đua “xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực”, thời gian qua, các trường phổ thông trong cả
nước nói chung và trong tỉnh Nghệ An nói riêng đã tổ chức thực hiện nhiều hoạt
động trải nghiệm sáng tạo , tuy nhiên trong quá trình thực hiện còn chưa đổi
mới, hiệu quả thực hiện chưa cao. Đặc biệt các hoạt động ngoài giờ lên lớp,
chào cờ, sinh hoạt…của nhiều trường phổ thông trong huyện và tỉnh nhà còn
mang tính lối mòn, hình thức, chưa tạo ra được sự quan tâm, hứng thú và mang
lại hiệu quả thiết thực cho học sinh. Các công trình nghiên cứu về hoạt động trải
nghiệm sáng tạo còn mang tính khái quát chung, chỉ đưa ra khái niệm, nội dung,
hình thức…chứ chưa có công trình nghiên cứu nào đề ra biện pháp để áp dụng
hoạt động trải nghiệm sáng tạo vào các trường THPT một cách thực sự có hiệu
quả.
Trong các năm gần đây, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, sự năng động
quyết đoán của ban giám hiệu, Trường THPT Quỳnh Lưu 4 đã mạnh dạn thực
đổi mới nhiều hoạt động trải nghiệm sáng tạo và nghiên cứu khoa học. Qua các
hoạt động đó, đã tạo điều kiện cho học sinhS quan sát, suy nghĩ và tham gia các
hoạt động thực tiễn, qua đó tổ chức khuyến khích, động viên và tạo điều kiện
cho các em tích cực nghiên cứu, tìm ra những giải pháp mới, sáng tạo những cái
mới trên cơ sở kiến thức đã học trong nhà trường và những gì đã trải qua trong
thực tiễn cuộc sống. Những hoạt động này giúp học sinh đạt được tri thức và
kinh nghiệm theo các hướng tiếp cận không hoàn toàn giống nhau, có tác dụng
hỗ trợ tích cực để các em được phát triển toàn diện cả về ý thức, kỹ năng, phẩm
chất, kỹ năng sống và năng lực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện của nhà trường.
Từ sự quyết liệt trong công tác chỉ đạo của cấp ủy và BGH, trường THPT
Quỳnh Lưu 4 đã đạt được những kết quả xuất sắc về các lĩnh vực trải nghiệm
sáng tạo và nghiên cứu khoa học (có bảng thống kê ở phần kết quả)
4
II. Hệ thống giải pháp
1. Nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy trong các lĩnh vực hoạt
động của nhà trƣờng, trong đó có hoạt động trải nghiệm sáng tạo& nghiên
cứu khoa học
Xác định vai trò lãnh đạo toàn diện của đảng trên tất cả các lĩnh vực hoạt động
của nhà trường, chi ủy trường THPT Quỳnh Lưu 4 đã họp bàn, xây dựng và ban
hành nghị quyết chuyên đề về hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu
khoa học của nhà trường. Từ quan điểm chỉ đạo thống nhất chung, các thành
viên cấp ủy thực sự là những đầu tàu gương mẫu trong việc chỉ đạo, quản lý
hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học của nhà trường. Đ/C
Nguyễn Thị Qúy, chi ủy viên, phó hiệu trưởng được phân công chỉ đạo phụ
trách lĩnh vực hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học đã nghiên
cứu, xây dựng kế hoạch tham mưu cấp ủy đóng góp, chỉnh sửa hợp lý và lấy ý
kiến cán bộ giáo viên, bổ sung, điều chỉnh để kế hoạch có tính khả thi và tổ chức
thực hiện hiệu quả.
2. Tuyên truyền, quán triệt các văn bản chỉ đạo, các quy định về công tác
giáo dục các hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học của các
cấp nhằm nâng cao nhận thức về công tác giáo dục các hoạt động trải
nghiệm & nghiên cứu khoa học trong nhà trƣờng.
Trong công tác chỉ đạo các hoạt động của nhà trường nói chung và hoạt động
trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học, một nhiệm vụ không thể coi nhẹ là
việc tuyên truyền các văn bản chỉ đạo về lĩnh vực hoạt động trên của các cấp,
các ngành để cán bộ giáo viên, học sinh và phụ huynh nắm bắt và hiểu được ý
nghĩa lớn lao của hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học đối với
học sinh. Như nội dung Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện
GD-ĐT xác định việc phải đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng
tiếp cận năng lực; nội dung Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 ( khóa XI) về
đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Các thông tư của Bộ GD ĐT,
các văn bản chỉ đạo hằng năm của ngành GD&ĐT Nghệ An, các cuộc thi do
các ngành các cấp tổ chức, đặc biệt là các cuộc thi về hoạt động trải nghiệm
sáng tạo, thi nghiên cứu khoa học do Sở GD&ĐT Nghệ An tổ chức để học sinh,
giáo viên phụ huynh nắm bắt và tham gia.
Mặc dầu hoạt động trải nghiệm sáng tạo & nghiên cứu khoa học đã được đưa
vào chương trình giáo dục phổ thông mới và đưa vào kế hoạch giáo dục của Sở
GD&ĐT Nghệ An hằng năm, tuy nhiên, nhận thức của nhiều học sinh, một bộ
phận cán bộ giáo viên về các hoạt động trên còn khá mơ hồ. Thậm chí có một
vài giáo viên còn cho rằng các nhà khoa học dành cả đời mình mới có được một
công trình, còn đối với học sinh phổ thông việc chính của các em là tập trung
học văn hóa để phục vụ công tác thi cử sau này. Chi ủy, ban giám hiệu đều
khẳng định quan điểm đó hoàn toàn đúng nhưng chưa đầy đủ, sử dụng các văn