CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến ngành Giáo dục thị xã Bình Long.
Tôi ghi tên dưới đây:
Số
TT
Họ và
tên
Ngày
tháng
năm sinh
Nơi công
tác (hoặc
nơi thường
trú)
Chức
danh
Trình độ
chuyên
môn
Tỷ lệ (%) đóng góp
vào việc tạo ra
sáng kiến (ghi rõ
đối với từng đồng
tác giả, nếu có)
1 TRẦN
THỊ
DUYÊN
06/9/1990
Trường TH
–THCS
Thanh
Lương,
Bình Long,
Bình
Phước.
Giáo
viên
dạy
lớp 4
ĐHSP
tiểu học
100%
1. Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: Biện pháp giúp học sinh lớp 4
nâng cao kĩ năng viết văn miêu tả.”
2. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Tác giả đồng thời là chủ đầu tư tạo ra sáng kiến.
3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục (Phân môn Tập làm văn)
4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu :10/9/2020
5. Mô tả bản chất của sáng kiến:
5.1. Tính mới của sáng kiến:
Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có nhiệm vụ hoàn thành năng lực hoạt
động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ được thể hiện trong 4
dạng hoạt động, tương ứng với bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết.
Đặc biệt trong phân môn Tập làm văn: mở rộng vốn sống, rèn luyện tư duy,
bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mỹ, hình thành nhân cách cho học sinh.
Trong chương trình giảng dạy Tập làm văn lớp 4 bậc Tiểu học nói chung, văn
miêu tả là thể loại chiếm vị trí quan trọng, là một trong những nội dung chủ yếu của
phân môn Tập làm văn. Đề tài văn miêu tả vô cùng phong phú, đó là thế giới xung
2
quanh ta với muôn vàn đường nét, âm thanh, màu sắc, hương vị..., mà người miêu tả
cảm nhận được. Thế giới xung quanh ta phong phú không chỉ bởi bản thân nó mà
còn bởi cách nhìn nhận tinh tế có được từ sự quan sát có ý thức của con người. Học
sinh tiểu học có một cách nhìn nhận thế giới hồn nhiên, kì thú hơn.
Những cơ hội đó làm cho tình cảm yêu mến, gắn bó giữa thiên nhiên với con
người và sự việc xung quanh của trẻ nảy nở; tâm hồn, tình cảm của trẻ thêm phong
phú. Đó là một trong những nhân tố quan trọng góp phần hình thành và phát triển
nhân cách tốt đẹp của trẻ.
Bài tập làm văn miêu tả ở lớp 4 là sản phẩm của sự vận dụng tổng hợp nhiều
kiến thức, kĩ năng tiếp nhận trong quá trình học tập, từ đó nâng cao năng lực tư
duy, giáo dục tình cảm, mĩ cảm cho học sinh. Do nhận thức nổi bật của học sinh
tiểu học là tư duy cụ thể, khả năng diễn đạt của các em còn hạn chế cần khắc phục
như: miêu tả hời hợt, không cảm xúc, ít sắc thái riêng biệt của đối tượng được tả,
học sinh lười suy nghĩ.
Vì vậy, để có bài văn miêu tả có kết quả tốt, chúng ta cần có phương pháp dạy
học phù hợp theo nội dung, yêu cầu của từng bài, nhằm giúp học sinh rèn luyện bộ
óc, phương pháp suy nghĩ, kỹ năng quan sát, tư duy, sáng tạo và cuối cùng là kỹ
năng diễn đạt cho các em. Để học sinh có kỹ năng làm bài văn miêu tả tốt, lột tả
được vẻ đẹp nội dung mang tính hiện thực, giúp các em tự tin hơn với khả năng
quan sát theo cách của mình. Đó cũng chính là lý do tôi chọn đề tài: “Biện pháp
giúp học sinh lớp 4 nâng cao kĩ năng viết văn miêu tả.”
5.2. Nội dung sáng kiến:
* MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
5.2.1. Điều tra tình hình và phân loại học sinh:
Ngay từ đầu năm học, qua những số liệu thống kê từ giáo viên chủ nhiệm cũ
bàn giao cũng như qua một số bài văn tôi cho học sinh làm vào đầu năm học. Tôi
tiến hành phân nhóm đối tượng học sinh theo các nhóm sau:
*Nhóm 1: Nhóm học sinh biết dùng từ chính xác, đặt câu miêu tả diễn cảm
được hình ảnh cần nói đến, biết sử dụng hình ảnh so sánh, nhân hóa phù hợp với
từng đối tượng.
