Dạy học sinh quan sát chính là dạy cách sử dụng các giác quan để tìm ra các đặc
điểm nổi bật của sự vật. Mắt cho ta cảm giác về màu sắc (xanh, đỏ, vàng, da cam, …)
hình dạng (cây cao hay cây thấp, cái bàn hình vuông hay hình chữ nhật, …) hoạt
động (con gà khi đi cổ thường nghển cao, con vịt bước đi chậm chạp, lạch bạch, tay
mẹ làm nhanh như cắt,…)
Khi dạy văn miêu tả GV cần định hướng cho học sinh phương pháp và trình tự
quan sát để tìm ra những đặc điểm nổi bật, riêng biệt của từng đồ vật, cây cối và con vật,
cảnh và người.
Hướng dẫn cách thu nhận các nhận xét do quan sát mang lại thông qua hệ thống
câu hỏi GV gợi ý chẳng hạn khi hướng dẫn HS quan sát cây xà cừ em thấy thân cây
như thế nào? Vỏ cây ra sao? Tại sao vỏ cây như vây? Khi hướng dẫn HS quan sát
cảnh thì định hướng các em quan sát từ bao quát, các bộ phận của cảnh.
(Hình ảnh: hướng dẫn HS quan sát đồ chơi, cây cối, cảnh đẹp quê hương - Phụ lục 2)
Giúp học sinh học tốt hơn văn miêu tả cần rèn cho học sinh khả năng quan sát.
Muốn vậy GV cần nghiên cứu đổi mới hình thức tổ chức dạy học, đưa thêm các trò
chơi học tập để rèn khả năng quan sát cho các em.
Tổ chức các trò chơi tăng cường khả năng quan sát: “Có, không”
Tổ chức các trò chơi tăng cường khả năng cảm nhận: “Bịt mắt đoán vật”
Khi học sinh trình bày kết quả quan sát, nên hướng các em trả lời bằng nhiều chi
tiết cụ thể và sử dụng ngôn ngữ chính xác, gợi hình ảnh.
(Hình ảnh: trò chơi rèn khả năng quan sát, trình bày kết quả quan sát - Phụ lục 3)
Giải pháp này rèn kỹ năng cảm nhận, quan sát vật bằng các giác quan tăng
cường hiểu biết và kỹ năng sống, tăng thêm hứng thú học tập, giúp học sinh thấy tự
tin hơn và có thể chủ động nhiều hơn trong cuộc sống của mình.
2.1.2.2. Dạy Tập làm văn theo hướng trải nghiệm sáng tạo
Hiện nay, dạy học theo hướng trải nghiệm sáng tạo là một trong những phương
pháp dạy học hiệu quả theo nội dung chương trình giáo dục phổ thông mới.
GV có vai trò hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát cho các em trong quá trình các em tự
trải nghiệm; hoặc ở vai trò tổ chức hoạt động, giúp học sinh chủ động, tích cực trong
các hoạt động thực hành. Kết quả chính là năng lực thực tiễn, phẩm chất và năng lực
sáng tạo đa dạng, khác nhau của học sinh.
(Hình ảnh: tổ chức, hướng dẫn các em quan sát cây cối tại sân trường, cảnh cánh đồng lúa
quê em - Phụ lục 4)
Giúp học sinh có cơ hội được trực tiếp quan sát và cảm nhận cuộc sống, biết cách
diễn đạt bằng lời những điều quan sát và cảm nhận được. Học qua trải nghiệm là một
cách học hiệu quả và lí thú. Nó giúp cho người học cảm thấy nhẹ nhàng và hưng phấn.
Hướng dẫn học sinh quan sát các đồ vật, cây cối, con vật, cảnh và người từ thực
tế cuộc sống như quan sát ở nhà, thăm quan du lịch và ghi lại những điều đã quan sát,
cảm nhận.
(Hình ảnh: quan sát khi thăm quan, học tập; quan sát tại nhà để tả con vật, cây cối, cảnh - Phụ lục 5)
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học văn: GV sưu tầm thêm
những hình ảnh, tạo hình ảnh động, những thước phim, những clip phù hợp với từng
bài giúp các em dễ hình dung được nội dung bài, quan sát đối tượng cần miêu tả
thông qua những hình ảnh, thước phim tư liệu sống động đó.
(Hình ảnh: ứng dụng công nghệ thông tin - Phụ lục 6)
Đây là giải pháp chủ đạo giúp học sinh tăng cường vốn sống, khả năng hiểu biết
và trải nghiệm cuộc sống, từ đó học sinh tăng cường vốn hiểu biết và khả năng khám
phá thế giới xung quanh mình, có những biết sâu sắc về đối tượng cần miêu tả.
