1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Bài tập vật lí trong dạy học là phương tiện củng cố, đánh giá kiến thức vật lí; rèn
luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp, xử lí thông tin và góp phần phát triển tư duy vật
lí. Việc giải bài tập vật lí đòi hỏi học sinh phải sử dụng tư duy tái hiện về bản chất
hiện tượng vật lí, từ đó sử dụng các định luật, công thức, các mối quan hệ giữa các
đại lượng để giải quyết vấn đề đặt ra.
Nhiều em cảm thấy việc học vật lí và giải bài tập vật lí khó hơn các môn khác
là do các em chưa biết phân tích hiện tượng vật lí, chưa thiết lập được các mối quan
hệ toán học giữa các đại lượng trong bài, chưa biết khai thác đồ thị, chưa có tư duy
để lập luận logic trong việc giải bài tập. Vì vậy việc nghiên cứu để thiết lập được
các mối quan hệ giữa các đại lượng vật lí và phương pháp đọc đồ thị các đại lượng
vật lí để giúp học sinh giải bài tập tốt hơn là cần thiết.
Qua quá trình giảng dạy, chúng tôi thấy bốn chương đầu tiên trong chương
trình vật lí 12 phần lớn nghiên cứu các đại lượng biến thiên tuần hoàn theo thời gian
và mối quan hệ giữa chúng không phụ thuộc thời gian. Các mối quan hệ này có thể
được mô tả bằng các phương trình đại số, cũng có thể mô tả qua đồ thị hàm số. Có
nhiều bài tập vận dụng và vận dụng cao trong đề thi học sinh giỏi và đề thi THPT
quốc gia đòi hỏi học sinh sử dụng kết hợp quan hệ tức thời giữa các đại lượng biến
thiên tuần hoàn và tư duy đồ thị mới giải quyết được. Với đa số học sinh lớp 12, bài
tập về quan hệ tức thời và đồ thị là các dạng bài khó, các tài liệu tham khảo mặc dù
có đề cập đến nhưng rời rạc, không có tính hệ thống và xuyên suốt bốn chương, do
đó học sinh rất “ngại” làm loại bài tập này. Vì vậy nếu xây dựng được phương pháp
giải bài toán quan hệ tức thời và đồ thị của các đại lượng biến thiên tuần hoàn và hệ
thống bài tập vận dụng khoa học, logic rõ ràng thì sẽ khắc phục được chướng ngại
của các em, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.
Chính vì những lí do trên, với mong muốn góp phần vào việc đổi mới nâng
cao chất lượng ôn tập cho học sinh trong các kì thi học sinh giỏi, tốt nghiệp THPT
nói riêng và hiệu quả dạy học môn vật lí lớp 12 ở trường THPT nói chung, chúng
tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài "Khai thác bài toán quan hệ tức thời giữa các đại
lượng biến thiên tuần hoàn và đồ thị cấp độ vận dụng và vận dụng cao trong
chương trình vật lí 12 - THPT".
2. Đóng góp của đề tài
Đề tài hệ thống hóa kiến thức về các đại lượng biến thiên điều hòa, biến thiên
tuần hoàn theo thời gian, từ đó thiết lập mối quan hệ tức thời giữa các đại lượng đó
không phụ thuộc thời gian, mô tả các mối quan hệ trên bằng đồ thị và xây dựng hệ
thống bài tập vận dụng, vận dụng cao xuyên suốt bốn chương đầu chương trình vật
lí 12 – THPT.