3
* Nhóm 2: Nhóm học sinh biết dùng từ đặt câu miêu tả được hình ảnh cần
nói đến nhưng chưa bộc lộ rõ cảm xúc; sử dụng hình ảnh so sánh, nhân hóa trong
các câu văn còn hạn chế.
*Nhóm 3: Nhóm học sinh biết dùng từ đặt câu nhưng chưa chính xác. Đặc
biệt là chưa biết cách sử dụng các hình ảnh so sánh, nhân hóa trong các bài văn
miêu tả; viết chưa đúng chính tả, khả năng diễn đạt câu văn còn lủng củng ….
Sau khi phân tích đặc điểm của từng học sinh, tôi tiến hành xếp chỗ ngồi cho
các em sao cho phân bố đều khắp với ba đối tượng học sinh nêu trên trong các tổ,
nhóm.
Sự tương trợ lẫn nhau trong quá trình học tập của học sinh là việc làm hết sức
bổ ích và mang tính khả quan. Như ta thường nói: “Học thầy không tày học bạn”.
Sự phấn đấu – khích lệ trong quá trình học tập, noi thầy, đua bạn sẽ giúp các em
học tập tốt hơn.
5.2.2. Chuẩn bị tốt nội dung bài dạy.
Dạy học văn miêu tả thường theo một quy trình như sau: Dạy quan sát- sắp
xếp ý, lập dàn bài - dạy làm phần mở bài, kết bài - làm bài viết - trả bài (trong
chương trình và sách giáo khoa mới không có tiết dạy riêng về quan sát, lập dàn
bài, làm miệng, mà nội dung này được lồng vào trong tiết luyện tập ).
Để dạy tốt loại bài này thì quy trình trên được đặt vào hệ thống chung khi phân
tích, xem xét và đánh giá. Làm như vậy chúng ta sẽ tránh được thái độ nôn nóng,
vội vàng dẫn đến tham lam, nhồi nhét trong giảng dạy. Chúng ta sẽ thấy yên tâm
hơn trước kết quả cụ thể của từng tiết học. Nói cách khác, mỗi tiết học cần được
tiến hành tới mức tốt nhất việc thực hiện các yêu cầu và nội dung đã đề ra. Toàn bộ
các tiết học trong một quy trình sẽ góp phần giúp các em hiểu lí thuyết, hình thành
các kỹ năng làm một thể văn miêu tả. Ngoài ra, giáo viên phải chuẩn bị các hình
ảnh theo yêu cầu bài để học sinh quan sát như: đồ vật; cây cối;con vật;….
Tìm hiểu và chọn lọc một số đoạn văn hay đọc cho học sinh tham khảo.
5.2.3. Hướng dẫn học sinh cách quan sát đối tượng miêu tả, cách lựa chọn
hình ảnh, nội dung miêu tả.
* Quan sát đối tượng miêu tả cần chú ý:
4
- Quan sát tổng thể đối tượng; chú ý cả trạng thái động và tĩnh; quan sát bằng
tất cả giác quan thính giác, thị giác, xúc giác,...;
- Lựa chọn điểm đặc trưng, đặc biệt, tiêu biểu của đối tượng để quan sát thật kĩ;
- Quan sát và so sánh điểm giống và khác nhau với các đối tượng khác có ở
xung quanh bằng sự liên tưởng hay quan sát trước đó;
- Quan sát hình ảnh, hoạt động và những tác động của đối tượng đến các sự vật
xung quanh;
- Ghi chép cẩn thận, đầy đủ khi quan sát.
Ví dụ khi dạy bài Luyện tập quan sát cây cối, nhờ áp dụng các điều trên học sinh
có thể ghi lại được kết quả quan sát như sau:
* Lựa chọn hình ảnh miêu tả và nội dung miêu tả:
- Căn cứ vào hình ảnh đã lựa chọn khi quan sát;
- Căn cứ vào nội dung đã ghi chép;
- Chọn lọc những hình ảnh, chi tiết, hoạt động đặc sắc, đặc trưng riêng, đẹp và
khác biệt của đối tượng để miêu tả chi tiết;
- Lựa chọn hình ảnh, hoạt động khác của đối tượng để tả khái quát, bổ trợ tạo nên
hình ảnh tổng thể về đối tượng; có thể lồng ghép các hình ảnh, sự việc gắn bó mật
thiết với đối tượng.
* Sắp xếp ý, đoạn:
- Căn cứ vào nội dung đã lựa chọn để sắp xếp từng ý( theo một thứ tự nào đó: từ
ngoài vào trong, từ trước ra sau, từ xa đến gần, từ trên xuống dưới,...);
- Sắp xếp các ý theo đoạn với thứ tự đã lựa chọn cho phù hợp. Để viết được bài
văn, học sinh cần tập viết đoạn. Trong chương trình Tập làm văn, bài tập viết đoạn
chiếm số lượng nhiều. Đoạn văn được phân loại theo chức năng: đoạn mở bài,
đoạn thân bài, đoạn kết bài. Cách phân loại này chi phối cách xây dựng các kiểu
bài viết đoạn mở bài, viết đoạn thân bài và đoạn kết bài. Mỗi đoạn văn theo chức
5
năng này lại được phân loại nhỏ hơn: mở bài trực tiếp, mở bài gián tiếp, kết bài mở
rộng, kết bài tự nhiên( không mở rộng).
Trong quan sát, giáo viên cần hướng dẫn các em quan sát sự vật ở nhiều thời
điểm, hoàn cảnh, trạng thái, nhiều hoạt động khác nhau để tìm ra cái riêng, cái mới
trong văn miêu tả.
Ví dụ: Quan sát con vật: Quan sát con mèo ngủ, sưởi nắng, bắt chuột, rình
mồi, khi leo cây, để thấy được những nét khác nhau từ ánh mắt, bước đi, cách vẫy
đuôi, tiếng kêu… của nó. cụ thể hơn nữa, bình thường con mèo kêu meo meo
nhưng khi đánh nhau, khi vồ chuột và cả khi sợ nó lại kêu ngao …gừ…Mèo ngủ
cũng có nhiều cách ngủ, khi thì cắm đầu xuống giấu trong hai chân trước, khi lại
ngửa mặt, vênh râu lên. Trời nóng, lạnh, khi ốm, khỏe, mèo có những chỗ ngủ,
cách ngủ khác nhau.
Quan sát con gà, con chó cũng vậy. Con chó khi sợ thì cụp đuôi xuống tiếng
sủa nó cũng khác khi dọa người…
Từ quan sát tưởng tượng, các em có những cảm nhận riêng mới mẻ về vật, về
người cả những khía cạnh, những nét mà bằng mắt thường không nhìn thấy được
như tình cảm, sở thích, lương tâm, lẽ sống…
Ví dụ: Con mèo thích được vuốt ve, vỗ về, thích nũng nịu, thích tắm nắng, thích
ánh trăng, thích đùa với em bé; Con người có khi giận dỗi, khi vui, buồn vu
vơ…Đó là những nét riêng của mỗi người, mỗi vật.
Ví dụ khi quan sát cây em thấy: Cây bàng lặng lẽ trầm tư…; Cây đa cổ thụ triền
miên nghĩ về quá khứ..; Chiếc lá vàng bay chao liệng như luyến tiếc tuổi xuân,
muốn nhìn lần cuối thân cây đã nuôi dưỡng ấp ủ lá bao ngày, nghĩ lại ngày nào
mình còn lá xanh non tơ vui theo tháng ngày nô đùa cùng đám bạn lá, cùng gió.
Những cảm nhận tinh tế này sẽ giúp em viết văn miêu tả có chiều sâu cảm xúc và
có nét độc đáo, mới mẻ, không sáo rỗng.
Trong quan sát phải hướng dẫn các em tưởng tượng và ghi chép lại những điều
mình quan sát được để có tư liệu viết văn. Mặt khác, trong tưởng tượng ghi chép
lại, các em có ý thức so sánh, chọn lọc, tổng hợp, biết sử dụng ngôn ngữ hình ảnh
để ghi chép.
