SKKN: Giáo dục kỹ năng sống trong môn học qua một số truyện ngắn thời kỳ chống Mỹ ở chương trình Ngữ văn lớp 12

Chia sẻ: Nhi Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

378
lượt xem 72
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh trong nhà trường, dạy học sinh "Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình", các nhà giáo dục đã và đang miệt mài đổi mới phương pháp theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác của người học. Bài SKKN Giáo dục kỹ năng sống trong môn học qua một số truyện ngắn thời kỳ chống Mỹ ở chương trình Ngữ văn lớp 12, mời quý vị tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Giáo dục kỹ năng sống trong môn học qua một số truyện ngắn thời kỳ chống Mỹ ở chương trình Ngữ văn lớp 12

SÔÛ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO LAØO CAI TRÖÔØNG THPT SOÁ 1 VAÊN BAØN *** D × E ** Chuyên đề sáng kiến kinh nghiệm gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong m«n häc ng÷ v¨n qua mét sè truyÖn ng¾n thêi k× chèng mü ë ch−¬ng tr×nh- s¸ch gi¸o khoa ng÷ v¨n 12 Giáo viên: BÙI THU THỦY Tổ chuyên môn: NGỮ VĂN 1
Môc lôc ®Ò Néi dung Trang môc PhÇn më ®Çu 2 Ch−¬ng PhÇn néi dung 3 I Ch−¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng I. Quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng 3 II Môc tiªu, nguyªn t¾c gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh 4 III. Néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh 5 Ch−¬ng Gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng qua truyÖn ng¾n thêi k× kh¸ng chiÕn 6 II: chèng MÜ trong ch−¬ng tr×nh- SGK Ng÷ v¨n 12 I Quan điểm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong môn 6 Ngữ văn II Mét vµi ®Æc tr−ng cña truyÖn ng¾n 8 III Kh¶ n¨ng gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì 10 chống Mĩ. IV Yªu cÇu vµ néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë mét sè 10 truyÖn ng¾n trong ch−¬ng tr×nh- sgk Ng÷ v¨n 12 V §Þa chØ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì chống 11 Mĩ trong ch−¬ng tr×nh - sgk Ng÷ v¨n 12 Ch−¬ng Thùc hµnh thiÕt kÕ bµi häc gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong 18 III ch−¬ng tr×nh- SGK Ng÷ v¨n 12 PhÇn kÕt luËn 22 Tµi liÖu tham kh¶o 23 2
PhÇn më ®Çu I. §Æt vÊn ®Ò. Víi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh trong nhµ tr−êng, d¹y häc sinh "Häc ®Ó biÕt, häc ®Ó lµm, häc ®Ó chung sèng, häc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh", c¸c nhµ gi¸o dôc ®· vµ ®ang miÖt mµi ®æi míi ph−¬ng ph¸p theo h−íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c cña ng−êi häc. Tõ ®ã, ph¶i lµm sao ®Ó häc sinh say mª, høng thó häc tËp, t×m thÊy ë viÖc häc tnh÷ng t×nh c¶m nh©n v¨n. Gi¸o dôc ®ang tÝch cùc vµ h−íng tíi con ng−êi phát triển toàn diện, nh−ng c«ng t¸c gi¸o dôc còng ®ang ®øng tr−íc bao th¸ch thøc, khã kh¨n. Tõng ngµy, tõng giê trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trong c¸c c©u chuyÖn gi¸o dôc, chóng ta ®ang ph¶i nghe bao c©u chuyÖn khiÕn nh÷ng ng−êi ®µo t¹o s¶n phÈm con ng−êi ph¶i suy nghÜ, tr¨n trë: §©u ®ã nh÷ng nh÷ng häc sinh v« lÔ, ®¸nh thÇy c« gi¸o cña m×nh, ®©u ®ã nh÷ng häc sinh ®¸nh nhau ngay tr−íc cæng tr−êng, nh÷ng clip b¹o lùc ®−îc quay vµ tung lªn m¹ng, nh÷ng c©u chuyÖn häc trß yªu ®−¬ng vµ bao hËu qu¶ ®au lßng...Häc trß ngµy nay ®−îc tiÕp cËn víi c«ng nghÖ truyÒn th«ng hiÖn ®¹i, vèn ®· lµ nh÷ng con ng−êi hiÖn ®¹i, n¨ng ®éng vµ dÔ thÝch øng víi c¸i míi. Vµ cßn ®ã nh÷ng ©u lo cña cha «ng khi con trÎ ®ang quay l−ng l¹i víi truyÒn thèng, ®ang bá qua nh÷ng nÒ nÕp ®Ñp mµ bao ®êi nay d©n téc g×n gi÷, ph¸t huy. Ph¶i lµm sao ®Ó ®Þnh h−íng, ®Ó d¹y c¸c em lùa chän? §©y lµ c©u hái lín mµ tÊt c¶ chóng ta ph¶i ®au ®Çu, tr¨n trë. Tõng b−íc gi¶i ®¸p nã, c¸c nhµ tr−êng ®ang chó träng môc tiªu gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh, coi ®©y lµ mét néi dung quan träng cña chÊt l−îng gi¸o dôc. M«n häc Ng÷ v¨n ë tr−êng phæ th«ng cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc nµy. Lµ mét m«n häc vèn ®· chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè phï hîp víi c¸c néi dung c¬ b¶n cña gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng, m«n Ng÷ v¨n gióp häc sinh cã n¨ng lùc ng«n ng÷ ®Ó häc tËp, giao tiÕp vµ nhËn thøc vÒ x· héi vµ con ng−êi, gióp häc sinh lµm giµu xóc c¶m thÈm mÜ vµ ®Þnh h−íng thÞ hiÕu ®Ó hoµn thiÖn nh©n c¸ch. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng trong m«n häc Ng÷ v¨n, ng−êi viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nhËn thÊyc¸c t¸c phÈm v¨n ch−¬ng cã kh¶ n¨ng ®Æc biÖt trong viÖc kh¬i gîi t×nh c¶m, ®Þnh h−íng c¸c gi¸ trÞ sèng cho häc sinh phæ th«ng. ®Æc biÖt nhÊt lµ c¸c t¸c phÈm thuéc thÓ lo¹i truyÖn ng¾n, cã thÓ triÓn khai gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng mµ kh«ng cÇn ph¶i ®−a thªm th«ng tin, kiÕn thøc lµm nÆng néi dung bµi häc, chØ th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p, kÜ thuËt d¹y häc tÝch cùc. Ng−êi viÕt chØ mong muèn qua ®Ò tµi nµy, t×m hiÓu chi tiÕt h¬n n÷a vÒ néi dung gio¸ dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh, nªu mét sè kinh nghiÖm, thÓ nghiÖm cña b¶n th©n vÒ gi¸o dôc häc sinh qua mét sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n víi häc sinh líp 12, ®©y lµ ®èi t−îng häc sinh ®· t−¬ng ®èi v÷ng vµng vÒ kiÕn thøc, Ýt nhiÒu cã hiÓu biÕt vµ kÜ n¨ng sèng cho b¶n th©n, ®· c¬ b¶n h×nh thµnh gi¸ trÞ vÒ nh©n c¸ch. Ng−êi viÕt muèn ®i s©u vµo mét sè néi dung trong gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng: Gi¸o 3
