1
SÔÛ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO LAØO CAI
TRÖÔØNG THPT SOÁ 1 VAÊN BAØN
*** D × E **
Chuyên đề sáng kiến kinh nghiệm
gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong m«n häc ng÷ v¨n
qua mét sè truyÖn ng¾n thêi k× chèng mü
ë ch−¬ng tr×nh- s¸ch gi¸o khoa ng÷ v¨n 12
Giáo viên: BÙI THU THỦY
Tổ chuyên môn: NGỮ VĂN
Môc lôc
®Ò
môc
Néi dung
Trang
PhÇn më ®Çu
2
Ch−¬ng
I
PhÇn néi dung
Ch−¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng
sèng
3
I. Quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng
3
II Môc tiªu, nguyªn t¾c gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh
4
III. Néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh
5
Ch−¬ng
II:
Gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng qua truyÖn ng¾n thêi k× kh¸ng chiÕn
chèng MÜ trong ch−¬ng tr×nh- SGK Ng÷ v¨n 12
6
I Quan điểm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong môn
Ngữ văn
6
II Mét vµi ®Æc tr−ng cña truyÖn ng¾n
8
III Kh¶ n¨ng gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì
chống Mĩ.
10
IV Yªu cÇu vµ néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë mét sè
truyÖn ng¾n trong ch−¬ng tr×nh- sgk Ng÷ v¨n 12
10
V §Þa chØ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì chống
Mĩ trong ch−¬ng tr×nh - sgk Ng÷ v¨n 12
11
Ch−¬ng
III
Thùc hµnh thiÕt kÕ bµi häc gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong
ch−¬ng tr×nh- SGK Ng÷ v¨n 12
18
PhÇn kÕt luËn
22
Tµi liÖu tham kh¶o
23
2
PhÇn më ®Çu
I. §Æt vÊn ®Ò.
Víi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh trong nhµ tr−êng, d¹y häc
sinh "Häc ®Ó biÕt, häc ®Ó lµm, häc ®Ó chung sèng, häc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh
m×nh", c¸c nhµ gi¸o dôc ®· vµ ®ang miÖt mµi ®æi míi ph−¬ng ph¸p theo
h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c cña ng−êi häc. Tõ ®ã, ph¶i lµm sao ®Ó
häc sinh say mª, høng thó häc tËp, t×m thÊy ë viÖc häc tnh÷ng t×nh c¶m
nh©n v¨n.
Gi¸o dôc ®ang tÝch cùc vµ h−íng tíi con ng−êi phát triển toàn diện, nh−ng
c«ng t¸c gi¸o dôc còng ®ang ®øng tr−íc bao th¸ch thøc, khã kh¨n. Tõng
ngµy, tõng giê trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trong c¸c c©u
chuyÖn gi¸o dôc, chóng ta ®ang ph¶i nghe bao c©u chuyÖn khiÕn nh÷ng
ng−êi ®µo t¹o s¶n phÈm con ng−êi ph¶i suy nghÜ, tr¨n trë: §©u ®ã nh÷ng
nh÷ng häc sinh v« lÔ, ®¸nh thÇy c« gi¸o cña m×nh, ®©u ®ã nh÷ng häc sinh
®¸nh nhau ngay tr−íc cæng tr−êng, nh÷ng clip b¹o lùc ®−îc quay vµ tung
lªn m¹ng, nh÷ng c©u chuyÖn häc trß yªu ®−¬ng vµ bao hËu qu¶ ®au
lßng...Häc trß ngµy nay ®−îc tiÕp cËn víi c«ng nghÖ truyÒn th«ng hiÖn ®¹i,
vèn ®· lµ nh÷ng con ng−êi hiÖn ®¹i, n¨ng ®éng vµ dÔ thÝch øng víi c¸i míi.
