Sáng kiến kinh nghiệm
Tích cực hóa hoạt động học
tập của học sinh ở môn Đạo
đức lớp 2
2
TÍCH CỰC HOÁ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH Ở MÔN ĐẠO LỚP 1.
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Sự nghiệp Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá đất nước và sự thách thức trước
nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh trí tuệ, đòi hỏi phải đổi mới giáo dục. Việc đổi
mới phương pháp dạy học trong trường Tiểu học được quan tâm nhiều và không
ngừng đẩy mạnh. Trong những năm gần đây, xu thế chung trong giáo dục là đổi
mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo
của HS trong quá trình dạy học. Để mỗi HS đều cần và có thể đạt được trình độ
học vấn toàn diện, đồng thời phát triển khả năng của mình về một môn học nào đó,
trở thành những con người chủ động, sáng tạo đáp ứng được một mục tiêu chung
của cấp học, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước, cần chuẩn bị ngay từ bậc
Tiểu học.
Môn Đạo đức bậc Tiểu học mang ý nghĩa chuẩn bị cho việc học môn Giáo
dục công dân ở các cấp học trên. Là những bước đầu của việc hình thành nhân
cách. Hình thành nên con người trong chế độ Xã hội chủ nghĩa. Môn Đạo đức giáo
dục, hình thành cho HS cả về kiến thức, kĩ năng và thái độ khi đứng trước các tình
huống trong cuộc sống. Đặc biệt nhất là hình thành kĩ năng và hành vi đạo đức cho
HS.
Môn Đạo đức là môn học có vị trí quan trọng ở bậc Tiểu học, nhất là với HS
lớp Một.
Được phân công giảng dạy ở khối Một, tôi nhận thấy việc dạy Đạo Đức ở bậc
tiểu học nói chung và ở khối Một nói riêng là hết sức cần thiết.
Năm học 2009 – 2010 là năm học đầu tôi được phân công dạy lớp một, số
HS yêu thích và tích cực trong học tập môn Đạo đức là rất thấp, kết quả học tập
chưa cao. Học sinh còn thụ động trong các giờ học. Khả năng phân tích tình huống
của HS còn hạn chế. Đứng trước các tình huống giả định trong bài học và một số
tình huống trong cuộc sống, HS chưa thể hiện được thái độ đúng, chưa tìm được
cách ứng xử phù hợp nhất. Đa số các em thiếu kĩ năng thực hành các chuẩn mực
đạo đức.
Qua một học kì giảng dạy ở khối lớp Một tôi rút ra được một số kinh nghiệm
dạy để HS học tốt môn học Đạo đức, tôi đã áp dụng từ HKII năm học 2009 – 2010
và đạt kết quả khả quan hơn (trình bày ở phần sau). Trong năm học này tôi vẫn áp
dụng các kinh nghiệm đã có vào việc dạy môn Đạo đức.
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
Dạy học môn Đạo đức cần xuất phát từ quyền trẻ em, từ lợi ích của trẻ em,
đến giáo dục trách nhiệm, bổn phận của học sinh. Cách tiếp cận đó sẽ giúp cho
việc dạy môn Đạo trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. HS lĩnh hội kiến thức một
BM03
-
TMSKKN
3
cách tự nguyện, thực hiện chuẩn hành vi một cách tự giác, tránh được sự gò ép, áp
đặt trước đây.
Dạy học môn Đạo đức chỉ đạt được hiệu quả khi khơi dậy được ở HS niềm
hứng thú và tích cực, chủ động tham gia vào quá trình nhận thức. Dạy học môn
Đạo đức phải là quá trình GV tổ chức, hướng dẫn HS hoạt động, phát huy vốn kinh
nghiệm và thói quen đạo đức của Học sinh trên cơ sở đó các em tự khám phá
chiếm lĩnh tri thức mới, kĩ năng mới.
Đối với HS lớp Một, nhận thức còn cảm tính, trực tiếp, cụ thể và hiếu động,
vì vậy nội dung giáo dục cần chuyển tải đến HS một cách nhẹ nhàng, gần gũi sinh
động và hấp dẫn thông qua các hoạt động. (Phương pháp dạy học các môn học ở
lớp 1, Tập 2 – Nhà xuất bản giáo dục – 2007)
Nội dung dạy môn Đạo đức lớp Một được trình bày theo năm mối quan hệ :
1. Quan hệ của HS với bản thân.
2. Quan hệ của HS với gia đình
3. Quan hệ của HS với nhà trường
4. Quan hệ của HS cộng đồng và xã hội
5. Quan hệ của HS môi trường tự nhiên.
Nội dung chương trình có sự kết hợp giữa bổn phận, trách nhiệm của HS đối
với quyền trẻ em. Trọng tâm là dạy học sinh cách ứng xử phù hợp với với các
quyền trẻ em và các chuẩn mực đạo đức trong các mỗi quan hệ trên.
Môn Đạo đức lớp 1 nhằm hình thành cho HS một số kĩ năng cơ bản :
- Kĩ năng giao tiếp.
- Kĩ năng tự nhận thức.
- Kĩ năng xác định giá trị.
- Kĩ năng ra quyết định.
- Kĩ năng giải quyết vấn đề
- Kĩ năng đạt mục tiêu…
(Tài liệu bồi dưỡng Giáo viên dạy sách giáo khoa lớp 1 chương trình Tiểu
học mới – Nhà xuất bản giáo dục – 2002)
Từ các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và nội dung của chương trình Đạo dức
lớp Một, tôi xác định quá trình dạy học môn Đạo đức là quá trình HS tự hoạt động,
với sự hướng dẫn của GV để tự khám chiếm lĩnh nội dung bài học. Nội dung bài
cần chuyển tải đến HS một cách nhẹ nhàng, không gò bó. HS được tiếp cận theo
chiều hướng đi từ quyền đến nhiệm vụ, bổn phận của HS, nhằm hình thành các kĩ
năng cần thiết cho HS.
Các kĩ năng đó thể hiện cụ thể qua năm mối quan hệ :
Quan hệ của HS với bản thân :
+ Phấn khởi tự hào đã trở thành học sinh lớp Một.
+ Biết giữ gìn thân thể, mặc áo quần phù hợp, sạch sẽ ; giữ gìn sách vở
đồ dùng học tập.
*Các bài : Em là học sinh lớp Một
Gọn gàng, sạch sẽ.
Giữ gìn sách vở đồ dùng học tập.
Quan hệ của HS với gia đình
+ Yêu quý những người thân trong gia đình,
+ Lễ phép vâng lời người trên, nhường nhịn em nhỏ.
4
*Các bài : Gia đình em
Lễ phép với anh chị, nhường nhị em nhỏ.
Quan hệ của HS với nhà trường
+ Thực hiện tốt nội quy nhà trường. Yêu quý thầy cô giáo, bạn bè, trường
lớp.
+ Lễ phép vâng lời thầy cô giáo.
+ Đoàn kết, gắn bó với bạn bè.
*Các bài : Đi học đề và đúng giờ.
Trật tự trong trường học.
Lễ phép vâng lời thầy giáo, cô giáo.
Em và các bạn.
Quan hệ của HS cộng đồng và xã hội
+ Yêu quê hương, đất nước. Biết tên nước Việt Nam, Quốc kì, Quốc huy,
ngày Quốc khánh. Biết hát Quốc ca. Nghiêm trang khi chào cờ.
+ Đi bộ đúng quy định.
+ Mạnh dạn tự tin khi giao tiếp. Biết chào hỏi, tạm biệt, cảm ơn, xin lỗi.
*Các bài : Nghiêm trang khi chào cờ.
Đi bộ đúng quy định.
Cảm ơn và xin lỗi.
Chào hỏi và tạm biệt.
Quan hệ của HS môi trường tự nhiên.
+ Gần gũi, yêu thiên nhiên. Biết bảo vệ cây và hoa.
*Các bài : Bảo vệ cây và hoa nơi công cộng.
Việc dạy môn Đạo Đức như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất, phát huy
được tính chủ động, tích cực của HS, phù hợp với yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy học đó là nội dung tôi muốn đề cập tới trong đề tài.
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
Để học sinh tích cực, chủ động trong trong học tập người giáo viên cần chú ý
đến thiết bị dạy học, hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy học.
- Hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức rất đa dạng : học theo lớp, theo
nhóm, cá nhân, học ở trong lớp, sân trường, vườn trường hoặc ở một địa điểm
thích hợp với nội dung bài học. Hình thức tổ chức cần gắn liền với thực tiễn, thực
hành nhằm nâng cao chất lượng bài học. Chương trình Đạo Đức được đề cập dưới
những hình thức hoạt động học như:
Quan sát tranh và kể chuyện theo tranh.
Quan sát tranh và nhận xét đánh giá hành vi của nhân vật trong tranh.
Xây dựng phần kết của câu chuyện theo kết cục mở.
Thảo luận phân tích tình huống, tranh tình huống.
Vẽ tranh và tô màu tranh.
Đóng vai.
Chơi trò chơi có liên quan đến chủ đề bài học.
Xử lí tình huống.