dôc kÜ n¨ng tù nhËn thøc, kÜ n¨ng x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ, kÜ n¨ng kiªn ®Þnh, ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm, tõ ®ã gióp häc sinh cã nhËn thøc t− t−ëng ®óng ®¾n, nu«i d−ìng −íc m¬, lÝ t−ëng, biÕt sèng vµ phÊn ®Êu kh«ng chØ cho b¶n th©n mµ cßn biÕt sèng v× gia ®×nh, dßng téc, quª h−¬ng. Tøc lµ qua häc tËp mét sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n viÕt vÒ lÞch sö, viÕt vÒ mét thêi ®· qua cña d©n téc anh hïng, liªn hÖ c¸c em ®Õn nh÷ng bµi häc sèng cho m×nh. II. Ph¹m vi ®Ò tμi. Víi ®Ò tµi nµy ng−êi viÕt nghiªn cøu trong diÖn hÑp: C¸c vÊn ®Ò vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng; Mét sè truyÖn ng¾n trong ch−¬ng tr×nh v¨n xu«i ViÖt Nam hiÖn ®¹i ë s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 12: Vî chång APhñ (T« Hoµi), Vî nhÆt (Kim L©n), Rõng xµ nu (NguyÔn Trung Thµnh), Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi), ChiÕc thuyÒn ngoµi xa (NguyÔn Minh Ch©u); LÝ luËn vÒ d¹y vµ häc trong mét sè tµi liÖu tham kh¶o... III. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 1- T×m hiÓu vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh: VÒ kh¸i niÖm, môc tiªu, yªu cÇu vµ néi dung 2. T×m hiÓu kh¶ n¨ng gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh trong m«n häc Ng÷ v¨n, trong mét sè t¸c phÈm truyÖn ng¾n, nhÊt lµ 2 t¸c phÈm: Rõng xµ nu (NguyÔn Trung Thµnh), Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi). 3. KiÓm chøng qua thùc tiÔn d¹y häc. PhÇn néi dung Ch−¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng i. Quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng * Cã nhiÒu quan niÖm vÒ kÜ n¨ng sèng: - Theo quan niÖm cña WTO: KÜ n¨ng sèng là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. - Theo quan niÖm cña UNICEF: KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hµnh vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kÜ n¨ng. - Theo quan niÖm cña UNESCO: KNS là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày - Một số quan niệm khác về kỹ năng sống + KNS là những KN tâm lý XH liên quan đến những tri thức, giá trị và thái độ, được thể hiện ra bằng hành vi làm cho cá nhân có thể thích nghi và giải quyết có hiệu quả các yêu cầu và thách thức của cuộc sống 4
+ KNS là khả năng làm cho hành vi và sự thay đổi của mình phù hợp với cách ứng xử tích cực, giúp con người có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức trong cuộc sống hàng ngày. + KNS là khả năng áp dụng những hiểu biết và kỹ năng để thực hiện/giải quyết có hiệu quả các vấn đề cả trong những tình huống mới. * VËy kÜ n¨ng sèng cã thÓ ®−îc hiÓu: - KNS bao gồm một loạt các KN cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người. - Bản chất của KNS là KN tự quản bản thân và KN xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả. - Nói cách khác, KNS là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phï hợp với những người khác và với XH, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. * Một KNS có thể có những tên gọi khác nhau, ví dụ: - KÜ n¨ng hợp tác còn gọi là KN làm việc nhóm;.. - KÜ n¨ng kiểm soát cảm xúc còn gọi là kÜ n¨ng xử lí cảm xúc, kÜ n¨ng làm chủ cảm xúc, kÜ n¨ng quản lí cảm xúc… - KÜ n¨ng thương lượng còn gọi là kÜ n¨ng đàm phán, kÜ n¨ng thương thuyết… * §iÒu kiÖn: KÜ n¨ng sèng không phải tự nhiên có được mà phải được hình thành trong quá trình học tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc sống. Quá trình hình thành kÜ n¨ng sèng diễn ra cả trong và ngoài hệ thống giáo dục. II. Môc tiªu, nguyªn t¾c gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh 1. Môc tiªu - Trang bị cho häc sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho häc sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày - Tạo cơ hội thuận lợi để häc sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. 2. Nguyªn t¾c: Giáo dục KNS phải tuân theo các nguyên tắc: - Tương tác: KÜ n¨ng sèng không thể được hình thành qua việc nghe giảng vµ tự đọc tài liệu. Cần tæ chøc cho häc sinh tham gia các ho¹t ®éng, tương tác với gi¸o viªn và với nhau trong quá trình gi¸o dôc. - Trải nghiệm: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải nghiệm vµ thực hành - Tiến trình: Gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng kh«ng thể hình thành trong “ngày một, ngày hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình: NhËn thứcÆ Hình thành thái độÆ Thay đổi hµnh vi. 5
- Thay đổi hành vi: Môc ®Ých cao nhất của gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng là giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực. - Thời gian: Gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng sớm càng tốt ®èi víi trẻ em. III. Néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh: Các kĩ năng sống có thể giáo dục cho học sinh qua các môn học đó là: * Các KNS cụ thể trong nhóm kỹ năng giao tiếp Kỹ năng thể hiện khả năng của bản thân. Kỹ năng thuyết trình Kỹ năng chia sẻ Kỹ năng lắng nghe Kỹ năng nhận xét, góp ý Kỹ năng hợp tác Kỹ năng làm việc nhóm Kỹ năng biểu lộ tình cảm với người thân Kỹ năng hoá giải mâu thuẫn Kỹ năng duy trì mối quan hệ * Các KNS cụ thể trong nhóm kỹ năng tự bảo vệ Kỹ năng từ chối Kỹ năng ra quyết định Kỹ năng đề nghị giúp đỡ Kỹ năng phòng tránh xâm hại Kỹ năng phòng tránh bạo lực Kỹ năng tự vệ khi bị người khác tấn công Kỹ năng phòng bệnh truyền nhiễm Kỹ năng phòng chống động vật và côn trùng tấn công * Các KNS cụ thể trong nhóm kỹ năng tự lập Kỹ năng phòng tránh tai nạn, thương tích Kỹ năng xử trí tai nạn thương tích Kỹ năng tự chuẩn bị đồ dùng trong cuộc sống Kỹ năng ăn, uống lịch sự Kỹ năng nấu ăn Kỹ năng làm việc nhà * Các KNS cụ thể trong nhóm kỹ năng quản lý bản thân Kỹ năng quản lý thời gian Kỹ năng lập kế hoạch hoạt động Kỹ năng tổ chức các hoạt động Kỹ năng tự kiểm tra hoạt động Kỹ năng làm chủ cảm xúc 6
* Dù phân loại theo hình thức nào thì cũng vẫn có một số KN được coi là cốt lõi, đó là: Kỹ năng Tự nhận thức Kỹ năng Xác định giá trị Kỹ năng Kiểm soát cảm xúc Kỹ năng Ứng phó với căng thẳng Kỹ năng Tìm kiếm sự hỗ trợ Kỹ năng Thể hiện sự tự tin Kỹ năng Tư duy sáng tạo Kỹ năng Ra quyết định Kỹ năng Giải quyết vấn đề Kỹ năng Kiên định Kỹ năng Tìm kiếm và xử lí thông tin Kỹ năng Giao tiếp Kỹ năng Lắng nghe tích cực Kỹ năng Thể hiện sự cảm thông Kỹ năng Thương lượng Kỹ năng Giải quyết mâu thuẫn Kỹ năng Hợp tác... 4. C¸ch tiÕp cËn vμ ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng cho häc sinh qua các môn học THPT: Việc giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ thông được thực hiện thông qua dạy học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục nhưng không phải là lồng ghép, tích hợp thêm KNS vào nội dung các môn học và hoạt động giáo dục; mà theo một cách tiếp cận mới, đó là sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho HS được thực hành, trải nghiệm KNS trong quá trình học tập. Ch−¬ng II: gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng qua truyÖn ng¾n thêi k× kh¸ng chiÕn chèng mÜ trong ch−¬ng tr×nh- sgk ng÷ v¨n 12 I. Quan điểm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong môn Ngữ văn Chúng tôi cho rằng chủ trương Giáo dục kỹ năng sống qua một số môn học của Bộ là cần thiết và cũng là nội dung trong đổi mới giáo dục hiện nay. Vấn đề cần chọn phương pháp giáo dục như thế nào cho phù hợp, cho hiệu quả? Giáo dục kỹ năng sống là nội dung đổi mới giáo dục hiện nay nên trước hết cần chú ý đổi mới phương pháp dạy của người thầy. 7
Người giáo viên phải mạnh dạn đoạn tuyệt với phương pháp cũ, phương pháp truyền thống là truyền thụ kiến thức một chiều, áp đặt có sẵn, nhồi nhét cho học sinh những điều sách vở có tính hàn lâm. Thay vào đó người thầy phải kiên định với phương pháp giáo dục hiện đại, giáo dục tích cực: giáo viên là người thiết kế, tổ chức còn bản thân học sinh tự tìm kiếm, giáo viên đối thoại với học sinh, trao đổi và khẳng định kiến thức do học sinh tìm ra, học sinh cần học kiến thức phương pháp chứ không phải kiến thức cụ thể để học sinh có thể tự học, tự xác định được giá trị của các kỹ năng sống. Vậy giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn như thế nào? 1. Khả năng GD kĩ năng sống trong môn học Ngữ văn: Môn Ngữ văn ở trường phổ thông có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục kĩ năng sống - Là môn học về khoa học xã hội và nhân văn: Giúp học sinh có những hiểu biết về xã hội, văn hoá, văn học, lịch sử, đời sống nội tâm của con người - Với tính chất là một môn học công cụ: giúp học sinh có khả năng giao tiếp, nhận thức về xã hội và con người - Với tính chất là một môn học về giáo dục thẩm mĩ: làm giàu xúc cảm thẩm mĩ và định hướng thị hiếu lành mạnh để hoàn thiện nhân cách. 2. Quan điểm GD KNS trong môn Ngữ văn - Mục tiêu và nội dung môn Ngữ văn đã phù hợp với các nội dung cơ bản của giáo dục kĩ năng sống, vì vậy có thể triển khai giáo dục KNS vào môn học này mà không cần đưa thêm thông tin kiến thức làm nặng thêm nội dung môn học. - Giáo dục kĩ năng sống cho HS trong môn Ngữ văn thông qua việc sử dụng các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực. - Bám sát những mục tiêu giáo dục KNS, đồng thời đảm bảo chuẩn kiến thức- kĩ năng của giờ dạy Ngữ văn. - Tiếp cận giáo dục KNS theo hai cách: Nội dung và phương pháp dạy học, trong đó nhấn mạnh đến cách tiếp cận phương - Đưa những nội dung GD tiêu biểu cho các dạng bài học, bên cạnh đó có “độ mở” tạo điều kiện cho GV có thể phát huy tính linh hoạt trong việc vận dụng các tình huống GD. - Giáo dục KNS trong môn học Ngữ văn, theo đặc trưng của môn học, là giáo dục theo con đường “Mưa dầm thấm lâu” nhẹ nhàng, tự nhiên, không gượng ép. 3. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống qua môn học Ngữ văn ở trường THPT Nhằm giúp học sinh: a. Về kiến thức - Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc cũng như các giá trị tốt đẹp của nhân loại; góp phần củng cố, mở rộng và bổ sung, khắc 8
sâu kiÕn thức đã học về quyền và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội, định hướng tương lai và nghề nghiệp cho các em. - Nhận thức được sự cần thiết của các kĩ năng sống giúp cho bản thân sống tự tin, lành mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và tinh thần của bản thân và người khác. - Nhận thức được những giá trị cốt lõi làm nền tảng cho các kĩ năng sống. b. Về kĩ năng - Có kĩ năng làm chủ bản thân, kĩ năng sống có trách nhiệm, kĩ năng ứng xử linh hoạt, hiệu quả và tự tin trong các tình huống giao tiếp hàng ngày. - Có suy nghĩ và hành động tích cực, tự tin, có những quyết định đúng đắn trong cuộc sống. - Có kĩ năng quan hệ tích cực và hợp tác, biết bảo vệ mình và người khác trước những nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn và lành mạnh của cuộc sống ( bảo vệ bản thân trước các tệ nạn xã hội, trước bạo lực và các nguy cơ khác trong xã hội hiện đại); giúp học sinh phòng ngừa những hành vi, nguy cơ có hại cho sự phát triển của cá nhân. 3. Về thái độ - Học sinh cảm thấy hứng thú và có nhu cầu được thể hiện các KNS mà bản thân đã rèn luyện được đồng thời biết động viên người khác cùng thực hiện. - Hình thành và thay đổi hành vi theo hướng tích cực, nhất là các hành vi liên quan đến lối sống lành mạnh, có trách nhiệm với bản thân, bè bạ, gia đình và cộng đồng. - Có ý thức về quyền và trách nhiệm với các giá trị truyền thống, với gia đình, quê hương và dân tộc mình, có ý thức định hướng cho tương lai, định hướng nghề nghiệp. II. Mét vμi ®Æc tr−ng cña truyÖn ng¾n 1. Nh÷ng đặc điểm c¬ b¶n của truyện ngắn TruyÖn ng¾n lµ mét t¸c phÈm tù sù cì nhá. Néi dung cña thÓ lo¹i truyÖn ng¾n bao trïm hÇu hÕt c¸c ph−¬ng diÖn cña ®êi sèng nh−: §êi t−, thÕ sù hay sö thi, nh−ng c¸i ®éc ®¸o cña nã lµ ng¾n. TruyÖn ng¾n ®−îc viÕt ra ®Ó tiÕp thu liÒn m¹ch, ®äc mét h¬i kh«ng nghØ. TruyÖn ng¾n hiÖn ®¹i lµ kiÓu t− duy míi, mét c¸ch nh×n cuéc ®êi, mét c¸ch n¾m b¾t ®êi sèng rÊt riªng, mang tÝnh chÊt thÓ lo¹i . Cho nªn truyÖn ng¾n xuÊt hiÖn t−¬ng ®èi muén trong lÞch sö v¨n häc. Kh¸c víi tiÓu thuyÕt lµ mét thÓ lo¹i chiÕm lÜnh ®êi sèng trong toµn bé sù ®Çy ®Æn vµ toµn vÑn cña nã, truyÖn ng¾n th−êng h−íng tíi mét sù viÖc, kh¾c häa mét hiÖn t−îng, ph¸t hiÖn mét nÐt b¶n chÊt trong quan hÖ nh©n sinh hay ®êi sèng t©m hån cña con ng−êi. Trong truyÖn ng¾n th−êng cã rÊt Ýt nh©n vËt, Ýt sù phøc t¹p. NÕu mçi nh©n vËt cña tiÓu thuyÕt lµ mét thÕ giíi th× nh©n vËt cña truyÖn ng¾n l¹i lµ mét m¶nh nhá cña thÕ giíi Êy. TruyÖn ng¾n th−êng kh«ng nh»m tíi viÖc 9
kh¾c häa nh÷ng tÝnh ch©t ®iÓn h×nh ®Çy ®Æn, nhiÒu mÆt t−¬ng quan víi hoµn c¶nh. Nh©n vËt cña truyÖn ng¾n th−êng lµ hiÖn th©n cho mét quan hÖ x· héi, ý thøc x· héi, hoÆc tr¹ng th¸i tån t¹i cña con ng−êi. Giúp học sinh hiÓu t¸c phÈm v¨n ch−¬ng, biÕt c¾t nghÜa nã lµ nh÷ng tiªn ®Ò, c«ng ®o¹n rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh gi¶ng v¨n cña ng−êi gi¸o viªn. D¹y v¨n chó ý ®Õn vÊn ®Ò thÓ lo¹i t¸c phÈm lµ yªu cÇu th−êng xuyªn cña lý luËn v¨n häc. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña d¹y - häc thÓ lo¹i truyÖn ng¾n th−êng thÊy hiÖn nay vµ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ cao lµ: - KÓ l¹i truyÖn: Gióp häc sinh n¾m ®−îc kÕt cÊu néi dung, hÖ thèng nh©n vËt, nh÷ng sù kiÖn vµ chi tiÕt c¬ b¶n ®Ó ®i vµo thÕ giíi t¸c phÈm. - Miªu t¶ b»ng lêi nãi: Gióp häc sinh hiÓu s©u h¬n hay h×nh dung ®−îc cô thÓ h¬n mét nÐt nµo ®ã trong néi dung t¸c phÈm ®Ó hiÓu h¬n ý ®å nghÖ thuËt cña t¸c gi¶, gi¸o viªn bæ sung c¸c tÇng nghÜa trong truyÖn. Häc sinh dïng ng«n ng÷ ®Ó chi tiÕt ho¸ theo sù c¶m thô vÒ t¸c phÈm cña c¸c em. - KÓ l¹i cã s¸ng t¹o: Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh nhÊn m¹nh bæ sung mét nÐt, mét mÆt nµo ®ã béc lé thªm tÝnh c¸ch nh©n vËt trong truyÖn. Cã thÓ lµ b¶n th©n häc sinh ®øng ra kÓ hay ®Ó cho mét nh©n vËt kh¸c trong truyÖn ®øng ra kÓ. - §äc diÔn c¶m: §äc ®Ó n¾m b¾t ®−îc giäng ®iÖu c¶m xóc cña t¸c gi¶, ©m ®iÖu chñ yÕu cña t¸c phÈm. §äc diÔn c¶m cã nhiÒu h×nh thøc: §äc thÇm , ®äc to , ®äc ph©n vai... - §Þnh h−íng vμo nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi cña t¸c phÈm: H−íng dÉn häc sinh c¶m nhËn ®−îc s©u s¾c t− t−ëng cña t¸c phÈm. Häc sinh cÇn suy nghÜ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò gi¸ trÞ cña nh÷ng cuéc ®êi, nh÷ng con ng−êi biÕt sèng cã ý nghÜa nhÊt, tõ ®ã suy ngÉm ®Ó tù nhËn thøc, ®Ó sèng tèt h¬n. - §èi chiÕu t¸c phÈm víi nh÷ng s¸ng t¸c thuéc c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt kh¸c: Khi ®èi chiÕu sÏ gîi ®−îc trÝ t−ëng t−îng, rung ®éng thÈm mü tù nhiªn ë häc sinh . - Kh¾c ho¹ ®iÓm s¸ng thÈm mü: §ßi hái n¨ng lùc ph¸t hiÖn ®Æc biÖt cña häc sinh d−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o viªn. - ChuyÓn thÓ v¨n b¶n: Cã thÓ dùng thµnh kÞch phim, ®ãng vai nh©n vËt truyÖn, chñ yÕu dïng ngoµi giê lªn líp. 2. Truyện ngắn thời kì kháng chiến chống Mĩ Trong nh÷ng n¨m kháng chiến chống Mĩ lan rộng ra cả nước, nền văn học cách mạng cũng bước vào chặng đường mới, văn xuôi là bộ phận phát triển mạnh nhất và có nhiều tác phẩm nổi bật. Đây là những tác phẩm mang đậm khuynh hướng sử thi đề cập đến những vấn đề hệ trọng của dân tộc và thời đại, vận mệnh của đất nước và nhân dân. Rất nhiều tác phẩm thể hiện hình ảnh nhân dân trong quá trình thức tỉnh cách mạng và hình ảnh cuộc chiến tranh nhân dân vĩ đại. Nhân vật trung tâm của truyện là những người lính, đó là những con người sử thi tiêu biểu cho khát vọng và ý chí chiến đấu của cả dân tộc, tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng của thời đại, cho sức mạnh và phẩm chất của 10
con người Việt Nam, kết tinh truyền thống từ mấy nghìn năm lịch sử. Đó là những con người ý thức sâu sắc về vị trí, ý nghĩa của cuộc chiến đấu, thấu hiểu chân lí của thời đại cách mạng. Các nhân vật anh hùng cũng thường được xây dựng như những con người toàn diện trong các mối quan hệ chung và riêng, thủy chung trọn vẹn với đất nước quê hương, với cách mạng và cả trong tình nghĩa gia đình, trong tình yêu. Các nhân vật cũng thường được đặt trong những hoàn cảnh thử thách gay go, những tình huống căng thẳng nghiệt ngã trong chiến tranh để làm bộc lộ vẻ đẹp và những phẩm chất cao cả của họ. Mối quan hệ giữa con người và hoàn cảnh bao giờ cũng được khẳng định theo chiều hướng có tính quy luật là con người vượt lên khắc phục và làm chủ hoàn cảnh. Khuynh hướng sử thi cũng tạo nên một giọng điệu trang trọng sùng kính, ngợi ca hào sảng. Truyện ngắn Nguyễn Thi là những bức tranh sinh hoạt thường ngày trong gia đình, làng xóm mà lại thể hiện được những vấn đề cơ bản, bao trùm của thời đại, vận mệnh của nhân dân. Truyện ngắn Nguyễn Trung Thành lại đúng là những thiên sử thi, rất hào hùng, bi tráng. III. Kh¶ n¨ng gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì chống Mĩ. Với đặc trưng là một thể loại tự sự cỡ nhỏ, một thể loại mà học sinh có thể dễ dàng nắm bắt cốt truyện, dễ dàng hiểu được nội dung cơ bản nhất và những tư tưởng chủ đề đặt ra từ tác phẩm. Trong mỗi tác phẩm truyện ngắn, các tác giả lại thường gửi gắm những bài học sống, những trải nghiệm về cuộc đời liên hệ trực tiếp đến cuộc sống. Ví dụ truyện Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu, tác giả đã thông qua câu chuyện về những phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh, qua câu chuyện của người đàn bà vùng biển để chiêm nghiệm về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, đưa ra bài học về cách nhìn nhận cuộc sống, con người. Từ đó mà người đọc có thể có những phát hiện về cuộc sống, con người, những cảnh báo của nhà văn về tình trạng bạo lực gia đình trong cuộc sống thời hiện đại... Truyện ngắn là những bức tranh thu nhỏ về cuộc sống, vì thế mà thể loại này có thể giúp học sinh tiếp cận cuộc sống, tự trải nghiệm cuộc sống và rút ra bài học sống cho mình. Đó cũng chính là một cách để tiếp cận kĩ năng sống. Như vậy, giáo dục kĩ năng sống trong giờ dạy học tác phẩm truyện ngắn là dễ dàng và cần thiết. Như đã nói ở trên, một bộ phận học sinh ngày nay đang thờ ơ và quay lưng lại với truyền thống, những bài học lịch sử, những bài học về lòng yêu nước, tự hào dân tộc, truyền thống hào hùng đang là những bài học mà học sinh cho là nhàm chán và không hứng thú. Nhưng vấn đề truyền thống là giá trị cần thiết cho mọi dân tộc, mọi thời đại. Làm sao để học sinh từ những bài học truyền thống tốt đẹp mà nuôi dưỡng lí tưởng, ước mơ, hình thành tư tưởng đúng đắn. Làm sao để học sinh của chúng ta 11
đừng sống ích kỉ mà biết sống cho mình, sống vì cộng đồng, dân tộc. Những cuốn sách "thắp lửa" như Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm, Nhật kí Nguyễn Văn Thạc, Nhật kí Vũ Xuân thực sự có thể làm cháy lên ngọn lửa lí tưởng sống tốt đẹp của bao thanh niên Việt Nam. Những tác phẩm văn chương viết trong thời kì chống Mĩ không chỉ làm sống lại một thời kì hào hùng của dân tộc mà còn đem lại cho học sinh những tình cảm tốt đẹp với cộng đồng, với quê hương, đất nước mình. IV. Yªu cÇu vμ néi dung gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë mét sè truyÖn ng¾n trong ch−¬ng tr×nh- sgk ng÷ v¨n 12 1. Yêu cầu quan trọng nhất là phải đảm bảo chuẩn kiến thức- chuẩn kĩ năng bài học với học sinh lớp 12 khi các em đang phải đối mặt với những kì thi quan trọng trước mắt. 2. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống cần nhất quán với mục tiêu của bài học Ngữ văn 12. 3. Giáo dục kĩ năng sống thông qua các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực cần thực hiện linh hoạt, phù hợp từng bài học và đối tượng học sinh. 4. GD KNS có thể và cần được tiến hành ở nhiều tình huống, nhiều thời điểm, phù hợp đối tượng và nhẹ nhàng, tự nhiên, không gượng ép, cứng nhắc. 5. Yêu cầu về cách thức: Thông qua giáo dục môn học, qua thực hiện các phương pháp/kĩ thuật dạy học tích cực, vừa giáo dục kĩ năng vừa giáo dục nhận thức về tình cảm, tâm hồn. V. §Þa chØ gi¸o dôc kÜ n¨ng sèng ë truyÖn ng¾n thời kì chống Mĩ trong ch−¬ng tr×nh - sgk ng÷ v¨n 12 Các nội dung và yêu cầu giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn đã được nêu trong tài liệu Giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn ở trường THPT ( Tài liệu của Bộ giáo dục và đào tạo- NXB Giáo dục 2010) Với giới hạn của đề tài chỉ xin được nêu ra một vài nội dung dựa trên một số tài liệu hướng dẫn đối với một vài truyện ngắn trong chương trình- SGK Ngữ văn 12) . Đặc biệt là hai tác phẩm văn xuôi thời kì chống Mĩ 1. Truyện rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành) - Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống: + KN giao tiếp: Trình bày, trao đổi về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực trong tác phẩm: Bức tranh về những cánh rừng xà nu bất tận ở Tây Nguyên, những người anh hùng gắn bó với bản làng, những trang sử hào hùng kể bao giờ hết... 12