Vµ cßn ®ã nh÷ng ©u lo cña cha «ng khi con trÎ ®ang quay l−ng l¹i víi
truyÒn thèng, ®ang bá qua nh÷ng nÒ nÕp ®Ñp mµ bao ®êi nay d©n téc g×n
gi÷, ph¸t huy. Ph¶i lµm sao ®Ó ®Þnh h−íng, ®Ó d¹y c¸c em lùa chän? §©y lµ
c©u hái lín mµ tÊt c¶ chóng ta ph¶i ®au ®Çu, tr¨n trë. Tõng b−íc gi¶i ®¸p
nã, c¸c nhµ tr−êng ®ang chó träng môc tiªu gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc
sinh, coi ®©y lµ mét néi dung quan träng cña chÊt l−îng gi¸o dôc. M«n häc
Ng÷ v¨n ë tr−êng phæ th«ng cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc
tiªu gi¸o dôc nµy.
Lµ mét m«n häc vèn ®· chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè phï hîp víi c¸c néi dung
c¬ b¶n cña gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng, m«n Ng÷ v¨n gióp häc sinh cã n¨ng lùc
ng«n ng÷ ®Ó häc tËp, giao tiÕp vµ nhËn thøc vÒ x· héi vµ con ng−êi, gióp
häc sinh lµm giµu xóc c¶m thÈm mÜ vµ ®Þnh h−íng thÞ hiÕu ®Ó hoµn thiÖn
nh©n c¸ch. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong
m«n häc Ng÷ v¨n, ng−êi viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nhËn thÊyc¸c t¸c phÈm
v¨n ch−¬ng cã kh¶ n¨ng ®Æc biÖt trong viÖc kh¬i gîi t×nh c¶m, ®Þnh h−íng
c¸c gi¸ trÞ sèng cho häc sinh phæ th«ng. ®Æc biÖt nhÊt lµ c¸c t¸c phÈm thuéc
thÓ lo¹i truyÖn ng¾n, cã thÓ triÓn khai gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng mµ kh«ng cÇn
ph¶i ®−a thªm th«ng tin, kiÕn thøc lµm nÆng néi dung bµi häc, chØ th«ng
qua c¸c ph−¬ng ph¸p, kÜ thuËt d¹y häc tÝch cùc. Ng−êi viÕt chØ mong muèn
qua ®Ò tµi nµy, t×m hiÓu chi tiÕt h¬n n÷a vÒ néi dung gio¸ dôc kÜ n¨ng sèng
cho häc sinh, nªu mét sè kinh nghiÖm, thÓ nghiÖm cña b¶n th©n vÒ gi¸o dôc
häc sinh qua mét sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n víi häc sinh líp 12, ®©y lµ ®èi
t−îng häc sinh ®· t−¬ng ®èi v÷ng vµng vÒ kiÕn thøc, Ýt nhiÒu cã hiÓu biÕt vµ
kÜ n¨ng sèng cho b¶n th©n, ®· c¬ b¶n h×nh thµnh gi¸ trÞ vÒ nh©n c¸ch. Ng−êi
viÕt muèn ®i s©u vµo mét sè néi dung trong gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng: Gi¸o
3
dôc kÜ n¨ng tù nhËn thøc, kÜ n¨ng x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ, kÜ n¨ng kiªn ®Þnh,
®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm, tõ ®ã gióp häc sinh cã nhËn thøc t− t−ëng ®óng ®¾n,
nu«i d−ìng −íc m¬, lÝ t−ëng, biÕt sèng vµ phÊn ®Êu kh«ng chØ cho b¶n th©n
mµ cßn biÕt sèng v× gia ®×nh, dßng téc, quª h−¬ng. Tøc lµ qua häc tËp mét
sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n viÕt vÒ lÞch sö, viÕt vÒ mét thêi ®· qua cña d©n téc
anh hïng, liªn hÖ c¸c em ®Õn nh÷ng bµi häc sèng cho m×nh.
II. Ph¹m vi ®Ò tμi.
Víi ®Ò tµi nµy ng−êi viÕt nghiªn cøu trong diÖn hÑp: C¸c vÊn ®Ò vÒ gi¸o
dôc kÜ n¨ng sèng; Mét sè truyÖn ng¾n trong ch−¬ng tr×nh v¨n xu«i ViÖt
Nam hiÖn ®¹i ë s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 12: Vî chång APhñ (T« Hoµi), Vî
nhÆt (Kim L©n), Rõng xµ nu (NguyÔn Trung Thµnh), Nh÷ng ®øa con trong
gia ®×nh (NguyÔn Thi), ChiÕc thuyÒn ngoµi xa (NguyÔn Minh Ch©u); LÝ
luËn vÒ d¹y vµ häc trong mét sè tµi liÖu tham kh¶o...
III. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.
1- T×m hiÓu vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh: VÒ kh¸i niÖm, môc
tiªu, yªu cÇu vµ néi dung
2. T×m hiÓu kh¶ n¨ng gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh trong m«n häc
Ng÷ v¨n, trong mét sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n, nhÊt lµ 2 t¸c phÈm: Rõng xµ
nu (NguyÔn Trung Thµnh), Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi).
3. KiÓm chøng qua thùc tiÔn d¹y häc.
PhÇn néi dung
Ch−¬ng I:
Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng
sèng
i. Quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng
* Cã nhiÒu quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng:
- Theo quan niÖm cña WTO: KÜ n¨ng sèng là khả năng để có hành vi
thích ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các
nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày.
- Theo quan niÖm cña UNICEF: KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc
hình thành hµnh vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu
kiến thức, hình thành thái độ và kÜ n¨ng.
- Theo quan niÖm cña UNESCO: KNS là năng lực cá nhân để thực hiện
đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày
- Một số quan niệm khác về kỹ năng sống
+ KNS là những KN tâm lý XH liên quan đến những tri thức, giá trị và thái
độ, được thể hiện ra bằng hành vi làm cho cá nhân có thể thích nghi và giải
quyết có hiệu quả các yêu cầu và thách thức của cuộc sống
4
+ KNS là khả năng làm cho hành vi và sự thay đổi của mình phù hợp với
cách ứng xử tích cực, giúp con người có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả
các nhu cầu và những thách thức trong cuộc sống hàng ngày.
+ KNS là khả năng áp dụng những hiểu biết và kỹ năng để thực hiện/giải
quyết có hiệu quả các vấn đề cả trong những tình huống mới.
* VËy kÜ n¨ng sèng cã thÓ ®−îc hiÓu:
- KNS bao gồm một loạt các KN cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày
của con người.
- Bản chất của KNS là KN tự quản bản thân và KN xã hội cần thiết để cá
nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả.
- Nói cách khác, KNS là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả
năng ứng xử phï hợp với những người khác và với XH, khả năng ứng phó
tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
* Một KNS có thể có những tên gọi khác nhau, ví dụ:
- KÜ n¨ng hợp tác còn gọi là KN làm việc nhóm;..
- KÜ n¨ng kiểm soát cảm xúc còn gọi là kÜ n¨ng xử lí cảm xúc, kÜ n¨ng làm
chủ cảm xúc, kÜ n¨ng quản lí cảm xúc…
- KÜ n¨ng thương lượng còn gọi là kÜ n¨ng đàm phán, kÜ n¨ng thương
thuyết…
* §iÒu kiÖn: KÜ n¨ng sèng không phải tự nhiên có được mà phải được
hình thành trong quá trình học tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc sống.
Quá trình hình thành kÜ n¨ng sèng diễn ra cả trong và ngoài hệ thống giáo
dục.
II. Môc tiªu, nguyªn t¾c gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh
1. Môc tiªu
- Trang bị cho häc sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp.
Trên cơ sở đó hình thành cho häc sinh những hành vi, thói quen lành mạnh,
tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ,
các tình huống và hoạt động hàng ngày
- Tạo cơ hội thuận lợi để häc sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình
và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
2. Nguyªn t¾c: Giáo dục KNS phải tuân theo các nguyên tắc:
- Tương tác: KÜ n¨ng sèng không thể được hình thành qua việc nghe giảng
vµ tự đọc tài liệu. Cần tæ chøc cho häc sinh tham gia các ho¹t ®éng, tương
tác với gi¸o viªn và với nhau trong quá trình gi¸o dôc.
- Trải nghiệm: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải nghiệm
vµ thực hành
- Tiến trình: Gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng kh«ng thể hình thành trong “ngày một,
ngày hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình:
NhËn thứcÆ Hình thành thái độÆ Thay đổi hµnh vi.
5