Điền từ phù hợp vào chỗ trống.
Hát, múa, kể chuyện, đọc thơ, đọc ca dao, tục ngữ về chủ đề của bài ….
5
- Trong dạy học, đồ dùng dạy học được coi là công cụ để thực hiện phương
pháp. Bài Đạo đức được thiết kế trên cơ sở tổ chức các hoạt động cho học sinh, do
đó cần có những thiết bị nhất định thì mới đảm bảo hiệu quả hoạt động.
- Các phương pháp tôi đã áp dụng trong việc dạy học môn Đạo đức, giúp
học sinh tích cực trong hoạt động tập ở môn Đạo đức :
Phương pháp đóng vai :
Khi sử dụng phương pháp này tôi đưa ra tình huống giả định. Tổ chức
cho HS thực hành một số cách ứng xử. Khi soạn bài tôi cần lựa chọn để tình huống
đưa ra phải phù hợp với nội dung bài học, phù hợp với trình độ HS và hoàn cảnh
lớp học. Tình huống phải để mở để học sinh tự giải quyết. Tôi định hướng để học
sinh hiểu rõ vai của mình và ứng xử phù hợp, không bị lạc đề. Khi xử dụng
phương pháp này tôi đã lưy ý một số vấn đề như : Gây hứng thú và sự chú ý của
học sinh; Tạo điều kiện để học sinh phát huy óc sáng tạo; Tôi khích lệ để học sinh
có thái độ và hành vi đúng đắn theo chuẩn mực hành vi đạo đức.
Sau khi HS đóng vai xong, việc cần thiết phải làm là cho học sinh thảo
luận nhóm, nhận xét cách ứng xử. Điều không thể thiếu là tôi cần chốt lại cách ứng
xử cần thiết trong cuộc sống cho học sinh nắm bắt.
Phương pháp này tôi sử dụng trong các bài :
Bài 4 : Gia đình em - Hoạt động 3 (Tiết 1).
Bài 5 : Lễ phép với anh chị, nhường nhịn em nhỏ - Hoạt động 2 (Tiết 2)
Bài : Thực hành kĩ năng giữa kì I - Hoạt động 2
Bài 7 : Đi học đều và đúng giờ - Hoạt động 2 (Tiết 1) ; Hoạt động 1
(Tiết 2).
Bài 9 : Lễ phép vâng lời thầy giáo, cô giáo – Hoạt động 1 (Tiết 1)
Bài 10 : Em và các bạn – Hoạt động 1 (Tiết 2).
Bài 12 : Cảm ơn và xin lỗi – Hoạt động 2 (Tiết 1).
Bài 13 : Chào hỏi và tạm biệt – Hoạt động 2 (Tiết 2).
Bài 14 : Bảo vệ cây và hoa nơi công cộng – Hoạt động 2 (Tiết 2).
Phương pháp Trò chơi :
Tôi đưa ra trò chơi cho HS tham gia. Tạo điều kiện cho HS phát huy tính
tích cực chủ động, sáng tạo, qua đó HS phát hiện và chiếm lĩnh những chuẩn mực
hành vi đạo đức. Nội dung Trò chơi minh hoạ một cách sinh động các mẫu hành vi
đạo đức. Tôi hướng tới việc hình thành cho HS năng lực quan sát, nhận xét, đánh
giá hành vi của người khác. Tôi hướng dẫn để HS tập luyện những kĩ năng giúp
các em thể hiện hành vi một cách đúng đắn. Khi đưa ra trò chơi tôi cần xác định
được : Qua trò chơi việc tập luyện hành vi đạo đức được tiến hành một cách nhẹ
nhàng, sinh động, không khô khan nhàm chán, lôi cuốn HS vào cuộc một cách
hứng thú, có tinh thần trách nhiệm, giải toả được căng thẳng mệt mỏi cho HS. Các
trò chơi tôi đã áp dụng trong các bài học như :
Trò chơi : Vòng tròn giới thiệu tên. Bài 1 Hoạt động 1 (Tiết 1)
Trò chơi : Tặng hoa. Bài 10 – Hoạt động 1 (Tiết 1)
Trò chơi : Qua đường. Bài 11 – Hoạt động 3 (Tiết 1)
Trò chơi ; “Ghép hoa” Bài 12 – Hoạt động Củng cố.
Trò chơi “Vòng tròn chào hỏi” Bài 13 – Hoạt động 1 (Tiết 1)
Sau mỗi Trò chơi tôi cho HS thảo luận để đưa ra được ý nghĩa giáo dục
của trò chơi. Tôi chốt lại ý đúng để HS nắm.