+ KN tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm, cách thể hiện tư tưởng thông qua cốt truyện, hệ thống nhân vật, giọng điệu... + KN tự nhận thức: Qua truyện kể về một buôn làng, về cuộc đời người anh hùng, học sinh nhận thức những bài học về chân lí cánh mạng, nhận thức về lí tưởng sống, lòng yêu nước, mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng. từ đó nhận thức được rằng: Mỗi cá nhân cần phải sống, phải phấn đấu không chỉ cho bản thân mình mà cần biết sống vì cộng đồng, vì quê hương, biết phấn đấu cho lí tưởng sống tốt đẹp. + KN xác định giá trị: HS tìm kiếm những giá trị truyền thống, giá trị tinh thần tốt đẹp trong truyền thống đấu tranh, tình yêu với cộng đống, bản làng, quê hương, đó là những giá trị bền vững và quý giá vô cùng. - Giáo dục kĩ năng sống thông qua các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực: + Động não: Học sinh suy nghĩ và nêu ý kiến về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực trong tác phẩm: Sự lựa chọn con đường tự giải phóng của nhân dân các dân tộc Tây Nguyên trong cuộc chiến đấu chống lại kẻ thù. + Thảo luận nhóm: Trao đổi về ý nghĩa tư tưởng và vẻ đẹp của hệ thống nhân vật trong tác phẩm: Các thế hệ anh hùng làng Xô Man đứng lên bảo vệ buôn làng, giải phóng quê hương. + Trình bày một phút: HS trình bày cảm nhận, ấn tượng sâu sắc của cá nhân về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. 2. Truyện Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi) - Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống: + KN giao tiếp: Trình bày, trao đổi về cách thể hiện sức mạnh của dân tộẩntong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước (Từ góc nhìn truyền thống gia đình) + KN tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về cá tính sắc nét, về cách tạo không khí, giọng điệu riêng, nghệ thuật xây dựng nhân vật. + KN tự nhận thức: Nhận thức được mối liên hệ giữa truyền thống gia đình và truyền thống của dân tộc, nhận thức được rằng: Sự lựa chọn và lí tưởng sống của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, dòng tộc làm nên truyền thống của đất nước. + KN xác định giá trị: HS tìm kiếm những vẻ đẹp của thế hệ trẻ thời kì chống Mĩ cứu nước, liên hệ đến thế hệ mình đang sống, tìm thấy giá trị truyền thống, giá trị tinh thần tốt đẹp trong truyền thống đấu tranh, tình yêu và niềm tự hào về gia đình, dòng dõi, quê hương. - Giáo dục kĩ năng sống thông qua các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực: + Động não: Học sinh suy nghĩ và nêu ý kiến về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực trong tác phẩm: Cau chuyện về một gia đình nông dân Nam Bộ 13
có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thuỷ chung với cách mạng và sự hoà quyện giũa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc. + Thảo luận nhóm: Trao đổi về ý nghĩa tư tưởng và vẻ đẹp của hệ thống nhân vật trong tác phẩm: Nguồn gốc tạo nên sức mạnh tinh thần để con người Việt nam chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, truyền thống yêu nước, bất khuất, thủy chung của một gia đình nông dân Nam Bộ. + Trình bày một phút: HS trình bày cảm nhận, ấn tượng sâu sắc của cá nhân về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Ch−¬ng III Thùc hμnh thiÕt kÕ bμi häc MINH HỌA Giáo án 1: Ngµy so¹n: 10/1/2010 Ngµy d¹y : 12A2: 12A4: 12A6 : TiÕt 64-65 §äc v¨n rõng xμ nu (NguyÔn Trung Thμnh) A. Môc tiªu bμi häc: Giúp học sinh nắm được - Về kiến thức: ThÊy ®−îc vÎ ®Ñp t©m hån, søc m¹nh t− t−ëng cña nh©n d©n T©y Nguyªn mµ d©n lµng X« Man lµ nh÷ng con ng−êi tiªu biÓu cho nh÷ng n¨m chèng MÜ cøu n−íc. - Về kĩ năng: Tãm t¾t, ®äc - hiÓu v¨n b¶n truyÖn ng¾n. - Về thái độ: Gi¸o dôc c¸c em niÒm tù hµo d©n téc, lßng yªu n−íc vµ th¸i ®é c¨m thï giÆc s©u s¾c B. C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n: Giáo dục học sinh: 1. KN giao tiếp: Trình bày, trao đổi về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực trong tác phẩm: Bức tranh về những cánh rừng xà nu bất tận ở Tây Nguyên, những người anh hùng gắn bó với bản làng, những trang sử hào hùng kể bao giờ hết... 2. KN tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm, cách thể hiện tư tưởng thông qua cốt truyện, hệ thống nhân vật, giọng điệu... 14
3. KN tự nhận thức: Qua truyện kể về một buôn làng, về cuộc đời người anh hùng, học sinh nhận thức những bài học về chân lí cánh mạng, nhận thức về lí tưởng sống, lòng yêu nước, mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng. từ đó nhận thức được rằng: Mỗi cá nhân cần phải sống, phải phấn đấu không chỉ cho bản thân mình mà cần biết sống vì cộng đồng, vì quê hương, biết phấn đấu cho lí tưởng sống tốt đẹp. 4. KN xác định giá trị: HS tìm kiếm những giá trị truyền thống, giá trị tinh thần tốt đẹp trong truyền thống đấu tranh, tình yêu với cộng đống, bản làng, quê hương, đó là những giá trị bền vững và quý giá vô cùng. C. TiÕn tr×nh lªn líp 1. æn ®Þnh tæ chøc:( 1 phót) 12A2: 12A4: 12A6 : 2. KiÓm tra bμi cò:( 8 phót- 2 tiÕt) - TiÕt 1: Gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña truyÖn ng¾n Vî nhÆt thÓ hiÖn trªn nh÷ng néi dung nh− thÕ nµo? - TiÕt 2: Tãm t¾t truyÖn Rõng xμ nu? 3. Bμi míi: Ho¹t ®éng 1: Khëi ®éng - Thêi gian: 3 phót - C¸ch thøc: ChiÕu lªn mét sè h×nh ¶nh vÒ sinh ho¹t b¶n lµng truyÒn thèng cña ®ång bµo T©y Nguyªn, vÒ c©y xµ nu. TiÕt 1 Ho¹t ®éng 2:T×m hiÓu chung (5 I. T×m hiÓu chung phót) 1. T¸c gi¶: - Tªn khai sinh lµ NguyÔn V¨n B¸u. - Em h·y tãm t¾t nh÷ng - Bót danh: Nguyªn Ngäc, NguyÔn Trung th«ng tin vÒ t¸c gi¶? KÓ tªn Thµnh. nh÷ng t¸c phÈm chÝnh? - N¨m 1950: Gia nhËp qu©n ®éi khi ®ang häc trung häc chuyªn khoa. - N¨m 1962: Chñ tÞch Chi héi v¨n nghÖ gi¶i phãng miÒn Trung Trung Bé. - Cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi chiÕn tr−êng T©y Nguyªn. 2.V¨n b¶n - Nªu xuÊt xø cña truyÖn? - XuÊt xø: TruyÖn ®−îc in trong tËp "Trªn - T¸c phÈm ®−îc s¸ng t¸c quª h−¬ng nh÷ng ng−êi anh hïng §iÖn trong hoµn c¶nh nh− thÕ nµo? Ngäc" viÕt n¨m 1965. - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Kh¸ng chiÕn chèng MÜ 15
Ho¹t ®éng 3: §äc v¨n b¶n II. §äc v¨n b¶n: (12 1. Giäng ®äc: Phù hợp giäng kÓ trang phót) nghiªm, tù hµo - X¸c ®Þnh giäng ®äc truyÖn vµ ®äc mÉu ®o¹n më ®Çu. 2. Tãm t¾t: Cã hai c¸ch: - H·y tãm t¾t néi dung - Theo cèt truyÖn truyÖn? - Theo cuéc ®êi Tnó. - §äc c¸c chó thÝch ch©n 3. Gi¶i nghÜa tõ khã: SGK trang 38 ®Õn 47. trang? 4. Chñ ®Ò: Qua c©u chuyÖn vÒ ng−êi anh hïng vµ một bu«n lµng bªn c¸nh rõng xµ nu, - Ph¸t biÓu chñ ®Ò t¸c phÈm? t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh ch©n lÝ c¸ch m¹ng: Ph¶i ®øng lªn cÇm vò khÝ ®Ó b¶o vÖ sù sèng, chèng l¹i kÎ thï t¸n ¸c. Ho¹t ®éng 4: III. §äc- hiÓu v¨n b¶n: §äc- hiÓu v¨n b¶n (47 1. ý nghÜa nhan ®Ò Rõng xμ nu phót) - T¸c gi¶ ®· lÊy một h×nh ¶nh tiªu biÓu, quen thuéc cña nói rõng T©y Nguyªn lµ - Động não: ViÖc lÊy tªn “Rõng Xµ Nu” nh− lµ mét biÓu t−îng ®Ñp ®Ï Rõng xμ nu lµm nhan ®Ò t¸c cho vÎ ®Ñp søc sèng cña con ng−êi, m¶nh phÈm cã ý nghÜa g×? ®Êt T©y Nguyªn. - Nhan ®Ò còng nãi lªn chñ ®Ò t¸c phÈm: H×nh t−îng xµ nu mang vÎ ®Ñp sö thi tr¸ng lÖ lµ biÓu t−îng cho m¶nh ®Êt T©y Nguyªn hïng vÜ, con ng−êi T©y Nguyªn v÷ng ch·i, kiªn c−êng 2. ý nghÜa h×nh t−îng rõng xμ nu- c©y xμ - Động não: ý nghÜa Èn dô nu: cña h×nh t−îng xµ nu ®−îc a. Xµ nu lµ biÓu t−îng cho vÎ ®Ñp, søc sèng thÓ hiÖn qua nh÷ng h×nh ¶nh, cña con ng−êi T©y Nguyªn trong cuéc ®Êu chi tiÕt nµo? LÝ gi¶i sù t−¬ng tranh chèng l¹i kÎ thï tµn ¸c: ®ång gi÷a c©y xµ nu víi con - Hµng v¹n c©y kh«ng cã c©y nµo kh«ng bÞ ng−êi T©y Nguyªn? th−¬ng nh− bao ®au th−¬ng mÊt m¸t cña con ng−êi. ( HS §äc ®o¹n v¨n më ®Çu - Xµ nu sinh s«i n¶y në rÊt khoÎ lµ sù tiÕp t¸c phÈm) nèi nhau cña c¸c thÕ hÖ con ng−êi ®øng lªn. - Xµ nu rÊt ham ¸nh s¸ng mÆt trêi nh− con ng−êi yªu sù sèng, yªu c¸ch m¹ng. - §¹n ®¹i b¸c không giÕt næi nh÷ng c©y Xµ nu nh− bao ®au ht−¬ng kh«ng lµm con - C©y xµ nu ®−îc miªu t¶ ng−êi gôc ng·. trong suèt t¸c phÈm cã ý b. Xµ nu cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi con nghÜa g×?? ng−êi - Trong ®êi sèng sinh ho¹t ( DÉn chøng) 16
- Dông ý cña t¸c gi¶ khi x©y - Trong nh÷ng sù kiÖn quan träng ( DÉn dùng h×nh t−îng c©y xµ nu, chøng) rõng xµ nu? c. Xµ nu lµ h×nh ¶nh thiªn nhiªn, nói rõng hïng vÜ, lµ søc sèng tr−êng tån, bÊt diÖt cña con ng−êi vµ m¶nh ®Êt T©y Nguyªn. - Nh©n vËt ng−êi anh hïng tiªu biÓu cho vÎ ®Ñp cña TiÕt 2 bu«n lµng Êy lµ ai? 3. VÎ ®Ñp cña h×nh t−îng ng−êi anh hïng Tnó: a. Tnó lμ ng−êi anh hïng mang nh÷ng phÈm chÊt ®Ñp tiªu biÓu cho con ng−êi T©y * Thảo luận nhóm: Nguyªn - Hình thức: Chia lớp thành 5 * Tõ nhá ®· là một chú bé gan góc, dũng nhóm. cảm, mưu trí - Thời gian: 5 phút - G¾n bã víi bu«n lµng, yªu c¸ch m¹ng. - Yêu cầu: Tìm những vẻ đẹp - TÝnh c¸ch m¹nh mÏ: QuyÕt t©m häc ch÷ ®Ó của người anh hùng Tnú thể lµm c¸n bé giái. hiện trong tác phẩm? - Dòng c¶m, m−u trÝ khi ®i liªn l¹c, tuyÖt - Xử lí kết quả: ®èi trung thµnh víi c¸ch m¹ng. + Nhóm 1, 3, 5 treo bảng * Tnú có một trái tim yêu thương và sôi sục phụ. căm thù: + Nhóm 2 và 4 theo dõi, so - Cuộc đời Tnú phải chịu những đau sánh với kết quả của mình và thương, mất mát lớn lao: Vợ, con Tnú bị kẻ nhận xét. thù tra tấn cho đến chết: + GV nhận xét chung, kết + Tnó ®Çy lo l¾ng, c¨ng th¼ng, tét cïng ®au hợp đưa dẫn chứng. ®ín, c¨m giËn Hai m¾t anh lµ hai côc löa + Cả lớp chốt lại các ý cơ lín.. bản nhất, GV bình giảng. + Anh nh¶y xæ vµo gi÷a bän lÝnh nh−ng ( Bài học kĩ năng sống: Câu kh«ng cøu ®−îc vî con v× anh chØ cã hai bµn chuyện học chữ của Tnú, tay kh«ng. những đau thương của cuộc - Bản thân Tnó bÞ kÎ thï tra tÊn d· man: đời Tnú, sự trưởng thành, M−êi ngãn tay anh bÞ kẻ thù ®èt ch¸y b»ng gắn bó với buôn làng và cách giÎ tÈm nhùa Xµ nu mạng) + Anh nÐn chÞu nçi ®au: Nh¾m m¾t l¹i råi - HS ®äc ®o¹n v¨n trang 45, më m¾t ra, trõng trõng... tãm t¾t diÔn biÕn vµ t©m + Nçi ®au gi»ng xÐ tét cïng song anh quyÕt tr¹ng cña Tnó? kh«ng kªu van ®Ó gi÷ v÷ng khÝ tiÕt cña ng−êi c¸n bé c¸ch m¹ng *Tnú có tính kỉ luật cao, trưởng thành trong cách mạng: - V−ît lªn ®au th−¬ng, mÊt m¸t, Tnó ®øng dËy tr−ëng thµnh, kiªn c−êng h¬n: Tham gia 17
