Sử dụng trò chơi trong dạy môn Toán lớp 1
1/20
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA SÁNG KIẾN
1.1.CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Bậc tiểu học được coi là bậc học nền tảng của cả hệ thống giáo dục, trong đó
lớp Một chính là phần móng của cái nền tảng ấy. Nền móng chắc thì mới đảm
bảo cho phần kiến trúc bên trên được bền vững. Chính vì vậy việc nâng cao chất
lượng dạy và học ở bậc tiểu học nói chung và ở lớp Một nói riêng luôn là vấn đề
cấp thiết, nó được các cấp giáo dục từ Trung ương đến cơ sở hết sức quan tâm
và đặt lên nhiệm vụ hàng đầu. Tuy nhiên, để nâng cao được chất lượng dạy và
học thì ngoài việc áp dụng những quan điểm lý luận, những hướng dẫn mang
tính định hướng về nội dung và phương pháp dạy - học của các nhà khoa học
giáo dục, còn đòi hỏi người giáo viên trực tiếp đứng lớp luôn phải tự tìm tòi,
nghiên cứu và sáng tạo để không ngừng cải tiến phương pháp dạy – học sao cho
vừa phải phù hợp với đối tượng học sinh ở từng vùng miền, từng lớp, từng thời
điểm…, vừa phải đạt được những yêu cầu chung được đặt ra về mặt kiến thức.
Việc cải tiến phương pháp dạy - học càng đặc biệt cần thiết trong giai đoạn hiện
nay, khi mà bậc tiểu học vừa hoàn thành xong việc triển khai chương trình sách
giáo khoa mới và đang cần rất nhiều những đóng góp mang tính thực tiễn từ
phía giáo viên trực tiếp đứng lớp để nội dung và phương pháp dạy – học theo
chương trình mới được hoàn thiện ở mức cao nhất.
Trước hết, chúng ta cùng xác định một cách tổng quát về mục tiêu dạy – học
môn Toán ở lớp Một.
Theo nghiên cứu của tôi về chương trình, sách giáo khoa mới thì tôi nhận
thấy việc dạy – học Toán ở lớp Một nhằm giúp học sinh:
- Bước đầu có một số kiến thức cơ bản, đơn giản, thiết thực về phép đếm các
số tự nhiên trong phạm vi 100 và phép cộng , phép trừ không nhớ trong phạm vi
100; về đo độ dài trong phạm vi 20cm; về tuần lễ, các ngày trong tuần lễ; về đọc
đúng giờ trên mặt đồng hồ; về một số hình học ( hình vuông, hình tam giác, hình
tròn); nêu tình huống, nêu phép tính, nêu câu trả lời.
- Hình thành và rèn luyện các kỹ năng thực hành: đọc, viết, đếm, so sánh các
số trong phạm vi 100; cộng và trừ không nhớ các số trong phạm vi 100; đo và
ước lượng độ dài đoạn thẳng ( với các số đo là số tự nhiên trong phạm vi 20cm);
nhận biết hình vuông, hình tròn, hình tam giác; vẽ đoạn thẳng có độ dài 10cm;
nêu tình huống liên quan đến phép cộng, trừ; bước đầu biết diễn đạt bằng lời,
bằng ký hiệu một số nội dung đơn giản của bài học và bài thực hành; tập so
sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá trong phạm vi những
nội dung có nhiều quan hệ với đời sống thực tế của học sinh.
Sử dụng trò chơi trong dạy môn Toán lớp 1
2/20
- Học sinh chăm chỉ, tự tin, cẩn thận, ham hiểu biết và hứng thú trong học
tập.
1.2.CƠ SỞ THỰC TIỄN:
- Bước đầu có một số kiến thức cơ bản, đơn giản, thiết thực về đếm, đọc,
viết các số tự nhiên đến 100.
- So sánh và sắp xếp các số theo thứ tự xác định.
- Sử dụng bảng cộng trừ trong phạm vi 10 để thực hiện các phép cộng, trừ
không nhớ trong phạm vi 100.
- Đo và ước lượng độ dài chủ yếu là trong phạm vi 10cm.
- Tên gọi các ngày trong tuần, xem giờ đúng trên đồng hồ.
- Nhận dạng hình vuông, hình tròn và hình tam giác, điểm, đoạn thẳng. Vẽ
được đoạn thẳng có độ dài trong phạm vi 10 cm.
- Phát hiện giải quyết vấn đề:
+ Bằng cách nói và viết phép tính thích hợp
+ Bằng cách giải bài toán đơn về thêm - bớt.
+ Bằng các bài tập mở.
- Cách học toán và phát triển tư duy (so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu
tượng hoá, khái quát hoá…) Để giúp học sinh lớp 1 đạt được những yêu cầu
kiến thức như trên, những năm gần đây bậc tiểu học đã và đang thực hiện đổi
mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học sao cho giờ học diễn ra nhẹ
nhàng, tự nhiên, sinh động mà hiệu quả lại cao.
1.3.TÍNH CẤP THIẾT:
Một trong những hình thức tổ chức dạy học theo xu hướng đổi mới là tổ
chức các trò chơi học tập. Đây là hình thức hấp dẫn đối với trẻ đã và đang được
các thầy, cô giáo áp dụng đã thu được những thành công đáng kể. Nhưng bên
cạnh đó còn tồn tại một thực trạng sau:
Qua khảo sát và điều tra tôi thấy các học sinh và các bậc phụ huynh đề
nhận thấy sự đổi mới của chương trình và sách giáo khoa. Các bậc phụ huynh
đều có ý kiến: Thật sự lo ngại về chương trình mới thì họ sẽ dạy con như thế
nào? Và họ đều trăm sự nhờ cô. Điều đó thật khó khăn với các thầy cô song
cũng là điều dễ hiểu vì trình độ của họ còn hạn chế.
+ Học sinh biết đếm thành thạo chỉ có 25%
+ Học sinh biết đếm đúng (chưa nhanh) 36%
+ Chưa biết đếm, chưa nhận rõ chữ số 39%.
Sử dụng trò chơi trong dạy môn Toán lớp 1
3/20
Phía giáo viên: Các trò chơi học tập yêu cầu thực hiện ở các tiết học toán
song cũng rất khó khăn khi tổ chức vì phương tiện, đồ dùng không đầy đủ, có
thể có những đồ dùng (giáo viên tự làm) chỉ dùng có một lần vì vậy rất lãng phí.
Qua khảo sát trên đây, tôi thực sự lo ngại về khả năng tiếp thu toán của
học sinh lớp 1. Tôi đã trăn trở và suy nghĩ để tìm ra cách giúp trẻ tiếp thu bài tốt
nhất. Như ta đã biết, trẻ vào lớp 1 mới 6 tuổi, các em lĩnh hội kiến thức là một
nhiệm vụ mới. Trẻ vẫn còn muốn chơi vì thế tại sao ta không lợi dụng cái chơi
đó để học. Từ trò chơi học tập giúp trẻ nhớ lâu, nhớ chắc, Giúp các mạnh dàn và
tự tin hơn. Bởi vì cái gì làm thì các em nhớ, cái gì nghe thì các em quên.
Muốn đạt được điều đó, trong các giờ học toán, các trò chơi phải gần gũi,
đồ dùng phương tiện dễ kiếm và phải sử dụng được nhiều lần, có như vậy mới
có thể tổ chức được thường xuyên được. Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra đề tài “ Sử
dụng trò chơi trong dạy mônToán lớp1”để các đồng chí tham khảo và vận
dụng nếu thấy phù hợp. Tôi cũng mong được sự góp ý chân thành của các đồng
chí khi vận dụng.
2. MỤC TIÊU CỦA SÁNG KIẾN:
- Lựa chọn, tập hợp, thống kê các dạng chò chơi có thể dùng chung cho
một số dạng bài cụ thể.
- Tạo một nhóm phương tiện đồ dùng có thể dùng cho nhiều bài dậy.
- Đổi mới để học sinh hứng thú, không gò bó khuôn mẫu hướng tới những
tiết học vui vẻ mà hiệu quả đúng với nội dung chương trình sách giáo khoa mới
3. THỜI GIAN, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
* Thời gian: Năm học 2023 - 2024.
* Phạm vi: Nghiên cứu phương pháp dạy Toán , sử dụng trò chơi trong
dạy Toán
* Đối tượng : Một số biện pháp, hình thức tổ chức và thiết kế trò chơi
trong phân môn Toán lớp 1.
- Học sinh lớp 1B trường tiểu học Cam Thượng – Ba Vì- Hà Nội.
- Năm học 2023 -2024. - Sĩ số: 32 Độ tuổi: 6 tuổi
* phương pháp:
- Phương pháp nghiên cứu lí luận ( Đọc tài liệu)
- Phương pháp phân tích tổng hợp.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp thực nghiệm.
- Phương pháp đàm thoại.
Sử dụng trò chơi trong dạy môn Toán lớp 1
4/20
- Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm.
II . NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA SÁNG KIẾN
1.1.Trò chơi học tập trong dạy học môn Toán là gì ?