lùc l−îng vò trang ®Ó tr¶ thï nhµ, nî n−íc. - Thương nhớ buôn làng: tnú chỉ ở làng một đêm... - Động não: V× sao Tnó b. Cuéc ®êi Tnó nãi lªn bao ch©n lÝ ®Ñp ®Ï kh«ng cøu ®−îc vî con? cña c¸ch m¹ng: ViÖc d©n lµng næi dËy cÇm - Nh÷ng ®au th−¬ng, mÊt m¸t cña Tnó ®−îc vò khÝ giÕt giÆc cøu Tnó ®· kh¸i qu¸t thµnh ch©n lÝ: Chóng nã ®· cÇm cho thÊy ch©n lÝ g× cña c¸ch sóng, m×nh ph¶i cÇm gi¸o m¹ng? - §ã còng chÝnh lµ ch©n lÝ tÊt yÕu cña d©n téc: B¹o lùc cách mạng, vò trang chiÕn ®Êu lµ con ®−êng duy nhÊt ®Ó giµnh l¹i sù sèng, chèng l¹i kÎ thï tµn ¸c. 4. H×nh t−îng ng−êi d©n lμng X« Man. - GV yêu cầu: Tự lập nhóm 4 a. Cô MÕt. người, mỗi người là một - KhoÎ m¹nh, qu¾c th−íc. nhân vật trong tác phẩm. - Lµ ng−êi ®¹i diÖn cho quÇn chóng, biÓu Hãy tự nói về mình và thử t−îng cho søc m¹nh tinh thÇn vµ vËt chÊt cã tìm xem các em có gì giống tÝnh truyÒn thèng, céi nguån cña miÒn nói nhau? T©y Nguyªn, lµ ng−êi trùc tiÕp l·nh ®¹o d©n lµng vïng lªn ®¸nh giÆc. b. Nh©n vËt DÝt: Sù hiÖn th©n tiÕp nèi cña - HS thực hiện nhanh và trả Mai. lời - Lóc nhá: Gan gãc lanh lîi. - Lín lªn: Lµ bÝ th− kiªm chÝnh trÞ viªn x· ®éi. - §«i m¾t DÝt : B×nh th¶n trong suèt khi nh×n kÎ thï, r¸o ho¶nh khi mäi ng−êi khãc Mai, nghiªm kh¾c nh×n Tnó. c. BÐ Heng. - Gîi l¹i tuæi th¬ cña Mai, DÝt, Tnó. - Nhận xét về nghệ thuật xây - T−îng tr−ng cho líp ng−êi kÕ tiÕp ®Çy sinh dựng nhân vật của tác giả? lùc, ®Çy nhùa sèng, høa hÑn mét thÕ hÖ C¸ch m¹ng míi v÷ng vµng. => Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Các nhân vật thuộc các thế hệ tiếp nối của làng Xô Ho¹t ®éng 5: Man, đều giống nhau ở sự kiên cường, gan Tæng kÕt (5 phót) góc, yêu cách mạng, gắn bó với buôn làng. IV. Tổng kết: - Trình bày một phút: Kh¸i 1. Nghệ thuật: TruyÖn mang mµu s¾c sö thi: qu¸t ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña - Kh«ng khÝ ®¸nh MÜ cña nh÷ng bu«n lµng truyÖn ? T©y Nguyªn . - Nh©n vËt anh hïng. - Bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ, tr¸ng lÖ. 18
- Lêi kÓ trang träng, tha thiÕt. - Trình bày một phút: Nªu kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung cña 2. Nội dung: TruyÖn ca ngîi vÎ ®Ñp anh t¸c phÈm? hïng, bÊt khuÊt cña các dân tộc T©y Nguyªn mét lßng theo §¶ng, kh¼ng ®Þnh ch©n lÝ c¸ch m¹ng: Để giữ gìn sự sống của đất nước và nhân dân chỉ có một con đường duy nhất là cầm vũ khí đấu tranh. * Ho¹t ®éng 6: Cñng cè vµ H−íng dÉn häc bµi ( 8 phót- 2 tiÕt) - Cñng cè: + TiÕt 1: ý nghÜa nhan ®Ò vµ ý nghÜa h×nh t−îng xµ nu . + TiÕt 2: VÎ ®Ñp cña c¸c nh©n vËt anh hïng ë T©y Nguyªn. Ý nghĩa hình tượng đôi bàn tay Tnú: Đôi bàn tay yêu thương, bàn tay tàn tật, bàn tay hận thù, bàn tay trả thù. - H−íng dÉn häc bµi: + TiÕt 1: Tãm t¾t truyÖn, ®äc kÜ ®o¹n v¨n miªu t¶ nçi ®au cña Tnó. + TiÕt 2: Hoµn thiÖn ®Ò LuyÖn tËp. ChuÈn bÞ: §äc thªm : B¾t sÊu rõng U Minh H¹. Giáo án 2: Ngµy so¹n: 15/1/2011 Ngµy d¹y : 12A2: 12A4: 12A6 : TiÕt 67-68 §äc v¨n nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi) A. Môc tiªu bμi häc: Giúp học sinh nắm được: - Về kiến thức: HiÓu ®−îc sù g¾n bã s©u nÆng gi÷a t×nh c¶m gia ®×nh vµ t×nh yªu ®Êt n−íc, yªu C¸ch m¹ng; gi÷a truyÒn thèng gia ®×nh víi truyÒn thèng d©n téc t¹o nªn søc m¹nh to lín cña con ng−êi ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n−íc. - Về kĩ năng: Tãm t¾t, ®äc - hiÓu v¨n b¶n truyÖn ng¾n, so sánh văn học. - Về thái độ: Gi¸o dôc c¸c em niÒm tù hµo d©n téc, lßng yªu n−íc vµ th¸i ®é c¨m thï giÆc s©u s¾c, tình cảm với truyền thống gia đình, dân tộc. B. C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n: 1. KN giao tiếp: Trình bày, trao đổi về cách thể hiện sức mạnh của dân tộẩntong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước (Từ góc nhìn truyền thống gia đình) 2. KN tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về cá tính sắc nét, về cách tạo không khí, giọng điệu riêng, nghệ thuật xây dựng nhân vật. 19
3. KN tự nhận thức: Nhận thức được mối liên hệ giữa truyền thống gia đình và truyền thống của dân tộc, nhận thức được rằng: Sự lựa chọn và lí tưởng sống của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, dòng tộc làm nên truyền thống của đất nước. 4. KN xác định giá trị: HS tìm kiếm những vẻ đẹp của thế hệ trẻ thời kì chống Mĩ cứu nước, liên hệ đến thế hệ mình đang sống, tìm thấy giá trị truyền thống, giá trị tinh thần tốt đẹp trong truyền thống đấu tranh, tình yêu và niềm tự hào về gia đình, dòng dõi, quê hương. C. TiÕn tr×nh lªn líp 1. æn ®Þnh tæ chøc:( 1 phót) 12A2: 12A4: 12A6 : 2. KiÓm tra bμi cò:( 8 phót- 2 tiÕt) - TiÕt 1: VÎ ®Ñp cña nh©n vËt Tnó trong t¸c phÈm “Rõng xµ nu” cña NguyÔn Trung Thµnh? - TiÕt 2: Tãm t¾t truyÖn Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh? 3. Bμi míi: Ho¹t ®éng 1: Khëi ®éng - Thêi gian: 3 phót - C¸ch thøc: KÓ vÒ nh©n vËt chÞ ót TÞch trong "Ng−êi mÑ cÇm sóng", tõ ®ã dÉn d¾t ®Õn t¸c phÈm nµy. Ho¹t ®éng 2: TiÕt 1 T×m hiÓu chung (5 phót) I. T×m hiÓu chung 1. T¸c gi¶: - Em h·y tãm t¾t nh÷ng th«ng - NguyÔn Thi (1928-1968) tin vÒ t¸c gi¶? §Æc ®iÓm s¸ng - Quª ë miÒn B¾c nhưng có sự gắn bó máu t¸c cña NguyÔn Thi? thịt với đồng bào miền Nam. - XuÊt th©n trong mét gia ®×nh nghÌo, må c«i cha tõ n¨m 10 tuæi, mÑ ®i b−íc n÷a nªn vÊt v¶, tñi cùc tõ nhá… - ¤ng s¸ng t¸c ë nhiÒu thÓ lo¹i: bót kÝ, - KÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm chÝnh truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt. của Nguyễn Thi? 2.V¨n b¶n: §¨ng lÇn ®Çu ë t¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n - Nªu hoàn cảnh, xuÊt xø cña gi¶i phãng (th¸ng 2 - n¨m 1966). Sau ®−îc truyÖn? in trong TruyÖn vμ kÝ - nhµ xuÊt b¶n V¨n häc Gi¶i phãng II. §äc v¨n b¶n: Ho¹t ®éng 3: 1. Giäng ®äc: Phï hîp dßng håi t−ëng cña §äc v¨n b¶n (12 phót) ViÖt vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. - X¸c ®Þnh giäng ®äc truyÖn vµ ®äc mÉu ®o¹n më ®Çu. 2. Tãm t¾t: Cã hai c¸ch: 20