Trò chơi học tập trong dạy học môn toán được hiểu là hình thức học tập
môn toán theo hứng thú vui chơi dựa trên những tình huống thực hiện về toán
mà việc giả quyết vấn đề trong tình huống đạt ra nhằm để học sinh lĩnh hội,
củng cố, vận dụng kiến thức kỹ năng phương pháp toán đã học, những kinh
nghiệm sống đã được tích luỹ vào các tình huống mới một cách tự giác, tích cực,
độc lập, sáng tạo. Một trò chơi học tập trong giờ học toán cần có những đặc
trưng sau:
- Trò chơi phải là một tình huống mang vấn đề toán học hướng đích vào
việc dạy học, giáo dục và phát triển học sinh tiểu học.
- Trò chơi toán học ở mức độ nhất định là cầu nối giữa các kiến thức toán
học và thực tiễn cuộc sống, bước đầu hình thành năng lực toán học .
1.2. Vai trò của trò chơi học tập trong dạy Toán
- Các hoạt động lĩnh hội trò chơi như nắm luật chơi, tìm hiểu chiến lược
chơi để giành phần thắng chính là các hoạt động toán học lĩnh hội các tri thức
toán học tiểm ẩn trong trò chơi.
- Trò chơi toán học là phương tiện hấp dẫn tạo khả năng cuốn hút học sinh
hình thành, phát triển các năng lực, phẩm chất trí tuệ vì trong quá trình tham gia
trò chơi học sinh cần huy động các thao tác tư duy: Phân tích tổng hợp, khái
quát hoá. Thông qua trò chơi rèn cho học sinh năng lực giải quyết vấn đề tự
giác, hình thành ý thức vượt khó, phát triển các phẩm chất tư duy linh hoạt, sáng
tạo và phát triển trí tưởng tượng không gian.
- Các trò chơi toán học có ý nghĩa lớn trong việc giáo dục học sinh. Vì vậy
trong quá trình thực hiện trò chơi, giáo viên cần phải thường xuyên quan tâm và
chỉ dẫn học sinh quan tâm lẫn nhau, phối hợp ăn ý với nhau, phải tuân thủ
nghiêm ngặt luật chơi không quá vì thi đua mà không tuân thủ yêu cầu, vai trò
nói trên.
- Các trò chơi toán học kích thích hứng thú của học sinh
Để làm nổi bật vai trò này:
+ Giáo viên cần thực sự sống trong những niềm hứng thú của học sinh
Sử dụng trò chơi trong dạy môn Toán lớp 1
5/20
+ Giáo viên cần thể hiện niềm say mê sống động đối với các trò chơi toán
học và cuốn hút các em vào các trò chơi. Khi đó trò chơi mới trở nên cảm xúc
đối với học sinh.
+Qua từng tiết học giáo viên cần quan tâm, khai thác tìm tòi các trò chơi
sinh động tạo các tình huống bất ngờ nhằm thu hút học sinh sôi nổi tìm tòi,
khắc sâu các kiến thức kĩ năng toán chứa đựng trong các trò chơi.
Từ việc phân tích đặc điểm vai trò của trò chơi học tập trong dạy học toán
có thể khái quát tiến trình các bước tổ chức trò chơi như sau:
2. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
2.1. CÁC BƯỚC TỔ CHỨC TRÒ CHƠI:
- Bước lựa chọn trò chơi
- Chuẩn bị các phương tiện, vật liệu, dụng cụ chơi.
- Giới thiệu nội dung, hướng dẫn trò chơi.
- Tổ chức và điểu khiển hoạt động chơi cho học sinh
- Đánh giá kết quả chơi
Cụ thể các bước như sau:
a) Biện pháp 1: Lựa chọn trò chơi:
Ở bước này các giáo viên cần dự tính các vấn đề cơ bản sau đây.
- Trò chơi được lựa chọn phải phù hợp với nội dung chương trình lớp 1,
phù hợp với các loại hình giờ học của học sinh tiểu học.
Ví dụ: giờ học hình thành khái niệm có những trò chơi khác với giờ luyện
tập thực hành.
- Trò chơi học tập phải tạo những tình huống có vấn đề để việc thực hiện
trò chơi dẫn đến kiến thức.
- Việc chọn trò chơi phải dự tính phát triển các loại hình hoạt động trí tuệ
nào? đồng thời dự tính đến đặc điểm tâm lý nhận thức của học sinh.
Ví dụ: Sau khi học sinh biết khái niệm tổng thể vẽ tam giác, hình vuông
cho học sinh chơi ghép hình cho trước 5 que diêm. Hãy xếp 2 hình tam giác
hoặc hãy xếp có thể được nhiều nhất là bao nhiêu tam giác.
Điều đó cho ta thấy lựa chọn trò chơi cần cân nhắc nhiều khía cạnh của
việc giáo dục toán cho học sinh. Vì vậy giáo viên cần lưu ý điều này.
b) Biện pháp 2: Chuẩn bị các phương tiện, dụng cụ chơi cần thiết cho
mỗi trò chơi: